Lợi thế cạnh tranh: Một số cơ sở lý thuyết và việc vận dụng vào điều kiện Việt Nam hiện nay

24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> lîi thÕ c¹nh tranh: mét sè c¬ së lý thuyÕt<br /> vμ viÖc vËn dông vμo ®iÒu kiÖn viÖt nam hiÖn nay<br /> <br /> <br /> §inh ThÞ Th¬m(*)<br /> <br /> <br /> §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lμ nh÷ng n−íc gÇn nh−<br /> chØ thuÇn tóy dùa vμo lîi thÕ s½n cã nh−: tμi nguyªn, nh©n c«ng,…<br /> ®Ó cã ®−îc t¨ng tr−ëng ë giai ®o¹n võa qua- trong ®ã cã ViÖt Nam,<br /> th× viÖc n©ng cao tÝnh c¹nh tranh ®Ó tham gia s©u réng vμo nÒn<br /> kinh tÕ toμn cÇu hãa hiÖn nay ®ang lμ mét trong nh÷ng −u tiªn<br /> hμng ®Çu. Néi dung bμi viÕt tËp trung ph©n tÝch vμ lμm râ nh÷ng<br /> lý thuyÓn cæ ®iÓn còng nh− hiÖn ®¹i vÒ lîi thÕ c¹nh c¹nh; nh÷ng ý<br /> kiÕn cña c¸c chuyªn gia vÒ lîi thÕ c¹nh tranh ®èi víi tr−êng hîp<br /> ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã cã thÓ vËn dông vμo tr−êng hîp ViÖt Nam,<br /> gióp ViÖt Nam tËn dông ®−îc tèt h¬n nh÷ng lîi thÕ s½n cã vμ t¹o<br /> dùng nh÷ng lîi thÕ míi trong ph¸t triÓn.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Mét sè c¬ së lý thuyÕt 1817 - “Nh÷ng nguyªn lý kinh tÕ chÝnh trÞ<br /> VÒ quan ®iÓm ®−îc h−ëng lîi th«ng vμ thuÕ kho¸”. Theo «ng, trong th−¬ng m¹i<br /> qua th−¬ng m¹i quèc tÕ, trong lý thuyÕt quèc tÕ, lîi thÕ so s¸nh ®−îc hiÓu lμ “lîi thÕ<br /> lîi thÕ tuyÖt ®èi cña m×nh, Adam Smith ®¹t ®−îc trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, khi c¸c<br /> (1723 - 1790), nhμ kinh tÕ chÝnh trÞ häc quèc gia tËp trung chuyªn m«n ho¸ s¶n<br /> vμ triÕt gia ®¹o ®øc häc vÜ ®¹i ng−êi xuÊt vμ trao ®æi nh÷ng mÆt hμng cã bÊt lîi<br /> Scotland, kh¼ng ®Þnh r»ng, nhê thùc nhá nhÊt hoÆc nh÷ng mÆt hμng cã lîi lín<br /> hiÖn chuyªn m«n ho¸, n−íc cã lîi thÕ nhÊt th× tÊt c¶ ®Òu cïng ®−îc lîi” (7).∗<br /> tuyÖt ®èi sÏ ®−îc h−ëng lîi trong trao ®æi MÊy tr¨m n¨m qua, tiÕn triÓn cña<br /> víi n−íc kh¸c s¶n phÈm mμ n−íc ®ã s¶n th−¬ng m¹i quèc tÕ ®· cho thÊy tÇm<br /> xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt. TiÕp sau ®ã, lîi thÕ quan träng cña lîi thÕ so s¸nh ®èi víi<br /> so s¸nh ®−îc Robert Torrens (®−îc xem t¨ng tr−ëng kinh tÕ quèc gia. HÇu hÕt<br /> lμ ng−êi ®Çu tiªn ®−a ra kh¸i niÖm nμy) c¸c nhμ kinh tÕ ®Òu dùa trªn lý thuyÕt<br /> ®Ò cËp ®Õn vμo n¨m 1815 trong mét bμi lîi thÕ so s¸nh cña David Ricardo ®Ó<br /> viÕt vÒ viÖc trao ®æi ngò cèc gi÷a Anh vμ ®¸nh gi¸ tÝnh c¹nh tranh vμ hiÖu qu¶<br /> Ba Lan. Tuy vËy, cã ®ãng gãp lín nhÊt cña mét nÒn kinh tÕ, vμ thõa nhËn r»ng:<br /> cho lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh lμ David tÊt c¶ c¸c n−íc tham gia vμo trao ®æi<br /> Ricardo (1772-1823), mét trong nh÷ng quèc tÕ, ngay c¶ nh÷ng n−íc kh«ng cã<br /> nhμ kinh tÕ cæ ®iÓn ng−êi Anh, ng−êi ®· ®−îc lîi thÕ tuyÖt ®èi nh−ng cã lîi thÕ so<br /> ®−a ra nh÷ng gi¶i thÝch mang tÝnh hÖ<br /> (∗)<br /> thèng trong cuèn s¸ch xuÊt b¶n n¨m TS. ViÖn Th«ng tin KHXH<br /> Lîi thÕ c¹nh tranh: mét sè... 25<br /> <br /> s¸nh vμ thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ trong lμ trung t©m cña kinh tÕ chÝnh trÞ vμ<br /> s¶n xuÊt vμ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm kinh tÕ häc, do ®ã c¸c quy luËt ®Ých thùc<br /> cña m×nh, ®Òu ®−îc h−ëng lîi. cña nÒn kinh tÕ kh«ng cã môc ®Ých nμo<br /> Nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, héi nhËp kh¸c ngoμi qu¸ tr×nh gi¶i phãng c¸ nh©n<br /> kinh tÕ quèc tÕ diÔn ra s«i ®éng nhê ¸p con ng−êi khái mäi sù tha hãa, mäi sù ¸p<br /> dông nh÷ng thμnh tùu to lín cña khoa bøc bãc lét. §ã lμ gi¸ trÞ cao c¶ nhÊt cña<br /> häc-c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lμ cña Internet, chñ nghÜa x· héi. Theo «ng, “kh«ng ph¶i<br /> sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia lóc nμo tù do trao ®æi còng ®¸ng chu«ng<br /> vμ xu h−íng chuyÓn dÞch ®Þa bμn s¶n h¬n thuÕ quan b¶o hé… NÕu lóc nμy<br /> xuÊt ®Õn nh÷ng quèc gia cã nhiÒu lîi thÕ ng−êi ta quan t©m gi¶i thÝch t×nh h×nh<br /> so s¸nh ®ang g©y ra sù ngê vùc ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ vμ lîi thÕ so s¸nh cã<br /> luËn ®iÓm “c¶ hai cïng th¾ng” (“gagnant- thÓ cã cña c¸c n−íc, th× c¸ch tiÕp cËn míi<br /> gagnant”)(14), th× lîi thÕ so s¸nh, theo l¹i lμ vai trß quyÕt ®Þnh cña c¸c nh©n tè<br /> Michael Porter (∗), nhμ kinh tÕ häc ng−êi chÝnh trÞ”, chÝnh c¸c chÝnh s¸ch c«ng (vÒ<br /> Mü, ng−êi ®−a ra thuyÕt lîi thÕ c¹nh tranh cÊu tróc h¹ tÇng, thuÕ khãa, ®μo t¹o<br /> quèc gia, chØ lμ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï nh©n lùc, chÊt l−îng cuéc sèng, an ninh,<br /> t¹o ra −u thÕ cña mét quèc gia. Víi lý y tÕ) míi lμ c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh rÊt nhiÒu<br /> thuyÕt næi tiÕng vÒ m« h×nh “viªn kim søc hÊp dÉn cña mét ®Êt n−íc; vμ kÕt luËn:<br /> c−¬ng”, «ng cho r»ng: "Khi nÒn t¶ng cña "lîi thÕ so s¸nh ®Ých thùc, nÕu cã, ch¼ng<br /> c¹nh tranh cμng chuyÓn dÞch sang sù s¸ng ph¶i lμ mét d÷ kiÖn tù nhiªn mμ c¸c quèc<br /> t¹o vμ tri thøc míi th× vai trß cña quèc gia gia ph¶i chÞu ®Çu hμng. Nã lμ mét lîi thÕ<br /> cμng t¨ng lªn. Lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia chÝnh trÞ, lμ kh¶ n¨ng ph¸t ®éng nh÷ng<br /> ®−îc t¹o ra vμ th«ng qua qu¸ tr×nh ®Þa chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp kiªn tr×, lμ nh÷ng<br /> ph−¬ng hãa cao ®é. Sù kh¸c biÖt vÒ gi¸ trÞ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®−îc t¹o nªn bëi nh÷ng<br /> quèc gia, v¨n hãa, cÊu tróc kinh tÕ, thiÕt quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ s¸ng suèt, h÷u hiÖu,<br /> chÕ vμ lÞch sö, t¹o nªn −u thÕ quyÕt ®Þnh lμ kh¶ n¨ng hç trî nghiªn cøu, b¶o ®¶m æn<br /> sù thμnh c«ng trong c¹nh tranh" (3). ®Þnh chÝnh trÞ, b¶o hé hîp lý c¸c c«ng<br /> nghiÖp míi ra ®êi". ¤ng còng phª ph¸n<br /> Trong khi ®ã GS. Jacques GÐnÐreux,<br /> kiÓu thèng trÞ cßn mang dÊu Ên thuéc ®Þa<br /> nhμ kinh tÕ xuÊt s¾c cña n−íc Ph¸p hiÖn<br /> duy tr× nh÷ng ho¹t ®éng chØ cã gi¸ trÞ gia<br /> nay, mét nhμ l·nh ®¹o c¸nh t¶ cña §¶ng<br /> t¨ng thÊp, t¹o ra kho¶ng c¸ch rÊt lín víi<br /> X· héi Ph¸p, víi cuèn s¸ch "C¸c quy luËt<br /> nh÷ng n−íc ph¸t triÓn (4).