Luận văn đề tài: NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

228
lượt xem 69
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương: CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ, NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA TRANG TRẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁO CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn đề tài: NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN

§¹i häc th¸i nguyªn Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh ----------------------------------------------- Nguyễn Thị Phương Hảo NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 60 - 31 - 10 Luận văn thạc sỹ kinh tế Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. Ng« Xu©n Hoµng Thái nguyên, năm 2007 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2 Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. C«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµm ®Þa bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· giµnh ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi (1986 -2007), N«ng nghiÖp, n«ng th«n n-íc ta ®· cã nhiÒu thay ®æi: tõ mét n-íc ph¶i nhËp khÈu l-¬ng thùc, nay ®· trë thµnh n-íc cã s¶n l-îng g¹o xuÊt khÈu cao trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thªm nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n kh¸c. Hµng n«ng s¶n chiÕm tû trong lín trong tæng sè hµng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu N«ng, L©m, Thuû s¶n chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, n-íc ta ®· liªn tôc gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ®Çu trªn thÕ giíi: ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu, ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª, ®øng thø n¨m vÒ diÖn tÝch trång chÌ… ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ cña x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng l¹c hËu, tù cung tù cÊp dÇn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngµnh n«ng nghiÖp n-íc ta ph¸t triÓn vµ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín nh- vËy lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña c¸c m« h×nh trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i trªn kh¾p c¶ n-íc ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn v-ît bËc nµy. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ xu h-íng tÊt yÕu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt míi ë n-íc ta, nã më ra mét h-íng ®i kh¶ quan cho viÕc chuyÓn nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h-íng hµng hãa. Nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®· h×nh thµnh vµ t¨ng nhanh vÒ sè l-îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, nh-ng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, kinh tÕ trang tr¹i thÓ hiÖn sù -u viÖt h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, huy ®éng nguån vèn trong d©n, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3 N«ng - L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong n-íc vµ xuÊt khÈu; Thu hót mét lùc l-îng lao ®éng d- thõa ®¸ng kÓ ë n«ng th«n, n©ng cao thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng. Thùc tÕ ë tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng th«n, lµ mét h-íng ®i ®óng ®¾n cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n Th¸i Nguyªn hiÖn nay. Tuy nhiªn, trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung vµ huyÖn §ång Hû nãi riªng ph¸t triÓn nhanh nh-ng lµ ph¸t triÓn tù ph¸t. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ch-a cao, ch-a t-¬ng xøng víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. H¬n n÷a, trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng th«n nh-ng viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm vÉn cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c trang t¹i trªn thÞ tr-êng cßn yÕu. Do vËy, chç yÕu nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm, chñ yÕu vÊn lµ s¶n xuÊt hµng hãa th« t-¬i sèng, ch-a g¾n víi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n. §ång Hû lµ mét huyÖn trung du miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã tiÒm n¨ng lín vÒ ®Êt n«ng, l©m nghiÖp. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i lµ h-íng ®i ®óng ®¾n, cÇn ®-îc quan t©m gióp ®ì b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý. §Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû ph¸t triÓn ®óng h-íng, bÒn v÷ng th× viÖc nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn vÒ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh trang tr¹i trªn ®Þa bµn HuyÖn §ång Hû cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, t«i ®· chän nghiªn cøu ®Ò tµi “N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4 2. Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu chung: §¸nh gi¸ ®-îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû , tØnh Th¸i Nguyªn nh»m ph¸t hiÖn ra c¸c tiÒm n¨ng ch-a ®-îc khai th¸c. Tõ ®ã , ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c trang tr¹i, t¨ng thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong vïng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n trªn ®Þa bµn. Môc tiªu cô thÓ: - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn trang tr¹i vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. - §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña huyÖn §ång Hû vµ ¶nh h-ëng cña chóng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn §ång Hû . - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt , kinh doanh cho c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû. 3. §èi t-îng nghiªn cøu vµ Ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ xu h-íng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ kh«ng gian: 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo tiªu chÝ ®¸nh gi¸ thuéc huyÖn §ång Hû , tØnh Th¸i Nguyªn. VÒ thêi gian: Sè liÖu lÞch sö: chñ yÕu giai ® o¹n 2003-2006. Sè liÖu s¬ cÊp vÒ trang tr¹i ®-îc ®iÒu tra n¨m 200 7. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5 4. §ãng gãp míi cña luËn v¨n VÒ lý luËn: ®Ò tµi hoµn thiÖn thªm phÇn lý luËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, trang tr¹i vµ s¶n phÈm hµng hãa (s¶n phÈm hµng hãa vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp cña c¸c trang tr¹i). Vai trß, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng cña trang tr¹i ë ViÖt Nam. VÒ thùc tiÔn: ®Ò tµi ®Ò xuÊt ®-îc mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c m« h×nh trang tr¹i theo tõng vïng sinh th¸i, hiÖu qu¶ trong sö dông vèn vay vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm. 5. Bè côc cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn Ch-¬ng 3: Gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6 Ch-¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 1.1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ trang tr¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i 1.1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i 1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n-íc ta nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ nhiÒu nhµ khoa hä c, nhµ qu¶n lý ®· quan t©m nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®-îc ®Ò cËp nhiÒu lµ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i. §Ó lµm râ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, tr-íc hÕt cÇn ph©n biÖt c¸c thuËt ng÷ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i”. Trang tr¹i lµ c¬ së, lµ doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét h oÆc mét sè nhãm nhµ kinh doanh.[19] §èi víi kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®-a ra c¸c quan ®iÓm sau: Quan ®iÓm 1: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, bao gåm mét sè ng-êi lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª ®-îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®îc nhµ níc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vai trß cña ng-êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 2 cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm nµy cho thÊy ®Æc tr-ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng hãa nh-ng ch-a thÊy ®-îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ ch-a thÊy ®-îc vai trß cña ng-êi chñ trang tr¹i. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7 Quan ®iÓm 3 l¹i cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng, l©m, ng- nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã søc ®Çu t- lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, cã ph-¬ng thøc t¹o ra tû suÊt sinh lêi cao trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®-a thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng hãa, t¹o ra søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh doanh cña trang tr¹i. Trong nghÞ quyÕt TW sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶”. XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së trong n«ng nghiÖp, lµ doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª. ë c¸c trang tr¹i, chñ trang tr¹i ®Çu t- vèn, thuª m-ín phÇn lín lao ®éng, thuª m-ín hoÆc mua s¾m c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ®-îc nhµ n-íc b¶o hé theo luËt ®Þnh.[tr.9-10, 19] 1.1.1.2 §Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i Kinh tÕ trang tr¹i ë n-íc ta ®-îc quan niÖm kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n th-êng ®-îc hiÓu lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh, chñ yÕu nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tiªu dïng cña hé gia ®×nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc kinh tÕ n«ng nghiÖp mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sö dông lao ®éng thuª ngoµi, s¶n xuÊt víi môc tiªu chÝnh ®Ó phôc vô thÞ tr-êng. Kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau:[tr.19- 22, 1] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8 a. S¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸: Kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn, tÝch luü vèn nh»m ph¸t triÓn më réng ®-îc quy m« s¶n xuÊt. Cßn hé tiÓu n«ng chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ®Ó tù ®¸p ø ng nh÷ng nhu cÇu hµng ngµy cña gia ®×nh. Th«ng th-êng, ng-êi n«ng d©n ph¶i trÝch mét l-îng s¶n phÈn lµm ra cña m×nh ®em b¸n ®Ó cã tiÒn chi tiªu cho c¸c nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th-êng ngµy cña gia ®×nh nh-ng phÇn b¸n ®ã kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt. b. Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸: HiÖn nay, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chia ra lµm 3 cÊp ®é: C¸c xÝ nghiÖp, l©m tr-êng, n«ng tr-êng s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h-íng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao nhÊt. Kinh tÕ hé n«ng nghiÖp s¶n xuÊt chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña gia ®×nh, ®©y lµ kiÓu s¶n xuÊt manh món, nhá lÎ kh«ng mang tÝnh chuyªn m«n ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i thuéc lo¹i gi÷a, ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc ®Ých kinh doanh. Quy m« s¶n xuÊt, vèn ®Çu t-, trang thiÕt bÞ, lao ®éng… lín h¬n nhiÒu víi kinh tÕ hé. Do vËy, sÏ t¹o ra khèi l-îng s¶n phÈm v-ît nhu cÇu cña gia ®×nh ®Ó thµnh hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, do môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn s¶n xuÊt kinh doanh ë trang tr¹i ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸. c. Tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt: So víi kinh tÕ n«ng hé, kinh tÕ trang tr¹i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ b¸n ra thÞ tr-êng ®Ó thu l·i. Do vËy, ®Çu t- ®Ó trang bÞ vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt míi cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh n»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng cho s¶n phÈm. ChØ cã nh- vËy, kinh tÕ trang tr¹i míi s¶n xuÊt ra khèi l-îng hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. Râ rµng, ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n b×nh th-êng sang lµm chñ trang tr¹i lµ mét b-íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt trªn nhiÒu lÜnh vùc, tõ t- duy ®Õn tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý vµ phong c¸ch lµm ¨n míi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9 d. Mèi quan hÖ víi thÞ tr-êng: §èi víi kinh tÕ trang tr¹i, viÖc h¹ch to¸n d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ lµ tèi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lu«n g¾n chÆt víi thÞ tr-êng, lÊy thÞ tr-êng vµ lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®Ých cuèi cïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Do vËy, chñ tr ang tr¹i ph¶i lu«n t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr-êng trong vµ ngoµi vïng, tõ ®ã t×m ra xu h-íng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó cã chiÕn l-îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ marketing cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i m×nh. e. Chñ trang tr¹i - nhµ kinh doanh: Tuy kh«ng h×nh thµnh bé m¸y tæ chøc qu¶n lý, chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng cña gia ®×nh , viÖc thuª m-ín lao ®éng chØ ph¸t sinh khi thùc sù cÇn thiÕt víi quy m« h¹n chÕ (tuy hiÖn nay mét sè trang tr¹i quy m« t-¬ng ®èi lín ®· thuª lao ®éng th-êng xuyªn) . Chñ trang tr¹i lµ ng-êi cã ®Çu ãc tæ chøc, biÕt ho¹ch to¸n lç, l·i , cã khao kh¸t vµ tham väng lµm giµu. 1.1.1.3 Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng a. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng [tr.25-33, 11] * §èi víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p lý: Thø nhÊt, Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ n-íc . Sù t¸c ®éng cña nhµ n-íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña nhµ n-íc sÏ thóc ®Èy lµm cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng cña nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn th«ng qua: - §Þnh h-íng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng qua quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi theo h-íng khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch th× chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, thÞ tr-êng, khoa häc c«ng nghÖ, ®Çu t- cã vai trß hÕt søc quan träng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10 - KhuyÕn khÝch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i qua biÖn ph¸p ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i. - Hç trî nguån lùc cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i nh- hç trî kinh phÝ cho ®µo t¹o chñ trang tr¹i, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hç trî chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt… Thø hai, Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ cã chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung ruéng ®Êt. Nhµ n-íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Êt ®ai hîp lý theo ph-¬ng ch©m: ®Êt ®ai ph¶i thuéc vÒ nh÷ng ng-êi sö dông chóng cã hiÖu qu¶, tøc lµ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tËp trung ruéng ®Êt mét c¸ch hîp lý, vµo nh÷ng ng-êi cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sö dông ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶. Thø ba, cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Bëi v×, trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n kinh tÕ n«ng hé, môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ t¹o ra s¶n phÈm ®Ó b¸n, nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i sÏ bÞ ¶nh h-ëng rÊt lín. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh©n tè kÝch cung cña trang tr¹i, v× c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn sÏ t¹o thÞ tr-êng réng lín vµ æn ®Þnh cho c¸c trang tr¹i. Cã thÓ chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ qua l¹i, hç trî nhau gi÷a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo hai h-íng: - H×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu chÕ biÕn lóc ®Çu t¹m thêi th«ng qua c¸c c¬ së chÕ biÕn thñ c«ng hoÆc chuyÓn sang chÕ biÕn ë c¸c vïng kh¸c. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11 - X¸c ®Þnh quy m« cña vïng nguyªn liÖu, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së chÕ biÕn. TÝnh to¸n tiÕn ®é x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®Ó x©y dùng vïng nguyªn liÖu, sau khi nhµ m¸y x©y dùng xong cã nguyªn liÖu ngay ®Ó nhµ m¸y ho¹t ®éng. Thø t-, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr-íc hÕt lµ giao th«ng vµ thñy lîi. KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bao gåm: ®-êng giao th«ng, thñy lîi, ®iÖn… lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã gãp phÇn quan träng ®Ó ng-êi s¶n xuÊt kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù nhiªn, ®¸p øng yªu cÇu sinh häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng hãa, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng. Thø n¨m, cã sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa. Sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ¶nh h-ëng tÝch cùc râ rÖt tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i v× c¸c vïng chuyªn canh tËp trung lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i. §Ó h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, ng-êi ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n vïng ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt nu«i thÝch hîp, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm th«ng qua x©y dùng c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h-íng chuyªn canh. Thø s¸u, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp. Sù liªn kÕt trong kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. §Ó ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, mét mÆt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh n«ng nghiÖp d-íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau theo h-íng ph¸t huy -u thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. MÆt kh¸c, ph¶i t¹o lËp m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh doanh liªn kÕt víi nhau trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã, ®Æc biÖt l-u ý tíi viÖc ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c h×nh thøc hîp t¸c tù nguyÖn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12 trong lÜnh vùc dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. Thø b¶y, cã m«i tr-êng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. * C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i: - Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ng-êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt nÆng nhäc, phøc t¹p, møc sinh lêi thÊp, rñi ro cao. V× vËy, søc thu hót ®Çu t- cña n«ng nghiÖp kÐm h¬n c¸c ngµnh kh¸c. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h-íng kinh tÕ trang tr¹i cÇn cã sù ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc lín h¬n nhiÒu so víi n«ng hé ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®iÒu kiÖn trªn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i . ChØ cã nh÷ng ng-êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng míi d¸m ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc vµo nghÒ n«ng lêi Ýt, rñi ro nhiÒu. - Ng-êi chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. VÒ nguån gèc h×nh thµnh, ®a sè c¸c trang tr¹i h×nh thµnh tõ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña kinh tÕ n«ng hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy c¸c yÕu tè vËt chÊt ®Ó h×nh thµnh trang tr¹i, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm s¶n xuÊt, tÝch lòy tri thøc vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thùc tÕ, khi ng-êi chñ trang tr¹i cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp th× míi d¸m ®Çu t- kinh doanh vµ míi biÕt ®Çu t- kinh doanh c©y, con nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu trªn, ngoµi sù tÝch lòy cña b¶n th©n chñ trang tr¹i cÇn cã sù hç trî cña nhµ n-íc vÒ nguån lùc vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp, kiÕn thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh… cho c¸c chñ trang tr¹i vµ c¸c chñ hé n«ng nghiÖp. - Cã sù tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr-íc hÕt lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. Trang tr¹i lµ mét ph-¬ng thøc kinh doanh n«ng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13 nghiÖp, lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n n«ng hé. ChØ khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®-îc tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh th× míi cã s¶n xuÊt hµng hãa, míi cã trang tr¹i. - Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa vµo c¬ së h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¹o thu nhËp vµ cã lîi nhuËn cao. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc khi trang tr¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm víi gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ b¸n trung b×nh cña x· héi. Muèn cã s¶n phÈm gi¸ thµnh h¹, mét mÆt trang tr¹i ph¶i lùa chän lo¹i s¶n phÈm mµ trang tr¹i cã -u thÕ s¶n xuÊt nhÊt (tøc cã lîi thÕ kinh doanh), ph¶i kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n hãa víi ph¸t triÓn tæng hîp, mÆt kh¸c ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµ ph©n tÝ ch ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, cã thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi tÝnh to¸n ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó biÕt viÖc s¶n xuÊt cã l·i hay kh«ng, cã nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay kh«ng? Th«ng qua thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi kiÓm so¸t ®-îc c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, míi t×m ra c¸c kh©u ®Çu t- ch-a hîp lý, c¸c tiÒm n¨ng ch-a khai th¸c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, nh»m h¹ gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng suÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh trong c¸c trang tr¹i cÇn chó ý hai vÊn ®Ò: - CÇn tæ chøc viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh- ng-êi qu¶n lý trang tr¹i. - CÇn cã chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt cho c¸c trang tr¹i, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña trang tr¹i, lµm c¬ së cho c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh. b. Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ s¶n phÈm hµng hãa C¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng C¸c trang tr¹i ë c¸c n-íc cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc chuyªn m«n hãa, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm theo c¬ chÕ thÞ tr-êng më, biÓu hiÖn: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14 - C¸c trang tr¹i lùa chän mua vËt t-, m¸y mãc vµ b¸n n«ng s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr-êng theo h-íng cã lîi nhÊt. - Cã sù hç trî cña c¸c hîp t¸c x· trang tr¹i, c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh s¶n xuÊt, cßn hîp t¸c x· lo c¸c dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra. - Nhµ n-íc cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr-êng n«ng s¶n th«ng qua c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o sù c©n b»ng vÒ cung cÇu trªn thÞ tr-êng nh»m ®iÒu tiÕt chèng khñng ho¶ng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nhµ n-íc h-íng dÉn c¸c trang tr¹i t¨ng hoÆc gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n. Trong tr-êng hîp gi¶m s¶n xuÊt, nhµ n-íc sÏ ®Òn bï kho¶n thiÖt h¹i t-¬ng øng, nhµ n-íc cßn mua c¸c n«ng s¶n thõa cña c¸c trang tr¹i theo gi¸ ®¶m b¶o. Kh¸i niÖm vÒ S¶n phÈm hµng hãa [tr.77-85, 13] Khi nãi vÒ s¶n phÈm hµng hãa theo quan niÖm th«ng th-êng ng-êi ta th-êng quy nã vÒ mÆt h×nh thøc tån t¹i cô thÓ, víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬, lý, hãa tÝnh cña nã. Hay nãi kh¸c ®i, s¶n phÈm hµng hãa lµ c¸i mµ ta cã thÓ quan s¸t ®-îc, c©n, ®o, ®ong ®Õm ®-îc vµ ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng. Nã cã thÓ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi. Theo quan ®iÓm cña Marketing, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc hiÓu theo mét quan ®iÓm réng h¬n nhiÒu. Theo quan ®iÓm nµy, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc hiÓu lµ: “c¸i g× ®ã” nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ mong muèn cña con ngêi vµ ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi trªn thÞ trêng. “C¸i g× ®ã” ë ®©y bao gåm c¶ yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, ®ång thêi ngay c¶ trong s¶n phÈm hµng hãa vËt chÊt còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè phi vËt chÊt trong nã. Trªn thùc tÕ s¶n phÈm hµng hãa ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa. §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa lµ mÆt chÝnh thÓ riªng biÖt, ®-îc ®Æc tr-ng bëi c¸c th-íc ®o nh-: ®é lín, gi¸ c¶, h×nh thøc bªn ngoµi vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cña s¶n phÈm hµng hãa. S¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp lµ “c¸i g× ®ã” ®îc t¹o ra tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa réng (bao gåm c¶ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15 vô) ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con ng-êi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp. CÊp ®é vµ yÕu tè cÊu thµnh s¶n phÈm hµng hãa §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa vèn lµ mét chØnh thÓ hoµn chØnh chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè, ®Æc tÝnh vµ th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt s¶n phÈm hµng hãa. Theo quan ®iÓm Marketing ng-êi ta s¾p xÕp c¸c yÕu tè, ®Æc tÝnh, th«ng tin theo ba cÊp ®é víi c¸c chøc n¨ng marketing kh¸c nhau. - CÊp ®é c¬ b¶n cña hµng hãa: s¶n phÈm c¬ b¶n (s¶n phÈm ý t-ëng). - CÊp ®é s¶n phÈm hiÖn thùc: ®ã lµ cÊp ®é thÓ hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa ph¶n ¸nh sù cã mÆt trªn thùc tÕ cña s¶n phÈm hµng hãa. C¸c yÕu tè ®ã th-êng lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm, kiÓu d¸ng, bao gãi, nh·n hiÖu… - CÊp ®é s¶n phÈm bæ sung: lµ cÊp ®é ë ®ã s¶n phÈm ®-îc bæ sung thªm nh÷ng dÞch vô nh»m tháa m·n h¬n n÷a sù mong ®îi cña kh¸ch hµng. CÊp ®é nµy th-êng thÓ hiÖn c¸c dÞch vô nh-: l¾p ®Æt, b¶o hµnh, dÞch vô thanh to¸n … - CÊp ®é s¶n phÈm tiÒm n¨ng: lµ cÊp ®é mµ ë ®ã s¶n phÈm chøa ®ùng c¸c yÕu tè g©y sù chó ý, thu hót kh¸ch hµng vµ xóc tiÕn b¸n hµng. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp - §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng: S¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng lµ s¶n phÈm ®-îc b¸n cho ng-êi mua nh»m ®Ó tháa m ·n nhu cÇu lîi Ých c¸ nh©n cña hä. §èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau: + §a d¹ng vÒ s¶n phÈm, ®a d¹ng vÒ phÈm cÊp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸c nhau cña ng-êi tiªu dïng. + NhiÒu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh tiªu dïng. + ThÞ tr-êng ph©n bè réng. + S¶n phÈm n«ng s¶n Ýt co d·n. + Mét bé phËn lín n«ng s¶n ®-îc tiªu dïng d-íi d¹ng t-¬i sèng nh- rau, qu¶, trøng, s÷a… liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16 + C¸c n«ng s¶n chñ yÕu lµ tiªu dïng cho con ng-êi, do vËy vÊn ®Ò chÊt l-îng, an toµn s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh. + S¶n phÈm cã tÝnh mïa vô. - §Æc ®iÓm cña hµng hãa tiªu dïng trung gian: N«ng s¶n tiªu dïng trung gian lµ n«ng s¶n tiªu dïng qua chÕ biÕn hoÆc qua mét sè dÞch vô cña tæ chøc trung gian. Lo¹i n«ng s¶n nµy th-êng cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + §é ®ång ®Òu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm cao. + Gi¸ c¶ t-¬ng ®èi æn ®Þnh. + Gi¸ trÞ cña n«ng s¶n ®-îc t¨ng thªm do bæ sung c¸c dÞch vô vµo trong s¶n phÈm. + ThÞ tr-êng tËp trung h¬n víi n«ng s¶n tiªu dïng cuèi cïng. + C¸c s¶n phÈm th-êng cã sù kh¸c biÖt ®Ó ®Þnh vÞ trªn thÞ tr-êng. - §Æc ®iÓm n«ng s¶n lµ t- liÖu s¶n xuÊt: Mét bé phËn n«ng s¶n quay trë l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau víi t- c¸ch lµ t- liÖu s¶n xuÊt (h¹t gièng, con gièng) cùc kú quan träng. TÝnh chÊt quan träng thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò sau: + N«ng s¶n ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l-îng cao. + QuyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau. + ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng sinh th¸i. + Lu«n chÞu ¸p lùc cña sù thay thÕ. + C¬ héi thµnh c«ng vµ rñi ro lín trong kinh doanh. 1.1.1.4 Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh hé lµ trang tr¹i Ngµy 23/6/2000 Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng côc Thèng kª ®· ký v¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK h-íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Néi dung v¨n b¶n nh- sau: [18] C¸c ®èi t-îng, ngµnh s¶n xuÊt ®-îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i gåm: Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n Nhµ n-íc vµ lùc l-îng vò trang ®· nghØ h-u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸c c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17 nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh, cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. Tiªu chÝ ®Þnh l-îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i : Mét hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®-îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t ®-îc hai tiªu chÝ ®Þnh l-îng sau ®©y: 1. Gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m: - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu trë lªn . - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu trë lªn. 2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t-¬ng ®èi lín vµ v-ît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t-¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ. a. Trang tr¹i trång trät - Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: + Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i l©m nghiÖp: + Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n-íc. b. Trang tr¹i ch¨n nu«i - Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc : + Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th-êng xuyªn tõ 10 con trë lªn . + Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th-êng xuyªn tõ 50 con trë lªn. - Ch¨n nu«i gia sóc: + Ch¨n nu«i sinh s¶n cã th-êng xuyªn ®èi víi lîn 20 con trë lªn, ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th-êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18 - Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng… + Cã th-êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d-íi 7 ngµy tuæi). c. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt n-íc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). d. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh-: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸. 1.1.1.5 Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i a. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr-êng - Sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ kÞp thêi cña Nhµ n-íc. Nhµ n-íc ®· cã nh÷ng chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Trong n«ng nghiÖp, c«ng nhËn h é n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng cña hä tr-íc ph¸p luËt, Nhµ n-íc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn. - C¸c chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, trî gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc t¹m tr÷ n«ng s¶n hµng ho¸, miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c trang tr¹i ®· t¹o ra nh÷ng thuËn lîi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. MÆt kh¸c, Nhµ n-íc cßn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ p h¸t triÓn ®óng h-íng, kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng g©y thiÖt h¹i cho ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng b-íc th¨ng trÇm cña nÒn kinh kÕ thÞ tr-êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng-êi n«ng d©n. - Sù h×nh thµnh nh÷ng trung t©m, c¬ së thua mua, chÕ biÕn n«ng s¶n. §©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiªu thô khèi l-îng lín n«ng s¶n n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®Ó t¹o ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n. Tõ ®ã, sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ theo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19 h-íng chuyªn m«n ho¸ xung quanh c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, trang tr¹i chuyªn trång mÝa xung quanh nhµ m¸y ®-êng, trang tr¹i trång chÌ xung quanh nhµ m¸y chÌ, trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a xung quanh nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a… ®· t¹o ra mét mèi liªn kÕt h÷u c¬, bÒn v÷ng n«ng - c«ng nghiÖp thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn l¹i dÉn ®Õn n¶y sinh nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy m¹ng mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i ë n-íc ta. - Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng gièng nh- c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc ph©n bè trªn ®Þa bµn réng kh¾p trªn mäi vïng miÒn trong n-íc. Do vËy, c¬ së h¹ tÇng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®-êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®èi víi nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nãi chung, ®èi víi s¶n xuÊt cña trang tr¹i nãi riªng. Cã ®-êng giao th«ng th× vËt t- s¶n xuÊt (gièng, vËt nu«i, ph©n bãn…) míi ®-îc ®-a ®Õn s¶n xuÊt kÞp thêi vµ s¶n phÈn hµng ho¸ míi ®-îc ®-a ®i tiªu thô ®Õn c¸c nhµ m¸y, ®Õn thÞ tr-êng ®-îc nhanh chãng. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm t-¬i sèng dÔ h- háng th× kh©u vËn chuyÓn gÇn nh- quyÕt ®Þ nh gi¸ trÞ kinh tÕ cña hµng ho¸. HÖ thèng giao th«ng ®a d¹ng vµ thuû lîi cßn lµ ®iÒu kiÖn t¹o ra mèi quan hÖ liªn kÕt gÇn gòi gi÷a c¸c c¬ së tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n vµ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt. §èi t-îng cña c¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c©y trång vµ vËt nu«i, mµ trong ®êi sèng cña chóng n-íc cã vÞ trÝ sè mét. Do vËy, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc cung cÊp n-íc còng nh- viÖc phßng chèng lò lôt, ngËp óng lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh th-êng cña chóng. §Æc biÖt, s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i, yªu cÇu ph¶i cã hÖ thèng thuû lîi ®¶m b¶o cho n¨ng suÊt c©y trång ®¹t cao , æn ®Þnh, n©ng cao diÖn tÝch gieo trång vµ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ ®-îc nh÷ng rñi ro. Môc ®Ých cuèi cïng cña trang tr¹i lµ thu ®-îc lîi nhuËn cao. Do vËy, yÕu tè thÞ tr-êng lµ yÕu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20 tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, v× thÞ tr-êng lµ n¬i trao ®æi, giao l-u hµng ho¸. Tr-íc hÕt, chî lµ n¬i tËp trung nhiÒu ng-êi mua, ng-êi bu«n b¸n, v× vËy, sù h×nh thµnh nh÷ng khu chî t¹i nh÷ng côm x·, nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt t¨ng khèi l-îng vµ t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈ m ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Quy m« vµ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai cña mçi trang tr¹i th-êng cã sù thay ®æi, tuy nhiªn sù thay ®æi nµy l¹i n»m trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt còng cã giíi h¹n, con ®-êng më réng t¨ng khèi l-îng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i chÝnh lµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi, v iÖc sö dông c¸c gièng míi ®· ®-a n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng nhanh. Ngµy nay, viÖc ®-a c«ng nghÖ sinh häc vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ cßn høa hÑn nh÷ng triÓn väng vµ kÕt qu¶ phi th-êng trong thùc tÕ s¶n xuÊt cña n-íc ta. b. Nguån lùc bªn trong cña trang tr¹i Trong mét m«i tr-êng kinh tÕ x· héi nh- nhau, kh«ng ph¶i bÊt cø hé n«ng d©n nµo còng ph¸t triÓn thµnh trang tr¹i. Con ®-êng khëi sù vµ æn ®Þnh cña mçi trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn riªng cña mçi trang tr¹i. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm: PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i : lµ ng-êi t¹o dùng vµ ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, sù h-ng thÞnh hay thÊt b¹i cña trang tr¹i ®Òu phôc thuéc n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i. Do vËy, ®ßi hái chñ trang tr¹i ph¶i: - Cã ý trÝ v-¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn, kiªn ®Þnh môc tiªu ®· ®Ò ra, ph¶i thùc sù th«i thóc bëi ý trÝ v-¬n lªn, chÊp nhËn gian khæ, m¹o hiÓm ®Ó t×m h-íng ®i lªn. Tuy nhiªn, còng kh«ng ®-îc bång bét, ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch kh«ng t-ëng, v-ît qu¸ víi ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch cã tÝnh kh¶ thi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn