Luận văn đề tài: XUẤT KHẨU HÀNG THỦY SẢN VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ

Chia sẻ: Thuytienvang_1 Thuytienvang_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:36

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong thời đại ngày nay, toàn cầu hóa kinh tế đang là một xu thế mang tính tất yếu khách quan. Không một quốc gia nào trên Thế giới có thể đóng cửa để tự mình phát triển _ mà phải không ngừng mở rộng quan hệ hợp tác với bên ngoài với mong muốn cùng phát triển. Đặc biệt trong đó hoạt động xuất (nhập) khẩu đóng vai trò hết sức quan trọng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn đề tài: XUẤT KHẨU HÀNG THỦY SẢN VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ

Luận văn XUẤT KHẨU HÀNG THỦY SẢN VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ 1
LỜI NÓI ĐẦU Trong thời đại ngày nay, toàn cầu hóa kinh tế đang là một xu thế mang tính tất yếu khách quan. Không một quốc gia nào trên Thế giới có thể đóng cửa để tự mình phát triển _ m à phải không ngừng mở rộng quan hệ hợp tác với bên ngoài với mong muốn cùng phát triển. Đặc biệt trong đó hoạt động xuất (nhập) khẩu đóng vai trò hết sức quan trọng. Nhiều mặt hàng đưa đi xuất khẩu rất có tiềm năng, đem lại một khối lượng ngoại tệ lớn cho đất nước, góp phần không nhỏ vào quá trình CNH -HĐH nền kinh tế… trong số đó có thể kể đến mặt hàng thủy sản. Trong khi thị trường nhiều loại hàng thực phẩm trì trệ hay chậm phát triển, thị trường thủy sản Thế giới vẫn phát triển mạnh, với hàng trăm dạng sản phẩm được trao đổi mua bán trên thị trường trong nước và khu vực khác nhau. Trong hơn m ột thập kỷ qua, thủy sản là m ột trong 14 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Thủy sản xuất khẩu của VIệt Nam, đã có mặt trên hơn 80 quốc gia trên Thế giới, đã chinh phục được một số thị trường nhập khẩu lớn của Thế giới như: EU, ASEAN, Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc và Hồng Kông…Đặc biệt phải kể tới thị trường thủy sản Mỹ _ một thị trường thủy sản đầy tiềm năng. Hiện nay Mỹ là một nước đứng thứ 2 sau Nhật về nhập khẩu thủy sản trên Thế giới. Sau khi Mỹ bỏ lệnh cấm vận với nước ta (từ năm 1994), xuất khẩu thủy sản Việt Nam vào Mỹ không ngừng tăng lên. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây các Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức; Đó là việc các Doanh nghiệp thủy sản Mỹ kiện Việt Nam bán phá giá một số mặt hàng như : tôm, cá tra, cá basa…Điều này làm cho lợi nhuận của các Doanh nghiệp thủy sản Việt Nam bị giảm sút. Bên cạnh đó, hàng thủy sản Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh của nhiều nước xuất khẩu thủy sản khác như : Thái Lan, Indonexia và Singapore…Do vậy để tìm kiếm, phát triển thị trường và mở rộng thị phần 2
buộc các doanh nghiệp phải có những biện pháp hữu hiệu nhằm góp phần nâng cao chất lượng và giảm giá thành sản phẩm; Có như vậy thì Doanh nghiệp mới tìm được chỗ đứng cho m ình trên thị trường xuất khẩu. Xuất phát từ những nội dung trên, để có thể hiểu rõ hơn về hoạt động xuất khẩu thủy sản, em quyết định chọn đề tài “XUẤT KHẨU HÀNG THỦY SẢN VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ”. Với mong muốn mở rộng tầm nhìn về ngành thủy sản Việt Nam hiện tại cũng như trong tương lai. NỘI DUNG CHƯƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ XUẤT KHẨU HÀNG HÓA. I. Lý luận chung về xuất khẩu. 1.1. Sự cần thiết của hoạt động xuất khẩu hàng hóa. Trước xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, không một quốc gia nào b ằng chính sách đóng cửa với nước ngo ài lại phát triển có hiệu quả nền kinh tế trong nước. Muốn phát triển nhanh, mỗi nước không thể đơn độc dựa vào nguồn lực của mình mà phải biết tận dụng có hiệu quả tất cả những thành tựu kinh tế, khoa học, kỹ thuật của loài người đã đạt được. Nền kinh tế “ mở cửa” sẽ mở ra những tiềm năng sẵn có của một nước nhằm sử dụng sự phân công lao động quốc tế một cách có lợi nhất. Đối với những nước mà trình độ phát triển kinh tế còn thấp như nước ta, những nhân tố thuộc tiềm năng là: tài nguyên thiên nhiên và lao động. Còn những nhân tố thiếu và còn yếu là: vốn, kỹ thuật , thị trường và khả năng quản lý. Chiến lược “ hướng vào xuất khẩu” về thực chất là giải pháp “mở cửa nền kinh tế” nhằm tranh thủ vốn và kỹ thuật của nước ngoài, kết hợp với tiềm năng bên trong về lao động và tài nguyên thiên nhiên để tạo sự tăng trưởng mạnh cho đất nước, góp phần rút ngắn khoảng cách chênh lệch với các nước giàu. 3