<br /> ®Ých thùc cña nÒn kinh tÕ"(* ∗ ), l¹i nhÊn<br /> m¹nh t− t−ëng mÊu chèt: con ng−êi ph¶i Kinh nghiÖm thμnh c«ng cña c¸c<br /> n−íc c«ng nghiÖp míi (NICs) ë ch©u ¸<br /> (∗)<br /> trong nh÷ng thËp kû qua chØ ra r»ng,<br /> Nhμ khoa häc vÒ qu¶n trÞ næi tiÕng ë Mü, gi¸o s−<br /> tr−êng kinh doanh Harvard, lμ ng−êi ®−a ra m«n<br /> ®−îc h−ëng lîi nhiÒu trong kinh tÕ ®èi<br /> häc vÒ chiÕn l−îc c¹nh tranh vμ m« h×nh ph©n tÝch ngo¹i lμ nh÷ng quèc gia cã ®−îc nh÷ng<br /> cÊu tróc ngμnh. M« h×nh "viªn kim c−¬ng" «ng ®−a chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng<br /> ra gåm 4 mÆt: c¸c nguån lùc (nh− nh©n lùc, tμi<br /> chÝnh, c¬ së h¹ tÇng, th«ng tin, R-D); m«i tr−êng ®Çu<br /> ®¾n trong qu¸ tr×nh t¹o ra vμ sö dông<br /> t−; nhu cÇu cña thÞ tr−êng néi ®Þa; n¨ng lùc cña c¸c c¸c lîi thÕ v« h×nh vμ h÷u h×nh míi ngoμi<br /> ngμnh c«ng nghiÖp hç trî nh»m x¸c ®Þnh −u ®iÓm vμ nh÷ng lîi thÕ s½n cã. Ch¼ng h¹n, chØ sau<br /> nh−îc ®iÓm trong c¹nh tranh cña mét ®Êt n−íc vμ 3 thËp kû biÕt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ<br /> c¸c ngμnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt n−íc ®ã.<br /> (∗∗)<br /> Cuèn s¸ch ®· ®−îc Tæ chøc gi¸o s− c¸c tr−êng kh¸c ngoμi lîi thÕ nh©n c«ng gi¸ rÎ-lîi<br /> trung häc vμ ®¹i häc Ph¸p trao gi¶i th−ëng "T¸c thÕ ban ®Çu duy nhÊt cña thêi kú ®Çu<br /> phÈm kinh tÕ häc cã tÝnh s− ph¹m vμ gi¸o khoa xuÊt nh÷ng n¨m 1950-Hμn Quèc ®· trë thμnh<br /> s¾c nhÊt" n¨m 2003; ®· ®−îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng<br /> vμ b¶n tiÕng ViÖt ®· ®−îc Nhμ xuÊt b¶n ThÕ giíi ®èi thñ c¹nh tranh cña n−íc §øc trªn thÞ<br /> ph¸t hμnh n¨m 2005. tr−êng m¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn sè vμo<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> ®Çu nh÷ng n¨m 1980 thÕ kû XX (4). §μi sè ICOR – hÖ sè gi¸ trÞ s¶n phÈm gia<br /> Loan vμo nh÷ng n¨m 1950 cã ®iÓm xuÊt t¨ng, t¨ng nhanh lªn tíi gÇn 6 so víi<br /> ph¸t nh− ViÖt Nam hiÖn nay (®«ng d©n, 3,39 cña n¨m 1995, ®Æc biÖt lμ khu vùc<br /> nÒn kinh tÕ nghÌo dùa chñ yÕu vμo kinh tÕ nhμ n−íc, t¨ng tíi 7,28) (8).<br /> n«ng nghiÖp) ®· nhanh chãng trë thμnh<br /> T×m gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nªu trªn,<br /> mét con rång nhê xuÊt khÈu tõ nh÷ng<br /> nhiÒu chuyªn gia cho r»ng trong ®iÒu<br /> s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®Õn hμng tiªu<br /> kiÖn nÒn kinh tÕ cã tíi 70% lao ®éng lμm<br /> dïng, råi s¶n phÈm ®iÖn tö, vμ hiÖn<br /> viÖc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp hiÖn nay,<br /> nay lμ mét sè s¶n phÈm c«ng nghÖ cao<br /> cÇn sö dông ë møc ®é cho phÐp lîi thÕ so<br /> cã gi¸ trÞ gia t¨ng lín.