Kỹ thuật ủ các loại thức ăn xanh và khô cho bò

Chia sẻ: Nguyễn Kiều Trinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

151
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kỹ thuật ủ các loại thức ăn xanh và khô cho bò giúp tăng giá trik dinh dưỡng của thức ăn và phòng chống một số bệnh tật ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật ủ các loại thức ăn xanh và khô cho bò

www.nhanong.net
Tài liệu này gồm nhiều bài được sưu tầm từ nhiều nguồn bao gồm: 4 Bài Cách ủ Thức Ăn Xanh, 1 Bài ủ Thân Ngô (tr12), 1 Bài ủ Lá Mì (tr14),2 Bài ủ Rơm (tr15) Bài 1 : Cách ủ chua cỏ chăn nuôi Lợi ích -Dự trữ cỏ cho thời gian thiếu cỏ t ươi (mùa nắng kéo dài, mưa bão...) -Tạo nguồn thức ăn dinh d ưỡng cao (giàu đạm, đường, sinh tố...), dễ tiêu hóa và cung cấp nhiều men vi sinh hữu ích cho hệ tiêu hóa của gia súc. Vật liệu: -Các loại cỏ chăn nuôi, đặc biệt đối với cỏ Sweet Jumbo. -Thân lá bắp (ngô) non, bắp nếp sau thu trái (thân lá c òn xanh), thân lá khoai lang, đậu, các loại phụ phẩm tươi khác từ cây trồng. - Ngoài ra còn cần thêm muối ăn (2-2,5%), mật rỉ đường (2-3% tuỳ loại cỏ, cỏ ngọt nhiều thì ít rỉ đường, cỏ già, ít ngọt thì nhiều rỉ đường), ít bột đá vôi CaCO3, một ít r ơm khô hay bã mía khô. Nguyên lý: Ủ chua cỏ là quá trình lên men yếm khí trong thùng kín có nhiệt độ và ẩm độ thích hợp, cỏ lên men chua tạo ra a-xít lắc-tích, làm giảm độ pH xuống tới mức có tác dụng ức chế các vi khuẩn
có hại gây thối rữa cỏ. Vì vậy, cỏ ủ chua cần thái nhỏ v à nén thật chặt trong thùng hay hố/hồ để không còn không khí giữa các khoảng hở trong cỏ. Điều kiện : -Hố/ hồ hay thùng ủ phải sạch sẽ, đủ chắc để lú c nén cỏ không bị nứt bưởng, thủng, không để nước mưa, không khí lọt vào. -Cỏ còn tươi, sạch, không thối mốc, thu ở thời kỳ có giá trị dinh d ưỡng cao nhất hoặc kết hợp sao có lợi nhất (thu trái sớm để có thân lá c òn xanh tốt). -Độ ẩm cỏ lúc ủ tốt nhất là 65-70% (cỏ tươi thu xong phơi một nắng). Do đó, ngày mưa không nên cắt cỏ ủ, nếu cỏ hơi khô quá, tưới thêm rỉ đường cần pha thêm ít nước... -Cỏ sau thu, cần ủ ngay trong ng ày. Dụng cụ: - Thùng phuy, lu nhựa dầy có dung tích 200 lít, có nắp đậy kín - Hồ xi măng, hố đất nện chặt có lót lớp nhựa nylông dầy không thấm, thể tích mỗi hố có thể l à 1m x 1m x 1,5 m = 1,5 m3 Quá trình ủ chua: -Vệ sinh thùng, hồ/hố, lót nilông nhựa sạch -Lót ở đáy hố/ thùng một lớp rơm hay bã mía khô dầy khoảng 10 cm (để rút b ớt nước chua lắng xuống). Nếu là hố đất đào nện chặt, phủ kín ny lông khắp bề mặt đáy, th ành hố. -Xử lý cỏ: Cắt cỏ buổi sáng, ph ơi một buổi nắng, nhớ trở cỏ 2 -3 lần cho khô đều. Để đảm bảo độ ẩm cỏ khoảng 65-70%, cần xác định bằng cách lấy ngẫu nhi ên 3-4 lá cỏ, mỗi lần nắm 1 lá trong lòng bàn tay chừng 1 phút, khi mở bàn tay ra, lá cỏ không xếp nếp rõ ràng, không giòn gãy, không rỉ nước. Thái cỏ nhỏ 5-10mm, cho vào thùng/ hố từng lớp mỏng 15 cm, đạp bằng chân