Như vậy, hoạt động xuất khẩu là một tất yếu khách quan, tạo ra hiệu quả kinh tế cao nhất trong nền sản xuất của mỗi quốc gia cũng như trên toàn thế giới. 1.2. Khái niệm và đặc điểm. 1.2.1 Khái niệm. Xuất (nhập) khẩu là hoạt động kinh doanh buôn bán ở phạm vi quốc tế. Nó không phải là những hành vi mua bán riêng lẻ mà là m ột hệ thống các quan hệ mua bán trong một nền thương mại có tổ chức cả bên trong ra bên ngoài nhằm mục đích đẩy mạnh sản xuất hàng hóa phát triển, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, ổn định và từng bước nâng cao mức sống của nhân dân. Do đó, xuất (nhập) khẩu là hoạt động kinh tế đối ngoại dễ đem lại những hiệu quả đột biến rất cao, hoặc có thể gây thiệt hại vì nó phải đối đầu với một hệ thống kinh tế khác từ b ên ngoài mà các chủ thể trong nước tham gia xuất (nhập) khẩu không dễ dàng khống chế được. Trong điều kiện nền kinh tế nhiều thành phần, việc xuất (nhập) khẩu sẽ đem lại nhiều điều lợi cũng như điều bất lợi: Những mặt lợi của xuất (nhập) khẩu: - Phát huy nội lực nền kinh tế, sự sáng tạo của mọi người, đơn vị tổ chức, ngành nghề, địa phương trong x ã hội. Bởi vì xuất (nhập) khẩu dễ thu được hiệu quả cao do được nhiều cá nhân và tổ chức thực hiện, các luồng thông tin được khai thông, các mối quan hệ được sử dụng tích cực. - V iệc xuất (nhập) khẩu trong điều kiện nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần tất yếu dẫn đến sự cạnh tranh, theo dõi kiểm soát lẫn nhau rất chặt chẽ giữa các chủ thể tham gia xuất (nhập) khẩu. Chính nhờ sự cạnh tranh này làm cho chất lượng hàng hóa được nâng cao, áp dụng KHKT mới một cách thường xuyên và có ý thức. - X uất (nhập) khẩu trong điều kiện nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần còn dẫn tới việc hình thành các liên doanh, liên kết giữa các chủ thể 4
trong và ngoài nước một cách tự giác nhằm tạo sức mạnh phát triển cho các chủ thể một cách thiết thực. - N ó còn đưa tới việc xóa bỏ nhanh chóng các chủ thể kinh doanh các sản phẩm lạc hậu không thể chấp nhận được. Góp phần hoàn thiện các cơ chế quản lý xuất (nhập) khẩu của Nhà nước và của mỗi địa phương thông qua các đòi hỏi hợp lý của các chủ thể tham gia xuất (nhập) khẩu trong quá trình thực hiện. - Nó d ẫn tới sự liên kết chặt chẽ giữa các nhà sản xuất và các nhà khoa học một cách thiết thực từ phía các nhà sản xuất, nó khơi thông nhiều nguồn chất xám ở cả trong và ngoài nước. Những điều bất lợi của xuất (nhập) khẩu: - Do tồn tại cạnh tranh tất yếu dẫn đến rối ren trong mua bán. Nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ, kịp thời sẽ dễ gây ra các thiệt hại về kinh tế trong quan hệ với nước ngo ài. Các hiện tượng xấu về kinh tế-xã hội, tư tưởng… cũng dễ có đất phát triển như buôn lậu, trốn thuế, hàng kém phẩm chất, hàng giả, tha hóa cán bộ… - Vì tồn tại cạnh tranh sẽ dẫn tới sự thôn tính lẫn nhau giữa các chủ thể kinh doanh bằng các biện pháp xấu như phá hoại công việc của nhau, gây cản trở phức tạp cho nhau… Con người dễ dẫn tới sự giảm sút nhân cách, cho nên việc quản lý không chỉ có tính toán hiệu quả đơn thuần về mặt kinh tế mà còn tính tới các mặt khác về văn hóa, đạo đức, xã hội. 1.2.2. Đặc điểm. So với hoạt động mua bán hàng hóa trên thị trường nội địa, hoạt động xuất (nhập) khẩu có một số đặc điểm sau: - Bên bán và bên mua là những chủ thể kinh tế có trụ sở kinh doanh ở các quốc gia khác nhau. - Hàng hóa giao dịch phải di chuyển qua biên giới mỗi nước. 5
