Lê Uy Mục
Lê Uy Mục (5 tháng 5, 1488 – 1 tháng 12, 1509[1]) tên húy là Lê Tuấn là vị
vua thứ 8 của nhà Hậu Lê trong lịch sử ViệtNam. Ông được xem là một vị Hoàng đế
tàn bạo và hoang dâm, và "điềm loạn đã xuất hiện từ đấy"[2].
Uy Mục chủ trương giết hại các tôn thất. Năm 1509, Giản Tu công Lê Oanh
khi còn bị giam đã đút lót cho người canh giữ và khởi loạn chống nhà vua. Cuối cùng,
Lê Oanh đã bắt được ông và ông phải tự sát.[2]
Thân thế
Lê Tuấn là con thứ hai của vua Lê Hiến Tông và Chiêu Nhân Hoàng Thái hậu
Nguyễn Thị Cận, người làng Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn, Bắc Giang. Ông là anh thứ
của vua Lê Túc Tông[2].
Vua quỷ
Lê Uy Mục lên ngôi ngày 22 tháng 1 năm 1505, sau khi Lê Túc Tông (lên ngôi
năm 1504) mất sớm ở tuổi 17.
Vua Uy Mục ăn chơi vô độ, ham rượu chè, gái đẹp, tàn bạo giết hại nhiều
người vô tội. Uy Mục mới lên làm vua thì giết tổ mẫu là bà Thái hoàng Thái hậu (tức
Trường Lạc hoàng hậu của vua Lê Thánh Tông trước đây), giết quan Lễ bộ Thượng
thư là Đàm Văn Lễ và quan Đô ngự sử là Nguyễn Quang Bật, vì lẽ rằng khi vua Hiến
Tông mất, bà Thái hậu và hai người này có ý không chịu lập Uy Mục (hai ông này đã
nhận di chiếu phụ tá Hoàng thái tử kế vị của Hiến Tông rồi cùng các đại thần lập Túc
Tông lên nối ngôi[2]).
Uy Mục còn ra lệnh cho giết hết những người Chiêm bị bắt làm gia nô trong
các điền trang của các thế gia, công thần. Vua Uy Mục đêm nào cũng cùng với cung
nhân uống rượu, rồi đến khi say thì giết đi. Phó sứ thần Trung Quốc là Hứa Thiên
Tích sang, trông thấy Uy Mục, làm thơ gọi Uy Mục là vua quỷ (Quỷ vương ):
An nam tứ bách vận vưu trường
Thiên ý như hà giáng quỷ vương?
(Dịch:
Vận An Nam còn dài bốn trăm năm
Ý trời sao lại sinh ra vua quỷ?)
Bị lật đổ
Sự tàn bạo quá đáng của Uy Mục đã gây nên một làn sóng bất bình trong dân
chúng và trong hàng ngũ quan lại, dòng dõi họ Lê. Quyền hành trong triều rơi vào tay
họ ngoại của vua[2]. Nhiều công thần trước đây bị đuổi, trong đó có Nguyễn Văn
Lang là người cùng họ với Trường Lạc thái hoàng thái hậu; một số hoàng thân cùng
cánh với phe này bị bắt giam, trong đó có các con của Kiến vương Lê Tân.
Trong số các con của Kiến vương Tân bị bắt giam, Giản Tu Công Lê Oanh
(vua Lê Tương Dực sau này) đút tiền cho người canh ngục mới được ra, trốn về Tây
Đô (Thanh Hoá), được một công thần bị đuổi là Nguyễn Văn Lang[3] lập làm minh
chủ nổi dậy chống lại Uy Mục đế. Lương Đắc Bằng được lệnh viết hịch kêu gọi bá
quan, đại khái là :[2]
“ Bạo chúa Lê Tuấn, phận con thứ hèn kém, làm nhơ bẩn nghiệp lớn, lần
lữa mới gần 5 năm mà tội ác đã đủ muôn khoé. Giết hại người cốt nhục, dìm hãm các
thần liêu. Bọn ngoại thích được tin dùng mà phường đuôi chó ngang ngược làm bậy,
người cứng cỏi bị ruồng bỏ mà kẻ đầu cá ẩn nấp nẻo xa. Quan tước đã hết rồi vẫn
thưởng tràn không ngớt, dân chúng đã [51a] cùng khốn còn vơ vét chẳng thôi. Vét
thuế khoá từng cân lạng, tiêu tiền của như đất bùn, bạo ngược ngang với Tần Chính.
Đãi bề tôi như chó ngựa, coi dân chúng tựa cỏ rác ngạo mạn quá cả Nguỵ Oanh.