sạch để nén chặt cỏ xuống c òn độ 10 cm, rải muối ăn và tưới nước rỉ đường đều lên mặt cỏ theo tỷ lệ nhất định (thí dụ 190 kg cỏ + 4 -5 kg muối ăn + 5-6 kg rỉ đường). - Đậy nắp thật kỹ có trét hồ bằng tro. Với hồ/ hố lớn, d ùng ny lông phủ kín mặt, đặt các bao cát hay đất lên dằn cho chặt (Nếu nén không chặt, bên trong còn không khí, c ỏ có thể không chua, bị thối) -Hồ/hố hay thùng cần có mái che mưa nắng tốt. Nước mưa không được thấm vào hố. -Thời gian ủ khoảng 6-8 tuần thì cỏ chua, bắt đầu cho trâu b ò ăn được. Sử dụng: -Nên ủ nhiều thùng, nhiều hố riêng biệt, mỗi lần lấy cỏ trong một th ùng/ hố cho ăn gọn trong vài ngày sau khi mở nắp lấy cỏ. -Lấy từng lớp cỏ từ trên xuống cho gia súc ăn, phần c òn lại vẫn phải đậy kín và kỹ. -Lần đầu tiên ăn cỏ ủ chua, gia súc chưa quen mùi vị lạ, nên cần cho gia súc quen dần: trộn ít cỏ ủ chua vào cỏ tươi, rồi tăng dần lượng cỏ ủ chua, đến lúc quen rồi, chúng sẽ rất thích ăn to àn cỏ chua. Bài 2 :Ủ xanh thức ăn (giống nguyên lý muối dưa cải nén chặt và đậy kín) Thông tin Khoa học và Công nghệ Trà Vinh 1. Là loại thức ăn xanh được cắt ngắn cho vào bể, hoặc hố ủ, đầm nén thật chặt, tạo môi tr ường yếm khí, để lên men nhẹ và lấy cho bò ăn dần trong vụ đông. Thức ăn ủ xanh giữ đ ược chất dinh dưỡng của nguyên liệu ủ. Bò sữa, ăn ngon miệng và cỏ dễ tiêu hóa. - Nguyên liệu ủ:
+ Có thể ủ xanh cỏ tự nhiên, cỏ trồng như cỏ voi, cỏ Ghinê, thân cây ngô bắp ngậm sữa, thân cây ngô sau thu bắp còn tươi v.v... + Cỏ non nên cắt vào thời điểm trước khi ra hoa, không quá non chứa nhiều n ước khó ủ, cũng không để quá già. Nếu là cỏ trồng nên thu cắt sau 45 ngày. Có thể ủ nhiều loại cỏ với nhau. Cỏ họ đậu nên ủ chung với cỏ voi hoặc thân cây ngô sau thu bắp. + Các nguyên liệu bổ sung: rỉ đường 2-4%, muối 1-2% so với khối lượng cỏ tươi. - Hố ủ : Tính theo số lượng bò nuôi và lượng cỏ cần dự trữ cho vụ đông và mùa khô mà chuẩn bị hố ủ. Một bò sữa, bò thịt bình thường có thể ăn 10-12kg cỏ ủ/ngày. Hố ủ 1m3 ủ được 750-800 kg cỏ, hố ủ có thể xây bằng gạch trát xi măng. ở đáy hố ủ cần có r ãnh dốc để thoát nước ủ ra ngoài khi cần thiết. - Kỹ thuật ủ: + Chuẩn bị hố ủ: đáy hố ủ lót một lớp r ơm đã cắt nhỏ, dày 10cm để hút nước cỏ ủ + Cho cỏ vào hầm ủ: Đây là khâu kỹ thuật quan trọng, quyết định chất l ượng cỏ ủ về sau. Công việc n ày phải làm xong trong ngày, không đ ể qua ngày khác. Cỏ cắt ngắn 5-10cm, nếu cỏ có tỷ lệ nước cao trên 75% đem phơi héo hoặc bổ sung, bã mía cắt ngắn 5-15%. Trường hợp cỏ ủ quá khô, dùng lượng nước hòa rỉ đường (1-2%) tưới vào cỏ cho đủ độ ẩm 65-70%. Cho vào hố ủ một lớp cỏ dày 20-30cm, rồi rải đều một lớp muối v à rỉ đường. Nếu rỉ đường quá đặc, có thể pha vi một ít n ước cho dễ trộn lẫn vào cỏ. Dùng xẻng, cào sắt trộn đều và nén chặt. Lại cho tiếp một lớp cỏ mới d ày 20-30cm cộng với muối ăn và rỉ đường như đã thao tác ở trên cho đến khi được 1/3 hố ủ thì đầm nén cỏ cho thật chặt, nhất là xung quanh thành hố ủ. Có thể dùng xẻng và chân giậm cho cỏ được nén chặt. Tiếp tục cho cỏ v à đầm nén chặt, cho đến khi cỏ ủ đầy và cao hơn thành hố ủ 30cm, tổ chức đầm v à nén chặt ở thành hố ủ và bề mặt của hố ủ.
