Sáng ki n kinh nghi m Năm h c 2018 - ế ệ ọ
2019
Ph n I. TH C TR NG Đ TÀIầ Ự Ạ Ề
Ngay t đu năm h c, tôi nh n th y r ng: Đa lí là phân môn r t m i lừ ầ ọ ậ ấ ằ ị ấ ớ ạ
v i h c sinh l p 4. Vì ch ng trình l p 3 các em ch a đc h c Đa lí mà lênớ ọ ớ ở ươ ớ ư ượ ọ ị
l p 4 các em m i đc làm quen v i phân môn này. Vì th khi h c Đa lí các emớ ớ ượ ớ ế ọ ị
r t ng ngàng, lúng túng, ch a hình dung đc ch ng trình Đa lí l p 4 có n iấ ỡ ư ượ ươ ị ớ ộ
dung nào ?
Bên c nh đó, qua nhi u năm ph trách l p 4 b n thân tôi th y: Đa s h cạ ề ụ ớ ả ấ ố ọ
sinh dành nhi u th i gian h c cho các môn Toán, Ti ng Vi t,… còn phân mônề ờ ọ ế ệ
Đa lí thì đc xem là môn h c ph , ch c n h c bài là đc. Chính nh ng đi uị ượ ọ ụ ỉ ầ ọ ượ ữ ề
này đã làm tôi trăn tr và ray r t: Làm th nào đ h c sinh có đc lòng yêuở ứ ế ể ọ ượ
thích, h ng thú h c các ti t h c Đa lí và th y đc : Đa lí có vai trò đc bi tứ ọ ế ọ ị ấ ượ ị ặ ệ
quan tr ng, nó là c s cho vi c h c t p ph n Đa lí kinh t - xã h i Vi t Nam ọ ơ ở ệ ọ ậ ầ ị ế ộ ệ ở
các l p sau.ớ
Chính vì v y đ h c sinh yêu thích, h ng thú h c Đa lí và đ nâng cao ch tậ ể ọ ứ ọ ị ể ấ
l ng h c t p cho h c sinh, tôi ph i luôn tìm tòi, ra s c h c h i, nghiên c uượ ọ ậ ọ ả ứ ọ ỏ ứ
nhi u sách tham kh o, v i nh ng kinh nghi m c a b n thân qua quá trình gi ngề ả ớ ữ ệ ủ ả ả
d y đ hoàn thành sáng ki n kinh nghi m: ạ ể ế ệ “M t s kinh nghi m đ d y t tộ ố ệ ể ạ ố
phân môn Đa lí l p 4.”ị ớ
Ph n II. N I DUNG C N GI I QUY Tầ Ộ Ầ Ả Ế
M t trong nh ng y u t đ giúp cho ti t d y Đa lí thành công, đt ch tộ ữ ế ố ể ế ạ ị ạ ấ
l ng cao thì tr c tiên giáo viên thi t k bài d y sao cho th t sáng t o, ch tượ ướ ế ế ạ ậ ạ ấ
l ng, phù h p v i t ng bài d y, t ng đi t ng h c sinh. N u làm đc nhượ ợ ớ ừ ạ ừ ố ượ ọ ế ượ ư
v y s gây h ng thú cho h c sinh h c Đa lí.ậ ẽ ứ ọ ọ ị
V y mu n d y cho h c sinh m t ti t Đa lí h p d n, sinh đng, đt hi uậ ố ạ ọ ộ ế ị ấ ẫ ộ ạ ệ
qu cao đ các em có h ng thú ham h c m i gi Đa lí. Tr c tiên tôi ph i tìmả ể ứ ọ ỗ ờ ị ướ ả
hi u nh ng ki n th c, nh ng thông tin v lĩnh v c Đa lí c a t ng mi n, t ngể ữ ế ứ ữ ề ự ị ủ ừ ề ừ
vùng trên đài truy n hình, sách, báo, … nh m cung c p thêm nh ng ki n th c choề ằ ấ ữ ế ứ
các em đ giáo d c các em bi t yêu thiên nhiên và văn hoá g n gũi v i các em.ể ụ ế ầ ớ
Tr n Th L Quyên Trang ầ ị ệ 1
Sáng ki n kinh nghi m Năm h c 2018 - ế ệ ọ
2019
Đ đt đc đi u này, tôi m nh d n v n d ng các bi n pháp:ể ạ ượ ề ạ ạ ậ ụ ệ
Bi n pháp 1: Rèn k năng đc và ch b n đ, l c đ, b ng s li u.ệ ỹ ọ ỉ ả ồ ượ ồ ả ố ệ
Bi n pháp 2: Hình thành bi u t ng Đa lí.ệ ể ượ ị
Bi n pháp 3: Hình thành khái ni m Đa lí.ệ ệ ị
Bi n pháp 4: Gi i thích hi n t ng Đa lí.ệ ả ệ ượ ị
Bi n pháp 5: Phân tích m i quan h gi a y u t Đa líệ ố ệ ữ ế ố ị .
Bi n pháp 6: Liên h th c t đ kh c sâu ki n th c cho h c sinh. ệ ệ ự ế ể ắ ế ứ ọ
Bi n pháp 7: T ch c thi đua khen th ng qua nh ng trò ch i.ệ ổ ứ ưở ữ ơ
Ph n III. BI N PHÁP GI I QUY Tầ Ệ Ả Ế
* Bi n pháp 1: Rèn k năng đc và ch b n đ, l c đ, b ng s li u:ệ ỹ ọ ỉ ả ồ ượ ồ ả ố ệ
Trong m i ti t h c c a phân môn Đa lí các em đu ph i s d ng b n đ,ỗ ế ọ ủ ị ề ả ử ụ ả ồ
l c đ,…. Vì b n đ, l c đ đc s d ng nh là ngu n cung c p ki n th c,ượ ồ ả ồ ượ ồ ượ ử ụ ư ồ ấ ế ứ
là đi t ng đ h c sinh ch đng, t l c khai thác ki n th c Đa lí, h c sinhố ượ ể ọ ủ ộ ự ự ế ứ ị ọ
ph i bi t đc các kí hi u trên b n đ, l c đ, hi u đc ý nghĩa màu s c đcả ế ọ ệ ả ồ ượ ồ ể ượ ắ ượ
bi u th trên b n đ, l c đ, xác đnh đc các y u t Đa lí trên b n đ.ể ị ả ồ ượ ồ ị ượ ế ố ị ả ồ
Đ dùng d y h c không th thi u trong gi ng d y môn Đa lí là b n đ,ồ ạ ọ ể ế ả ạ ị ả ồ
l c đ, tranh nh, b ng s li u, … b n đ đa lí là hình v thu nh b m t Tráiượ ồ ả ả ố ệ ả ồ ị ẽ ỏ ề ặ
Đt ho c m t b ph n c a b m t Trái Đt trên m t ph ng d a vào các ph ngấ ặ ộ ộ ậ ủ ề ặ ấ ặ ẳ ự ươ
pháp toán h c, ph ng pháp bi u hi n b ng kí hi u đ th hi n các thông tin vọ ươ ể ệ ằ ệ ể ể ệ ề
Đa lí. Do đó, giáo viên s d ng b n đ, l c đ c n chính xác và hi u qu đị ử ụ ả ồ ượ ồ ầ ệ ả ể
khai thác ki n th c m i. Mu n v y, giáo viên ph i:ế ứ ớ ố ậ ả
* N m đc m c đích làm vi c v i b n đ: ắ ượ ụ ệ ớ ả ồ
T c là đc tên b n đ, đ bi t n i dung s d ng cung c p ki n th c gì choứ ọ ả ồ ể ế ộ ử ụ ấ ế ứ
bài h c. B c này không khó, giáo viên c n l u ý khi t v thêm b n đ thì ph iọ ướ ầ ư ự ẽ ả ồ ả
có tên b n đ (có th vi t trên ho c vi t d i)ả ồ ể ế ặ ế ở ướ
* Xem b ng chú gi i đ có bi u t ng đa lí c n tìm trên b n đ:ả ả ể ể ượ ị ầ ả ồ
Đc b ng chú gi i, kí hi u nào cho bi t thông tin gì. Ví d : đng đt khúcọ ả ả ệ ế ụ ườ ứ
ch ranh gi i gi a các t nh, cây dù ch bãi bi n, ch m tròn ch thành ph …ỉ ớ ữ ỉ ỉ ể ấ ỉ ố
Tr n Th L Quyên Trang ầ ị ệ 2
Sáng ki n kinh nghi m Năm h c 2018 - ế ệ ọ
2019
* Tìm v trí đa lí c a đi t ng trên b n đ.ị ị ủ ố ượ ả ồ
Đây chính là b c kĩ năng ch b n đ. b c này giáo viên cũng nh h cướ ỉ ả ồ Ở ướ ư ọ
sinh th ng ch không chính xác do không th ng xuyên ch b n đ nên d lúngườ ỉ ườ ỉ ả ồ ễ
túng. Ch b n đ có các cách ch sau : ỉ ả ồ ỉ
Ch đi m (thành ph , khoáng s n, …) ỉ ể ố ả
Ch đng (sông, dãy núi, …)ỉ ườ
Ch vùng (ch v trí gi i h n c a t nh, thành ph ,…)ỉ ỉ ị ớ ạ ủ ỉ ố
+ M t s thao tác khi ch các bi u t ng đa lí: ộ ố ỉ ể ượ ị
- Ch v m t đa danh, m t thành ph , m t t nh… N u là b n đ hành chínhỉ ề ộ ị ộ ố ộ ỉ ế ả ồ
thì s có ranh gi i gi a các n c, các thành ph , t nh. Giáo viên ch theo đngẽ ớ ữ ướ ố ỉ ỉ ườ
ranh gi i, b t đu đi m nào thì k t thúc đi m đó c a m t châu l c, m tớ ắ ầ ở ể ế ở ể ủ ộ ụ ộ
n c, m t thành ph , m t t nh mu n ch . N u là b n đ t nhiên thì th ng m tướ ộ ố ộ ỉ ố ỉ ế ả ồ ự ườ ộ
thành ph đc kí hi u b ng d u ch m tròn, giáo viên ch ngay vào ch m tròn làố ượ ệ ằ ấ ấ ỉ ấ
thành ph , ho c ch các ph ng ti n đi l i c a các vùng mi n (Xem chú gi i trênố ặ ỉ ươ ệ ạ ủ ề ả
b n đ, l c đ)ả ồ ượ ồ
- Ch v bi n, sông ngòi, đi d ng khi ch kéo r ng trong gi i h n c a nóỉ ề ể ạ ươ ỉ ộ ớ ạ ủ
không l n vào đt li n. Bi n, sông, dãy núi ch theo h ng t th ng l u đấ ấ ề ể ỉ ướ ừ ượ ư ổ
xu ng h l u, t n i cao (đ cao c a đa hình) xu ng n i th p. ố ạ ư ừ ơ ộ ủ ị ố ơ ấ
* Quan sát đi t ng trên b n đ, nh n xét và nêu đc đi m đn gi nố ượ ả ồ ậ ặ ể ơ ả
c a đi t ng (khai thác m t ph n ki n th c m i). ủ ố ượ ộ ầ ế ứ ớ
Ví dụ: Khi ch v trí c a n c Vi t Nam, nh n xét v trí n c ta kéo dài tỉ ị ủ ướ ệ ậ ị ướ ừ
B c xu ng Nam, n m phía c c Nam.ắ ố ằ ự
- Bài Đng b ng Nam B , quan sát và ch l c đ xong, h c sinh có thồ ằ ộ ỉ ượ ồ ọ ể
nh n xét ngay là h th ng sông ngòi nhi u, ch ng ch t.ậ ệ ố ề ằ ị
- Bài Ng i dân đng b ng Nam B , quan sát, nh n xét trang ph c c aườ ở ồ ằ ộ ậ ụ ủ
ng i dân d ng b ng Nam B …ườ ở ồ ằ ộ
* Xác l p m i quan h đa lí đn gi n gi a các y u t t nhiên:ậ ố ệ ị ơ ả ữ ế ố ự
Tr n Th L Quyên Trang ầ ị ệ 3
Sáng ki n kinh nghi m Năm h c 2018 - ế ệ ọ
2019
Ví dụ: Khi h c sinh ch đc v trí n c ta, phía Đông giáp bi n Đông,ọ ỉ ượ ị ướ ể
đng b bi n kéo dài nh th thì s thu n l i đ phát tri n ngành nào? (đánhườ ờ ể ư ế ẽ ậ ợ ể ể
b t th y h i s n). Đó chính là m i quan h gi a v trí đa lí và ho t đng s nắ ủ ả ả ố ệ ữ ị ị ạ ộ ả
xu t.ấ
* M t s l u ý: ộ ố ư
- T th khi thao tác là m t quay xu ng phía h c sinh, có th đng bên tráiư ế ặ ố ọ ể ứ
hay bên ph i tùy thu c giáo viên thu n tay nào.ả ộ ậ
- S d ng d ng c ch b n đ, không dùng tay thao tác.ử ụ ụ ụ ỉ ả ồ
- Gi i thi u bi u t ng mu n ch r i thao tác, ho c thao tác tr c r i gi iớ ệ ể ượ ố ỉ ồ ặ ướ ồ ớ
thi u bi u t ng, tránh v a thao tác v a gi i thi u r t d sai.ệ ể ượ ừ ừ ớ ệ ấ ễ
- B n đ, l c đ khi treo trên b ng c n đ l n đ t t c h c sinh có thả ồ ượ ồ ả ầ ủ ớ ể ấ ả ọ ể
quan sát đc (tr ng h p nh phát v nhóm cho các em t quan sát).ượ ườ ợ ỏ ề ự
Giáo viên và h c sinh nên th ng xuyên thao tác trên b n đ đ giúp h cọ ườ ả ồ ể ọ
sinh nhu n nhuy n khi lên h c lên l p trên. ầ ễ ọ ớ
* Bi n pháp 2: Hình thành bi u t ng Đa lí:ệ ể ượ ị
Đây là b c r t quan tr ng. Vì v y ph ng pháp hình thành bi u t ng Đaướ ấ ọ ậ ươ ể ượ ị
lí t t nh t là giáo viên ph i bi t l a ch n đi t ng quan sát phù h p v i trình đố ấ ả ế ự ọ ố ượ ợ ớ ộ
h c sinh và đi u ki n c a l p, c a đa ph ng đ cho các em quan sát tr c ti pọ ề ệ ủ ớ ủ ị ươ ể ự ế
các đi t ng t i th c đa ho c qua tranh nh,…ố ượ ạ ự ị ặ ả
Ví d :ụ Khi d y bài: ạHo t đng s n xu t c a ng i dân Tây Nguyênạ ộ ả ấ ủ ườ
Đ hình thành bi u t ng r ng r ng lá trong mùa khô (r ng kh p). Tôi choể ể ượ ừ ụ ừ ộ
h c sinh quan sát tranh v r ng kh p mà tôi s u t m đc. Sau đó tôi h ng d nọ ề ừ ộ ư ầ ượ ướ ẫ
các em xác đnh m c đích quan sát v đc đi m c a r ng r ng lá mùa khô mà cácị ụ ề ặ ể ủ ừ ụ
em quan sát t tranh nh là:ừ ả
+ R ng th aừ ư
+ Ch có m t vài câyỉ ộ
+ Lá r ng vào mùa khôụ
* Bi n pháp 3: Hình thành khái ni m Đa lí:ệ ệ ị
Tr n Th L Quyên Trang ầ ị ệ 4
Sáng ki n kinh nghi m Năm h c 2018 - ế ệ ọ
2019
Hình thành khái ni m Đa lí là m t trong nh ng m c đích c a vi c d y Đaệ ị ộ ữ ụ ủ ệ ạ ị
lí. Vì th b c này r t quan tr ng. V y mu n hình thành khái ni m Đa lí choế ướ ấ ọ ậ ố ệ ị
h c sinh, tôi yêu c u các em ph i n m đc các d u hi u c a đi ọ ầ ả ắ ượ ấ ệ ủ ố t ngượ Đa líị
mà các em quan sát đc t th c t , t băng hình, tranh nh đ các em tìm raượ ừ ự ế ừ ả ể
nh ng d u hi u, b n ch t c a đi t ng Đa lí nh m đa ra khái ni m đúng vữ ấ ệ ả ấ ủ ố ượ ị ằ ư ệ ề
đi t ng.ố ượ
Ví d :ụ Khi d y bài: ạTrung du B c Bắ ộ
Đi u đu tiên tôi cho h c sinh xác đnh các t nh vùng trung du trên b n đề ầ ọ ị ỉ ở ả ồ
Đa lí Vi t Nam (t nh: B c Giang, Phú Th , Vĩnh Phúc, Thái Nguyên)ị ệ ỉ ắ ọ
Sau đó tôi cho h c sinh quan sát vùng trung du qua tranh nh và băng hình,ọ ả
r i tôi khai thác kinh nghi m s ng c a các em b ng nh ng câu h i sau :ồ ệ ố ủ ằ ữ ỏ
Trong l p ta, em nào đã nhìn th y vùng trung du ch a ? Khi nào ? ớ ấ ư Ở
đâu ?
Em hãy t ho c v l i vùng trung du mà em đã th y.ả ặ ẽ ạ ấ
Sau khi hình thành khái ni m Đa lí chung cho h c sinh, tôi d a vào trình đệ ị ọ ự ộ
c a l p đ so n ra m t h th ng câu h i, bài t p nh m h ng d n các em phátủ ớ ể ạ ộ ệ ố ỏ ậ ằ ướ ẫ
hi n ra d u hi u riêng c a đi t ng Đa lí.ệ ấ ệ ủ ố ượ ị
Ví d :ụ Khi d y bài: ạTây Nguyên.
H c sinh đã nêu đc khái n êm v cao nguyên là: Nh ng vùng đt cao, cóọ ượ ị ề ữ ấ
b m t t ng đi b ng ph ng.ề ặ ươ ố ằ ẳ
* Bi n pháp 4: Gi i thích hi n t ng Đa lí:ệ ả ệ ượ ị
Trong quá trình d y Đa lí, tôi không đ h c sinh ti p nh n suông các hi nạ ị ể ọ ế ậ ệ
t ng Đa lí mà tôi t p cho các em ph i bi t quan sát s v t, hi n t ng, tìmượ ị ậ ả ế ự ậ ệ ượ
ki m, thu th p t li u v Đa lí t các ngu n khác nhau đ t mình gi i thíchế ậ ư ệ ề ị ừ ồ ể ự ả
đc các hi n t ng Đa lí g n gũi, đn gi n b ng v n hi u bi t c a các em.ượ ệ ượ ị ầ ơ ả ằ ố ể ế ủ
Trong quá trình quan sát s v t, hi n t ng, tìm ki m, thu th p t li u, tôi t oự ậ ệ ượ ế ậ ư ệ ạ
đi u ki n cho các em nêu th c m c, đt câu h i đ các em gi i thích, nh n bi tề ệ ắ ắ ặ ỏ ể ả ậ ế
đúng các hi n t ng Đa lí. R i sau đó tôi t ch c cho các em trình bày k t quệ ượ ị ồ ổ ứ ế ả
Tr n Th L Quyên Trang ầ ị ệ 5
