lịch sử những kẻ sát thủ - phần 2

Chương 4. Sứ mạng tại Ba Tư<br /> Cái chết của một Sultan dòng Seljuq đ~ l{m ngưng ngay mọi h{nh động tích cực,<br /> v{ sau đó l{ một khoảng thời gian đầy những xung đột và bất trắc, là thời điểm mà<br /> mọi kẻ thù bên trong, giặc bên ngo{i đều tìm cách nắm lấy cơ hội tốt. Chắc hẳn có<br /> nhiều người mong mỏi rằng cứ địa Ismaili do Hasan-i Sabbah lập ra, nhờ cái chết của<br /> Sultan, sẽ thích nghi được với c|i cung c|ch đầy thảm hại của một chính quyền Hồi<br /> gi|o trong giai đoạn này.<br /> V{o năm 1126, tức l{ hai năm sau khi Buzurgumid kế vị, Sultan Sanjar mở một<br /> cuộc tấn công để kiểm tra vấn đề. Từ lúc tổ chức cuộc viễn chinh tấn công Tabas vào<br /> năm 1103, Sanjar không đưa thêm h{nh động nào chống lại nhóm Ismaili, thậm chí<br /> còn thoả hiệp với họ nữa. Trận tấn công năm 1126 chống lại nhóm Ismaili không có<br /> lý do gây chiến rõ rệt. Có thể do Sultan cảm thấy đủ tự tin, và nhóm Ismaili bị coi là<br /> suy yếu với thủ lãnh mới, có thể l{ lý do đủ mạnh để giải thích cho quyết định của<br /> Sultan không thể nào tiếp tục chịu đựng cái thế lực độc lập đầy nguy hiểm này trong<br /> cương thổ của mình và cả trong phạm vi của đế quốc. Mu’in al – Din Kashi, vizier của<br /> Sultan, người có chủ trương h{nh động mạnh tay đóng vai trò quan trọng trong vụ<br /> này.<br /> Đợt tấn công đầu tiên dường như đến từ phương Đông. ” Năm đó, vị vizier… ra<br /> lệnh gây chiến với nhóm Ismaili, cứ gặp là giết, cướp sạch tài sản và bắt vợ, con gái<br /> của họ làm nô lệ. Vizier gởi một đạo quân tấn công Turaythith ( vùng Quhistan) hiện<br /> đang nằm trong tay họ, và tấn công Bayhaq, ở tỉnh Nishapur… ông ta ph|i c|c toán<br /> quân tấn công mọi vùng l~nh địa của họ, ra lệnh cứ gặp nhóm Ismaili là giết ‘. Hiểu<br /> ngầm l{ không được xem nhóm Ismaili như tù binh v{ l{ d}n thường theo luật Hồi<br /> giáo trong các cuộc xung đột giữa người Hồi giáo với nhau, mà phải coi như l{ những<br /> kẻ vô đạo, chỉ có giết hoặc bắt làm nô lệ.<br /> Nhà chép sử biên niên Ả-rập ghi nhận hai vụ thành công - vụ chiếm đóng l{ng<br /> Tarz của người Ismaili, gần Bayhaq; trong vụ này, tất cả d}n l{ng đều bị giết, còn thủ<br /> lãnh của họ thì tự sát bằng cách nhảy từ tháp chuông đền thờ xuống đất, và vụ đột<br /> kích vào Turaythith, tại đ}y binh lính đ~ giết rất nhiều người, lấy đi nhiều tài sản, rồi<br /> rút qu}n“. Rõ r{ng l{ c|c chiến dịch n{y đều mang lại kết quả hạn chế và không mấy<br /> thuyết phục. Tại miền bắc, thế tấn công đem lại kết quả còn tệ hơn. Cuộc viễn chinh<br /> v{o Rudbar, do người cháu của Shirgir chỉ huy, bị đ|nh trả, và quân phiến loạn dành<br /> khá nhiều chiến lợi phẩm. Một cuộc viễn chinh kh|c, tuy có d}n địa phương giúp đỡ,<br /> nhưng cũng bị đ|nh bật, và một trong các cấp chỉ huy bị bắt giữ.<br /> Nhóm Ismaili chẳng hề chậm chân trong việc trả thù. hai tên fida’i len lõi v{o<br /> nhóm gia nh}n dưới vỏ bọc người giữ ngựa cho vị vizier, chiếm được sự tin cậy của<br /> <br /> ông này nhờ tài khéo léo và vẻ mộ đạo. Họ tìm được thời cơ khi vị vizier kêu họ đến<br /> gặp để chọn ra hai con ngựa Ả-rập làm quà tặng cho Sultan xứ Ba - tư nh}n dịp năm<br /> mới.