Trên cùng phủ một lớp rơm dày 15 - 20cm. Phủ nylon, chú ý chèn nylon xung quanh thành. Dùng đất sét hoặc đất bùn phủ một lớp dày 20cm trên cùng, tiếp là xếp những tảng đá nặng l ên trên. Hố ủ cần ủ có mái che mưa, tuyệt đối giữ không để nước thấm vào cỏ ủ. Dùng thức ăn ủ xanh cho bò ăn Có thể lấy cho bò ăn khi ủ được hai tháng. Cỏ ủ tốt là cỏ có mùi thơm, màu vàng xanh c ủa dưa cải muối, không mềm nhũn, không quá chua m ùi dấm, không bị mốc và có thể dự trữ được nhiều tháng. Lấy thức ăn ủ xanh cho b ò ăn cần lấy lần lượt từ đầu này sang đầu kia (lấy từng lớp một) hoặc xắn cỏ theo chiều sâu từ tr ên xuống dưới. Chú ý không mở rộng miệng hố, không khí vào nhiều làm thẫm màu. Lấy cỏ xong, đậy ngay nylon lại cho thật kín. 2. Chế biến cỏ khô. Cỏ tạp trong tự nhiên hay cỏ trồng thân bò nhất là cỏ Pangola, cỏ Ghinê đều có thể phơi làm cỏ khô dự trữ cho vụ đông. Thường thu hoạch cỏ tươi phơi khô vào cuối tháng 9 đến đầu tháng 11 l à những tháng cuối mùa mưa thời tiết thích hợp cho chế biến cỏ khô. Cỏ sau khi cắt, ph ơi ngay trên bãi cỏ trong thời gian 3-4 nắng đảo 2-3 lần, cỏ khô đều, tỷ lệ nước còn 15-18%, có thể đóng bánh hoặc đánh đống dự trữ được lâu. Khi phơi cỏ khô, nếu gặp trời mưa, nước mưa sẽ rửa trôi các chất dinh d ưỡng, đồng thời các nấm mốc và vi sinh vật khác sẽ phát triển làm giảm chất lượng cỏ khô. Do đó, việc theo dõi thời tiết để quyết định thời điểm cắt cỏ ph ơi khô là rất cần thiết. Bài 3:Ủ chua thức ăn cho bò sữa Để góp phần phát triển chăn nuôi b ò sữa khu vực gia đình và trang trại ngày càng có nhiều thức ăn cho Bò sữa:
Chế biến thức ăn xanh: Thức ăn xanh cho ăn cả cây, do cây d ài và cứng gia súc chỉ ăn những phần non và lá, những phần cứng gia súc không ăn v à làm bẩn nên gây lãng phí. Do đó trước khi cho ăn phải thái nhỏ, nên thái đoạn dài từ 3-5cm. Chế biến thức ăn ủ chua: Gồm các loại cỏ, dây khoai lang, cây ngô, cây đậu, lạc c òn tươi). Nguyên tắc cơ bản là ủ trong điều kiện yếm khí, tạo điều kiện cho một số men l àm cho thức ăn hơi chua để đảm bảo và diệt các men gây hư hỏng. 1. Cắt cây thức ăn: Yêu cầu cắt sát gốc, độ cao cắt 10 -15cm để tránh lãng phí và cỏ có điều kiện tái sinh nhanh. 2. Vận chuyển về nơi ủ: sau khi cắt và vận chuyển phải được ủ ngay, trong khi chờ đợi không được chất đống sẽ gây hiện t ượng bốc hơi nóng làm hư cỏ. Trong thời gian từ khi cắt đến khi ủ xong nên trong 1 ngày. 3. Thái nhỏ: Độ dài thái từ 3-5cm và đồng đều để dễ nén chặt. 4. Đưa cỏ đã thái vào hố ủ: Hố ủ tùy theo số lượng cỏ cần ủ và khả năng đầu tư của hộ chăn nuôi. Nếu số lượng lớn nên ủ trong đường hào 2 bên thành được xây hoặc thành và đáy hào được nén chặt. Với đường hào xây thì tỷ lệ hư hỏng thức ăn ít hơn, nếu số lượng cỏ ủ ít nên dùng hào xây, cả hố ủ và đường hào đều xây chìm để tránh nắng,nhưng tuyệt đối không để nước ngấm vào hố. 5. San đều và nén cỏ: Khi đưa cỏ vào hố ủ phải san đều ở các góc hố và thường xuyên nén, để cỏ được chặc đều trong toàn bộ hố, sẽ đảm bảo được độ yếm khí. Trong khi đổ cỏ v ào hố thỉnh thoảng rắc 1 lượng nhỏ muối ăn. Nếu cỏ ủ l à cỏ voi, cỏ Ghine… là loại cỏ có tỷ lệ đường thấp nên pha thêm ngô cây hoặc bã mía sẽ làm cho sự lên men được nhanh và chất lượng cỏ ủ tốt hơn. 6. lấp hố ủ: - Khi hố ủ đã đầy, cỏ được nén chặt thì lấp hố, nếu hố ủ có nắp bê tông thì đậy nắp, sau đó vùi đất kín độ dày lớp đất 15-20cm rồi nện chặt.
- Nếu hố ủ không có nắp thì cho cỏ cao hơn miện hố theo hình chóp nón, phủ một lớp vải nilong (Polyetylen) vùi đất trát kín theo hình chóp nón để dế thoát nước. 7. lấy cỏ ủ cho bò ăn: Đảm bảo quy trình ủ tốt thời gian dự trữ cỏ có thể d ài 6-8tháng, sau khi ủ 2-3 tháng có thể lấy thức ăn ủ cho bò ăn, khi lấy cỏ cho bò ăn bắt đầu từ góc hố, lấy xong lại vùi kín để trành nước mưa và ánh nắng. Hố cỏ ủ phải lấy thường xuyên hàng ngày cho đến hết. Không nên bỏ ngắt quảng 1 thời gian, v ì không khí vào sẽ làm hỏng cỏ.
