Luận văn: Hiệp định chống bán phá giá của WTO và Luật chống bán phá giá của Hoa kỳ. Những thách thức, khó khăn có liên quan trong việc xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam

Chia sẻ: Nguyen Bao Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

193
lượt xem 44
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn: hiệp định chống bán phá giá của wto và luật chống bán phá giá của hoa kỳ. những thách thức, khó khăn có liên quan trong việc xuất khẩu hàng hoá của việt nam', luận văn - báo cáo, khoa học xã hội phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Hiệp định chống bán phá giá của WTO và Luật chống bán phá giá của Hoa kỳ. Những thách thức, khó khăn có liên quan trong việc xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam

Luận văn Hiệp định chống bán phá giá của WTO và Luật chống bán phá giá của Hoa kỳ. Những thách thức, khó khăn có liên quan trong việc xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam Trang 1
L ỜI M Ở Đ ẦU Hộ i nh ập kinh t ế q u ố c tế v à to àn c ầu ho á k inh t ế đ ang di ễn ra m ạnh m ẽ, mang lại nhiều lợ i ích v à th ú c đ ẩ y s ự p h á t tri ển kinh tế củ a nhi ều qu ố c g ia trên cơ sở m ộ t n ền th ương m ại v à đ ầu tư cô ng b ằng. Nh ư ng trong khi cá c q u ố c gia th ành vi ên WTO đ ang ph ả i d ẫn d ỡ b ỏ cá c r ào cản thu ế q uan v à thu ế h o á các r ào c ản phi thu ế q uan th ì cá c b iện ph áp tự v ệ, thu ế ch ố ng ph á g i á v à thu ế đ ố i kh áng v ẫn ng à y c à ng đ ư ợc nhiều qu ố c gia ph át tri ển áp d ụ ng m ộ t cách triệt đ ể, nh ấ t l à, nhi ều n ư ớ c đ ang ph át tri ển v à k ém ph át tri ển ph ả i đ ố i m ặt v ớ i t ình trạng h àng ho á n h ập kh ẩu b án ph á g iá t ạ i th ị trư ờng c ủ a m ình, v à g ánh ch ị u nh ữ ng thiệ t h ại cho sản xu ất trong n ư ớc. Vi ệc t ìm c ác bi ện ph áp b ảo đ ảm th ương m ạ i cô ng b ằng - b iện ph áp ch ố ng b án ph á gi á, đ ang đ ư ợc rất n hi ều n ư ớ c quan t âm, k ể c ả c ác n ư ớ c ph á t tri ển v à đ ang ph á t triển. Tuy nhi ên kh ô ng ph ả i n ư ớ c n ào cũ ng áp d ụ ng bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g iá m ộ t cách đ ú ng đ ắn, đ ô i khi mang tí nh ch ủ q uan áp đ ặt mang t ính ch ính tr ị.... Hàng ho á củ a Vi ệ t Nam c ũ ng đ ã g ặp ph ải nh ữ ng bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g i á m à n ư ớ c sở t ại áp d ụ ng. Sự vi ệ c đ ó cũ ng đ ã ảnh h ư ởng đ ến xu ất kh ẩu h àng ho á củ a ch ú ng ta. Trong b ài ti ểu lu ận n à y em xin đ ề c ập tớ i v ấn đ ề “Hiệp đ ịnh chố ng b á n ph á g iá c ủa WTO v à L u ậ t ch ố ng b á n phá g iá của Hoa k ỳ. Nh ữ ng th á ch thứ c, khó k h ă n có l i ê n quan trong vi ệc xuấ t khẩ u hà ng ho á của Vi ệt Nam .” Em xin ch ân th ành c ảm ơn c ác th ầ y, cô t rong khoa Lu ật đ ã g iú p em rấ t nhi ều trong vi ệ c ho àn th ành b à i tiểu lu ận n à y. NỘI DUNG I. H IỆP ĐỊNH CH ỐNG B ÁN P HÁ G IÁ CỦA W TO VÀ LU ẬT CH ỐNG B ÁN P HÁ G IÁ C ỦA H OA K Ỳ. Trang 2