<br /> Vụ ám sát xảy ra v{o ng{y 16 th|ng 3 năm 1127. Ibn al-Athir nói:’ Ông ta đ~ l{m<br /> nhiều việc tốt v{ có ý định tốt khi chống lại bọn họ, v{ Thượng đế sẽ coi ông ta là kẻ<br /> tử đạo“. Cũng chính sử gia nay đ~ ghi lại cuộc chinh phạt do Sanjar cầm đầu tấn công<br /> v{o l}u đ{i Alamut; trong trận n{y có đến trên 10. 000 người Ismaili bị tàn sát.<br /> Nhưng điều n{y không được nhóm Ismaili hoặc các nguồn tư liệu khác nhắc tới, cho<br /> nên có lẽ là một chuyện bịa đặt.<br /> Khi các vụ xung đột chấm dứt người ta mới thấy l{ đ|m Ismaili mạnh hơn nhiều<br /> so với trước đó. Tại Rudbar, họ đ~ cũng cố vị thế của mình bằng cách xây dựng một<br /> ph|o đ{i mới, kiên cố hơn tên l{ Maymundiz, v{ mở mang lãnh thổ, cụ thể là chiếm<br /> lấy Talaqan. Tại phía đông, c|c lực lượng Ismaili, đo|n chừng là từ Quhistan tới, đ~<br /> đột kích Sistan v{o năm 1129. Cùng năm đó, Mahmud, l{ Sultan dòng Seljuq tại<br /> Isfahan, thấy rằng tốt hơn nên nói đến hòa bình, và mời Alamut gởi đến một sứ giả.<br /> Rủi thay sứ giả này cùng với đồng nghiệp, lại bị dân chúng tại Isfahan bắt đem<br /> treo cổ sau khi được gặp Sultan. Sultan đưa ra lời xin lỗi và không nhận trách nhiệm<br /> nhưng lại từ chối yêu cầu của Buzurgumid là phải trừng trị đ|m giết người. Nhóm<br /> Ismaili trả đủa bằng cách tấn công Qazvin, tại đ}y, theo sử biên niên của họ, họ đ~<br /> giết được 400 người v{ cướp được nhiều chiến lợi phẩm. Người Qazvin tìm cách<br /> giáng trả, nhưng theo lời người chép biên niên Ismaili, khi c|c đồng đảng Ismaili giết<br /> được một tiểu vương người Thổ, thì cả bọn đều bỏ chạy. Một đợt tấn công l}u đ{i<br /> Alamut do đích th}n Mahmud ra tay v{o lúc đó, đ~ không mang lại kết quả gì.<br /> V{o năm 1131, Sultan Mahmud chết, và cảnh xâu xé giữa các anh em và con ông<br /> ta lại xuất hịện. Một vài tiểu vương tìm c|ch kết thân với vị Caliph ở Baghdad là alUstarshid, liên kết để chống lại Sultan Mas’ud, v{ v{o năm 1139, vị Caliph cùng với<br /> viên vizier và một số quan lại, bị Mas’ud bắt giữ gần Hamadan. Sultan giải người tù<br /> nổi tiếng này về Maragha, đối xử tử tế – nhưng không ngăn chặn được một đ|m<br /> đông nhóm Ismaili xông v{o doanh trại và ám sát ông này. Một vị Caliph dòng<br /> Abbasid - tức là thủ l~nh danh nghĩa của Hồi giáo dòng Sunni - là mục tiêu đương<br /> nhiên phải sát hại của các sát thủ nếu gặp cơ hội, nhưng có lời đồn đại cho rằng<br /> Mas’ud đ~ c}u kết hoặc cố tình xao nhãng, và thậm chí giao cho Sanjar, lúc này vẫn là<br /> thủ l~nh danh nghĩa của dòng Seljuq, là kẻ thủ ác.