<br /> s¸nh tÜnh, cÊp thÊp, ®ång thêi x©y dùng,<br /> Nh÷ng n−íc næi tiÕng thμnh c«ng vÒ nu«i d−ìng vμ ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh<br /> ngμnh “c«ng nghiÖp kh«ng khãi” nh− Italy, ®éng, cÊp cao. Thªm n÷a, biÕt tËn dông<br /> Thailand… ®· t¹o ®−îc mét nguån thu lîi thÕ cña “ng−êi ®i sau” th«ng qua<br /> ngo¹i tÖ lín kh«ng chØ do tËn dông ®−îc lîi chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ph−¬ng<br /> thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, ®Æc s¾c v¨n ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i, nh©n lùc chÊt<br /> hãa, di tÝch lÞch sö…, mμ ®iÒu quan träng l−îng cao... tõ nguån FDI, ®Æc biÖt lμ tõ<br /> h¬n, lμ hä ®· x©y dùng vμ ph¸t triÓn ®−îc c¸c c«ng ty ®a quèc gia, ViÖt Nam sÏ<br /> c¶ mét khu vùc dÞch vô n¨ng ®éng víi nhanh chãng t¹o ra ®−îc nh÷ng lîi thÕ so<br /> nh÷ng s¶n phÈm hμm chøa nhiÒu gi¸ trÞ s¸nh míi, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña<br /> gia t¨ng. Trung Quèc trë thμnh “c«ng nÒn kinh tÕ.<br /> x−ëng thÕ giíi” víi nh÷ng ®Æc khu kinh tÕ<br /> VÒ yÕu tè nh©n lùc<br /> ®iÓn h×nh ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng<br /> kh©m phôc chØ trong 2 thËp kû do biÕt lùa ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lμ mét quèc<br /> chän nh÷ng vïng ®¾c ®Þa, sö dông nh©n gia cã lùc l−îng lao ®éng dåi dμo, cÇn cï,<br /> c«ng rÎ, x©y dùng nh÷ng ngμnh c«ng cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng t×nh<br /> nghiÖp phô trî, thu hót ®−îc nhiÒu c«ng ty huèng phøc t¹p. Ngoμi ra, xÊp xØ 50%<br /> ®a quèc gia cã tªn tuæi trªn thÕ giíi, tiÕn d©n sè ë ®é tuæi d−íi 30, tiÒn c«ng lao<br /> hμnh c¶i c¸ch, ®æi míi chÝnh s¸ch theo kÞp ®éng thÊp h¬n kho¶ng 1/3 so víi tiÒn<br /> nhu cÇu ph¸t triÓn (18). l−¬ng ë c¸c ®Æc khu kinh tÕ ë Trung<br /> Quèc (18) ®ang ®−îc xem lμ nh÷ng lîi<br /> 2. Sö dông c¸c lîi thÕ, h−íng tíi t¨ng tr−ëng thÕ cÇn thiÕt cho viÖc tham gia hiÖu qu¶<br /> chÊt l−îng vµ bÒn v÷ng vμo ph©n c«ng lao ®éng khu vùc vμ quèc<br /> Cho ®Õn nay, tèc ®é t¨ng tr−ëng cña tÕ. Tuy nhiªn, b−íc vμo kû nguyªn kinh<br /> ViÖt Nam chñ yÕu lμ dùa vμo t¨ng vèn tÕ tri thøc, khi kiÕn thøc ®−îc xÕp hμng<br /> ®Çu t− vμ lao ®éng sèng, thay v× n©ng cao ®Çu trong c¸c yÕu tè ®Çu vμo cña s¶n<br /> chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ®Çu t−, tr×nh ®é xuÊt, th× lîi thÕ so s¸nh ®éng Èn chøa<br /> c«ng nghÖ vμ chÊt l−îng lao ®éng. Sö trong nh©n lùc chÊt l−îng cao míi lμ yÕu<br /> dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tÜnh, cÊp tè quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia.<br /> thÊp lμ mét trong nh÷ng c¨n nguyªn dÉn Thªm vμo ®ã, nÕu cã ®−îc ph−¬ng thøc<br /> ®Õn m©u thuÉn gi÷a tèc ®é vμ chÊt l−îng ®Çu t− hîp lý, nguån lao ®éng kh«ng<br /> t¨ng tr−ëng: t¨ng tr−ëng cao, nh−ng nh÷ng kh«ng bÞ c¹n kiÖt nh− khi khai<br /> chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng chËm, t×nh th¸c c¸c nguån tμi nguyªn h÷u h×nh khã<br /> tr¹ng thÊt nghiÖp gia t¨ng (chiÕm 5,7% t¸i t¹o kh¸c, mμ ng−îc l¹i, cμng ph¸t<br /> so víi 2-3% vμo thêi kú ®Çu ®æi míi), triÓn vÒ chÊt vμ l−îng (1, 2).