1 . C á c c á ch hi ểu v ề p h á g iá : M ặc d ù h i ện t ại ph á g i á v à ch ố ng b án ph á g i á đ ã đ ư ợ c WTO th ố ng n h ấ t v à đ ư a ra c ác ti êu ch í v à th ủ tụ c đ ể đánh gi á song khi n ó i đ ến ph á g iá, g i ới kinh doanh v ẫn có n hi ều c á ch hi ểu kh ác nhau: - P h á g i á l à gi ảm gi á đ ể t ranh giành th ị t rư ờ ng ho ặ c tiêu di ệt đ ố i th ủ cạnh tranh. P h á g i á là b án d ư ớ i gi á th ành. - P h á g i á là b án d ư ớ i m ứ c gi á b ình th ư ờ ng. - Định ngh ĩa v ề p h á g i á v à c ách x ác đ ịnh ph á g i á củ a WTO đ ã đ ư ợ c quy đ ịnh t ạ i Đi ều 6 củ a GATT: “ Ph á gi á là h ành vi m à sản ph ẩm c ủ a m ộ t qu ố c g ia đ ư ợ c b án ở q u ố c gia kh á c tại m ứ c th ấp h ơn gi á tr ị th ô ng th ư ờng v à làm thi ệt h ại hay đ e do ạ l àm thiệ t h ại v ề m ặ t v ật ch ất m ộ t ngành củ a qu ố c gia kh á c ho ặc l àm ch ậm tr ễ sự thi ết lập m ộ t ngành ở q u ố c gia kh ác”. Hai kh ái ni ệm quan trọ ng quy đ ịnh n à y là g i á t rị th ô ng th ư ờng v à t hiệt h ại v ề vậ t ch ất. M ộ t qu ố c gia b ị cho l à đ ã b án sản ph ẩm củ a m ình ở m ộ t qu ố c gia kh á c t ại m ứ c th ấp h ơn giá t r ị th ô ng th ư ờ ng n ếu: G iá đ ó th ấp h ơn m ứ c gi á tương đ ố i trong đ i ều ki ện th ươ ng (1) m ạ i th ô ng th ư ờng đ ố i v ới s ản ph ẩm tương t ự t ại n ư ớ c xu ất kh ẩu. Nếu kh ô ng th ể x ác đ ịnh m ứ c gi á n ộ i đ ị a đ ó th ì : (2) + Mứ c gi á đ ó th ấp h ơn m ứ c gi á tương đ ố i cao nh ấ t đ ư ợ c xu ất kh ẩu tớ i m ộ t n ư ớc th ứ b a trong đ i ều ki ện th ương m ại th ô ng th ư ờ ng. + Mứ c giá đ ó th ấp h ơn chi ph í sản xu ất t ại n ư ớ c xu ấ t kh ẩu cộ ng v ới m ộ t t ỷ l ệ h ợ p lý chi ph í v à lợ i nhu ận b án h àng. 2 . Biện ph á p ch ố ng bá n p há g iá t rong thươ ng mạ i quố c t ế Trang 3
Trong th ương m ại qu ố c t ế, khi h àng ho á b ị xem l à b án ph á g iá th ì ch ú ng có th ể b ị áp đ ặ t c ác bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g iá ( antiduming) nh ư thu ế ch ố ng ph á g i á, đ ặt cọ c ho ặc th ế ch ấp, can thi ệp h ạn ch ế đ ịnh lư ợng ho ặ c đ i ều ch ỉnh m ứ c giá củ a nh à xu ấ t kh ẩu nh ằm tri ệt ti êu nguy c ơ g â y thi ệ t h ại cho ng ành s ản xu ất trong n ư ớ c nh ập kh ẩu, trong đ ó thu ế ch ố ng b án ph áp gi á v à b i ện ph áp ph ổ b i