- Việc mua bán có thể được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Trong trường hợp sử dụng tiền tệ làm phương tiện thanh toán, thông thường người ta sử dụng các loại ngoại tệ có khả năng chuyển đổi. - X u thế hình thành các hiệp định tự do hóa thương mại song phương và đa phương nhằm tạo điều kiền thuận lợi cho hoạt động giao dịch hàng hóa giữa các chủ thể kinh tế. - Tuy tự do hóa thương mại là một xu thế khách quan, nhưng mỗi nước đều có chính sách riêng đ ể bảo hộ cho các chủ thể kinh tế của nước mình. - Hoạt động thương mại quốc tế không chỉ chịu ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế, mà còn chịu ảnh hưởng sâu sắc của các yếu tố chính trị. 1.3. Vai trò. Hoạt động xuất khẩu là sự mở rộng của giao dịch buôn bán trong nước, thể hiện nhu cầu về hàng hóa của quốc gia khác đối với quốc gia chủ thể. Qua đó chỉ ra những lĩnh vực, sản phẩm có thể chuyên môn hóa được, những công nghệ và tư liệu sản xuất trong nước còn thiếu để sản xuất ra những sản phẩm xuất khẩu đạt chất lượng quốc tế. Hơn nữa, mỗi một quốc gia cũng như cá nhân không thể sống riêng rẽ vẫn đầy đủ đ ược; điều này đòi hỏi mỗi quốc gia phải luôn mở rộng quan hệ hợp tác với các nước bạn thông qua trao đổi, buôn bán các hàng hóa và dịch vụ nhằm mục đích cùng phát triển.Chính vì vậy đối với sự phát triển của mỗi quốc gia thì hoạt động xuất nhập khẩu đóng một vai trò rất quan trọng, có ý nghĩa sống còn đối với các quốc gia trên thế giới. Điều này được thể hiện ở các góc độ sau: Đối với doanh nghiệp: - H oạt động xuất (nhập) khẩu thực chất là hoạt động kinh doanh buôn bán ở phạm vi quốc tế cho nên trước hết nó bảo đảm mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp. Thông qua hoạt động này, các doanh nghiệp có thể tăng hiệu quả sản xuất. 6
- Hoạt động xuất (nhập) khẩu giúp cho quá trình sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp diễn ra bình thường. - Hoạt động xuất (nhập) khẩu góp phần nâng cao vị thế của doanh nghiệp, tạo thế và lực cho doanh nghiệp không những, ở thị trường quốc tế, mà cả thị trường trong nước thông qua việc mua bán hàng hóa ở thị trường trong và ngoài nước, cũng như việc mở rộng quan hệ bạn hàng. - N goài ra nó còn có vai trò đ iều tiết, hướng dẫn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đối với nền kinh tế quốc dân: - H oạt động xuất (nhập) khẩu phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới kinh tế thông qua việc sử dụng tốt hơn nguồn vốn lao động và tài nguyên của đất nước, tăng giá trị ngày công lao động, tăng thu nhập quốc dân, tăng hiệu quả tạo sản xuất, tạo vốn và kĩ thuật bên ngoài cho nền sản xuất trong nước, kích thích sự phát triển của lực lượng sản xuất, làm bật dậy các nhu cầu tiềm tàng của người tiêu dùng… - Bên cạnh đó, nó cũng góp phần mở rộng các quan hệ kinh tế đối ngoại, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. II. Các hình thức xuất khẩu hàng hóa của doanh nghiệp công nghiệp. Trong hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp công nghiệp, việc lựa chọn hình thức xuất khẩu phù hợp với điều kiện của từng loại hàng hóa và thông lệ quốc tế là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng.Dưới đây là một số hình thức xuất khẩu hàng hóa thường được các doanh nghiệp công nghiệp sử dụng: 3.1. Xuất khẩu thông thường. Đây là hình thức phổ biến trong quan hệ thương m ại quốc tế. Xuất khẩu thông thường được tiến hành b ằng hai cách: 3.1.1. Xuất khẩu trực tiếp. 7
Thể hiện rõ mối quan hệ trực tiếp giữa bên xuất và bên nhập. Để tiến tới ký được hợp đồng giữa b ên xuất và bên nhập, doanh nghiệp phải tiến hành một số công việc trong giao dịch thượng mại giữa các bên như sau: -Phát giá: Theo Luật Thương mại, phát giá được coi là đề nghị về giá cả hàng hóa bán được đề nghị thương thảo. Phát giá có thể do bên xuất khẩu hoặc bên nhập khẩu đưa ra. - Hoàn giá: Bên bán và bên mua trao đổi về giá bán hàng hóa mà người bán đ ã nêu ra khi chào hàng. Trong quan hệ buôn bán quốc tế, để bán được hàng hóa ( xuất khẩu ) giữa hai b ên thường phải trải qua nhiều lần đàm phán về giá cả hàng hóa mới có thể đạt được thỏa thuận. - Ngoài những bước công việc trên, doanh nghiệp công nghiệp còn phải cùng với b ên mua thực hiện các việc như chấp nhận và xác nhận. Xuất khẩu trực tiếp có một số ưu nhược điểm sau: - Ư u điểm: Thông qua thảo