Luận án Tiến sĩ Luật học: Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế

Chia sẻ: Trí Mẫn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:217

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là nhằm đưa ra các kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT, đáp ứng yêu cầu đấu tranh, xử lý loại tội phạm này trong tình hình hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN CHÍ CÔNG Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m trËt tù qu¶n lý kinh tÕ LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN CHÍ CÔNG Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m trËt tù qu¶n lý kinh tÕ Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 62 38 01 04 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS NGUYỄN NGỌC CHÍ 2. PGS.TS TRẦN VĂN ĐỘ HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ của các bạn bè, đồng nghiệp. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Chí Công
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ......................................................................................6 1.1. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc ..............................................................6 1.1.1. Các nghiên cứu về sự cần thiết và đặc điểm pháp lý của các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong luật hình sự .............................................6 1.1.2. Các nghiên cứu mang tính định hướng trong xây dựng và áp dụng pháp luật đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ...................................13 1.1.3. Các nghiên cứu ở khía cạnh tội phạm học đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .........................................................................................15 1.1.4. Các nghiên cứu về trách nhiệm hình sự .......................................................17 1.1.5. Các nghiên cứu khác có liên quan ...............................................................19 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài .........................................................20 1.2.1. Các nghiên cứu về tội phạm kinh tế ..............................................................21 1.2.2. Các nghiên cứu về trách nhiệm hình sự ......................................................27 1.2.3. Các nghiên cứu liên quan đến một số nội dung khác ..................................27 1.3. Đánh giá tình hình nghiên cứu và những vấn đề tập trung nghiên cứu trong luận án ......................................................................................28 1.3.1. Đánh giá tình hình nghiên cứu ....................................................................28 1.3.2. Những vấn đề tập trung nghiên cứu trong luận án ......................................32 Kết luận Chƣơng 1 ..................................................................................................35 Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ ......37 2.1. Khái niệm, đặc điểm trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ....................................................................37 2.1.1. Khái niệm “các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” ................................37
2.1.2. Khái niệm trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ......................................................................................................41 2.1.3. Các đặc điểm của trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .............................................................................................43 2.2. Cơ sở và sự cần thiết của việc quy định trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .........................................49 2.3. Khái quát quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ..........55 2.3.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế từ năm 1945 đến năm 1985 ............55 2.3.2. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế từ năm 1985 đến năm 1999 ............60 Kết luận Chƣơng 2 ..................................................................................................64 Chƣơng 3: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ...................................... 66 3.1. Quy định về trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Bộ luật hình sự năm 1999 .......................................66 3.1.1. Quy định về cơ sở của trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ..................................................................................66 3.1.2. Quy định về các hình thức trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ........................................................................87 3.2. Thực tiễn áp dụng trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ...............................................................................98 3.2.1. Khái quát tình hình tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .................98 3.2.2. Thực tiễn áp dụng trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .......................................................................................101 3.2.3. Nguyên nhân của những sai lầm, hạn chế .................................................111 Kết luận Chƣơng 3 ................................................................................................121 Chƣơng 4: CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM CHẤT LƢỢNG ÁP DỤNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ ..............................................123 4.1. Các yêu cầu của việc bảo đảm chất lƣợng áp dụng trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ...................123
4.1.1. Nhằm đáp ứng đòi hỏi phát triển của nền kinh tế thị trường ....................123 4.1.2. Nhằm đáp ứng yêu cầu của trật tự quản lý kinh tế trong điều kiện phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế và yêu cầu của công tác đấu tranh, xử lý tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế ...........................................126 4.1.3. Nhằm bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân ....................131 4.2. Các giải pháp bảo đảm chất lƣợng áp dụng trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế .................................133 4.2.1. Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các quy định về trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế.......................................133 4.2.2. Tăng cường công tác giải thích, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật; tổng kết thực tiễn và phát triển án lệ ...........................................................143 4.2.3. Tăng cường công tác giám đốc kiểm tra việc xét xử ..................................144 4.2.4. Tăng cường công tác tổ chức thực hiện, tập huấn, tuyên truyền, phổ biến, đưa pháp luật vào cuộc sống ............................................................144 4.2.5. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ ..........................................................................145 Kết luận Chƣơng 4 ................................................................................................147 KẾT LUẬN ............................................................................................................149 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .........................................................................................................153 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................154 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự BPTP: Biện pháp tư pháp CNXH: Chủ nghĩa xã hội CTTP: Cấu thành tội phạm KTTT: Kinh tế thị trường PLHS: Pháp luật hình sự PN&CTP: Phòng ngừa và chống tội phạm TAND: Tòa án nhân dân TNHS: Trách nhiệm hình sự TPKT: Tội phạm kinh tế TTQLKT: Trật tự quản lý kinh tế VKSND: Viện kiểm sát nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa XPTTQLKT: Xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, cũng sử dụng PLHS là công cụ hữu hiệu, là “chốt chặn cuối cùng” để Nhà nước quản lý, xây dựng và phát triển kinh tế, khắc phục và hạn chế mặt trái của nền kinh tế, đấu tranh PN&CTP. Thông qua việc quy định các TPKT với các hình phạt nghiêm khắc đối với người phạm tội đã góp phần duy trì ổn định chính sách kinh tế vĩ mô, đảm bảo cho nền kinh tế tăng trưởng và phát triển hiệu quả, đúng mục tiêu, đồng thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và cá nhân, bảo vệ quyền con người. BLHS năm 1999 được Quốc hội thông qua và có hiệu lực ngày 01/7/2000 đã phản ánh quy luật vận động của tình hình tội phạm trong nền KTTT, đồng thời thể hiện quan điểm và chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Qua thực tiễn gần 17 năm thi hành, BLHS năm 1999 đã thực sự trở thành công cụ pháp lý quan trọng để kiểm soát và kiềm chế tình hình tội phạm nói chung, tội phạm XPTTQLKT nói riêng, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới kinh tế đất nước, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Tuy nhiên, việc tích cực đẩy mạnh đường lối đổi mới toàn diện của Đảng và Nhà nước đã khiến nền kinh tế nói riêng, đời sống kinh tế - xã hội nói chung ngày càng thay đổi nhanh chóng. Sau gần 17 năm, các quy định của BLHS năm 1999 đối với nhóm tội XPTTQLKT dù đã được sửa đổi, bổ sung (năm 2009) nhưng vẫn bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế. Nền KTTT tăng trưởng “nóng” kéo theo tình hình tội phạm có chiều hướng gia tăng, cả về số lượng, tính chất, mức độ và quy mô, đặc biệt là nhóm tội XPTTQLKT. Trong một thời gian ngắn từ năm 2011 đến năm 2015, nhiều vụ án kinh tế lớn, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho nền kinh tế, gây thiệt hại hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng của Nhà nước, của các tổ chức và cá nhân đã liên tục xảy ra và bị phát hiện, xử lý. Điều này một mặt là do tình hình tội phạm XPTTQLKT có nhiều thay đổi làm cho việc áp dụng các quy định của BLHS dần trở nên kém hiệu quả, mặt khác là do bất cập, hạn chế trong chính các quy định của BLHS cũng như trong việc áp dụng các quy định đó. Thực tế đó đặt Đảng và Nhà nước ta trước đòi hỏi phải sớm thúc đẩy việc nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để hoàn thiện hệ thống pháp luật, trong đó có 1