<br /> Yuvayni cố gắng giải tội cho cả hai người n{y:’ Một số người đầu óc thiển cận và<br /> ác ý với nh{ Sanjar đ~ g|n cho họ phải chịu trách nhiệm về h{nh động n{y. Nhưng<br /> “c|c nh{ chiêm tinh đ~ lừa dối, lạy đấng Ka’ba!” Lòng h{o hiệp và bản chất thanh<br /> khiết Sultan Sanjar đ~ được chúng minh qua tấm lòng tuân phục và thêm sức vào<br /> <br /> đức tin Hanafite và Luật th|nh Shari’a, Sultan luôn kính trọng những gì liên quan<br /> đến chức vụ của Caliph cũng như lòng nh}n từ v{ thương cảm đều rất thẳng thắn và<br /> bộc bạch cho nên những lời tố cáo giả trá và phỉ báng không thể nào nhắm được vào<br /> cá nhân của ngài, vốn là cội nguồn của đức khoan dung và lòng trắc ẩn”.<br /> Tại Alamut, tin tức về cái chết của Caliph được đón nhận hết sức hồ hởi. Họ ăn<br /> mừng trong 7 ng{y đêm, ca tụng c|c đồng đảng và không tiếc lời xỉ vả tên họ v{ tước<br /> hiệu của dòng Abbasid.<br /> Danh sách các vụ ám sát tại Ba-tư trong thời gian cầm quyền của Buzurgumid<br /> tương đối ngắn, mặc dù không phải là không nổi bật. Ngoài vị Caliph ra,còn có các<br /> nạn nhân khác là quận trưởng Isfahan, thủ hiến Maragha, đều bị ám sát không lâu<br /> trước khi Caliph đến thành phố này, quận trưởng Tabriz và một vị Mufti của Qazvin.<br /> Nhịp độ |m s|t lơi đi không phải là sự thay đổi duy nhất về đặc điểm của một<br /> l~nh điạ Ismaili. Khác với Hasan-i Sabbah, Buzurgumid không phải l{ người ngoài<br /> mà vốn l{ d}n địa phương tại Rudbar, ông này không có kinh nghiệm của một tay<br /> khuấy động bí mật như Hasan, nên đ~ d{nh nhiều thời gian để lo việc cai trị hành<br /> chánh.<br /> Việc ông ta chấp nhận vai trò của một nhà cai trị trên l~nh địa, và thiên hạ cũng<br /> thừa nhận như vậy, đ~ được chứng minh rõ nét khi tiểu vương Yarankush, vốn là kẻ<br /> cựu thù đ|ng gờm của nhóm Ismaili, cùng với bộ hạ chạy trốn v{o l}u đ{i Alamut,<br /> khi bị thế lực đang lên của vua Shah xứ Khorazm lật đổ. Vua Shah buộc ông này phải<br /> ra đầu hàng, cho rằng ông này là bạn của nhóm Ismaili, trong khi đó Yarankush vốn<br /> là kẻ thù của họ - nhưng Buzurgumid từ chối giao trả, và nói rằng: “ta không thể coi<br /> ai là kẻ thù khi người đó đến xin ta che chở ‘. Sử gia chép biên niên dưới trướng<br /> Buzurgumid quả là phấn khởi khi kể lại những câu chuyện về lòng quảng đại - những<br /> câu chuyện phản ánh vai trò của một chúa công m~ thượng hơn l{ một thủ lãnh cách<br /> mạng.<br /> Các thủ l~nh Ismaili đ~ l{m tròn nhiệm vụ của mình đến mức đ{n |p dị giáo. Vào<br /> năm 1131, theo lời một sử gia biên niên Ismaili, có một gi|o đồ Shi’ite tên l{ Abu<br /> Hashim xuất hiện tại Daylam, và gởi nhiều thư đến tận Khurasan. ‘ Buzurgumid gởi<br /> cho ông ta một bức thư khuyên nhủ, nhắc ông ta chú ý đến bằng chứng của Thượng<br /> đế ‘. Abu Hashim đ|p lời:’ Những gì nh{ ngươi nói đều là tà giáo và trái với tín<br /> ngưỡng. Nếu ngươi tới đ}y chúng ta sẽ tranh luận, ta sẽ bóc trần những điều mà<br /> ngươi tin đều là giả dối ‘. Nhóm Ismaili gởi đến một đội qu}n v{ đ|nh bại ông này.<br /> Họ bắt được Abu Hashim, đưa ra nhiều bằng chứng, rồi đem ông ta ra thiêu sống.