luận trực tiếp dễ dàng dẫn đến thống nhất và ít xảy ra những hiểu lầm đáng tiếc, giảm được chi phí trung gian, có nhiều điều kiện xâm nhập thị trường, chủ động trong việc sản xuất, tiêu thụ hàng hóa. - N hược điểm: dễ xảy ra những rủi ro, sai lầm khi giao dịch ở một thị trường mới; người tiến hành giao dịch phải có năng lực hiểu biết về ngoại thương và nghiệp vụ, phải có nhiều thời gian tích lũy kinh nghiệm; khối lượng mặt hàng cần giao dịch phải lớn mới có thể bù đ ắp chi phí trong giao dịch.. 3.1.2. Xuất khẩu qua trung gian. Xuất khẩu qua trung gian là hình thức thể hiện mối quan hệ giữa doanh nghiệp công nghiệp với bên mua (bán) được thể hiện thông qua người thứ ba. Người này được gọi là trung gian. Trong thị trường người trung gian phổ biến là các đại lý và môi giới. 8
- Đại lý là tư nhân hoặc pháp nhân. Theo sự ủy thác của doanh nghiệp công nghiệp, đại lý tiến hành một hay nhiều hành vi thương mại. Quan hệ giữa người ủy thác với các đại lý là quan hệ hợp đồng đại lý. Tro ng thực tế có nhiều hình thức đại lý. Chẳng hạn, dựa vào quyền hạn đ ược ủy thác có thể phân ra: Đại lý toàn quyền, Tổng đại lý, Đại lý đặc biệt. Nếu xét theo mối quan hệ giữa người ủy thác với người đại lý, có thể phân ra như sau: Đại lý hoa hồng, Đại lý kinh tiêu, Đại lý thu ủy thác. - Môi giới là những thương nhân trung gian giữa người bán và người mua được người bán ủy thác tiến hành bán hàng hóa. Trong khi thực hiện nhiệm vụ, người môi giới không được đứng tên của mình, không được chiếm hữu hàng hóa và không phải chịu trách nhiệm trước người ủy thác về việc khách hàng từ chối thực hiện hợp đồng mua hàng của bên ủy rhác. người môi giới không tham gia vào việc thực hiện hợp đồng, trừ trường hợp được ủy quyền của b ên bán. Xuất khẩu qua trung gian có một số ưu nhược điểm sau: - Ưu điểm: + N hững người trung gian thường hiểu biết rõ hơn tình hình thị trường, pháp luật và tập quán địa phương, do đó họ có khả năng đẩy mạnh việc buôn bán và tránh bớt rủi ro cho người ủy thác. + N hững người trung gian, nhất là các lo ại đại lý, thường có cơ sở vật chất nhất định, do đó khi sử dụng họ, người ủy thác đỡ tốn kém đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. + Nhờ dịch vụ của trung gian trong việc lựa chọn, phân loại đóng gói , người ủy thác có thể giảm bớt chi phí vận tải. - Nhược điểm: + Doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu mất sự liên hệ trực tiếp với thị trường, thường phải đáp ứng những yêu sách của đại lý hoặc môi giới. + Lợi nhuận bị chia sẻ. 3.2. Buôn bán đối lưu. 9
Buôn bán đối lưu là hình thức trao đổi hàng hóa trong đó hoạt động xuất khẩu hàng hóa của doanh nghiệp được kết hợp chặt chẽ với hoạt động nhập khẩu. Bên xuất khẩu, do vậy, cũng đông thời là bên nhập khẩu. Khối lượng hàng trao đổi với nhau có giá trị tương đương. Các bên quan hệ buôn bán đối lưu phải đặc biệt quan tâm tới sự cân bằng trong trao đổi hàng hóa. Những biểu hiện chủ yếu của sự cân bằng đó là: - Cân bằng về những loại mặt hàng. - Cân bằng về tổng giá trị hàng hóa giao cho nhau. - Cân bằng về giá cả. - Cân bằng về điều kiện giao hàng (xuất khẩu CIF thì nhập khẩu CIF). 3.3. Đấu giá quốc tế. Đây là hình thức bán hàng đ ặc biệt được tổ chức ở một nước nào đó. Sau khi người mua xem hàng hóa thì họ có quyền tự do trả giá. Hàng được bán thuộc về người trả giá cao nhất. Những mặt hàng đ ưa ra đ ấu giá , thông thường là các loại sản phẩm khó xác định tiêu chuẩn chất lượng một cách chính xác (hương liệu, da thú…). 3.4. Giao dịch tại sở giao dịch hàng hóa. Sở giao dịch hàng hóa được coi là một thị trường đặc biệt. Thông qua những nhà môi giới do sở giao dịch chỉ định, người bán có thể bán các loại hàng hóa có khối lượng lớn, có tính chất đồng loại và phẩm chất có thể thay thế lẫn nhau. Giao dịch tại sở giao dịch có hai hình thức: - G iao dịch ngay là giao d ịch trong đó hàng hóa được giao ngay và trả tiền vào thời điểm ký hợp đồng. Giá cả bán - mua là giá mà hai bên thuận tình mua bán. - Giao dịch kỳ hạn diễn ra dưới dạng giá bán – mua được ấn định ngay khi ký hợp đồng nhưng giao hàng và thanh toán lại được tiến hành sau một thời gian nhất định với mục đích thu lợi nhuận từ chênh lệch giá giữa thời điểm ký hợp đồng với lúc giao hàng. Tuy nhiên, nếu b ên bán dự kiến giá 10