PLHS, nhằm tạo ra một hành lang pháp lý đảm bảo cho nền KTTT định hướng XHCN nói riêng, các mặt của đời sống xã hội nói chung phát triển lành mạnh, đúng mục tiêu, chiến lược đã đề ra. Để đáp ứng yêu cầu cấp bách đó, trong thời gian vừa qua, các hoạt động nghiên cứu, xây dựng pháp luật đã được toàn xã hội đặc biệt chú trọng. Nhiều công trình nghiên cứu có giá trị lý luận và thực tiễn được thực hiện, tạo tiền đề cho việc hoàn thiện hệ thống pháp luật. Trong lĩnh vực khoa học luật hình sự, nhiều nhà khoa học đã cố gắng nghiên cứu, luận giải những nguyên nhân, điều kiện gia tăng của tội phạm nói chung, nhóm tội XPTTQLKT nói riêng, cũng như chỉ ra những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân; đồng thời đề ra giải pháp, kiến nghị để xử lý loại tội phạm này một cách hiệu quả. Vì vậy, đã có khá nhiều công trình khoa học liên quan đến việc đấu tranh và xử lý loại tội phạm này được thực hiện dưới các hình thức, chuyên ngành, phạm vi và mức độ khác nhau. Qua nghiên cứu một số công trình khoa học trong thời gian gần đây chúng tôi nhận thấy bên cạnh những vấn đề đã được đặt ra nghiên cứu (như sự cần thiết phải quy định TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong luật hình sự; khái niệm TNHS, cơ sở của TNHS, các hình thức của TNHS đối với nhóm tội XPTTQLKT; khía cạnh hình sự của các tội phạm cụ thể trong nhóm tội XPTTQLKT; tội phạm học các tội XPTTQLKT…) thì vẫn còn nhiều vấn đề chưa được nghiên cứu hoặc khi nghiên cứu có nhiều quan điểm không thống nhất, như: chưa làm rõ vai trò bảo vệ, thúc đẩy phát triển nền kinh tế của luật hình sự thông qua việc quy định TNHS đối với người phạm tội XPTTQLKT; chưa đi sâu nghiên cứu tổng thể TNHS đối với các tội XPTTQLKT; vấn đề cơ sở khoa học của các quan điểm về TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong điều kiện phát triển KTTT ở Việt Nam hiện nay cũng chưa được đề cập hoặc đã được đề cập nhưng chưa thuyết phục... Do việc nghiên cứu tổng thể về TNHS (với tư cách là nghiên cứu cái chung) còn hạn chế nên những nghiên cứu về TNHS đối với các tội XPTTQLKT (với tư cách là nghiên cứu cái riêng) cũng còn tản mạn. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu về TNHS đối với các tội XPTTQLKT dưới góc độ lý luận về TNHS vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức, thiếu tính hệ thống, dẫn đến các đề xuất áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT như là một hoạt động quan trọng trong công tác đấu tranh và xử lý tội phạm XPTTQLKT, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay còn thiếu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, và vì thế khi áp dụng chưa đem lại hiệu quả như mong muốn, chưa thực sự là “chốt chặn cuối cùng” để Nhà nước quản lý, xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, khắc phục và hạn chế mặt trái của nền KTTT. Xuất phát từ thực trạng đó, với mong muốn bổ sung thêm những kiến thức, những kiến giải khoa học về các vấn đề liên 2
quan đến nhóm tội phạm này, nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài “Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” để làm luận án tiến sĩ. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận án là nhằm đưa ra các kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT, đáp ứng yêu cầu đấu tranh, xử lý loại tội phạm này trong tình hình hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận án hướng đến giải quyết các nhiệm vụ cơ bản sau: - Phân tích, làm sáng tỏ nội dung lý luận của TNHS (như cơ sở của TNHS, các đặc điểm của TNHS, hình thức của TNHS…) làm cơ sở cho việc chỉ rõ đặc điểm TNHS của các tội XPTTQLKT. Nói cách khác, lý luận về TNHS sẽ là nền tảng cho việc xem xét các nội dung pháp lý của TNHS đối với các tội XPTTQLKT. - Nghiên cứu một cách sâu, rộng các vấn đề về pháp lý (hay các quy định của pháp luật) về áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT, từ nội dung thể hiện đến mức độ đáp ứng yêu cầu lý luận về TNHS đối với các tội XPTTQLKT. - Nghiên cứu và đánh giá một cách khái quát về thực tiễn áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT ở Việt Nam trong giai đoạn gần đây, nhằm phác họa một “bức tranh” chân thực về thực trạng xử lý (trong đó có thực tiễn áp dụng TNHS) đối với các tội XPTTQLKT ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. - Nghiên cứu về những kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong giai đoạn hiện nay. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là lý luận và thực tiễn quy định, áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong PLHS Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu TNHS đối với các tội XPTTQLKT là vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực và là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học. Tuy nhiên, trong phạm vi của luận án này, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề liên quan đến TNHS đối với các tội XPTTQLKT dưới góc độ luật hình sự, trong đó chủ yếu là Luật hình sự Việt Nam. Mặt khác, thời gian khảo sát thực tiễn của luận án cũng chỉ khống chế trong khoảng từ năm 2005 đến năm 2015. 3