Huống chi lại xây cung thất to, làm vườn hoa rộng. Xua dân đi trồng cây, giẫm theo
vết xe đổ chất gò Hoa Cương đời Tống; lấp biển xây cung điện, nối gót thói u mê xây
cung A Phòng nhà Tần. Công trình thổ mộc xây lên rồi thay đổi, thay đổi rồi xây lên,
dân Hải Dương, Kinh Bắc mệt mỏi, lao đao; tông thất xa hoa, kiêu căng lại ngang
ngược, ngang ngược lại kiêu căng, cõi tứ tuyên phiên trấn xôn xao, rối loạn. Cư dân
nhức óc, cả nước đau lòng. ”
—Hịch
Ngoài ra, phe Lê Oanh cũng có bài hịch như sau:[2]
“Đoan Khánh làm vua, họ ngoại chuyên quyền, Tử Mô[4] làm phường ngu hèn
nơi phố chợ làm rối loạn kỷ cương, Thắng Chủng[5] là hạng trẻ ranh miệng còn hơi
sữa đã tái oai tác phúc. Đến mức đánh thuốc độc giết bà nội, tàn sát các thân vương.
Theo ý riêng mà giết hại sinh dân, không biết đâu cho thoả; dùng ngón ngầm để vét
vơ tiền của, càng mặc sức tham lam. Bốn biển đã khốn cùng, muôn dân đều sầu oán.”
—Hịch
Tháng 11 năm 1509, Giản Tu Công giả xưng là Cẩm Giang Vương Lê Sùng[6]
ở Tây Đô đưa quân về Đông Kinh (Hà Nội). Vua Uy Mục bèn bắt giết Lê Sùng và mẹ
của Lê Oanh. Lê Oanh vào chiếm kinh thành bắt được và bức Lê Uy Mục tự tử tháng
12 năm Kỷ Tỵ 1509.
Lê Oanh hận Lê Uy Mục giết hại gia đình mình, chưa nguôi giận, sai người
dùng súng lớn, để xác Uy Mục vào miệng súng, cho nổ tan hết hài cốt, chỉ lấy ít tro
tàn về chôn tại An Lăng ở quê mẹ ông tại làng Phù Chẩn[2].
Ban đầu Lê Oanh giết vua và giáng xuống làm Mẫn Lệ công . Sau Lê Chiêu
Tông lên ngôi mới đặt tên thụy cho ông là Uy Mục đế .
Lê Uy Mục ở ngôi được 4 năm, thọ 21 tuổi.
Nhận định
Theo sách Hồng Thuận Trị bình bảo phạm:[2]
"Đời Đoan Khánh, bọn hoạn quan thọc vào chính sự, kẻ ngoại thích mặc sức
chuyên quyền, pháp lệnh phiền hà, kỷ cương rối loạn, nông tang tiêu tàn mất nghiệp,
phong tục ngày một suy đồi, thực rất đáng thương tâm. Huống chi, lại tàn sát người
cốt nhục, hãm hại kẻ bề tôi, những việc làm như vậy thì muốn không bị diệt vong có
được không?"
Còn sách Hồng Thuận Trung hưng ký của Nguyễn Dục cũng ghi nhận :[2]
"Mẫn Lệ công thất đức, bọn Chủng, Thắng chuyên quyền. Thừa Nghiệp là
thằng nhãi chăn trâu mà kiêm coi cả phủ Tông nhân; Tử Mô là đứa trẻ bán cá lại trông
giữ hết quân Túc vệ. Tiến dùng bè lũ sai lang, đua mở rộng đường hối lộ. Xây phủ đệ
thì rừng núi các xứ Thái Nguyên, Tuyên Quang không còn cây để lấp nguồn dục
vọng, đòi mắm muối thì sông biển các vùng Nghệ An, Yên Bang không còn cá mà
nhét miệng đói thèm. Gươm Thái A trở ngược[7], đồ thần khí lung lay[8], tai dị sinh
luôn, hạ dân ta oán, bị diệt vong là đáng lắm rồi."
Bài 2:
Lê Uy Mục (1505-1509) có tên húy Lê Tuấn, là vị vua thứ 8 của nhà Hậu Lê
trong lịch sử Việt Nam. Sách Đại Việt sử ký toàn thư ghi: “Vua nghiện rượu, hiếu sát,
hoang dâm, thích ra oai, tàn hại người tông thất, giết ngầm tổ mẫu, họ ngoại hoành
hành, trăm họ oán giận, người bấy giờ gọi là Quỷ vương, điềm loạn đã xuất hiện từ
đấy".
Ưa vũ lực, ghét là... giết
Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục chép: Tính khí nhà vua rất ưa
vũ lực. Một hôm, nhân đi tế đàn Nam Giao trở về, Vua cưỡi voi vào cửa Đông Hoa,
sai các Ti và quân các Vệ trong Ngũ Phủ, đem voi công đến cho Vua tuyển chọn. Sau
đó, Vua lại sai các trấn chọn voi đem về kinh đô để lựa thêm lần nữa, cốt sao đủ đặt