ến nh ất hi ện nay. Về t h ự c ch ất, thu ế ch ố ng b án ph á g i á l à m ộ t lo ại thu ế n h ập kh ẩu b ổ sung đ á nh v ào n h ữ ng h àng ho á b ị b án ph á g i á ở n ư ớ c nh ập kh ẩu nh ằm h ạn ch ế n h ữ ng thi ệt h ại do vi ệc b án ph án giá đ ư a đ ến cho ng ành s ản xu ất củ a n ư ớ c đ ó n h ằm b ảo đ ảm sự cô ng b ằng trong th ương m ại (n ó i ch ính x ác đ ó là m ộ t sự b ảo h ộ h ợ p lý cho sản xu ấ t trong n ư ớ c). Thu ế n à y đ á nh v ào c á c nh à sản xu ấ t riêng l ẻ ch ứ kh ô ng ph ải l à t hu ế áp đ ặ t chung cho h àng ho á củ a m ộ t q u ố c gia. Nguyê n t ắc chung n êu ra nh ữ ng Hi ệp đ ịnh củ a WTO l à kh ô ng đ ư ợc p h ân biệ t đ ố i xử k hi áp d ụ ng thu ế ch ố ng ph á g i á, tứ c l à n ếu h àng ho á b ị b án p h á g iá đ ư ợ c xu ấ t kh ẩu từ n h ữ ng qu ố c gi á k h ác nhau vớ i cù ng bi ên đ ộ p h á g i á n h ư n hau th ì sẽ áp đ ặt m ứ c thu ế ch ố ng ph á g i á thu ộ c v ào bi ên đ ộ p h á g i á củ a từ ng nh à xu ất kh ẩu ch ứ kh ô ng ph ải áp d ụ ng b ình qu ân (ngay c ả k hi c á c n h à x u ất kh ẩu từ cù ng m ộ t qu ố c gia) v à kh ô ng đ ư ợ c p h ép v ư ợ t qu á b i ên đ ộ p h á g i á đ ã đ ư ợ c x ác đ ịnh. Tuy nhi ên, kh ô ng ph ải b ấ t k ỳ t r ư ờng h ợp b án ph á g iá n ào c ũ ng b ị áp đ ặt c ác bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g iá. Theo quy đ ịnh củ a WTO và lu ật ph áp củ a rấ t nhiều n ư ớ c th ì thu ế ch ố ng b án ph á g i á ch ỉ đ ư ợc áp đ ặ t khi h àn g ho á đ ư ợ c b án ph á g i á g â y thi ệ t h ại đ áng k ể h ay đ e do ạ g â y thi ệ t h ại đ áng k ể cho n g ành s ản xu ất ở n ư ớc nh ập kh ẩu. Nh ư v ậy, n ếu m ộ t h àng ho á đ ư ợ c x á c đ ịnh l à có h i ện tư ợ ng b án ph á g i á n h ư ng kh ô ng g â y thi ệt h ại đ á ng k ể cho ngành sản xu ấ t m ặt h àng đ ó ở n ư ớc n h ập kh ẩu th ì s ẽ kh ô ng b ị áp đ ặt thu ế ch ố ng b án ph á g iá v à c ác bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g i á kh á c. Thi ệt h ại cho ngành sản xu ất trong n ư ớ c đ ư ợc hi ểu l à t ình tr ạng suy gi ảm đ áng k ể v ề số lư ợ ng, m ứ c tiêu th ụ t rong n ư ớc, lợ i nhu ận sản xu ất, tố c đ ộ p h át triển sản xu ất, vi ệ c l àm cho ngư ờ i lao đ ộ ng, đ ầu t ư tớ i cá c ch ỉ t i êu kh ác c ủ a ng ành s ản xu ất Trang 4