Bài 4 : Ủ thức ăn xanh Agriculture vietnam Thức ăn xanh đem ủ nhờ lên men yếm khí hạn chế bị hư hỏng do ôxy hoá. Acid tạo ra trong quá trình lên men hay acid bổ sung vào sao cho quá trình lên men đều dừng lại.  Cỏ xanh hay một số phụ phế phẩm khác nhiều n ước như: Vỏ, lỏi trái thơm, bã trái điều, hèm bia.  Vấn đề ủ xanh đặt ra khi nguồn cỏ xanh dồi d ào vào mùa mưa, nhưng ta không th ể phơi khô cất giữ đến mùa khô được. Ngược lại, nếu khi cần mới cắt cho ăn th ì chất lượng cỏ thay đổi rất nhiều, cỏ già sẽ kém tiêu hoá, lượng đạm giảm đáng kể v à Lignin tăng. Đối với mỗi loại cỏ có thời kỳ thu cắt tối ưu.  Phạm vi trong tỉnh: Thân vỏ bắp non, xác khoai m ì, thân cây họ đậu, dây khoai lang... l à nguồn nguyên liệu khá lớn có thể dự trữ l àm thức ăn xanh cho bò. Bản chất của quá trình ủ cỏ: Quá trình ủ cỏ là quá trình lên men yếm khí trong hầm ủ khi có đủ độ ẩm. Giữ vai tr ò chính trong quá trình ủ cỏ là các vi khuẩn lên men lactic có sẵn trong cỏ xanh. Những quá tr ình chính sau đây xảy ra trong quá trình ủ cỏ: 1. Hoạt động hiếu khí: Những tế bào cỏ tiếp tục hô hấp, tiêu thụ oxy còn lại trong hầm ủ vào tạo ra khí CO và nước, kèm theo toả nhiệt lượng. Đồng thời nấm men v à mốc vẫn tiếp tục phát triển. Nếu ủ đúng kỹ thuật giai đoạn này sẽ ngắn, nhiệt độ sẽ không l ên quá 38 oC. Nếu cỏ vào hầm ủ chậm, cỏ nén không chặt, để không khí lọt vào, thì giai đoạn này kéo dài, tổn thất lớn và nhiệt lượng thừa sinh ra làm nóng và hỏng cỏ. 2. Hoạt động yếm khí: Khi toàn bộ lượng ôxy còn lại trong hầm ủ đã bị tiêu diệt hết ở giai đoạn trên, vi khuẩn yếm khí bắt đầu hoạt động v à sinh sôi nhanh. Đồng thời nấm men và mốc bị chết đi. Một số enzym thực vật vẫn tiếp tục hoạt động. Những biến đổi sinh hoá sau đây sẽ xảy ra:  Đường chuyển hoá thành acid lactid ,acid Acétic, rư ợu và CO2 .  Protein được thuỷ phân thành Peptic, NH4 +, Aminoacid, amin, amid.
 Khi độ chua cỏ đạt đến một giá trị nhất định, vi khuẩn chết, enzym ng ưng hoạt động và cỏ ủ có chất lượng ổn định. Giá trị này phụ thuộc vào vật chất khô ban đầu của nó. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng ủ cỏ:  Thành phần hoá học của cỏ đem ủ liên quan đến chất lượng cỏ ủ.  Chất lượng cỏ ủ phụ thuộc vào bản chất nguyên liệu đầu, cụ thể là vật chất khô, hàm lượng đường...  Bổ sung nguồn đường dễ lên men cụ thể là rỉ mật, cám...một số phụ phẩm khác.  Nếu có điều kiện phơi héo cỏ, độ ẩm khoảng 70%, kèm theo bổ sung rỉ mật 2-4% (tuỳ thuộc nguyên liệu ủ có nhiều hay ít đường).  Không ủ cỏ trực tiếp dưới dạng tươi, ngoại trừ bắp, cao lương.  Nếu cắt cỏ gặp lúc thời tiết xấu th ì dùng rơm băm, bã mía cho vào hầm để hút bớt dịch cỏ, lượng mật phải bảo đảm.  Ngoài ra còn bổ sung muối đề phòng cỏ ủ chua quá. Ngoài ra muối và đường đều tăng áp suất thẩm thấu, giảm sự mất mát vật chất khô. Cách đánh giá chất lượng ủ cỏ (đánh giá bằng cảm quan):  Mùi thơm acid dễ chịu, nếu mùi rất khó ngửi là cỏ hư phải bỏ.  Vị không đắng và không chua gắt.  Không có nấm mốc.  Độ ẩm và màu: đồng đều. Khi cỏ ủ quá ẩm sẽ có m àu sậm, nhớt, mùi khó chịu. Thông thường màu vàng xanh của dưa cải là màu thích hợp nhất.  Lá cỏ ủ không có sự tổn thất. Cỏ ủ xấu có vẻ nhiều xơ hơn lá còn rất mỏng. Cách kiểm tra độ ẩm cỏ trước khi ủ mà không cần gởi mẫu đến phòng TN Cỏ thái nhỏ nắm trong lòng bàn tay trong vòng 30 giây, r ồi từ từ thả ra, nhận xét cỏ trong lòng bàn tay sẽ suy ra độ ẩm: Nếu dịch cỏ chảy dễ dàng qua kẻ ngón tay: Độ ẩm 75-85% không thích hợp để ủ. Nắm cỏ giữ nguyên hình dạng, tay ướt, độ ẩm từ 68-75%. Khi ủ cỏ này vẫn bị thất thoát dịch cỏ, nhưng với chất bổ sung rỉ mật 2-4% thì chất lượng cỏ ủ sẽ cao. Cỏ nắm vào sẽ bung ra ngay khi mở tay: ẩ m độ thấp hơn 60%. Nếu là cỏ rất non thì có thể ủ chất lượng tốt với ẩm độ này, ngược lại cỏ sẽ dễ dàng bị mốc. Xử lý trường hợp này là