không đúng thì bên bán đề nghị với b ên mua hoãn ngày thanh toán đến kỳ hạn sau và bên bán trả cho bên mua một khoản tiền bù. Khoản này được gọi là “bù hoãn bán”. 3.5. Giao dịch tại triển lãm và hội trợ. Triển lãm quốc tế là nơi trưng bày, quảng cáo, giới thiệu kết quả của một nền kinh tế hoặc của một ngành kinh tế về các lĩnh vực khoa học, công nghệ, văn hóa… thuộc các quốc gia khác nhau. Hội chợ là loại hình thị trường hoạt động định kỳ và được tổ chức vào một thời gian, địa điểm nhất định nào đó. Tại các hội chợ và triển lãm người bán (doanh nghiệp công nghiệp, tổ chức kinh tế…) tiếp xúc với người bán nhằm bán, mua đ ược hàng và tạo ra mối quan hệ mua - bán hàng hóa giữa các bên bằng những hợp đồng ngắn hạn hoặc dài hạn. Để bán, mua được nhiều hàng qua hội chợ, triển lãm và có thể ký được nhiều hợp đồng xuất nhập khẩu, các doanh nghiệp công nghiệp cần làm tốt công việc chuẩn bị mua tại những nơi này. Một số việc chủ yếu phải thực hiện là: - Tìm hiểu tình hình chính trị, kinh tế của nước mở hội trợ – triển lãm, trong đó cần biết rõ luật pháp kinh tế, điều kiện thuế quan, vận tải, tập quán thương mại của các nước tham gia hội chợ, triển lãm. - N ắm được chính xác các thông tin về danh mục các loại hàng hóa các nước sẽ trưng bày và dự định xuất, nhập khẩu của họ. - N ghiên cứu thị trường hàng hóa thế giới trên các khía cạnh số lượng, cơ cấu, chất lượng và giá cả hiện hành, sức cạnh tranh của từng loại hàng hóa của mỗi nước. - Chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết để tham gia hội chợ, triển lãm như mẫu đơn chào hàng, mẫu hợp đồng, điều kiện vật chất để tiến hành đàm phán, ký hợp đồng xuất khẩu. 3.6. Giao dịch tái xuất. 11
Tái xuất là xuất khẩu ra nước ngoài những hàng hóa trước đây đã nhập khẩu chưa qua chế biến ở nước tái xuất. Giao dịch tái xuất luôn thu hút 3 loại nước: Nước xuất khẩu, nước tái xuất và nước nhập khẩu. Tái xuất được tiến hành bằng các hình thức dưới đây: - H àng hóa đi từ nước xuất khẩu đến nước tái xuất khẩu và nước này lại xuất khẩu sang nước nhập khẩu. Nước tái xuất trả tiền cho nước xuất khẩu và thu tiền của nước nhập khẩu. Sơ đồ 1: Quan hệ tái xuất hàng hóa Nước Nước xuất khẩu Nước nhập tái khẩu xuất - Hình thức chuyển khẩu: Hàng hóa từ nước xuất khẩu sang nước nhập khẩu. Nước tái xuất khẩu trả tiền cho nước xuất khẩu và thu tiền của nước nhập khẩu. Sơ đồ 2: Quan hệ tái xuất qua nước thứ 3 Nước Nước xuấ t tái Nước nhập khẩu khẩu xuất III. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu. 3.1. Các yếu tố bên trong doanh nghiệp. 12
3.1.1. Trình độ quản lý của doanh nghiệp xuất khẩu. Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Là bộ phận đầu não của doanh nghiệp, nơi xây dựng những chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp, đề ra mục tiêu đồng thời giám sát, kiểm tra việc thực hiện các kế hoạch đã đ ề ra. Trình đ ộ quản lý kinh doanh của ban lãnh đạo có ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động xuất (nhập) khẩu của doanh nghiệp. Một chiến lược kinh doanh đúng đắn phù hợp với tình hình thực tế của thị trường, doanh nghiệp cùng với sự điều hành giỏi của các cán b ộ doanh nghiệp sẽ là cơ sở để doanh nghiệp thực hiện có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp: Cơ cấu tổ chức đúng đắn sẽ phát huy được trí tuệ của tất cả các thành viên trong doanh nghiệp, phát huy tinh thần đoàn kết và sức mạnh tập thể; đồng thời vẫn đảm bảo cho việc ra quyết định sản xuất kinh doanh được nhanh chóng và chính xác. Cơ cấu tổ chức hợp lý sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc phối hợp giải quyết những vấn đề nảy sinh, đối phó được với những biến đổi của môi trường kinh doanh và nắm bắt kịp thời các cơ hội một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất. Đội ngũ cán bộ quản trị kinh doanh xuất (nhập) khẩu: Đóng vai trò quyết định đến sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp trên thương trường. Hoạt động xuất khẩu chỉ có thể tiến hành khi có sự nghiên cứu tỷ mỉ về thị trường hàng hoá, dịch vụ, về các đối tác- các đối thủ cạnh tranh, về phương thức giao dịch, đ àm phán và ký kết hợp đồng ... Vấn đề đặt ra là doanh nghiệp phải có đội ngũ cán bộ kinh doanh am hiểu thị trường quốc tế có khả năng phân tích và dự báo những xu hướng vận động của thị trường, khả năng giao dịch đàm phán… Thêm vào đó phải thông thạo các thủ tục về hoạt động xuất (nhập) khẩu; điều đó sẽ góp phần làm cho công việc được tiến hành một cách thuận lợi và đạt hiệu quả cao nhất. 3.1.2. Sức cạnh tranh của doanh nghiệp xuất (nhập) khẩu. 13
Doanh nghiệp có sức cạnh tranh cao thì khả năng tiêu thụ sản phẩm càng nhanh, tạo được uy tín trên thị trường và luôn được người tiêu dùng tin tưởng. Sức cạnh tranh của doanh nghiệp phụ thuộc vào các yếu tố sau: - N ăng lực tài chính của doanh nghiệp: Thể hiện ở vốn kinh doanh của doanh nghiệp, lượng tiền mặt, ngoại tệ, cơ cấu vốn .. những nhân tố này doanh nghiệp có thể tác động để tạo thế cân bằng và phát triển. Vốn là một nhân tố quan trọng trong hàm sản xuất và nó quyết định tốc độ tăng sản lượng của doanh nghiệp. - Chất lượng sản phẩm: là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thương trường, thu hút được khách hàng tiêu dùng… - G iá sản phẩm: giá cả ảnh hưởng đến khối lượng tiêu dùng sản phẩm, giá rẻ thì khả năng tiêu thụ sản phẩm sẽ nhanh hơn, khả năng tiêu thụ trên thị trường thế giới sẽ cao hơn, sẽ xuất khẩu được nhiều hơn. Tuy nhiên, không phải lúc nào giá rẻ cũng làm tăng sản lượng tiêu thụ, do đó cần phải đặt ra mức giá sao cho hợp lý để có thể tăng được khả năng cạnh tranh cho sản phẩm. - Chính sách Marketing: biện pháp này giúp nâng cao vị thế của doanh nghiệp trước các đối thủ cạnh tranh. Vì vậy xây dựng một chính sách marketing hợp lý sẽ giúp các doanh nghiệp tạo ra được sự khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh; qua đó giúp doanh nghiệp không ngừng mở rộng thị phần của mình, nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường. 3.2. Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp. 3.2.1. Các điều kiện kinh tế. Những điều kiện kinh tế có tác động rất lớn đến khối lượng buôn bán, đầu tư…hàng năm. Song sự gia tăng buôn bán, đầu tư luôn có xu hướng biến đổi nhanh hơn sự thay đổi của nền kinh tế. Sự thay đổi mức giàu có trên thế giới đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ giá trị hàng hóa lưu chuyển quốc tế. Tỉ lệ mậu dịch quốc tế đang 14
có xu hướng tăng nhanh hơn tỉ lệ tổng sản phẩm thế giới ở một thời kỳ dài. Điều này có nghĩa là sự tương quan so sánh giữa kinh doanh và sản xuất không cố định mà luôn thay đổi qua các thời kỳ. Mức độ gia tăng khối lượng và giá trị hàng hóa kinh doanh tùy thuộc rất lớn vào mức độ can thiệp của Chính phủ. Thông qua các chính sách, công cụ kinh tế vĩ mô mà nhà nước thực hiện sự điều tiết khối lượng hàng hóa từ nước ngoài vào và đ ặc biệt họ sẽ làm giảm bớt nhập khẩu khi nền kinh tế đang b ị trì trệ. Còn các doanh nghiệp xuất (nhập) khẩu chỉ mở rộng kinh doanh ở nước ngoài khi nhu cầu ở nước ngo ài vẫn gia tăng đều đặn, trong một thời kỳ dài. Ngày nay, trong buôn bán quốc tế, cơ cấu mặt hàng đã có sự thay đổi rõ rệt. Nhóm các mặt hàng lương thực, thực phẩm, đồ uống, mặt hàng truyền thống giảm nhanh về tỉ trọng; thay thế vào đó là các mặt hàng chế biến , mặt hàng mới, đang có xu hướng tăng rất nhanh. Điều này tác động rất lớn đến hoạt động xuất (nhập) khẩu; vì vậy, việc đa dạng hóa các hình thức và m ặt hàng kinh doanh và quyết định lựa chọn hình thức kinh doanh nào, mặt hàng nào có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Nó góp phần tăng cơ hội, giảm thách thức, hạn chế rủi ro đối với hoạt động kinh doanh xuất (nhập) khẩu của doanh nghiệp. 3.2.2. Khoa học và công nghệ. Sự tác động của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện nay đang thúc đ ẩy mạnh mẽ tốc độ tăng trưởng và phát triển kinh tế ở từng quốc gia, làm cho nhiều quốc gia có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Chính sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ đã làm xuất hiện những sản phẩm mới thay thế những sản phẩm cũ và làm thay đ ổi vị trí của từng quốc gia, từng doanh nghiệp trong hoạt động xuất (nhập) khẩu. Nhiều sản phẩm mới như máy tính, hàng điện tử… đang chiếm phần lớn trong hoạt động xuất (nhập) khẩu của từng doanh nghiệp. 15