t rong n ư ớc ho ặc d ẫn đ ến kh ó kh ăn cho việc h ình th ành s ản xu ất trong n ư ớ c. Bán ph á g iá đ ư ợ c x ác đ ịnh d ự a vào 2 yế u tố cơ b ản l à: Mộ t là b iên đ ộ p h á g i á từ 2 % trở l ên; hai l à số lư ợng, tr ị g iá h àng ho á b án ph á g i á từ m ộ t n ư ớ c v ư ợ t qu á 3 % tổ ng kh ố i lư ợng h àng nh ập kh ẩu (ngo ại trừ trư ờng h ợp số lư ợ ng n h ập kh ẩu c ủ a cá c h àng ho á tương tự m ớ i n ư ớ c có kh ố i lư ợ ng d ư ới 3%, n h ư ng tổ ng số các h àng ho á tương tự củ a c ác n ư ớc kh á c nhau đ ư ợ c xu ấ t kh ẩu v ào n ư ớ c b ị b án ph á g i á chi ếm tr ên 7%). Theo quy đ ịnh củ a WTO, biên đ ộ p h á gi á đ ư ợ c x ác đ ịnh th ô ng qua v i ệc so s ánh vớ i m ứ c giá có t h ể so sánh đư ợ c củ a h àng ho á tương tự đ ư ợ c xu ấ t kh ẩu sang m ộ t n ư ớc th ứ b a th í ch h ợp, v ớ i đ i ều ki ện l à m ứ c gi á có th ể so sánh đ ư ợ c n à y mang t ính đ ại di ện, ho ặc đ ư ợ c x ác đ ịnh th ô ng qua so s ánh vớ i chi ph í sản xu ấ t t ại n ư ớ c xu ấ t xứ h àng ho á cộ ng th êm kho ản chi ph í h ợp lý cho qu ản trị , b án h àng, cá c chi ph í chung kh ác v à m ộ t kho ản l ợ i nhu ận. Nh ư v ậ y, có th ể h iểu rằng b i ên đ ộ p h á g i á l à m ứ c ch ênh l ệch gi á th ô ng th ư ờ ng củ a h àng ho á tương tự v ới m ứ c gi á xu ất kh ẩu hiện t ạ i. Vi ệc x ác đ ịnh gi á th ô ng th ư ờng đ ư ợ c tính to án r ất ph ứ c t ạp d ự a trên cơ s ở sổ sách v à g hi ch ép củ a nh à xu ấ t kh ẩu ho ặc nh à sản xu ất l à đ ố i t ư ợng đ ang đ ư ợ c đ i ều tra v ới đ iều k i ện l à sổ s ách n à y ph ù h ợp v ớ i cá c nguyê n t ắc kế to án đ ư ợ c ch ấp nh ận rộ ng rã i v à p h ản ánh đ ư ợc m ộ t cách h ợp lý củ a chi ph í. Để x ác đ ịnh h àng ho á có b ị b án ph á g i á h ay kh ô ng ? Vi ệc b án ph á g i á có th ể g â y thi ệ t h ại đ áng k ể cho ng ành sản x u ất trong n ư ớ c hay kh ô ng đ ể áp đ ặt c ác biện ph áp ch ố ng ph á gi á th ì đ iều quan trọ ng nh ất v à p h ứ c tạp nh ất n à y ở q u á t r ình đ i ều tra về b án ph áp gi á. Ở n h ữ ng qu ố c gia kh ác nhau, vi ệc đ i ều tra s ẽ đ ư ợc th ự c hi ện b ở các cơ q uan ch ứ c n ăng kh ác nhau. Theo quy đ ịn h trong Hiệp đ ịnh v ề ch ố ng b án ph áp gi á củ a WTO th ì vi ệc đ i ều tra ch ỉ đ ư ợ c ti ến h ành khi c ó đ ơn yêu c ầu b ằng văn b ản c ủ a ngành sản xu ất trong n ư ớ c ho ặ c củ a ng ư ờ i d ân d ành cho ngành s ản xu ấ t trong n ư ớ c. Đơn yê u cầu sẽ đ ư ợ c coi l à đ ủ tư cá ch đ ại di ện cho ngành sản xu ấ t trong n ư ớ c n ếu nh ư đ ơn n à y nh ận đ ư ợc sự ủ ng h ộ b ở i c ác nh à sản xu ấ t chi ếm tố i thiểu 50% tổ ng sản lư ợng củ a s ản ph ẩm tương tự đ ư ợc b ắ t đ ầu n ếu nh ư c ác nh à sản xu ất b à y Trang 5