trộn chung với cỏ ướt hay thêm nước hoà rỉ mật. Thực hành ủ thức ăn xanh: 1. Ủ cỏ xanh với rỉ đường và muối. Nguyên liệu: Có thể ủ xanh cỏ tự nhi ên, cỏ trồng (như cỏ voi, cỏ sả, cỏ họ đậu) hay thân cây bắp tươi, cây đậu phụng thậm chí cả cây lục b ình. Cỏ nên cắt vào thời điểm trước khi ra hoa. Cỏ không quá non chứa nhiều n ước khó ủ, cũng không chờ cỏ quá gi à. Nếu là cỏ trồng nên cắt sau 45 ngày. Có thể ủ nhiều loại cỏ họ đậu với nhau, cỏ họ đậu n ên ủ chung với cỏ voi. Các nguyên liệu bổ sung như rỉ đường 2 – 4%, muối 1 – 2% so với trọng lượng cỏ tươi. Chuẩn bị nguyên liệu ủ cỏ: Chọn ngày nắng ráo để cắt cỏ, trải ra sân ph ơi cho héo, sau đó cắt ngắn độ 2-3 cm. 2. Ủ chua thân, vỏ bắp thu trái non. a. Nguyên liệu: Vỏ bắp non, thân cây bắp non sau khi kết thúc thu hoạch trái, nguy ên liệu bổ sung là mật đường 5%, muối 1% so với trọng l ượng thân, vỏ bắp cần ủ hoặc d ùng cám 2%, muối 1% so với trọng lượng thân, vỏ bắp cần ủ. b. Cách làm hố ủ: Số lượng bắp ủ tính trên số lượng trâu, bò và số lượng vỏ bắp thu hoạch. Một con bò có thể ăn 15-20kg vỏ bắp ủ/ngày. Hầm ủ có thể tích 1m 3 ủ được 600-800 kg vỏ, thân bắp non. Có hai loại hố ủ: hố h ình khối và hố hình giếng. Hố hình giếng: Giống như cái giếng bên trong xây gạch dày. Đối với hố đào không xây gạch, có thể lót bên trong bằng một túi nylon, chừa phần dư bên dưới để lót đáy hố, chừa phần d ư bên trên để có thể cột chặt khi ủ xong hố. c. Cho vỏ, thân bắp vào hố ủ: Cân vỏ bắp: Đối với hố có đường kính 1,2 m x đáy 1,2 m x cao 1,2m cho v ào hố mỗi lớp:50kg vỏ bắp + 1kg cám + 0,5 kg muối (cám 2% + muối 1%). Hoặc 50kg vỏ bắp + 2,5kg mật đường + nước + 0,5 kg muối (mật đường 5% + muối 1%) Dậm bằng chân kỹ lưỡng, nhất là vách hố ủ. Cứ thực hiện cho đến khi đầy hố. Khi đã ủ đầy hố, cột chặt miệng túi nylon. Đặt một tấm vĩ, bên trên xếp những tảng đá hoặc những vậ t nặng. Mái che. d. Cách lấy vỏ bắp ủ cho bò ăn Có thể lấy cho bò ăn sau khi ủ 3 tuần.
Bốc bỏ phần bắp ủ bị nhiễm mốc hoặc vỏ bắp ủ bị nhũng. Khi đã mở hố ủ nên cho bò ăn liên tục, không nên ngưng. Tuỳ cấu trúc của hố mà lấy vỏ bắp ủ cho bò ăn: o Nếu hố dài nên lấy từng phần và xắn theo chiều sâu của hố. o Nếu hố hình giếng, lấy lớp trên rồi nén lại cho chặt, đậy kỹ nh ư cũ. e. Đánh giá chất lượng vỏ bắp ủ bằng cảm quan: Mùi thơm axit dễ chịu. Màu vàng xanh của dưa cải muối, không mềm nhũng. Vị không đắng và không chua gắt. Không có nấm mốc. Bài 5: Ủ chua thân ngô làm thức ăn cho bò Phan Văn Trạng Thân ngô sau khi thu hoạch (nhất là ngô thu bắp non) chiếm khối lượng rất lớn. Để tận dụng hiệu quả nguồn phụ phẩm n ày, TS. Lê Đăng Đảnh (trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh) đã nghiên cứu thành công việc ủ thân ngô làm nguồn thức ăn dự trữ cho bò Cách ủ chua thân cây ngô tươi Để giảm bớt hao hụt, thân ngô t ươi (ngô thu bắp non) cắt về phải được đem ủ ngay, sau đó dùng máy cắt thân cây thành từng đoạn nhỏ dài khoảng 2-3cm, rồi trộn phụ gia có thể là 0,5% muối hoặc 5% rỉ mật đường (so với trọng lượng bắp ủ) cho vào bao nilon hút hết không khí (có thể tận dụng máy vắt sữa) v à nén chặt, mỗi bao ủ khoảng 10-30kg. Cây ngô ủ muối thường có màu xanh vàng, chua nồng, còn ủ bằng rỉ mật đường có màu xanh vàng ngả nâu, chua nồng nhẹ có k èm theo mùi ngọt của rỉ đường. Ngoài ra có thể ủ với acid formic (hạn chế được nấm mốc) ngô ủ có màu sắc xanh vàng, chua nồng nhẹ, rất ngon miệng đối với bò.
Cách ủ chua thân ngô khô Quy trình ủ chua thân ngô khô (cây ngô sau thu hoạch bắp để khô ngo ài đồng) được thực hiện như sau: - Cây ngô khô đem cắt nhỏ, độ dài 3-5cm, trộn với phụ gia, có thể 0,5% muối (tỉ lệ muối so với trọng lượng thân ngô), 5% ngô xay hoặc 5% rỉ đường, cho vào túi ủ khoảng 4-5kg/túi. Cho thân ngô đã cắt vào túi nilon, dùng máy hút h ết không khí (sử dụng máy vắt sữa) v à cột chặt miệng túi lại bằng dây chun. Bảo quản các túi ủ n ày không cho tiếp xúc với ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Bao phả i kê cách mặt đất 20cm. Khi ủ cho th êm bột ngô, rỉ đường để giúp cho sự lên men nhanh hơn, làm sao đ ể pH hạ thấp dưới 4 là tốt nhất cho việc dự trữ ngô ủ. So sánh Cả hai loại thân ngô khô v à tươi ở thời điểm 30 ngày sau ủ, qua phân tích, thành phần dưỡng chất của thân ngô không thay đổi nhiều. Thân ngô khô sau ủ có m àu vàng nâu đậm, mùi chua nồng nhẹ trong khi ủ, còn thân bắp tươi cho màu vàng hơi xanh, mùi chua n ồng mạnh, thơm rỉ đường. Sau 45 ngày ủ ngô tươi có độ pH từ 3,9-4,3 thấp hơn so với thân ngô khô (pH=5). Điều đó chứng tỏ cây ngô tươi còn nhiều hàm lượng đường tan nên dễ lên men hơn, độ phân giải chất khô trong dạ cỏ của bò ở ngô tươi cao hơn ngô khô, riêng ủ với rỉ đường có độ phân giải cao nhất. Với cách ủ chua trong túi nilon, thân ngô đ ược bảo quản khoảng 1 năm, nhưng tốt nhất là cho bò ăn thức ăn ủ trước 9 tháng
Bài 6: Kỹ thuật ủ lá mì trong silo làm thức ăn gia súc KS. TRỊNH VĂN TRẠI Thường được thu hoạch từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau, cây khoai m ì (sắn) có lượng ngọn, lá đáng kể. Sản lượng lá mì (ước tính 4 - 6 tấn/ha) là nguồn phụ phẩm thường bị bỏ phí. Ngọn lá mì thu hoạch trước khi thu hoạch củ 5 - 10 ngày hoặc sau khi thu hoạch củ 1 - 2 ngày vẫn cho chất lượng tốt mà không ảnh hưởng đến năng suất củ mì. Ngọn lá giàu protein (18 - 20% chất khô) gấp 2 lần lượng đạm có trong bắp hạt, thích hợp cho chăn nuôi, vỗ béo bò, nhưng không thể cho bò ăn trực tiếp, vì đa số mì hiện nay là giống KM94 chứa nhiều độc tố cyanoglucosid, trâu b ò ăn vào có thể bị ngộ độc. Ủ ngọn lá m ì có thể cho ra loại thức ăn giàu dinh dưỡng dự trữ lâu dài, loại bỏ hầu như hoàn toàn độc tố, có thể dùng cho cả heo. Cách ủ xanh lá mì như sau: - Lá mì sau khi thu hoạch được phơi héo đến độ ẩm 65 - 70%, sau đó xắt ngắn 3 - 5 cm (bằng máy xắt), rồi trộn với rỉ mật 2 - 4%, muối 0,2 - 0,4%. Nếu không có rỉ mật có thể d ùng bột mì, cám gạo, bột bắp để thay thế với tỷ lệ cao h ơn 4 - 6%. Có thể dùng đầu phun để phun trực tiếp rỉ mật vào khối lá trong khi xắt (hình 1) hoặc trộn bằng thủ công nếu không có máy phun. Hỗn hợp lá mì đã trộn với phụ gia được đưa vào silo để ủ. - Silo là những ống tròn rỗng bằng thép hoặc gỗ có đ ường kính khoảng 1,2 - 1,4 m, cao 1,3 - 1,4 m, sắp xếp sao cho các khoanh sắt có thể chồng l ên nhau để có chiều cao theo ý muốn (hình 2, 3). Lót đáy và bao quanh silo bằng tấm nylon, sau đó rải từng lớp lá m ì đã xắt và trộn phụ gia vào trong silo. Mỗi khi rải 1 lớp dày 10 - 15 cm, dùng các dụng cụ đầm hoặc dùng chân nén chặt lớp lá mì xuống, cứ như vậy cho đến khi đầy silo. Sau đó d ùng nylon đậy kín rồi lấp một lớp đất dày 20 - 30 cm lên trên (nện chặt). Dùng bao đựng đất hoặc cát xếp một lớp l ên trên, che đậy chống mưa, tránh nắng trực tiếp chiếu vào. Ủ như vậy 30 - 35 ngày là có thể lấy ra cho bò ăn. Nếu không có nhu cầu cho ăn ngay, lá m ì ủ xanh như vậy có thể bảo quản dự trữ được 5 - 7 tháng. Lá mì sau ủ có mùi thơm dễ chịu, màu hanh vàng, rất được bò ưa chuộng. Có thể cho ăn
6 - 8 kg/con/ngày. Ngoài việc ủ trong silo, bà con có thể ủ lá mì trong bể xây, trong hố ủ hoặc trong bao nylon, với cách làm tương tự như trên. O Bài 7 : Kỹ thuật ủ rơm với u rê Báo Bà Rịa – Vũng Tàu Trong điều kiện diện tích đồng cỏ ch ưa mở rộng, vào mùa khô người chăn nuôi thường sử dụng rơm lúa làm thức ăn phụ cho bò. Tuy nhiên, rơm lúa vốn nghèo dinh dưỡng (2 – 3% Protein) thành phần chủ yếu là xơ (31 – 33%) tỉ lệ tiêu hoá thấp. Nhằm khắc phục những nh ược điểm trên, xin giới thiệu cho bà con nông dân phương pháp ủ rơm với urê. Áp dụng phương pháp này làm tăng tỉ lệ tiêu hoá thêm 10 – 15%, tăng gấp đôi hàm lượng đạm trong rơm, cho tăng trọng hàng ngày cao hơn 25 – 30%, tiêu tốn thức ăn giảm 6% so với r ơm chưa ủ. 1/ Tỷ lệ nguyên liệu: - Rơm khô 100 kg - Urê 4kg - Muối ăn 0,5 kg - Nước sạch 80 – 100 lít 2/ Phương tiện cần cho quá trình ủ: - Phương tiện chứa rơm ủ: Nên sử dụng những điều kiện sẵn có của gia đ ình như lợi dụng góc tường, bể xây, ô chuồng trống không nuôi gia súc, hoặc ủ ngay trong bao phân đạm, bao tải hay túi ni lông dày loại lớn …
- Tấm lót, che phủ: có thể d ùng tấm ni lông, tấm vải áo mưa, lá chuối... đậy kín để bảo đảm r ơm ủ không nhiễm bẩn và hạn chế thất thoát urê. 3/ Các bước tiến hành - Cân rơm mỗi lần 10 kg, rải đều vào nơi ủ mỗi lớp dày 20 cm. - Dùng bình tưới rau (ôzoa) chứa 10 lít n ước. Cân đúng 400 gram ur ê, 50 gram muối, hoà vào bình tưới và khuấy cho đến khi urê và muối hòa tan hết vào nước. - Tưới dung dịch nước urê vào rơm, mỗi lớp rơm 10 kg tưới 10 lít nước. Nếu rơm ướt chỉ tưới 6 – 7 lít nước, nhưng vẫn đủ 400 gram urê. - Dùng chân dậm chặt rơm, nhất là ở các gốc hố ủ. - Rải tiếp 10 kg rơm. Lập lại các động tác như trên cho đến khi hết rơm. - Phủ ni lông, tấm che lên kín bề mặt rơm, nhét kỹ tấm che phủ nơi thành tường và các góc hoặc cột miệng bao, túi nilông để giữ kín h ơi, không cho nước mưa và gió lọt vào. 4/ Cách sử dụng : - Rơm ủ kín trong thời gian 7 – 10 ngày bắt đầu lấy ra cho gia súc ăn. - Rơm ủ đạt chất lượng sẽ có màu vàng đậm, mùi urê, không có mùi nấm mốc, rơm ẩm và mềm đều. - Khi lấy rơm ủ cho gia súc ăn chỉ nên lấy ra ở một góc (không lật to àn bộ tấm che phủ) lấy rơm xong đậy kín lại. - Một con bò một ngày có thể ăn 5 – 10 kg kết hợp với ăn cỏ xanh hoặc chăn thả ngo ài đồng. Ban đầu bò chưa quen ăn rơm ủ, nên phơi rơm ủ trong bóng mát khoảng 20 – 30 phút để bay bớt mùi urê trước khi cho ăn, hoặc rải l ên một ít cỏ xanh để chúng quen dần với m ùi urê trong rơm ủ. Lưu ý: Chọn nơi khô ráo để ủ rơm, tránh nước mưa và nước từ nơi khác thấm vào. Khi sử dụng rơm ủ urê phải chú ý cho bò uống đủ nước (20 – 30 lít/con/ngày). Mùa khô cho bò u ống tăng gấp 2 – 3 lần. Tuyệt đối không cho b ò ăn trực tiếp urê.
Bài 8 : KỸ THUẬT XỬ LÝ, CHẾ BIẾN R ƠM LÚA Nông thôn mới KỸ THUẬT XỬ LÝ, CHẾ BIẾN R ƠM LÚA Đối với gia súc nhai lại, rơm lúa là nguồn thức ăn quan trọng. Tuy nhi ên, rơm khô có giá trị dinh dưỡng thấp, tỷ lệ tiêu hoá thấp và kém hấp dẫn do chất xơ trong rơm khó tiêu, mặt khác, rơm chứa ít tinh bột dễ hoà tan, ít đạm và khoáng chất. Vì vậy, để tăng khả năng tiêu thụ, tăng tỷ lệ tiêu hoá rơm và cung cấp thêm các chất dinh dưỡng cho loài nhai lại, nên tiến hành xử lý, chế biến rơm trước khi cho gia súc ăn. Các biện pháp xử lý, chế biến r ơm nhằm mục đích: - Công phá các cấu trúc xơ thô trong rơm lúa, giúp cho vi ệc tiêu hoá được dễ dàng. - Kích thích vi sinh vật dạ cỏ hoạt động mạnh h ơn nhờ tạo ra cho chúng một môi tr ường thích hợp hơn. - Làm cho rơm hấp dẫn hơn đối với loài nhai lại, chúng tiêu thụ được lượng lớn hơn, đồng thời cung cấp cho chúng thêm nhiều chất dinh dưỡng khác. 1. Kiềm hoá với nước vôi: Dùng nước vôi pha loãng với tỷ lệ 1% (1 kg vôi sống hoặc 3 kg vôi tôi ho à trong 100 lít nước) tưới lên rơm khô sau khi đã băm thái nhỏ thành mẩu 6-10 cm và rải đều trên mặt sàn sạch, cứng và phẳng. Tỷ lệ nước vôi/rơm khô = 6/1 (cứ 6 lít nước vôi tưới cho 1 kg rơm khô). Chú ý đảo trộn đều và để một ngày đêm cho ráo hết nước vôi rồi mới cho gia súc nhai lại ăn. Cũng có thể cho rơm lúa đã cắt ngắn vào bể xi măng, đổ nước vôi pha loãng và theo tỷ lệ như trên vào bể để kiềm hoá. Đảo trộn đều trong vòng 2-3 ngày, mỗi ngày 2- 3 lần. Sau đó vớt rơm lên giá nghiêng, dội cho bớt nước vôi và để cho ráo nước, trước khi cho gia súc ăn ngay hoặc phơi khô cho ăn dần. Xử lý rơm với nước vôi làm tăng tỷ lệ tiêu hoá của rơm lên 7-8% và mỗi ngày, mỗi con trâu bò có thể ăn được khoảng 10 kg. Nếu lúc đầu gia súc nhai lại ch ưa quen ăn, nên cho ăn l ẫn với rơm vẩy nước, sau đó tăng dần lượng rơm tưới nước vôi. Để giảm bớt mùi nồng của vôi và để gia súc nhai lại thích ăn h ơn, nếu có điều kiện thì trước khi cho gia súc ăn, nên trộn rơm với rỉ mật và urê ( 3 kg rơm đã kiềm hoá + 0,5 kg rỉ mật + 20 g urê).