<br /> Buzurgumid cai trị trong một thời gian d{i cho đến lúc chết vào ngày 9 tháng hai<br /> năm 1138. Juvayni đ~ diễn tả một cách hoa mỹ như sau:’ Buzurgmid đ~ b|m víu v{o<br /> <br /> Dốt n|t để cai trị bằng sự Lầm lạc cho đến ng{y 26 th|ng Jumda I, năm 522 (nhằm<br /> ng{y 9 th|ng 2, năm 1138), l{ lúc ông ta bị ách Trầm lu}n đè bẹp v{ Địa ngục sẽ<br /> được sưởi ấm khi cái thây của ông ta được quăng v{o lửa. Điều đ|ng nói l{ khi thay<br /> đổi l~nh đạo, không có sự cố nào xảy ra khi người con l{ Muhammad được ông ta chỉ<br /> định làm thừa kế trước khi chết có 3 ngày. Một sử gia biên niên Ismaili cho biết, khi<br /> Buzurgumid chết, “đ|m kẻ thù của họ lộ vẻ vui mừng và lên mặt, nhưng họ cũng mau<br /> chóng nhận ra rằng mọi hy vọng của họ đều vô ích”.<br /> Nạn nh}n đầu tiên của triều đại mới là một người của dòng Abbasid al-Rashid, vị<br /> cựu Caliph, l{ con v{ người thừa kế người cha là al-Mustarshid đ~ bị |m s|t. Cũng<br /> giống như cha mình, ông n{y bị lôi vào những chuyện tranh dành của dòng Seljuq,<br /> cho nên bị một hội đồng các luật gia và quan tòa do Sultan triệu tập chính thức cách<br /> chức. Sau đó al – Rashid rời Iraq đi Ba-tư để gặp c|c đồng minh, và chính tại Isfahan,<br /> sau khi ốm dậy, ông ta bị các sát thủ tìm giết vào ngày 5 hoặc ng{y 6 th|ng 6 năm<br /> 1138. Thích kh|ch chính l{ đ|m d}n Khurasani đang phục vụ cho ông ta. Tại Alamut,<br /> người ta ăn mừng cái chết của vị Caliph trong một tuần lễ, để tỏ lòng trân trọng với”<br /> chiến thắng” đầu tiên của triều đại mới.<br /> Bảng vinh danh (roll of honor) dưới thời Muhammad có ghi ra 14 vụ ám sát.<br /> Ngoài tên vị Caliph ra, nạn nhân nổi danh nhất l{ Sultan dòng Seljuq tên l{ Da’ud, bị<br /> 4 sát thủ người Syria giết tại Tabriz v{o năm 1143. Người ta cho rằng các sát thủ này<br /> do chính Zangi cử đến. Là thủ lãnh tại Mossul, ông ta sợ rằng Da’ud có thể cử người<br /> kh|c đến hất chỗ của mình vì lý do đ~ mở rộng l~nh địa sang Syria. Có điều khá kỳ lạ<br /> là một vụ ám sát tại miền Tây bắc Ba-tư lại được sắp xếp từ Syria chứ không phải từ<br /> l}u đ{i Alamut gần đó.<br /> Những nạn nhân khác có gồm một tiểu vương trong triều của Sanjar và một<br /> trong những cộng sự của ông này, một vương gia thuộc dòng họ của vua Shah tại<br /> Khorazm, các thủ lãnh tại xứ Gruzia (?) và Mazandaran, một vizier, các vị Qadi xứ<br /> Quhistan, Tiflis và Hamadan là những người đ~ phê chuẩn hoặc xúi dục việc tàn sát<br /> nhóm Ismaili.<br /> Đ}y quả là một mẻ lưới nghèo nàn so với những ngày huy hoàng khi Hasan-i<br /> Sabbah còn sống, v{ điều này phản ánh mối lo ngại ng{y c{ng tăng của nhóm Ismaili<br /> đối với các vấn đề tại chỗ. Trong biên niên sử của nhóm Ismaili những việc n{y được<br /> coi trọng. Những vụ việc lớn của đế quốc hầu như không được nhắc tới; thay v{o đó,<br /> là những ghi chép chi tiết về các cuộc xung đột với các thủ lãnh láng giềng, được tô<br /> điểm thêm bằng danh sách các bò, cừu, lừa và những chiến lợi phẩm kh|c đoạt được.