<br /> hiÖu qu¶ sö dông vèn cña nÒn kinh tÕ rÊt VÒ vÊn ®Ò nμy, TS. Lª §¨ng Doanh,<br /> thÊp vμ ®ang cã xu h−íng suy gi¶m (chØ chuyªn gia cao cÊp cña Bé KÕ ho¹ch vμ<br /> Lîi thÕ c¹nh tranh: mét sè... 27<br /> <br /> §Çu t−, kh¼ng ®Þnh: thÕ m¹nh cña mét ¸n hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt<br /> d©n téc phô thuéc vμo trÝ tuÖ, thÕ m¹nh Nam. Sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt l−îng nh©n<br /> cña mét ®Êt n−íc phô thuéc vμo khoa lùc cña ViÖt Nam cßn ®−îc Harvey Nash<br /> häc-c«ng nghÖ (16). PLC (C«ng ty kinh doanh ph¸t triÓn phÇn<br /> mÒm míi cña Anh) thõa nhËn khi xÕp<br /> GS. TrÇn V¨n Thä, §¹i häc Waseda<br /> h¹ng thø nhÊt cho øng cö viªn ViÖt Nam<br /> (Tokyo) sau khi ph©n tÝch nhu cÇu thÕ<br /> (tõng bÞ g¹t ra ngoμi danh s¸ch lùa chän<br /> giíi vμ tham kh¶o ®¸nh gi¸ cña c¸c c«ng<br /> cña hä 6 n¨m vÒ tr−íc) vμ quyÕt ®Þnh<br /> ty ®a quèc gia vÒ tiÒm n¨ng cña ViÖt<br /> liªn doanh víi FPT.<br /> Nam, kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc n©ng cao<br /> chÊt l−îng nguån nh©n lùc, thùc hiÖn VÒ yÕu tè tμi nguyªn thiªn nhiªn<br /> môc tiªu më réng viÖc lμm cã vai trß cùc<br /> B−íc sang thÕ kû XXI, thÕ giíi tiÕp<br /> kú quan träng trong thùc hiÖn t¨ng<br /> tôc chuyÓn nhanh tõ kinh tÕ “bÈn” (sö<br /> tr−ëng kinh tÕ bÒn v÷ng (8, 13).<br /> dông tμi nguyªn) sang kinh tÕ “s¹ch” (sö<br /> Theo PGS., TS. TrÇn §×nh Thiªn, Phã dông thμnh tùu khoa häc kü thuËt); khi<br /> ViÖn tr−ëng ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam, ®Ó nh÷ng vËt liÖu siªu bÒn míi, kÕt qu¶ cña<br /> võa c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, võa tμi nguyªn chÊt x¸m, thμnh tùu cña trÝ<br /> tr¸nh bÞ « nhiÔm nÆng, tõng b−íc rót ng¾n tuÖ, ®ang tõng b−íc thay thÕ tμi nguyªn<br /> kho¶ng c¸ch bÞ tôt hËu vÒ tr×nh ®é ph¸t hiÖn cã, th× tÝnh ®a d¹ng vμ phong phó<br /> triÓn víi c¸c n−íc ®i tr−íc, ViÖt Nam cÇn vÒ tμi nguyªn thiªn nhiªn ®ang mÊt dÇn<br /> cã c¸ch tiÕp cËn ®ång bé vμ hiÖn ®¹i ®èi víi lîi thÕ so s¸nh vμ chØ ®−îc xem nh− ®iÒu<br /> m« h×nh t¨ng tr−ëng dùa vμo ®μo t¹o kiÖn thuËn lîi vμ tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t huy<br /> nguån nh©n lùc, ®Çu t− c«ng nghÖ, n©ng lîi thÕ cña n−íc ta; thËm chÝ, PGS., TS.<br /> cao n¨ng suÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu (6, 9). TrÇn §×nh Thiªn cßn c¶nh b¸o, dï cã nç<br /> lùc h¬n n÷a, ViÖt Nam còng vÉn chØ lμ<br /> Thêi gian gÇn ®©y, nh÷ng biÖn ph¸p nÒn kinh tÕ gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp víi vai<br /> n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c gi¸o dôc, trß lμ nhμ cung cÊp ®Çu vμo chÊt l−îng<br /> ®μo t¹o cho toμn x· héi, qua båi d−ìng thÊp cho c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c, nÕu vÉn<br /> v¨n ho¸, chuyªn m«n nghiÖp vô cho ng−êi cßn dùa chñ yÕu vμo viÖc t¨ng l−îng ®Çu<br /> lao ®éng, ®· gãp phÇn kh«ng nhá vμo viÖc vμo, nh− t¨ng khai th¸c tμi nguyªn, b¬m<br /> nu«i d−ìng vμ ph¸t huy nh÷ng −u thÕ cña nhiÒu vèn vμ ®Èy m¹nh sö dông lao ®éng<br /> nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Nh÷ng nç lùc kü n¨ng thÊp (9).<br /> cña chÝnh phñ vÒ ph−¬ng diÖn nμy ®·<br /> ®−îc x¸c nhËn qua thø h¹ng ngμy cμng Tuy nhiªn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña<br /> t¨ng cao cña chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay, cã quan ®iÓm cho<br /> (ch¼ng h¹n, chØ sè gi¸o dôc t¨ng tõ 0,78 r»ng vÉn nªn tËn dông ë møc cho phÐp lîi<br /> n¨m 1995 lªn 0,83 n¨m 2005, møc t−¬ng thÕ s½n cã nμy, b»ng c¸ch cã kÕ ho¹ch<br /> ®−¬ng víi Malaysia, Trung Quèc vμ cao khai th¸c vμ t¸i t¹o hîp lý nh÷ng nguån<br /> tμi nguyªn mμ cho ®Õn nay chóng ta ch−a<br /> h¬n møc 0,59 cña Ên §é) (15).<br /> ®ñ kh¶ n¨ng khai th¸c phôc vô ph¸t triÓn<br /> B−íc tiÕn míi nμy cã thÓ xem lμ mét kinh tÕ; cÇn l−u t©m ®Õn nh÷ng nguån lùc<br /> trong nh÷ng lý do c¬ b¶n ®Ó Intel Corp., ®ßi hái thêi gian ®Çu t− ng¾n nh−ng<br /> TËp ®oμn s¶n xuÊt chip lín nhÊt thÕ giíi mang l¹i hiÖu qu¶ nhanh vμ ®Æc biÖt lμ<br /> quyÕt ®Þnh ®Çu t− 1tû USD vμo khu c«ng n»m trong xu h−íng ®ang ph¸t triÓn<br /> nghÖ cao Tp. Hå ChÝ Minh; hay nh÷ng hiÖn nay nh− rõng, biÓn, tiÒm n¨ng du<br /> “®¹i gia” nh− Microsoft, Unisys, Qualcom lÞch. Nh÷ng nguån lùc ®ßi hái ph¶i ®Çu<br /> vμ Motorola còng ®ang thóc ®Èy c¸c dù t− l©u dμi nh− t¸i t¹o rõng, nu«i trång<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> thuû h¶i s¶n, khai th¸c n¨ng l−îng thiªn cña WTO, ®−a tæng sè FDI vμo ViÖt Nam<br /> nhiªn... lμ nh÷ng lÜnh vùc cÇn cã quan lªn tíi 10,2 tû USD (v−ît qu¸ chØ tiªu ®Ò<br /> niÖm míi trong viÖc ®Çu t− nu«i d−ìng ra) vμ cã kh¶ n¨ng ®¹t tíi 13 tû USD<br /> t¹o nguån lùc ®Ó sö dông l©u dμi (1). n¨m 2007 theo dù b¸o (9 th¸ng ®Çu n¨m<br /> ®· ®¹t 9,3 tû USD trªn tæng gi¸ trÞ 50 tû<br /> VÒ yÕu tè vÞ trÝ ®Þa lý<br /> USD c¸c dù ¸n ®ang chê ®Çu t− vμo ViÖt<br /> Tr¶i dμi trªn biÓn §«ng, ViÖt Nam Nam), lμ mét vÝ dô. Nh− vËy, sù kiÖn lÇn<br /> ®−îc xem lμ bao l¬n cña Th¸i B×nh ®Çu tiªn ViÖt Nam thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c<br /> D−¬ng víi nh÷ng vòng, vÞnh kÝn giã, cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan hiÖu lùc<br /> c¶ng n−íc s©u, b·i t¾m ®Ñp… Lîi thÕ chung cña khu vùc mËu dÞch tù do<br /> ®Þa-kinh tÕ nμy ®ang høa hÑn t¹o kh¶ ASEAN vμo n¨m 2006 vμ cam kÕt cña<br /> n¨ng cho n−íc ta tËn dông ®−îc c¶ lîi ChÝnh phñ ViÖt Nam vÒ viÖc thùc hiÖn<br /> thÕ tÜnh vμ lîi thÕ ®éng trong thùc hiÖn nh÷ng ®iÓm theo yªu cÇu WTO khi trë<br /> chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia. thμnh thμnh viªn chÝnh thøc (11/1/2007)<br /> còng ®· t¹o ra mét lîi thÕ so s¸nh v«<br /> TS. Bïi Xu©n Th¾ng, ViÖn ChiÕn l−îc<br /> h×nh, lîi thÕ so s¸nh ®éng cña ViÖt Nam<br /> ph¸t triÓn, Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−, th− ký (10). ViÖc Bé ChÝnh trÞ tr×nh Ban chÊp<br /> §Ò ¸n “ChiÕn l−îc biÓn ®Õn n¨m 2020", hμnh Trung −¬ng §¶ng “ChiÕn l−îc biÓn<br /> cho biÕt, thùc hiÖn chiÕn l−îc nμy, tr−íc ®Õn n¨m 2020” thÓ hiÖn mét quyÕt t©m<br /> m¾t sÏ tËp trung vμo viÖc khai th¸c chÝnh trÞ rÊt râ rμng. Víi chiÕn l−îc nμy,<br /> nh÷ng ngμnh kinh tÕ ®ang cã thÕ m¹nh hÖ thèng ®« thÞ ven biÓn mét khi ®−îc<br /> nh− khai th¸c, chÕ biÕn dÇu khÝ, nu«i h×nh thμnh, sÏ lμ c¸c trung t©m ph¸t<br /> trång, chÕ biÕn h¶i s¶n, du lÞch biÓn, vËn triÓn kinh tÕ vμ trë thμnh nÒn t¶ng v÷ng<br /> t¶i biÓn,... (19). VÒ l©u dμi, thø tù cña c¸c ch¾c cho GDP cña ViÖt Nam.<br /> ngμnh nªu trªn cã thÓ sÏ thay ®æi, tuú<br /> theo sù suy gi¶m hay gia t¨ng cña c¸c lîi Nh÷ng quan ®iÓm vμ sù kiÖn mang<br /> thÕ so s¸nh nh− dÇu khÝ, h¶i s¶n, n¨ng ®Ëm s¾c chÝnh trÞ ®ã ®· nhËn ®−îc sù<br /> l−îng (®Þa nhiÖt, phong nhiÖt, thñy triÒu) ®ång t×nh cña nhiÒu chuyªn gia vμ cã thÓ<br /> vμ viÖc h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña lîi nãi, trë thμnh lîi thÕ c¹nh tranh quan<br /> thÕ so s¸nh ®éng (c«ng nghÖ tiªn tiÕn, träng, lμ c¬ së ®Ó ViÖt Nam ®Æt quyÕt<br /> nh©n lùc chÊt l−îng, phong c¸ch qu¶n lý t©m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®Ò ra cho<br /> hiÖn ®¹i… do FDI ®−a l¹i). nh÷ng n¨m tíi. Trong phiªn häp bÊt<br /> th−êng cña ChÝnh phñ ngμy 5/9/2007,<br /> VÒ yÕu tè chÝnh trÞ theo b¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−,<br /> Theo TSKH. Vâ §¹i L−îc, Tæng n¨m 2007 nÒn kinh tÕ tiÕp tôc ph¸t triÓn<br /> Gi¸m ®èc Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ - æn ®Þnh vμ −íc ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng<br /> Th¸i B×nh D−¬ng, tõ ®−êng lèi “®æi míi” kho¶ng 8,4-8,5% (kÕ ho¹ch lμ 8,2-8,5%),<br /> x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh møc cao nhÊt trong vßng 10 n¨m qua;<br /> h−íng x· héi chñ nghÜa, chñ ®éng më cöa GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi t−¬ng ®−¬ng<br /> héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Õn “luång giã 835 USD; c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch tÝch<br /> míi” mμ viÖc gia nhËp WTO mang ®Õn cùc. Ng©n hμng Ph¸t triÓn Ch©u ¸<br /> cho ViÖt Nam, ®Òu cho thÊy vai trß quan (ADB) còng ®· t¸i kh¼ng ®Þnh trong B¸o<br /> träng cña ChÝnh phñ trong qu¸ tr×nh c¸o TriÓn väng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ 2007<br /> thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia. (ADO) ®−îc c«ng bè ngμy 17/9/2007 t¹i<br /> HiÖn t−îng ®Çu t− n−íc ngoμi t¨ng ®ét Hμ Néi: GDP cña ViÖt Nam sÏ t¨ng 8,3%<br /> biÕn vμo th¸ng cuèi cña n¨m 2006, sau trong n¨m 2007, dù b¸o n¨m 2008 sÏ ®¹t<br /> thêi ®iÓm ViÖt Nam trë thμnh thμnh viªn 8,5% vμ t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu ë møc<br /> Lîi thÕ c¹nh tranh: mét sè... 29<br /> <br /> 22%. Mét sè thμnh viªn ChÝnh phñ cho /Outreach/Newsroom/Feature-<br /> r»ng, tõ nay ®Õn cuèi n¨m, nÕu chØ ®¹o Details?contentld=2104&languageld=4.<br /> quyÕt liÖt vμ tËp trung th¸o gì nh÷ng khã 7. Jack Phi. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh.<br /> kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh th× tèc http://www.saga.vn/Kinhtehockinhdoanh/<br /> ®é GDP cã kh¶ n¨ng ®¹t trªn 8,5% vμ dù Thuongmai/1867.saga<br /> kiÕn n¨m 2008 sÏ lμ 8,6-8,9% víi GDP<br /> 8. ViÖt Nam phÊn ®Êu t¨ng tr−ëng kinh tÕ<br /> b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t kho¶ng 956-960<br /> cã chÊt l−îng cao h¬n, bÒn v÷ng h¬n.