2. Kiềm hoá rơm bằng nước tro: Dùng nước tro đặc (tỷ lệ xút 2%) để kiềm hoá r ơm lúa theo mức cứ 2,0-2,5 lít nước tro tưới cho 1 kg rơm khô. Cách làm: chất rơm khô đã băm thái nhỏ vào hố hay bể theo từng lớp 10 -15 cm. Dùng ôdoa chứa dung dịch nước tro đã pha sẵn tưới đều cho từng lớp để rơm thấm dung dịch. Sau mỗi lớp dậm nén chặt cho đến khi đầy hố v à đóng kín hố lại. Sau khi ủ 2-3 tuần có thể sử dụng cho trâu bò ăn. 3. Ủ rơm với urê: Phương pháp chế biến rơm lúa với urê rất phổ biến, rất đơn giản và dễ thực hiện. Hơn nữa, rơm lúa sau khi chế biến có thể cho trâu bò ăn thoải mái, không sợ bị ngộ độc. Trâu b ò được ăn loại rơm này lớn nhanh, béo khoẻ, ngay cả trong vụ đông xuân thiếu thốn cỏ t ươi. Bởi vì rơm lúa sau khi chế biến với urê đã làm cho trâu bò ăn được nhiều hơn 50-65% so với rơm không chế biến. Mặt khác, hàm lượng đạm trong rơm tăng lên gấp hơn hai lần. Có thể ủ rơm với urê tỷ lệ: cứ 100 kg rơm khô cần 4 kg urê và 80-100 lít nước (tỷ lệ 4% và nước so với rơm là 1/1). Cần xây một hố ủ, tốt nhất l à xây kiểu hai vách đối diện nhau, tr ên nền xi măng. Cũng có thể sử dụng hố ủ dùng cho thức ăn xanh hoặc ủ trong bao nilông d ày. Dung tích hố ủ tuỳ theo lượng rơm cần ủ. Cách làm: pha urê vào nư ớc theo tỷ lệ trên, lưu ý khuấy đều cho urê tan hết.Trải rơm theo các lớp dầy 20 cm. Cứ sau mỗi lớp, d ùng ôdoa tưới đều nước urê sao cho ướt đều rơm, lấy cào đảo qua đảo lại và dùng chân dậm nén cho chặt. Cứ làm như vậy cho đến khi hết rơm và hết nước. Cuối cùng, dùng một tấm nilông phủ lên trên miệng hố, sao cho thật kín để không khí v à nước mưa bên ngoài không l ọt vào và khí amoniac bên trong không bay ra. Sau khi ủ 7-10 ngày có thể lấy rơm ra cho gia súc nhai lại ăn. Lấy lượng vừa phải theo nhu cầu của từng bữa. Lấy xong lại đậy kín hố. Một con trâu b ò có thể ăn khoảng 10 kg mỗi ng ày. Yêu cầu rơm ủ urê phải mềm, mùi thơm nhẹ, mầu vàng gần với mầu tự nhiên của rơm trước khi ủ, không bị đen và không có nấm mốc. Nhìn chung, gia súc nhai lại thích ăn loại rơm này và ăn được nhiều hơn so với rơm không ủ. Tuy nhiên, lúc đầu có thể có một số gia súc nhai lại không thích ăn, ta phải tập cho chúng bằng cách cho ăn từng ít một và tăng dần lên. Cũng có thể cho ăn chung với các loại thức ăn khác.
4. Ủ rơm với u rê và vôi tôi Về cơ bản, phương pháp này cũng giống như phương pháp ủ rơm với urê, chỉ khác là giảm lượng urê và cho thêm vôi tôi vào đ ể giảm chi phí. Tỷ lệ các chất và nguyên liệu như sau: - Urê: 2 kg. - Vôi tôi: 0,5 kg - Muối ăn: 0,5 kg - Rơm lúa khô: 100 kg HẾT