<br /> Ngo{i ra nhóm Ismaili còn đưa một loạt các cuộc đột kích và phản kích vào<br /> Rudbar v{ Qazvin, v{ v{o năm 1143, đ~ đẩy lùi được một cuộc tấn công do Sultan<br /> Mahmud đ|nh v{o l}u đ{i Alamut. Họ cố đ|nh chiếm hoặc xây dựng một số ph|o đ{i<br /> <br /> mới tại các thị trấn bên bờ Lý hải, và thậm chí còn cho biết l{ đ~ mở rộng hoạt động<br /> sang hai khu vực mới - tại Gruzia, họ tổ chức đột kích và tuyên truyền, và tại xứ<br /> Afghanistan ngày nay, họ được thủ l~nh địa phương, vì lý do riêng, đ~ yêu cầu họ gởi<br /> đến một đo{n truyền đạo. Khi thủ lãnh này chết v{o năm 1161, cả c|c gi|o sĩ truyền<br /> đạo lẫn c|c tín đồ cải gi|o đều bị người kế nhiệm đem ra giết sạch.<br /> Vẫn còn hai kẻ thù đặc biệt dai dẵng - thủ lãnh thành Mazandaran, và Abbas, thủ<br /> hiến người Seljuq tại th{nh Rayy, đ~ ra tay t{n s|t nhóm Ismaili tại thành phố này và<br /> tấn công vào lãnh thổ của họ. Có người nói là cả hai kẻ thù n{y đ~ lấy xương sọ của<br /> người Ismaili để xây tháp canh. V{o năm 1146, Abbas bị Sultan Mas’ud giết khi đến<br /> thăm Baghdad m{ theo sử gia chép biên niên Ismaili” thì đó l{ do lệnh của Sultan<br /> Sanjar ‘. Đầu của ông n{y được gởi đến Khurasan.<br /> Có rất nhiều dấu hiệu tương tự cho thấy Sanjar v{ nhóm Ismaili đứng cùng một<br /> phía, mặc dù có lúc họ xung đột, chẳng hạn như khi Sanjar ủng hộ }m mưu phục hồi<br /> giáo lý phái Sunni tại một trong những trung tâm Ismaili tại Quhistan. Còn ở những<br /> nơi kh|c, chuyện tranh chấp thường liên quan đến vấn đề đất đai v{ cục bộ. Điều<br /> đ|ng chú ý là tại những l}u đ{i v{ th|i ấp khác của nhóm Ismaili, ngoài Alamut ra,<br /> quyền l~nh đạo được truyền từ cha xuống con, và lắm khi những cuộc xung đột chỉ<br /> có tính ho{n to{n liên quan đến dòng dõi cai trị.<br /> Gi|o lý Ismaili dường như đ~ mất sức lôi cuốn. Trong tình thế hầu như bế tắc và<br /> thỏa thuận ngầm giữa c|c l~nh địa Ismaili v{ c|c vương triều dòng Sunni, cuộc chiến<br /> đấu cao cả để lật đổ cái trật tự cũ v{ x}y dựng một kỷ nguyên mới, nhân danh vị<br /> Imam ẩn th}n, đ~ bị đẩy xuống thành những vụ cải vả vặt vãnh về biên giới v{ đột<br /> kích để bắt trộm ngựa. C|c l}u đ{i cứ địa, ban đầu vốn được coi l{ mũi xung kích để<br /> tấn công ào ạt v{o đế quốc Sunni, giờ đ}y lại trở thành lỵ sở của các thủ lãnh phe<br /> nhóm địa phương,vốn là cảnh thường gặp trong lịch sử đạo Hồi. Nhóm Ismaili thậm<br /> chí còn có c|c cơ sở đúc tiền riêng nữa. Thật vậy, c|c tay fida’i vẫn còn đi |m s|t,<br /> nhưng không còn chuyên chú, v{ trong nhiều trường hợp, chưa đủ sức để khơi lên<br /> ngọn lửa hy vọng của tín đồ.<br /> Vẫn có người trong bọn họ muốn quay về những ngày vẻ vang của Hasan – i<br /> Sabbah - quay lại với tinh thần tận tụy v{ phiêu lưu khi ông ta mới tham gia chiến<br /> đấu, và quay lại với niềm tin tôn gi|o đ~ truyền cảm hứng cho họ. Họ tìm thấy hình<br /> ảnh l~nh đạo của Hasan qua người con v{ người kế nghiệp hợp pháp của l chủ lâu<br /> đ{i Alamut, l{ Muhammad.<br /> Ông này sớm quan t}m đến công việc. ” Lúc nhỏ, ông ta hun đúc ý muốn học hỏi<br /> và nghiên cứu những lời dạy của Hasan-i Sabbah và tổ tiên của mình, v{… ông ta đ~<br /> giải thích những tín lý của họ một cách xuất sắc… Với lời lẽ hùng hồn ông ta lấy lòng<br /> được nhiều người. Trong lúc người cha hầu như không khéo mấy về nghệ thuật này,<br /> <br />