<br /> USD, thËm chÝ cã thÓ ®¹t 1.000 USD nÕu<br /> http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=<br /> t¨ng tr−ëng GDP lμ 9,1-9,2% vμ tû lÖ<br /> 612&ItemID=31186<br /> nghÌo gi¶m cßn 11% (11, 17).<br /> 9."VN d− søc ®¹t t¨ng tr−ëng h¬n 9%/n¨m".<br /> Nh− vËy, thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t http://vietnamnet.vn/chinhtri/2007/09/739001/<br /> triÓn dùa chñ yÕu vμo më cöa vμ héi<br /> nhËp, lÊy viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 10.Vâ §¹i L−îc. ViÖt Nam gia nhËp WTO -<br /> chÊt l−îng cao lμm cét trô trªn c¬ së tËn Mét luång giã míi. Th«ng tin vμ Dù b¸o<br /> kinh tÕ- x· héi, 9/1/2007.<br /> dông nh÷ng lîi thÕ tÜnh, lîi thÕ h÷u h×nh,<br /> kÕt hîp víi t¹o míi, nu«i d−ìng vμ ph¸t 11.ChÝnh phñ häp phiªn bÊt th−êng.<br /> huy nh÷ng lîi thÕ ®éng, lîi thÕ v« h×nh http://vietnamnet.vn/chinhtri/2007/09/737573/<br /> trong khu«n khæ mét m«i tr−êng s¶n xuÊt 12. H¶i §¨ng. Intel ®Çu t− vμo khu c«ng<br /> kinh doanh khuyÕn khÝch c¸c lo¹i h×nh nghÖ cao: Lîi Ých h÷u h×nh vμ v« h×nh,<br /> doanh nghiÖp ph¸t triÓn, cã ý nghÜa cùc Tia s¸ng, ngμy 20/3/2006.<br /> kú quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt 13.TrÇn V¨n Thä. Con ®−êng c«ng nghiÖp<br /> Nam thêi WTO. hãa cña ViÖt Nam.<br /> http://walkaway.thegioiblog.com/print?id=55<br /> Tμi liÖu tham kh¶o<br /> 14.David L. Levy. Ph¶i ch¨ng lîi thÕ so<br /> 1. Hμ Xu©n VÊn. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ c¸c s¸nh ®ang h−íng tíi sù kÕt thóc? (Vers<br /> nguån lùc cã lîi thÕ so s¸nh trong ph¸t la fin des avantages comparatifs?).<br /> triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i ë n−íc ta. ProblÌmes Ðconomiques, sè 2909,<br /> http://www.iir.edu.vn/ nr040730095659/ 25/10/2006.<br /> nr040730100743/nr050517173012/ns05052 15.ChØ sè gi¸o dôc cña ViÖt Nam t¨ng lªn<br /> 5132539 0,83. http:// www.haiduong.gov.vn/<br /> 2. §inh Phi Hæ. Hμnh trang cña n«ng d©n 16. Lª Hïng. Muèn v−¬n lªn, chóng ta ph¶i<br /> trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. Ph¸t v−ît qua ®¹i d−¬ng trÝ tuÖ. Trong: “Cuèn<br /> triÓn kinh tÕ, th¸ng 5/2007, tr.2-4. tõ ®iÓn sèng” vÒ 20 n¨m §æi míi cña Lª<br /> 3. NQL. ThuyÕt lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia §¨ng Doanh. B¸o N«ng nghiÖp, ngμy<br /> cña Michael Porter. www.moi.gov.vn/ 15/2/2006.<br /> BForum/detail.asp?Cat=15&id=527 - 40k - 17.ADB: T¨ng tr−ëng GDP 2007 cña ViÖt<br /> 4. Quy luËt cña lîi thÕ chÝnh trÞ so s¸nh. Nam sÏ lμ 8,3%.<br /> B¶n tin Héi ®ång Lý luËn Trung −¬ng, sè http://www.vneconomy.vn/?home=detail&pag<br /> 59, th¸ng 3/2007. e=category&cat_name=10&id=6b88003faaf418<br /> <br /> 5. 62 n¨m sau c¸ch m¹ng. Thêi b¸o kinh tÕ, 18. ViÖt Nam sÏ trë thμnh mét trung t©m<br /> ngμy 1/9/2007. "outsourcing". http://vietnamnet.vn<br /> /thegioi/vn_tg/2007/05/700696/<br /> 6. WTO, héi nhËp kinh tÕ vμ ph¸t triÓn con<br /> ng−êi: chÝnh s¸ch c«ng nghÖ b¶o ®¶m 19. ViÖt Nam cÇn quay mÆt ra biÓn ®Ó ph¸t<br /> c«ng nghiÖp ho¸ thμnh c«ng. triÓn. http://www.vnn.vn/<br /> http://www.undp.org.vn/undpLive/System tinnoibat/2007/01/656555/<br />