tỏ ý k iến t án th ành đ i ều tra chi ếm í t h ơn 25% tổ ng sản lư ợng củ a sản ph ẩm t ương tự đ ư ợc ng ành sản xu ất trong n ư ớ c làm ra. Tr ên th ự c tế, qu á t r ình đ i ều tra v ề b án ph á g i á củ a EU, M ỹ v à m ộ t số n ư ớ c kh ác cho th ấ y vi ệc x ác đ ịnh gi á t rị th ô ng th ư ờng củ a h àng ho á đ ể làm căn cứ x ác đ ị nh bi ên đ ộ p h á g iá q u á p h ứ c t ạp và đ ô i khi kh ô ng minh b ạch, v ẫn c ò n r ất nhi ều áp đ ặ t. Theo lu ật ph áp c ủ a M ỹ t h ì m ộ t khi kh ô ng th ể x á c đ ịnh đ ư ợ c gi á trị th ô ng th ư ờng tạ i n ư ớ c xu ất kh ẩu, ngư ời ta có th ể l ấ y m ứ c g i á củ a h àng ho á tươ ng tự t rong đ i ều kiện th ương m ại b ình th ư ờ ng ở m ộ t n ư ớ c th ứ b a có n g ư ờ i tr ình đ ộ p h át triển nh ư củ a n ư ớc b ị đ i ều tra b án ph á g i á. Đ â y ch ính là cái cơ q uan trọ ng m à t rong vụ k i ện phi lý v ề Th ương m ại M ỹ đ ã tí nh to án gi á t rị t h ô ng th ư ờng theo gi á t ạ i Băng - la - đ é t vớ i l ập lu ận rằng. Vi ệt Nam ch ư a có n ền kinh t ế th ị t rư ờ ng, v ì v ậ y c ác c hi ph í v à cá c số l i ệu c ủ a c ác doanh nghi ệp Vi ệ t Nam cung c ấp l à k h ô ng ph ản ảnh trung th ự c v à k h ô ng tin c ậ y đ ư ợ c. Có th ể n ó i r ằng, thu ế ch ố ng b án ph á g ía là m ộ t cô ng cụ b ảo h ộ r ất m ạnh v à rất lợ i h ại. 3 . C ơ ch ế chố ng bá n phá g i á của M ỹ Đo ạn 800 -801 củ a Đạo Lu ậ t ch ố ng b án ph á g i á củ a M ỹ q uy đ ịnh: “B ất cứ n g ư ờ i n ào th ự c hiện hay gi ú p đ ỡ th ự c hiện việ c nh ập kh ẩu h àng ho á n ư ớ c n go à i v ào M ỹ m ộ t cá ch ph ổ b i ến và có h ệ th ố ng đ ể b án nh ữ ng h àng ho á đ ó ở m ứ c giá th ấp h ơn đ á ng k ể g i á th ự c t ế t h ị trư ờng, hay gi á b án bu ô n củ a nh ữ ng h àng ho á đ ó tại th ị t rư ờ ng n ơi n ó đ ư ợc sản xu ất hay t ạ i th ị trư ờng n ư ớc ngo ài kh á c m à các h àng ho á đ ó th ư ờ ng đ ư ợ c xu ấ t kh ẩu sau khi đ ã cộ ng gi á b án b u ô n, chi ph í v ận tải, thu ế, v à cá c chi ph í v à lệ p h í c ần thiế t kh á c đ ều b ị coi l à v i ph ạm ph áp lu ật n ếu nh ữ ng h ành vi k ể t r ên đ ư ợc th ự c hiện vớ i d ự đ ịnh p h á h o ại, hay g â y t ổ n th ất m ộ t ng ành củ a M ỹ, hay ng ăn c ản việ c thi ết lập m ộ t ng ành tạ i M ỹ, hay t ạo sự k i ềm ch ế ho ặ c đ ộ c quyền v ề h àng ho á đ ó t ại M ỹ”. Cá c th ủ tụ c h ành ch ính áp d ụ ng cho vi ệ c ch ố ng ph á g iá đ ư ợ c quy đ ịnh t rong Đ ạo Lu ậ t ch ố ng ph á gi á 1 916; Đạo lu ậ t ch ố ng ph á gi á 1 921; Mụ c VII củ a Đạo Lu ậ t thu ế 1 930. Trang 6
Th ủ tụ c ch ủ đ ạo đ ó l à: thay v ì d ự a tr ên h ành đ ộ ng c ủ a ch ính ph ủ h ay cá n h ân trư ớ c to à án, lu ật ch ố ng ph á g i á cho ph ép th ự c hi ện cá c th ủ tụ c tố tụ ng. Cụ th ể là, nh ữ ng ngư ờ i đ ại di ện cho m ộ t ng ành ở M ỹ có th ể lấ y các l á p hi ếu bi ểu quyết v à t rình cho Bộ Th ương M ại M ỹ ( DOC). DOC s ẽ q uyết đ ịnh c ó tồ n t ại vi ệc ph á g i á h ay kh ô ng v à ITC c ó tr