Kinh nghiệm chăm sóc người bệnh ghép da mỏng bộ phận sinh dục nam tại Bệnh viện Bình Dân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> KINH NGHIỆM CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GHÉP DA MỎNG<br /> BỘ PHẬN SINH DỤC NAM TẠI BỆNH VIỆN BÌNH DÂN<br /> Trương Thị Kim Thoa*, Trà Anh Duy*, Mai Bá Tiến Dũng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Theo dõi và chăm sóc vết thương của người bệnh sau phẫu thuật ghép da mỏng do tổn thương<br /> mất da dương vật rất quan trọng trong quá trình lành vết thương.<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của phương pháp chăm sóc người bệnh được ghép da mỏng bộ phận sinh dục<br /> ngoài ở nam giới được điều trị tại khoa Nam học bệnh viện Bình Dân.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đây là nghiên cứu mô tả phương pháp chăm sóc hàng loạt trường<br /> hợp lâm sàng được ghép da mỏng điều trị mất da vùng sinh dục trong 2 năm tại khoa Nam học bệnh viện Bình<br /> Dân.<br /> Kết quả: Có 08 người bệnh được ghép da mỏng từ 5/2013 đến tháng 5/2015 tại khoa Nam học bệnh viện<br /> Bình Dân. Tuổi trung bình: 42,25 tuổi (nhỏ nhất 20 tuổi, lớn nhất 59 tuổi). 7/8 trường hợp là người Việt Nam, 1<br /> trường hợp người Campuchia. Đa số (7/8 trường hợp) là ngư nghiệp, 1/8 trường hợp là công nhân. Thời gian<br /> hậu phẫu trung bình : 16,78 ngày (ngắn nhất: 9 ngày, dài nhất : 25 ngày). Vết thương ghép da lên mô hạt tốt<br /> trung bình ở ngày hậu phẫu 4,75(sớm nhất ngày hậu phẫu 4, trễ nhất hẫu phẫu thứ 7).Vết thương lành hoàn<br /> toàn khi xuất viện 4/8 trường hợp (50%), còn rỉ ít dịch gốc dương vật khi xuất viện (chăm sóc tại y tế địa<br /> phương) : 4/8 trường hợp (50%). Người bệnh hài lòng về thẫm mỹ và chức năng (cương -xìu) 8/8 trường hợp.<br /> Kết luận: Việc ghép da mỏng chứng tỏ được lợi thế trong trường hợp mất da sinh dục trên diện rộng. Chăm<br /> sóc người bệnh được ghép da mỏng bộ phận sinh dục ngoài ở nam cần chú ý nhiều về kỹ thuật chăm sóc vết<br /> thương- đặc biệt giữ ẩm vết thương ghép da với gạc Vaselin và vấn đề chống nhiễm khuẩn.<br /> Từ khóa: ghép da mỏng vùng sinh dục<br /> ABSTRACT<br /> CARE OF PATIENTS WITH MALE GENITAL SPLIT-THICKNESS GRAFTS<br /> AT BINH DAN HOSPITAL<br /> Truong Thi Kim Thoa, Tra Anh Duy, Mai Ba Tien Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 589 - 593<br /> <br /> Inroduction: The caring of patients male genital split-thickness grafts is very important in the patient’s<br /> recovery process.<br /> Purpose: in order to evaluate the effectiveness of caring the male patients with genital split-thickness grafts<br /> at Department of Andrology, Binh Dan hospital.<br /> Materials and Methods: This is a retrospective case-series report of male patients with genital split-<br /> thickness grafts in two years by the same primary surgeon at Binh Dan hospital.<br /> Results: There were 12 patients with genital split-thickness grafts from 5/2013 to 5/2015 at department of<br /> andrology, Binh Dan Hospital. Average age: 42.25 year olds (minimum 20 years olds, the oldest 59 year olds).<br /> There were 7/8 vietnamese, 1 Cambodian. The majority (7/8 cases) were farmers, 1/8 case was workers. The<br /> average postoperative period: 16.78 days (the shortest: 9 days, longest: 25 days). Discharged statement: good<br /> <br /> * Bệnh viện Bình Dân Tp.HCM<br /> Tác giả liên lạc: CN.Trương Thị Kim Thoa ĐT: 0904434273 Email: truongtkimthoa@gmail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016 589<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> healed wound 4/8 cases (50%), fluid ooze at penile root: 4/8 cases (50%).<br /> Conclusions: genital split-thickness grafts demonstrated advantages in case of genital skin took on a large<br /> scale. However, taking care infections and interstitial fluid ooze.<br /> Key words: genital split-thickness grafts<br /> MỞ ĐẦU Tính chất da ghép khi chọn lựa<br /> Các thương tổn gây mất da bìu- dương vật, Da ghép càng mỏng càng dễ dính, dễ sống,<br /> tuy hiếm gặp nhưng là một thương tổn để lại nhưng sẹo dễ co rút (Rosenstein, 2004). Da ghép<br /> hậu quả nặng nề, nhiều di chứng và ảnh hưởng càng dày càng khó dính, dễ chết.<br /> xấu đến đời sống bình thường của người bệnh. Điều kiện vùng da được ghép<br /> Tại Khoa Nam học Bệnh viện Bình Dân, từ Mô hạt mọc tốt bằng với nền da, không tụ<br /> tháng 5/2013 đến 5/2015 đã tiếp nhận hơn 12 dịch, không mủ, không có dấu hiệu nhiễm trùng.<br /> trường hợp nêu trên. Nguyên nhân của các<br /> Điều kiện phẫu thuật thành công<br /> thương tổn trên thường do tai nạn lao động: do<br /> Mạch máu phong phú tại nơi ghép và tuân<br /> máy tuốt lúa, máy sục khí nuôi tôm quấn vào<br /> thủ nguyên tắc vô khuẩn.<br /> quần, nhiễm trùng (Hoại tử Fournier), tai nạn<br /> giao thông, bị động vật cắn và một dạng khác Kỹ thuật ghép da mỏng điều trị mất da bìu-<br /> mất da dương vật là bơm các dịch dầu Silicon dương vật<br /> làm tăng kích thước dương vật (Cohen, 2002)(2). Phẫu thuật viên sử dụng da mỏng ở đùi hoặc<br /> Phẫu thuật ghép da mỏng che phủ bìu- dương bụng và ghép lên phần da dương vật cần được<br /> vật là một trong các lựa chọn đã chứng tỏ được che phủ. Độ dày da ghép vào khoãng 0,4mm<br /> lợi thế trong điều trị mất da dương vật diện (Armenakas, 1996)(1).<br /> rộng(3,4). Thành công của điều trị ngoài việc đòi<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> hỏi sự chuyên nghiệp của phẫu thuật viên<br /> chuyên ngành còn có sự phối hợp chặt chẽ trong Đối tượng<br /> công tác chăm sóc điều dưỡng đặc biệt chăm sóc Tất cả các trường hợp được ghép da mỏng<br /> người bệnh sau phẫu thuật. bộ phận sinh dục nam tại khoa Nam học Bệnh<br /> Do đó mục đích của bài báo cáo này nhằm viện Bình Dân từ tháng 5 năm 2013 đến tháng 5<br /> đánh giá lại công tác điều dưỡng trong việc theo năm 2015.<br /> dõi và chăm sóc người bệnh được ghép da mỏng Phương pháp<br /> bộ phận sinh dục ngoài ở nam giới cũng như<br /> Ngay sau phẫu thuật<br /> chia sẽ những kinh nghiệm thực tế mà hầu như<br /> trong những bài học tại trường chưa được đề Vết thương ghép da và vết thương vùng cho<br /> cập đến. da được che phủ bằng gạc Urgotul (gạc lưới<br /> Vaselin) và gạc bao phủ bên ngoài. Băng ép chặt<br /> Định nghĩa ghép da rời vừa phải để tạo áp lực cho mảnh ghép tiếp xúc<br /> Ghép da rời là lấy một mảnh da ở nơi khác với nền ghép tốt, mảnh ghép khỏi bị bóc ra hay<br /> rồi ghép lên chổ thiếu da. Mảnh da ghép sống tụ máu, dịch dưới mảnh ghép.