Hiện nay, hầu hết những công nghệ, kỹ thuật tiên tiến đều xuất phát từ các quốc gia p hát triển. Vì vậy, các doanh nghiệp từ các quốc gia này đang nắm giữ phần mậu dịch và đ ầu tư lớn hơn trong lĩnh vực chế biến, đây là khu vực kinh tế tăng trưởng nhanh. Tình hình này đang là một sức ép lớn đối với các quốc gia nghèo và các doanh nghiệp có ít thị phần hơn và khả năng cạnh tranh kém hơn. 3.2.3. Điều kiện chính trị, xã hội và quân sự. Sự ổn định hay bất ổn về chính trị, xã hội cũng là những nhân tố ảnh hưởng lớn đến hoạt động xuất (nhập) khẩu và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Có thể thấy hệ thống chính trị và các quan điểm về chính trị, xã hội suy đến cùng tác động trực tiếp đến phạm vi, lĩnh vực, mặt hàng, đối tác kinh doanh. Bên cạnh đó, các cuộc xung đột lớn hay nhỏ về quân sự trong nội bộ quốc gia và giữa các quốc gia đã dẫn đến sự thay đổi lớn về các mặt hàng sản xuất. Từ các mặt hàng truyền thống chuyển hướng sản xuất các mặt hàng phục vụ cho chiến tranh. Chính sự thay đổi nay đã làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, buôn bán bị gián đoạn, quan hệ giữa các quốc gia dần dần xấu đi và dẫn đến sự hình thành các rào c ản “vô hình” ngăn cản hoạt động xuất (nhập) khẩu. 3.2.4. Sự hình thành các liên minh, liên kết về kinh tế, chính trị và quân sự. Việc hình thành các khối liên kết về kinh tế, chính trị, quân sự đã góp phần làm tăng hoạt động kinh doanh buôn bán giữa các quốc gia thành viên (trong khối), làm giảm tỉ lệ mậu dịch với các nước không phải là thành viên. Để khắc phục hạn chế này, các quốc gia thành viên trong khối thường tiến hành ký kết với các quốc gia ngoài khối những hiệp định, những thỏa ước để từng bước nới lỏng hàng rào “vô hình” tạo điều kiện cho hoạt động xuất (nhập) khẩu phát triển. 3.2.5. Tỷ giá hối đoái. 16
Tỷ giá hối đoái thể hiện mối tương quan về giá trị đồng nội tệ so với một loại ngoại tệ nào đó : Tỷ giá hối đoái danh nghĩa * chỉ số Tỷ giá hối đoái thực tế Chỉ số giá trong nước Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ giá được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng do Ngân hàng nhà nước công bố. Tỷ giá hối đoái tăng hay giảm chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố khác nhau: như chênh lệch lạm phát, tình trạng cán cân thanh toán, yếu tố tâm lý… Sự biến động tỷ giá hối đoái có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả xuất (nhập) khẩu của doanh nghiệp công nghiệp. Một tỷ giá hối đoái có lợi cho xuất khẩu lại gây nên bất lợi cho nhập khẩu. Vì vậy Nhà nước cần có những biện pháp quản lý đối với tỷ giá hối đoái sao cho hợp lý để có thể kích thích được xuất khẩu. 3.2.6. Hệ thống pháp luật. Mỗi quốc gia đều có những bộ luật riêng và đặc điểm tính chất của hệ thống pháp luật của mỗi nước phụ thuộc rất lớn vào trình đ ộ phát triển kinh tế của từng nước. Các yếu tố pháp luật chi phối mạnh mẽ đến mọi hoạt động của nền kinh tế và xã hội nước đó. Nó quy định phạm vi nội dung và mức độ hoạt động của tất cả các doanh nghiệp không chỉ trong một quốc gia mà cả trên thị trường quốc tế. Vì vậy doanh nghiệp xuất (nhập) khẩu phải hiểu rõ môi trường pháp luật của quốc gia mình và các quốc gia mà doanh nghiệp tham gia xuất (nhập) khẩu hàng hoá ho ặc dự định xuất (nhập) khẩu. Hoạt động xuất (nhập) khẩu chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các mặt sau: - Các quy định về thuế, chủng loại, khối lượng, quy cách - Q uy đ ịnh về hợp đồng, giao dịch bảo vệ quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ. 17