ách nhiệm t ìm kiếm b ằng ch ứ ng v à ch ứ ng minh s ự tồ n tạ i c ác tổ n th ất. Yêu cầu v ề v i ệc c ó d ự đ ịnh hay kh ô ng có d ự đ ịnh từ p h ía b ên b ị k h ô ng quan trọ ng. N ếu ITC ph át hi ện ra tồ n t ại ph á g iá v à tổ n th ất ph á g i á, thu ế ch ô ng ph á g i á sẽ đ ư ợ c áp d ụ ng. B ên b ị sẽ kh ô ng ph ải ch ịu c ác trừ ng ph ạt d ân sự h ay h ình sự n ào. II. NH ỮNG THÁCH TH ỨC VÀ K HÓ K HĂN CÓ L IÊN Q UAN TRONG VI ỆC X UẤT K H ẨU H ÀNG H OÁ CỦA VI ỆT N AM . Vi ệ c b án ph á gi á đ ang di ễn ra ng à y c àng nhi ều ở h ầu h ế t c ác qu ố c gia k ể c ả các qu ố c gia ph át tri ển v à đ ang ph á t triển. M ặc d ù l à n ư ớ c đ ang ph át t ri ển ở tr ình đ ộ th ấp, nh ư ng v ài n ăm trở lại đ â y h àng ho á củ a Vi ệt Nam đ ã d ần th âm nh ập v ào các th ị trư ờng kh ác nhau v à cá c doanh nghi ệp Việ t Nam cũ ng đ ã b ị n ư ớ c ngo ài ti ến h ành đ iều tra b án ph á g i á t ớ i 8 l ần (t ính từ 1 994 - 2 002). Trong số 8 vụ cá c doanh nghi ệp Vi ệ t Nam b ị áp đ ặt thu ế ch ố ng ph á g i á. Vụ k i ện b án ph á g i á cá tra, c ác ba - sa c ủ a Vi ệt Nam t ại M ỹ ( n ăm 2002) đ ư ợ c coi l à m ộ t v ụ ki ện c ó q uy m ô l ớn và c ó rất nhiều áp đ ặt b ất c ô ng từ p h í a M ỹ. Cá c ng ành đ ã từ ng b ị k iện ph á g i á củ a Vi ệ t Nam l à tỏ i, gi ày d ép, b ộ t ng ọ t, c á t ra, cá b a sa, b ật lử a gas. Canada kiện Vi ệt Nam hai v ụ li ên quan t ớ i gi ày d ép v à t ỏ i. Thu ế ch ố ng ph á g iá áp d ụ ng cho tỏ i củ a Vi ệ t Nam là 1 ,48 CAĐ /kg. EU ki ện Vi ệt Nam hai v ụ li ên quan tớ i gi à y d ép v à b ộ t ngọ t. Mứ c thu ế ch ố ng ph á đ ố i vớ i b ộ t ngọ t l à 1 6,8%. Riêng đ ố i v ới m ặt h àng gi à y d ép, EU đ ã kh ô ng đ ánh thu ế ch ố ng b án ph á g iá đ ố i vớ i Vi ệ t Nam v ì tố c đ ộ t ăng t rư ở ng xu ất kh ẩu c ủ a Vi ệt Nam th ấp h ơ n c á c qu ố c gia kh á c l à Trung Qu ố c, In đô n ê xia v à Th ái Lan. Ba Lan ki ện Vi ệt Nam m ộ t v ụ v ề b ậ t lử a gas. Thu ế ch ố ng ph á g i á l à 0 ,09 EUR/chi ếc. Trang 7
M ỹ k i ện Vi ệt Nam m ộ t vụ v ề cá t ra, cá b asa. Thu ế ch ố ng ph á g iá áp đ ặt cho Vi ệt Nam từ 3 8% đ ến 64%. Ph ươ ng th ứ c m à H i ệp h ộ i cá tra, c á b a sa (CFA) c ủ a M ỹ đ ã th ự c hi ện trong v ụ t ranh ch ấp v ớ i Vi ệ t Nam c ó th ể tó m tắ c n h ư s au: + Trư ớ c h ế t, CFA đ ã g â y s ứ c ép b ắt c ác nhà x u ấ t kh ẩu Vi ệ t Nam ph ải thay đ ổ i tem d án đ ể p h ân biệt c ác củ a Vi ệt Nam v ới c á củ a M ỹ. + S au đ ó , CFA ki ện Vi ệ t Nam đ ã p h á g i á cá t ra, c á b asa tr ên th ị t rư ờ ng M ỹ. Gạo củ a Vi ệ t Nam đ ã từ ng b ị Columbia ki ện v ào n ăm 1994 v ới biên p h á g