<br /> được là nhờ sự thẩm thấu chất dinh dưỡng từ<br /> Ngày hậu phẫu thứ 1-2<br /> nơi nhận.<br /> Không thay băng vết thương ghép da và vết<br /> Các dạng ghép da rời thương vùng cho da.<br /> Che phủ toàn phần. - Nếu băng vết thương thấm dịch tiết nhiều,<br /> Che phủ một phần: ghép da xen kẽ, ghép da chỉ thay lớp gạc ngoài cùng.<br /> ngựa vằn, ghép da tem thư, ghép da lưới.<br /> <br /> <br /> 590 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> - Nếu băng che phủ quá khô, giữ ẩm vết 8.<br /> thương ghép da bằng cách nhỏ ướt băng bằng - Nếu băng thấm nhiều dịch tiết thì chỉ thay<br /> dung dịch nước muối sinh lý pha Povidin 1% 2-3 lớp băng ngoài cùng.<br /> lần/ ngày. - Băng ép vết thương với áp lực vừa phải<br /> Từ ngày hậu phẫu thứ 3: Tiến hành thay giúp giảm sưng nề và giúp sẹo phẳng hơn.<br /> băng vết thương ghép da. - Hướng dẫn người bệnh không tự ý tháo<br /> - Thực hiện y lệnh thuốc giảm đau trước 30 băng.<br /> phút.<br /> Chăm sóc thuốc<br /> - Cần thấm ướt toàn bộ vết thương với nước<br /> Thực hiện y lệnh thuốc kháng sinh, kháng<br /> muối sinh lý trước khi tháo băng từ 15-30 phút.<br /> viêm, giảm đau và nâng tổng trạng.<br /> - Tháo băng : nhẹ nhàng bóc từng lớp gạc<br /> Chăm sóc thông niệu đạo<br /> bên ngoài. Có thể tiếp tục vừa nhỏ nước muối<br /> sinh lý vừa tháo băng và nếu lớp gạc Urgotul - Chăm sóc thông tiểu thường quy.<br /> vẫn còn bám dính. Tuyệt đối không cố gắng tháo - Luôn chú ý lau rửa đầu lổ sáo 2 lần / ngày<br /> băng vì có thể sẽ làm bong tróc mảnh da ghép. với nước muối sinh lý nhằm tránh nguy cơ<br /> - Rửa vết thương : nhiểm trùng ngược dòng và nhiễm trùng lên vết<br /> thương ghép da.<br /> + Rửa vết thương nhẹ nhàng theo đúng kỹ<br /> - Thông tiểu thường được rút vào ngày hậu<br /> thuật thay băng vết thương bằng dung dịch<br /> phẫu thứ 6.<br /> nước muối sinh lý.<br /> + Ấn nhẹ ở những vùng da phồng nước (nếu Chăm sóc toàn thân<br /> có) giúp thoát dịch. - Dinh dưỡng: người bệnh cần được cung<br /> + Cắt lọc bớt những mảnh da hoại tử khô cấp dinh dưỡng đầy đủ: protide, vitamin,<br /> cứng (nếu có). khoáng chất và nước.<br /> <br /> + Băng phủ vết thương với gạc Urgotul (gạc - Dặn dò người bệnh không hút thuốc lá vì<br /> lưới vaselin). thuốc lá cũng làm tăng nguy cơ chậm lành mảnh<br /> da ghép (*)<br /> + Băng ép vừa phải bên ngoài bằng gạc tẩm<br /> dung dịch nước muối sinh lý pha Povidin 1%. - Hướng dẫn người bệnh vận động, xoay trở,<br /> ngồi dậy sớm và đi lại quanh phòng 48 giờ sau<br /> - Theo dõi và phát hiện sớm các dấu hiệu<br /> mổ.<br /> nhiễm khuẩn:<br /> - Vệ sinh thân thể ngăn ngừa bệnh ngoài da.<br /> * Tình trạng toàn thân :<br /> Thay quần áo khô sạch hằng ngày và không mặc<br /> + Mạch, nhiệt độ, huyết áp quần lót.<br /> + Đau tăng nhiều nơi vết thương ? - Nhắc nhở thân nhân, người chăm sóc cần<br /> * Tình trạng vết thương: tuân thủ việc kiểm soát nhiễm khuẩn (rửa tay,<br /> + Dịch thấm băng đổi màu, có mùi hôi. mang găng) nhằm ngăn ngừa tình trạng nhiễm<br /> khuẩn chéo.<br /> + Màu sắc mảnh da ghép (tím tái, đen) ; tụ<br /> máu, dịch, bóng khí dưới mảnh ghép. KẾT QUẢ<br /> * Các thay chỉ số tổng phân tích công thức Tổng số người bệnh : 08 trường hợp, trong<br /> máu đó:<br /> Chăm sóc vết thương vùng cho da - Vị trí vết thương mất da :<br /> - Không thay băng đến ngày hậu phẫu thứ 7- + Mất da dương vật: 04 trường hợp<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016 591<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> + Mất toàn bộ da dương vật- bìu : 04 trường trị các tổn thương gây mất da dương vật-bìu do<br /> hợp. tai nạn lao động, tai nạn sinh hoạt, tai nạn giao<br /> - Nguyên nhân tổn thương mất da dương thông hay do nhiễm trùng (Hoại tử Fournier), do<br /> vật - bìu: bơm các chất Silicon làm lớn kích thước dương<br /> vật: Thời gian nằm viện ngắn (2-3 tuần), da ghép<br /> + Do cánh quạt máy đuôi tôm quấn vào<br /> dễ lành, đạt hiệu quả về thẩm mỹ và chức năng<br /> quần: 03 trường hợp<br /> (cương - xìu) tuy để lại sẹo ở vùng cho da.<br /> + Hoại tử Fournier : 01 trường hợp<br /> Theo dõi và chăm sóc người bệnh được phẫu<br /> + Paraffinoma và sẹo co rút sau hậu phẫu<br /> thuật ghép da mỏng bộ phận sinh dục ngoài<br /> Parafifinoma: 03 trường hợp<br /> nam nhìn chung cũng giống như chăm sóc ghép<br /> + Hoại tử da dương vật sau phẫu thuật nối da những vùng khác cơ thể. Thay băng vết<br /> dương vật do tự cắt đứt lìa dương vật : 01 trường thương ghép da được tiến hành sau ghép da 3-5<br /> hợp. ngày (Young và Fowler, 1998) vì mảnh da ghép<br /> Tuổi trong 2 ngày đầu sống chủ yếu bằng hiện tượng<br /> Tuổi nhỏ nhất là 20, lớn nhất là 59. Tuổi thẩm thấu từ nền ghép, sau đó có sự phát triển<br /> trung bình trong nhóm nghiên cứu là 42. của mao mạch từ nền ghép đến mảnh ghép.<br /> Băng kín ẩm vết thương với gạc lưới Vaselin<br /> Nghề nghiệp<br /> (Urgotul) bao phủ mảnh ghép và các lớp gạc bên<br /> Đa số làm ngư nghiệp (07 trường hợp), công<br /> ngoài luôn được tẩm ướt bằng dung dịch nước<br /> nhân 01 trường hợp.<br /> muối sinh lý pha Povidin 1% giúp giữ lại chất<br /> Số ngày nằm viện hậu phẫu tiết và dể dàng lấy bỏ bông gạc khi thay băng.<br /> Thời gian hậu phẫu trung bình là 17 ngày, Theo cơ chế của băng vết thương, dịch từ vết<br /> ngắn nhất là 9 ngày và dài nhất là 17 ngày. thương vùng băng kín tạo điều kiện thuận lợi<br /> cho sự tăng sinh tế bào xơ non, tỉ lệ biểu bì hóa<br /> Vết thương ghép da lành khô và bắt đầu<br /> thường nhanh hơn khi băng kín và sự dính của<br /> lên mô hạt tốt<br /> các băng bín có thể lấy đi các lớp biểu bì mới<br /> Đa số từ ngày hậu phẫu thứ 5-6 (06 trường hình thành. Băng kín ẩm còn giúp ngăn ngừa sự<br /> hợp), chậm hơn là ngày hậu phẫu thứ 7 (01 xâm nhập của vi khuẩn vào vết thương. Tuy<br /> trường hợp) và sớm nhất là ngày hậu phẫu thứ 4 nhiên, dịch tiết quá mức có thể ngăn chặn các<br /> (01 trường hợp) mảnh ghép bám dính vào nền ghép, nên người<br /> Vùng cho da khô và lành tốt điều dưỡng chăm sóc luôn chú ý thay băng khi<br /> Từ ngày hậu phẫu thứ 6-7 (8/8 trường hợp) thấy dịch tiết thấm nhiều (những ngày đầu chỉ<br /> thay lớp gạc ngoài giữ lại lớp gạc lưới Vaselin).<br /> Biến chứng hậu phẫu<br /> Các động tác khi rửa vết thương cũng chú ý<br /> Tỉ lệ chậm lành vết thương (rỉ ít dịch gốc<br /> hết sức nhẹ nhàng và tỉ mỉ. Quan sát và đánh giá<br /> dương vật) khi xuất viện 4/8 trường hợp.<br /> các nốt phồng, bóng khí, tụ máu, dịch dưới<br /> Sự hài lòng người bệnh (ghi nhận khi tái mảnh ghép vì điều này sẽ ảnh hưởng đến sự<br /> khám) bám dính của mảnh ghép.<br /> Về thẩm mỹ và chức năng (cương - xìu): Chú ý kỹ thuật băng và cố định đúng quy<br /> 100% (8/8 trường hợp). cách để tránh làm trượt mảnh ghép.<br /> BÀN LUẬN Đối với người bệnh của chúng tôi, ghép da<br /> Ghép da mỏng để che phủ dương vật là một mỏng bộ phận sinh dục ngoài, vấn đề nhiễm<br /> trong các lựa chọn đã chứng tỏ có lợi thế để điều khuẩn được đặc biệt chú ý - Nhiễm khuẩn sẽ<br /> <br /> <br /> <br /> 592 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> làm tan rã mảnh ghép- Vì cơ quan này là nơi khá Một phòng bệnh vô khuẩn, hạn chế thăm<br /> nhạy cảm, nhiều đầu dây thần kinh, mạch máu viếng và quần áo người bệnh được hấp vô<br /> và nơi tăng tiết nhiều mồ hôi. Điều dưỡng chăm khuẩn dành cho người bệnh sau ghép da là<br /> sóc luôn theo dõi và phát hiện sớm các dấu hiệu những điều mà Khoa chúng tôi hướng tới nhưng<br /> nhiễm khuẩn như, nhiệt độ người bệnh tăng cao, chưa thực hiện được.<br /> đau nhiều nơi vết thương, màu sắc tình trạng KẾT LUẬN<br /> mảnh ghép, dịch tiết thấm băng đổi màu, có mùi<br /> hôi và sự thay đổi các chỉ số xét nghiệm công Việc ghép da mỏng chứng tỏ được lợi thế<br /> thức máu. trong trường hợp mất da sinh dục trên diện<br /> rộng. Chăm sóc người bệnh được ghép da mỏng<br /> Hướng dẫn người bệnh và gia đình hiểu<br /> bộ phận sinh dục ngoài ở nam cần chú ý nhiều<br /> được tình trạng của vết thương của người bệnh<br /> về kỹ thuật chăm sóc vết thương-đặc biệt giữ ẩm<br /> để chăm sóc giữ vệ sinh thân thể và chấp hành<br /> vết thương ghép da với gạc vaselin và vấn đề<br /> việc bất động 48 giờ sau mổ. Việc đi lại sớm có<br /> chống nhiễm khuẩn.<br /> thể gây các nốt phồng, chảy máu và làm hư hại<br /> mảnh ghép. Điều này lý giải một phần về tỉ lệ TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> chậm lành của người bệnh ghép da mỏng dương 1. Armenakas NA, McAninch JW (1996). Genital reconstruction<br /> after major shin loss. Tn McAninch. Traumatic ang<br /> vật (còn rỉ ít dịch vết thương gốc dương vật). reconstructive urology, Saunders, Philadelphia,, 699-713.<br /> 2. Đối với vùng cho da, duy trì băng kín ẩm 2. Cohen JL, Keoleian CM, Krull EA (2002). Penile paraffinoma:L<br /> sefl-injection with meneral oil. J Am Acad Dermatol, Nov;47(5<br /> ép chặt với áp lực vừa phải sẽ ức chế sự hình Suppl): S251-3.<br /> thành vảy tiết, lớp biểu bì di chuyển nhanh trên 3. Nguyễn Thành Như, Nam khoa lâm sàng, Nxb. Tổng hợp<br /> Tp.Hồ Chí Minh.<br /> đáy vết thương, giúp người bệnh sẽ có được sẹo<br /> 4. Young, T, Fowler A (1998) Nursing management of skin grafts<br /> nông hơn, nhỏ hơn, nhẵn hơn và mềm mại hơn. and donor sites. British Journal of Nursing; 7: 6, 324–334.<br /> 3. Chế độ dinh dưỡng, người bệnh cần được<br /> cung cấp chế độ ăn giàu protein, chất xơ và Ngày nhận bài báo: 30/11/2015<br /> nước. Protein sẽ giúp cho mảnh ghép bám tốt, Ngày phản biện nhận xét bài báo: 15/12/2015<br /> lành nhanh vùng cho da, giảm nguy cơ nhiễm<br /> Ngày bài báo được đăng: 22/02/2016<br /> khuẫn. Chất xơ giúp tiêu hóa tốt tránh táo bón,<br /> ảnh hưởng đến vết thương ghép da.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016 593<br />