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận của luận án là quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp, hoàn thiện hệ thống pháp luật và bảo vệ quyền con người. Bên cạnh đó, luận án còn dựa trên nền tảng lý luận từ các tri thức khoa học vốn có chung của loài người, thể hiện cụ thể thông qua các thành tựu của Luật học, Triết học, Lịch sử và Xã hội học nói chung và các chuyên ngành khác trong khoa học pháp lý như Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, Lịch sử các học thuyết chính trị - pháp lý, Luật Hiến pháp, Luật hình sự, Luật TTHS, cũng như thành tựu của các chuyên ngành khoa học pháp lý, những luận điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong luận án bao gồm: Phương pháp phân tích: được sử dụng để làm sáng tỏ TNHS đối với các tội XPTTQLKT trên các phương diện lí luận, thực trạng quy định và thi hành pháp luật, lập luận các giải pháp hoàn thiện và bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT. Phương pháp tổng hợp: sử dụng để hệ thống hóa và tổng hợp các quan điểm khoa học khác nhau về các nội dung của TNHS đối với các tội XPTTQLKT. Phương pháp thống kê và vụ việc điển hình: sử dụng để làm rõ thực tiễn áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT. Phương pháp so sánh luật học: được sử dụng để đối chiếu lịch sử pháp luật, các hệ thống pháp luật nhằm đánh giá sự phát triển của PLHS Việt Nam hiện hành về TNHS đối với các tội XPTTQLKT. 5. Điểm mới của luận án - Bằng cách tiếp cận có hệ thống, luận án giải quyết vấn đề TNHS đối các tội XPTTQLKT trên tất cả các khía cạnh lý luận, thực tiễn để đưa ra các kiến nghị nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT đáp ứng yêu cầu đấu tranh, xử lý tội phạm trong tình hình hiện nay. Đây là cách tiếp cận mới, khác với các công trình có nội dung liên quan đã được công bố. - Trên cơ sở tiếp cận tổng thể, luận án tiếp tục luận giải sự cần thiết và vai trò của việc quy định TNHS đối với các tội XPTTQLKT trước yêu cầu phát triển đất nước hiện nay. Khẳng định việc sử dụng biện pháp hình sự như “chốt chặn cuối cùng” trong hệ thống các công cụ bảo vệ sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế, góp phần đấu tranh phòng ngừa và xử lý tội phạm có hiệu quả. 4
- Trên cơ sở phân tích quy định của BLHS năm 1999, luận án làm rõ nội dung lý luận của chế định TNHS gắn với nhóm tội XPTTQLKT. - Nghiên cứu một cách sâu, rộng các vấn đề về pháp lý (hay các quy định của pháp luật) về áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT, từ nội dung thể hiện đến mức độ đáp ứng yêu cầu lý luận về TNHS đối với các tội XPTTQLKT. - Nghiên cứu và đánh giá thực tiễn áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT ở Việt Nam. Đây là vấn đề mà hầu như các công trình nghiên cứu trước đây mới chỉ đề cập đơn lẻ, chứ chưa có tính khái quát và tính thời sự. Do đó, trong luận án tác giả sẽ dành nhiều công sức để khái quát hóa nhằm phác họa một “bức tranh” chân thực về thực tiễn áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Luận án cũng sẽ trình bày những nghiên cứu mang tính mới trong phần thực tiễn áp dụng, đánh giá chất lượng áp dụng, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong việc áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT ở nước ta hiện nay. - Nghiên cứu về những kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong giai đoạn hiện nay. Đây cũng là nội dung mới của luận án. Tính mới thể hiện ở việc chỉ ra các yêu cầu và đề xuất các kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong giai đoạn hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về ý nghĩa lý luận + Luận án được nghiên cứu nhằm góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về TNHS đối với các tội XPTTQLKT ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. + Luận án là một công trình khoa học độc lập để các nhà nghiên cứu, các giảng viên, học viên, sinh viên chuyên ngành luật tham khảo trong việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập. - Về ý nghĩa thực tiễn Luận án đã đề xuất một số kiến nghị nhằm bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với nhóm tội XPTTQLKT. Việc nghiên cứu, triển khai các kiến nghị này trên thực tế sẽ góp phần tiếp tục hoàn thiện các quy định về TNHS đối với nhóm tội XPTTQLKT và bảo đảm áp dụng chúng trong thực tiễn xét xử một cách hiệu quả. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được kết cấu làm 4 chương, 11 mục. 5
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN TTQLKT là quan hệ xã hội được tất cả các Nhà nước bảo vệ và sử dụng mọi biện pháp nhằm bảo đảm sự ổn định và phát triển kinh tế đất nước. Trong số các biện pháp được sử dụng có luật hình sự thông qua việc hình sự hóa, tội phạm hóa các hành vi xâm hại đến TTQLKT, trừng trị người phạm tội. Do các quan hệ kinh tế đa dạng, trải rộng trên nhiều lĩnh vực nên các tội XPTTQLKT thường là nhóm tội phạm có số lượng điều luật và số lượng tội phạm thuộc loại nhiều nhất trong số các tội phạm hình sự. Đặc điểm này cũng lý giải cho sự phong phú, cập nhật của các nghiên cứu ở trong và ngoài nước về các tội XPTTQLKT cũng như những vấn đề liên quan đến TNHS đối với nhóm tội phạm này. Dưới đây sẽ tổng thuật tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến vấn đề TNHS của các tội XPTTQLKT. 1.1. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc Các công trình nghiên cứu khoa học được công bố những năm gần đây ở nước ta bao gồm nhiều loại với các cấp độ và phạm vi khác nhau đã đề cập đến đặc điểm cấu thành các tội XPTTQLKT, việc áp dụng pháp luật trong việc đấu tranh, phòng ngừa các tội phạm này và một số vấn đề liên quan đến TNHS đối với các tội XPTTQLKT… thể hiện những nội dung chủ yêu sau đây: 1.1.1. Các nghiên cứu về sự cần thiết và đặc điểm pháp lý của các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong luật hình sự 1.1.1.1. Các nghiên cứu về sự cần thiết của các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong luật hình sự TTQLKT là một trong những quan hệ xã hội quan trọng được luật hình sự bảo vệ, nhất là trong điều kiện xây dựng nền KTTT, định hướng XHCN những năm gần đây. Lý giải về sự cần thiết của việc quy định nhóm tội XPTTQLKT, các nghiên cứu đưa ra các căn cứ sau: (1) Hoạt động kinh tế là nền tảng cho sự duy trì và phát triển xã hội, là sự giàu mạnh của đất nước và ấm no, hạnh phúc của người dân. Muốn thực hiện được mục tiêu đó các quan hệ phát triển trong nền kinh tế cần phải được bảo vệ bằng pháp luật, trong đó luật hình sự đóng vai trò quan trọng; (2) Bên cạnh các hoạt động kinh tế lành mạnh của các chủ thể tham gia vào quá trình sản xuất, kinh doanh và lưu thông, phân phối sản phẩm có không ít hoạt động vi phạm pháp luật, xâm phạm đến TTQLKT gây thiệt hại cho lợi ích Nhà nước, lợi ích 6
xã hội và lợi ích của người dân cần phải xử lý bằng biện pháp hình sự; (3) Trong hệ thống bảo đảm pháp luật cho sự phát triển xã hội thì luật hình sự có vai trò bảo vệ thông qua việc quy định tội phạm và hình phạt áp dụng đối với người phạm tội với tính cách là công cụ sắc bén nhất, chế tài nghiêm khắc đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội ở mức độ cao. Vì vậy, cần phải sử dụng luật hình sự như là công cụ hữu hiệu để duy trì TTQLKT của Nhà nước, bảo đảm cho nền kinh tế phát triển lành mạnh đúng hướng; (4) Việc quy định các tội XPTTQLKT trong luật hình sự không những bảo đảm cho các quan hệ kinh tế do Nhà nước thiết lập mà còn bảo vệ lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp, quyền của người dân; (5) Trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay, chỉ có thể phát triển kinh tế đất nước khi có hệ thống pháp luật phù hợp, ổn định, bình đẳng, minh bạch cho các chủ thể kinh tế, cho các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài hoạt động tại Việt Nam. Luật hình sự góp phần quan trọng bảo đảm điều kiện này thông qua việc quy định tội phạm và hình phạt đối với các hành vi xâm hại TTQLKT và được xét xử công bằng bởi một tòa án độc lập. Đề cập đến các nội dung nêu trên có thể kể đến các công trình như: sách “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Bộ luật hình sự” của đồng tác giả Mai Bộ và Nguyễn Văn Duyên, Nxb Thống kê, năm 2002; “Tìm hiểu các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của tác giả Nguyễn Quốc Nhật, Nxb Lao động, năm 2003; Chuyên đề “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế - Một số vướng mắc và hướng hoàn thiện” của Viện khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, số 9+10, năm 2004; “Pháp luật hình sự về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của tác giả Nguyễn Mai Bộ, Nxb Tư pháp, năm 2006,… Hoặc các bài trên tạp chí như: “Một số điểm mới trong Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của Bộ luật hình sự năm 1999” (Tạp chí luật học số 2/2000) và “Những nội dung cơ bản trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự” (Tạp chí luật học, số 5/2010), đều của tác giả Đỗ Đức Hồng Hà… Ngoài ra, trong giáo trình luật hình sự phần các tội phạm của các cơ sở đào tạo luật, như: Khoa Luật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Luật Hà Nội, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh khi viết về Chương các tội XPTTQLKT thường đề cập đến sự cần thiết, cũng như ý nghĩa của việc quy định các tội XPTTQLKT trong luật hình sự. 1.1.1.2. Các nghiên cứu về đặc điểm pháp lý các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Đặc điểm CTTP của các tội XPTTQLKT được đề cập hầu hết ở các giáo trình, sách tham khảo cũng như ở một số đề tài. Giáo trình luật hình sự của các cơ sở đào tạo cử nhân luật và đào tạo các chức danh tư pháp ở Việt Nam không những đề cập 7
đến những vấn đề chung của TNHS mà còn thường dành một chương để phân tích, bình luận, đánh giá về các tội XPTTQLKT. Ở hệ đào tạo cử nhân luật: “Giáo trình luật hình sự Việt Nam” của Trường Đại học Luật Hà Nội (Nxb Công an nhân dân, năm 2009) dành chương XXII để nói về tội phạm XPTTQLKT; “Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm)” của Khoa Luật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2003) thì nội dung các tội XPTTQLKT được thể hiện tại chương 8; Giáo trình luật hình sự (Phần các tội phạm) của Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh (Nxb Hồng Đức - Hội luật gia Việt Nam, năm 2012) dành chương IV để phân tích về các tội XPTTQLKT; “Giáo trình luật hình sự Việt Nam - Phần các tội phạm” của Trung tâm đào tạo từ xa Đại học Huế thì phần phân tích các dấu hiệu của nhóm tội XPTTQLKT được đề cập tại chương VII… Do tính chất của tài liệu này là giáo trình đào tạo Luật ở bậc cử nhân nên các vấn đề được lựa chọn thể hiện chủ yếu là lý luận cơ bản và ở mức độ khái quát, như khái niệm, các dấu hiệu pháp lý của tội phạm XPTTQLKT, sơ lược tình hình, nguyên nhân của loại tội phạm này... Ở bậc đào tạo sau đại học, Giáo trình “Đặc