- Các quy định về quy chế sử dụng lao động, tiền lương tiền thưởng, bảo hiểm phúc lợi. - Quy định về cạnh tranh độc quyền. - Q uy định về tự do mậu dịch hay xây dựng nên các hàng rào thuế quan chặt chẽ. Như vậy, một mặt các yếu tố pháp luật có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong hoạt động xuất (nhập) khẩu bằng những chính sách ưu đãi; mặt khác nó cũng tạo ra hàng rào “vô hình” cản trở sự hoạt động của doanh nghiệp xuất (nhập) khẩu khi buôn bán ra nước ngoài hay căn cứ khi doanh nghiệp thâm nhập vào thị trường nội địa, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh. 18
CHƯƠNG II : THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU HÀNG THỦY SẢN VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ TRONG NHỮNG NĂM VỪA QUA. I. Thực trạng xuất khẩu hàng thủy sản Việt Nam vào thị trường Mỹ trong thời gian qua. 1.1. Tình hình sản xuất và khả năng chế biến của ngành thủy sản. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê và Bộ Thủy sản, sản lượng thủy sản của Việt Nam mặc dù trước năm 1985 có sự sa sút, yếu kém nhưng từ năm 1985 trở lại đây liên tục phát triển qua các năm. Năm 1986, tổng sản lượng thủy sản chỉ đạt 830.500 tấn; năm 1990 là 1.019.000 tấn; đến năm 2000 đ ã đạt 2.003.000 tấn; năm 2004 đạt 3.073.600 tấn. Trong đó khai thác hải sản đạt tương ứng là 587.000 tấn; 709.000 tấn; 1.280.000 tấn và nuôi trồng thủy sản là 243.500 tấn; 310.000 tấn; 723.000 tấn; 1.150.100 tấn. Ngành công nghiệp chế biến thủy sản ở nước ta đã có bước phát triển nhanh về năng lực chế biến. Năm 1996 cả nước có hơn 40 doanh nghiệp chế biến thủy sản. Đến năm 2004, cả nước đã có 405 doanh nghiệp. Trong đó có 153 doanh nghiệp chế biến thủy sản trong Danh sách 1 xuất khẩu vào thị trường EU, 237 doanh nghiệp đủ tiêu chuẩn xuất khẩu vào Hàn Quốc và 295 doanh nghiệp đủ điều kiện xuất khẩu vào Trung Quốc. 1.2. Tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam vào thị trường Mỹ. 1.2.1. Về kim ngạch xuất khẩu. Nhận thức được tầm quan trọng của việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu trong việc gia tăng giá trị xuất khẩu, hình thành thế chủ động và cân đối về thị trường, ngành thủy sản đã thực hiện mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU, Hàn Quốc, Trung Quốc và H ồng Kông, ASEAN, Đài Loan, Mỹ…Đặc biệt thị trường Mỹ được đánh giá là một thị trường thủy sản đầy tiềm năng: Với dân số trên 270 triệu người, lại có mức sống cao, nước Mỹ hàng năm 19
tiêu thụ hàng triệu tấn thủy sản các loại.Theo số liệu cuả Viện Nghề cá quốc gia Hoa Kỳ (NFI), mức tiêu thụ thủy sản thực phẩm bình quân của người Mỹ năm 2000 đã đạt 7,02 kg. Bởi vậy, mặc dù là nước có tiềm năng về thủy sản ( là một trong 10 nước có sản lượng thủy sản cao nhất thế giới ), hàng năm Mỹ vẫn phải nhập khẩu rất nhiều các mặt hàng thủy sản. Hiện nay, Mỹ là nước đứng thứ hai sau Nhật về nhập khẩu thủy sản trên thế giới.Bên cạnh đó, Mỹ là một quốc gia đa sắc tộc, với những mức thu nhập khác nhau nên người tiêu dùng có sở thích mua tất cả các loại sản phẩm từ đắt tiền đến rẻ tiền từ khắp nơi trên thế giới. Ngoài ra, để bảo tồn nguồn lợi thủy sản, Mỹ chủ trương tăng nhập giảm xuất và xu hướng này vẫn kéo dài trong những năm tới đây. Chính vì lẽ đó m à Mỹ là một thị trường thủy sản rất hấp dẫn. Từ năm 1994 Việt Nam bắt đầu xuất khẩu hàng thủy sản sang Mỹ với giá trị ban đầu còn rất thấp 5,8 triệu USD, đến năm 2000 tăng lên 304.359 triệu USD và năm 2003 đạt 782,238 triệu USD (tăng 19,3% so với năm 2002). Nhưng 11 tháng năm 2004 kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này lại giảm chỉ đạt 522.542 triệu USD ( chiếm 24,1% giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam). V à thị trường Mỹ từ vị trí đứng đầu giai đoạn 2001- 2003, đến 2004 xuống vị trí thứ hai sau Nhật Bản. Nguyên nhân chính của sự thay đổi cơ cấu thị trường và sự của kim ngạch xuất khẩu là do tác động của vụ kiện cá tra/basa năm 2002-2003 và vụ kiện tôm năm 2004; cũng như chất lượng, mẫu mã sản phẩm chưa theo kịp yêu cầu và thị hiếu của thị trường nhập khẩu. 1.2.2. Về cơ cấu sản phẩm thủy sản xuất khẩu. Bảng: Cơ cấu các mặt hàng XK chính vào thị trương Mỹ. Đơn vị: KL: khối lượng: tấn; GT: Giá trị: triệu USD. N ăm 2002 2003 11 tháng 2004 Mặt hàng KL GT KL GT KL GT 20