điểm tội phạm học tội phạm kinh tế và các biện pháp phòng ngừa” của Học viện Cảnh sát nhân dân (năm 2006) chủ yếu phân tích các đặc điểm tội phạm học, nguyên nhân, điều kiện và giải pháp phòng ngừa tội phạm XPTTQLKT. Cũng ở bậc học này, còn có Sách tham khảo dành cho bậc sau đại học của Trường Đại học Luật Hà Nội (Nxb Công an nhân dân, năm 1997), trong đó, tác giả Trần Văn Độ có bài viết “Hoàn thiện các quy định của luật hình sự về các tội phạm kinh tế trong điều kiện hiện nay”. Bài viết này tập trung phân tích cơ sở lý luận, thực tiễn để sửa đổi, bổ sung các quy định trong BLHS năm 1985 về các TPKT. Các giáo trình đào tạo bậc cử nhân, cao học, đào tạo nghề của các trung tâm đào tạo nghề luật đều có nội dung nghiên cứu về các tội XPTTQLKT. Tuy nhiên, nhìn chung các giáo trình này chỉ dừng ở việc nghiên cứu một cách cơ bản nhất về các tội XPTTQLKT, hay kỹ năng giải quyết đặc thù đối với các vụ án thuộc nhóm tội này và hầu như chỉ giới hạn trong một chương, một phần hay một chuyên đề. Cụ thể như: Đối với hệ đào tạo nghề, như đào tạo nghiệp vụ xét xử, nghiệp vụ kiểm sát… ở các trường như Học viện Tư pháp, Học viện Tòa án, Đại học Kiểm sát đều có giáo trình nghiệp vụ (thường gọi là Giáo trình kỹ năng giải quyết các vụ án hình sự). Trong các tài liệu này cũng có nội dung nghiên cứu về nhóm tội XPTTQLKT, nhưng chủ yếu là các kiến thức về kỹ năng, nghiệp vụ mang tính đặc thù trong việc giải quyết các vụ án hình sự về các tội XPTTQLKT. Đặc điểm cấu thành của các tội XPTTQLKT còn được đề cập trong các sách 8
bình luận khoa học các quy định của BLHS về các tội XPTTQLKT, có thể kể đến “Bình luận khoa học Bộ luật hình sự (Phần các tội phạm)” - Chương XVI, của nhiều tác giả, Nxb Công an nhân dân, năm 2001; “Bình luận khoa học Bộ luật hình sự (Phần các tội phạm)” - tập VI, của tác giả Đinh Văn Quế, Nxb Tp. Hồ Chí Minh, năm 2003. Đây là các công trình nghiên cứu về cấu thành các tội phạm cụ thể mang tính chất chuyên sâu dưới góc độ khoa học luật hình sự, phân tích từng tội danh với những yếu tố CTTP. Bên cạnh đó, các tài liệu này còn có cả nội dung phân tích lịch sử lập pháp của từng tội danh, gắn việc phân tích lý luận tội phạm với những ví dụ thực tế sinh động… Nhìn chung những công trình này dựa trên cơ sở quy định của luật hình sự để phân tích, làm rõ đặc điểm cấu thành thành tội phạm của từng tội phạm theo tiêu chí: khách thể, mặt khách quan, chủ thể, mặt chủ quan và đặc điểm của hình phạt, biện pháp tư pháp được quy định áp dụng cho các tội phạm trong Chương các tội XPTTQLKT. Việc thể hiện các tội XPTTQLKT theo kết cấu và logic này đã cung cấp những kiến thức cơ bản nhất về các tội phạm này, làm thuận tiện cho người học khi lần đầu tiên được tiếp cận với khoa học pháp lý hình sự thể hiện trong Chương các tội phạm XPTTQLKT của luật hình sự. Tuy nhiên, do yêu cầu cung cấp những kiến thức cơ bản nhất của một giáo trình hoặc trong những bình luận khoa học với mục đích để mọi người đều có thể hiểu và thực thi nó trong đời sống nên tính lý luận và sự chuyên sâu còn hạn chế, nhất là chưa đề cập được những quan điểm khác nhau, sự đa dạng trong hoạt động áp dụng của các cơ quan có thẩm quyền. Ở mức độ sâu sắc hơn khi đề cập đến đặc điểm cấu thành của các tội XPTTQLKT là sách tham khảo, có thể kể đến một vài công trình như: “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Bộ luật hình sự” của đồng tác giả Mai Bộ và Nguyễn Văn Duyên, Nxb Thống kê, năm 2002; “Tìm hiểu các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của tác giả Nguyễn Quốc Nhật, Nxb Lao động, năm 2003; Chuyên đề “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế - Một số vướng mắc và hướng hoàn thiện” của Viện khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, số 9+10, năm 2004; “Pháp luật hình sự về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của tác giả Nguyễn Mai Bộ, Nxb Tư pháp, năm 2006… Các công trình này ngoài việc phân tích đặc điểm cấu thành của từng tội phạm trong Chương các tội XPTTQLKT còn nêu ra các quan điểm cũng như các cách tiếp cận khi áp dụng pháp luật của các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong thực tiễn đấu tranh, xử lý tội phạm mà tiêu biểu là đề tài khoa học cấp cơ sở “Thực tiễn xét xử các vụ án về các tội xâm phạm trật tự quản lý 9
kinh tế tại Tòa án nhân dân và một số kiến nghị” do TAND tối cao thực hiện năm 2003. Đề tài khái quát các quy định của PLHS Việt Nam về các tội XPTTQLKT; phân tích thực tiễn xét xử các vụ án XPTTQLKT và đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng xét xử các vụ án XPTTQLKT. Một số bài tạp chí cũng mang tính chất giới thiệu, bình luận các tội XPTTQLKT và nêu ra sự khác biệt về các tội phạm này của BLHS năm 1999 so với BLHS năm 1985. Có thể kể đến một vài công trình của tác giả Lê Thị Sơn, như: “Một số điểm mới trong Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của Bộ luật hình sự năm 1999” (Tạp chí luật học số 2/2000) và “Những nội dung cơ bản trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự” (Tạp chí luật học, số 5/2010); hoặc “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Bộ luật hình sự Việt Nam” (Tạp chí dân chủ và pháp luật số 6/2000) của tác giả Trần Văn Độ… 1.1.1.3. Các nghiên cứu chuyên sâu về từng tội phạm hoặc một nhóm tội phạm trong Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Bên cạnh các công trình đề cập đến tất cả các tội phạm trong Chương các tội XPTTQLKT như đã nêu trên thì có những công trình nghiên cứu chuyên sâu về một nhóm hoặc một tội phạm cụ thể trong chương tội phạm XPTTQLKT. Những bài viết phân tích, bình luận, đánh giá riêng lẻ đối với từng tội phạm trong Chương các tội XPTTQLKT của BLHS năm 1999 cũng như đề cập đến việc áp dụng các quy định về nhóm tội phạm này trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tiến hành tố tụng, chẳng hạn: “Hình phạt đối với tội kinh doanh trái phép trong Bộ luật hình sự năm 1999” (Tạp chí luật học, số 5/2002), “Mặt khách quan của tội kinh doanh trái phép trong Bộ luật hình sự năm 1999” (Tạp chí dân chủ và pháp luật số 8/2002), “Phân biệt tội kinh doanh trái phép với một số tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế khác theo Bộ luật hình sự năm 1999” (Tạp chí TAND, số 9/2002) và “Tội kinh doanh trái phép theo pháp luật hình sự Việt Nam và hướng hoàn thiện trước xu thế hội nhập quốc tế” (Tạp chí TAND, số 3/2005), đều của tác giả Trần Mạnh Đạt; “Một số quy định mới của Bộ luật hình sự năm 1999 về tội sản xuất, buôn bản hàng giả” (Tạp chí TAND, số 7/2001), của tác giả Trần Ngọc Việt; “Tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” (Tạp chí TAND, số 7/2001), “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế và sự cần thiết phải hoàn thiện cơ chế đấu tranh phòng, chống các tội phạm này” (Tạp chí TAND, số 7/2004) và “Trách nhiệm hình sự đối với hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán hàng cấm” (Tạp chí TAND, số 22/2006), đều của tác giả Mai Bộ; “Thực trạng xét xử các vụ án về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” (Tạp chí TAND 10
số 24/2004) và “Cần sửa đổi, bổ sung các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế cho phù hợp với thực tiễn xét xử” (Tạp chí TAND, số 02/2009), đều của tác giả Đinh Văn Quế; “Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ và vấn đề truy tố đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam” (Tạp chí TAND, số 23/2006), của tác giả Trần Đại Thắng; “Thực tiễn áp dụng quy định của Bộ luật hình sự về tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán hàng cấm và những vấn đề cần hoàn thiện” (Tạp chí TAND, số 20/2008) của tác giả Nguyễn Văn Trượng; “Về hiện tượng “hình sự hóa" các quan hệ kinh tế, dân sự trong lĩnh vực tín dụng - ngân hàng” (Tạp chí khoa học pháp lý, số 2/2001), của tác giả Nguyễn Văn Vân;“Mấy ý kiến về vấn đề hình sự hóa các vi phạm liên quan tới hoạt động ngân hàng” (Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 8/2004), của tác giả Phạm Hồng Hải;“Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán” (Tạp chí kiểm sát, số 20/2006), của tác giả Hoàng Thị Quỳnh Chi… Khối lượng khá lớn các công trình đi theo hướng nghiên cứu này là các luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp ở các cơ sở đào tạo luật, có thể kể đến: Luận án tiến sĩ luật học “Tội kinh doanh trái phép trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam” được nghiên cứu sinh Trần Mạnh Đạt thực hiện năm 2003, tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Nội dung luận án nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về loại tội phạm cụ thể đang diễn biến phức tạp trong điều kiện nền KTTT ở Việt Nam, đó là tội kinh doanh trái phép; Luận án tiến sĩ “Vi phạm pháp luật và đấu tranh chống vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh tế ở Việt Nam hiện nay” được nghiên cứu sinh Bùi Minh Thanh bảo vệ năm 2003, tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án được viết theo mã ngành Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, nhưng có đề cập đến các tội XPTTQLKT trong tổng thể vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh tế ở Việt Nam; Luận án tiến sĩ luật học “Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Luật hình sự Việt Nam”, được nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Nam bảo vệ năm 2008, tại Viện nhà nước và pháp luật. Đây là luận án có tên đề tài gần với đề tài mà tác giả đang nghiên cứu. Tuy nhiên, phạm vi và đối tượng nghiên cứu của luận án này là các quy định của BLHS năm 1999 và thực tiễn áp dụng từ năm 2000 đến 2006, nên hẹp hơn đề tài mà tác giả đang nghiên cứu. Bên cạnh đó, nội dung Luận án của Nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Nam mang nhiều tính lý luận, ít tính thực tiễn, còn Luận án của tác giả nhấn mạnh tính thực tiễn, đặc biệt tác giả đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để phác họa “bức tranh toàn cảnh” về thực tiễn áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong giai đoạn hiện nay, từ đó đề ra yêu cầu và các giải pháp bảo đảm chất lượng áp dụng TNHS đối với các tội XPTTQLKT. Mặt khác, Luận án 11
của nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Nam dù đã khẳng định sự cần thiết của việc quy định các tội XPTTQLKT và truy cứu TNHS đối với các tội phạm này nhưng lại chưa làm rõ vai trò bảo vệ, thúc đẩy phát triển nền kinh tế của luật hình sự thông qua việc quy định TNHS đối với người phạm tội XPTTQLKT, đồng thời những phân tích về cơ sở khoa học của các quan điểm về TNHS đối với các tội XPTTQLKT trong điều kiện phát triển KTTT ở Việt Nam hiện nay chưa được đề cập một cách thuyết phục. Nhận thức được hạn chế nêu trên, tác giả đã cố gắng nghiên cứu, luận giải những nội dung này nhằm bổ sung, hoàn thiện hướng nghiên cứu đề tài. Ngoài ra, do tính “động” của đối tượng mà đề tài nghiên cứu (đó là sự biến động của tình hình tội phạm XPTTQLKT và các quy định của pháp luật có liên quan đến nhóm tội này, cũng như thực tiễn xử lý các tội XPTTQLKT đã thay đổi…); đồng thời, sự phát triển khoa học pháp lý hình sự những năm qua ở nước ta đã có những thay đổi quan trọng, như: Nguồn của luật hình sự, tính chất của các chế tài hình sự, chủ thể của tội phạm… mà luận án của nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Nam chưa tiếp cận được nên ý nghĩa của việc nghiên cứu đối với sự phát triển kinh tế xã hội cũng như đấu tranh phòng ngừa trong giai đoạn hiện nay bị giảm sút đáng kể; Luận án tiến sĩ luật học “Tội phạm hóa - phi tội phạm hóa, hình sự hóa - phi hình sự hóa những hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong giai đoạn hiện nay tại Việt Nam”, được nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Thu Hương bảo vệ năm 2011, tại trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh. Luận án được thực hiện theo mã ngành luật hình sự, nhưng chủ yếu nghiên cứu về khía cạnh tội phạm hóa - phi tội phạm hóa, hình sự hóa - phi hình sự hóa các tội XPTTQLKT trong PLHS Việt Nam trong hoạt động lập pháp hình sự, không đi sâu nghiên cứu về vấn đề TNHS đối với nhóm tội này; Luận án tiến sĩ luật học “Tội phạm hóa các hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán Việt Nam”, được nghiên cứu sinh Phan Anh Tuấn thực hiện năm 2013, tại Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh. Cũng tương tự luận án của nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Thu Hương, luận án này cũng nghiên cứu về tội phạm hóa các hành vi XPTTQLKT và được nghiên cứu theo mã ngành luật hình sự và luật tố tụng hình sự. Tuy nhiên, luận án lại có phạm vi hẹp hơn, chỉ liên quan đến tội phạm hóa các hành vi XPTTQLKT trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán Việt Nam. Một số luận văn ở các cơ sở đào tạo luật đề cập đến một số nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận án, như: Luận văn thạc sĩ luật học “Hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự hiện hành về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của học viên Nguyễn Phúc Du, thực hiện năm 2005 tại Trường Đại học Luật Hà Nội; 12
Luận văn thạc sĩ luật học “Trách nhiệm hình sự pháp nhân” của Hoàng Thị Tuệ Phương, thực hiện năm 2006 tại Trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh…. Các công trình này đã làm sâu sắc thêm, đa diện hóa cách nhìn nhận về từng tội phạm cụ thể trong Chương các tội XPTTQLKT nên có tính chuyên sâu đề cập không chỉ khía cạnh hình sự mà còn ở các khía cạnh tội phạm học, tố tụng hình sự, tâm lý, xã hội học. Thông qua kết quả nghiên cứu của các công trình này đã khẳng định mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng trong một tổng thể thống nhất, thấy được sự thể hiện đa dạng, phong phú của các trường hợp phạm tội cụ thể đối với từng tội phạm và trong tổng thể chương tội phạm này. 1.1.2. Các nghiên cứu mang tính định hướng trong xây dựng và áp dụng pháp luật đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế 1.1.2.1. Các nghiên cứu mang tính định hướng trong xây dựng pháp luật về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Những công trình này không những đánh giá thực trạng áp dụng các tội XPTTQLKT mà còn chỉ ra nhưng hạn chế, bất cập của các quy phạm về các tội phạm của luật hình sự hiện hành, trên cơ sở đó đề xuất, kiến nghị các giải pháp hoàn thiện PLHS. Có thể kể đến Đề tài khoa học cấp cơ sở “Một số vấn đề về tội phạm kinh tế trong điều kiện nền kinh tế thị trường” do Ban nghiên cứu Tư pháp - Hình sự thuộc Viện khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp thực hiện năm 2005. Từ việc nghiên cứu về thực trạng, diễn biến, tình hình tội phạm XPTTQLKT trong điều kiện KTTT Việt Nam, Đề tài đã đề ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật để nâng cao hiệu quả phòng, chống loại tội phạm này; Bài viết hướng tới việc hoạch định chính sách hình sự và hoàn thiện BLHS năm 1999 đối với các tội XPTTQLKT, như: “Hoàn thiện các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trước yêu cầu cải cách tư pháp” (Tạp chí khoa học (Chuyên san kinh tế - luật) năm 2008), của tác giả Nguyễn Ngọc Chí… Các bài viết“Luật hình sự Việt Nam - sự phát triển trong 20 năm đổi mới và các định hướng hoàn thiện” (Tạp chí luật học, số 1/2007) và “Các định hướng sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự Việt Nam” (Tạp chí luật học, số 4/2013), đều của tác giả Nguyễn Ngọc Hòa; “Những bất cập trong quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế và hướng khắc phục” (Tạp chí TAND, số 22/2008) và “Các nhân tố quyết định nhu cầu và mức độ quy định tội phạm trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2009” (Tạp chí luật học, số 1/2010), đều của tác giả Hồ Sỹ Sơn; “Cần hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự về tình tiết định khung và hình phạt đối với nhóm tội xâm phạm trật 13