iá l à 9 ,7% nh ư ng sau đ ó Columbia quyết đ ị nh r ằng Vi ệ t Nam đ ã kh ô ng g â y thi ệt h ại v ề v ật ch ất v ới vi ệc sản xu ấ t g ạo c ủ a Columbia n ên kh ô ng áp d ụ ng thu ế ch ố ng b án ph á gi á. Vi ệ t Nam cò n rất í t kinh nghi ệm trong vi ệc đ ương đ ầu vớ i c ác vụ k iện p h á g iá v à vận d ụ ng cơ ch ế ch ố ng b án ph á g i á. Qua c ác v ụ k iện ph á g iá ch ú ng ta có c ơ h ộ i nh ìn nh ận rõ h ơn th ự c trạng th ương m ại qu ố c t ế h i ện nay. EU đ ã b ác b ỏ vụ k i ện DN Vi ệt Nam b án ph á g i á b ật lử a gas v ào th ị t rư ờ ng n à y v ớ i lý lẽ, DN Vi ệ t Nam ho ạ t đ ộ ng trong n ền kinh t ế th ị t rư ờng. Trong khi đ ó , Hoa K ỳ l ại k ết lu ận Vi ệ t Nam c ó n ền kinh t ế p hi th ị t rư ờng. Vi ệ c x em x ét Vi ệ t Nam l à n ền kinh t ế th ị t rư ờng hay phi th ị t rư ờng ho àn to àn m ang t ính ch ính tr ị, kh ô ng ph ụ thu ộ c vào yếu tố k ỹ t hu ậ t, m ặ c d ù p h í a M ỹ có đ ư a ra 5 yế u tố k ỹ t hu ật đ ể x em x é t. Nh ư vậ y, kinh t ế th ị t rư ờng ch ỉ là cá i c ớ m à n guyê n nh ân s âu xa ch ính l à g i á b án. Vớ i m ứ c gi á 1 kg c ác basa kho ảng 3 USD th ì các DN Hoa K ỳ c ạnh tranh n ổ i, khi đ ó h ình th ứ c kiện ph á g iá đ ư ợ c sử d ụ ng nhiều nh ất. Ch ủ n gh ĩ a b ảo h ộ m ậu d ịch Hoa K ỳ đ ã p h át tri ển đ ến m ộ t m ứ c tinh vi v ới c ác n ư ớ c có n ền kinh t ế p h át tri ển, đ ô i khi lại tr ắng tr ợn theo lố i đ ơn ph ươ ng - áp đ ặt, nh ất l à v ớ i c á c n ền kinh t ế n h ỏ b é. C ách tố t n h ấ t l à ch ú ng ta kh ô ng kh ô ng đ ể x ảy ra ki ện cáo b án ph á gi á. Th ự c t ế ch ú ng t a kh ô ng b án ph á g i á n h ư ng kh ô ng t ì m hi ểu xem đ ố i tá c c ủ a ta ở n ư ớ c sở t ại chi ph í s ản xu ất nh ư th ế n ào, b án g ía bao nhi êu. Nếu ch ú ng ta nghi ên cứ u k ỹ, sẽ đ ư a đ ư ợ c m ứ c giá p h ù h ợp, kh ô ng g ây m âu thu ẫn v ề l ợi ích vớ i DN Hoa Trang 8
k ỳ t h ì ch ắc ch ắn vi ệc kiện c áo s ẽ ít s ả y ra. M ặt kh ác, ngay c ả t rong t ình h ình xu ấ t kh ẩu thu ận lợ i, ch ú ng ta cũ ng n ên san s ẻ sang c ác th ị t rư ờng kh ác, b ởi cứ g ia tăng sản lư ợng xu ất kh ẩu vào m ộ t th ị t rư ờng sẽ b ị DN n ư ớ c sở tại p h ản ứ ng m ộ t c ách ti êu cự c. Vă n ph ò ng Ng ân s ách Qu ố c h ộ i M ỹ m ớ i đ â y đ ã có b áo cáo k ết lu ận rằng lu ật ch ố ng b án ph á gi á t r ên th ự c tế đ ã g â y t ổ n hao cho n ền kinh tế M ỹ n h ấ t là q ua vụ k i ện tô m đ ư ợ c nhi ều n ư ớ c quan t âm hi ện nay, John McQuaid cô ng t ác tạ i tờ “The Times picayune” đ ã tập h ợ p ý ki ến củ a c á c nh à k inh t ế n h ằm ch ỉ r a nh ữ ng đ i ểm phi lý t rong lu ật ch ố ng b án ph á gi á củ a M ỹ. “B án ph á g i á” gợ i l ên h ình ảnh Cô ng ty n ư ớ c ngo à i theo đ u ổ i chiến l ư ợ c c ó ch ủ ý , c ó sự p h ân ph ố i h ợp nh ằm c ản trở D N trong n ư ớ c b ằng h àng NK gi á rẻ t ràn ng ập th ị t rư ờng. Đâ y ch ính là đ iệp kh ú c m à n g ành c ô ngnghiệp đ ánh b ắt tô m ở M ỹ v i ệ n l àm lý d o kh ơi ki ện. Ngư d ân đ á nh b ắt tô m ở M ỹ n ó i ri êng h ọ b ị áp đ ảo b ở i xu h ương h àng NK b án ph á g iá t ừ 6 n ư ớ c nu ô i tô m đ ang gia t ăng, khi ến m ặ t h àng tô m r ơi gi á. Li ên minh tô m miền nam n ư ớc M ỹ ( SSA), đ ạ i di ện ch o 8 bang trong đ ó L ouisiana, đ ã đ ệ đ ơn theo lu ật ch ố ng ph á g i á, yêu c ầu ch ính ph ủ M ỹ á p thu ế đ ố i vớ i m ặt h àng tô m NK v à t rợ gi á s ản ph ẩm c ủ a h ọ . Tr ên th ự c t ế, lu ật ch ố ng ph á g i á củ a M ỹ k h ô ng đ ò i h ỏ i b ằng ch ứ ng cho th ấ y c ác Cô ng ty n ư ớ c ngo ài b ị c áo bu ộ c b án ph á g i á đ ang ph ố i h ợp h ành đ ộ ng hay c ó ý đ ịnh đ ẩy m ặt h àng c ủ a h ọ t ràn ng ập th ị t rư ờng M ỹ. Cá c nh à k inh tế n ó i r ằng lu ật ch ố ng ph á g i á đ ư ợ c so ản th ảo kh ái qu át và n hiều trình t ự cho lu ật n àyl à t h ủ tụ c ho ạt đ ộ ng tiêu chu ẩn đ ổ i m ớ i c ác DN t ại M ỹ v à t rên th ế gi ới. Sự kh á c bi ệ t giữ a v ăn b ản lu ật v à th ự c tiễn là đ iều b ình th ư ờ ng t rong th ế g iớ i củ a ch ố ng ph á m à n h ữ ng ngư ờ i đ á nh b ắ t tô m ở M ỹ b ư ớc v ào. Khi to àn cầu ho á g ây ra l à n só ng đ ổ v ỡ x uyê n su ố t n ền kinh t ế M ỹ. Th ương m ại qu ố c t ế đ ã t rở th ành vấn đ ề ch ính tr ị tại Lousiana, cũ ng nh ư v ới n hi ều bang kh ác ph ải ch ố ng ch ọ i vớ i nguy c ơ m ấ t vi ệ c l àm do sự cạnh tranh t ừ n ư ớ c ngo ài. Lu ật ch ố ng ph á g i á m ở ra ph ươ ng th ứ c giú p c ác ng ành cô ng n ghi ệp g ặp kh ó kh ăn có đ ư ợ c kho ản trợ cấp kinh t ế tạm th ờ i. Lu ật n à y cũ ng Trang 9
đ ư ợ c x em x ét l à m ộ t chi ếc van an to àn v ề c h ính tr ị. M ặc d ù cá c quyế t đ ịnh v ề ch ố ng ph á g iá có ảnh h ư ởng tr ên to àn th ế g i ớ i, nh ư ng ch ú ng lạ i đ ư ợ c q uyế t đ ịnh trong ph ạm vi m ộ t nh ó m nh ỏ , thi ển c ận ở Oashinht ơn. Nh ữ ng ý k i ến ch ỉ tr í ch n ó i rằng c ác vụ k i ện b ị chi ph ố i b ở i nh ữ ng quy đ ịnh m à í t n g ư ờ i b ên ngo à i có th ể h i ểu đ ư ợ c v à đ ầ y r ẫy nh ữ ng m âu thu ẫn. Nh ữ ng ng ư ờ i đ ề x ư ớng việc kiện tụ ng n ó i r ằng lu ậ t ch ố ng ph á g i á có th ể “l àm c ân b ằng sân ch ơ i” th ươ ng m ạ i qu ố c tế, n ơ i làm c ác Cô ng ty n ư ớ c n go à i th ư ờng kh ô ng ch ơ i c ô ng b ằng v à cách ch ơi c ủ a h ọ đ e d ạo vi ệ c làm c ủ a M ỹ. Lu ậ t ch ố ng ph á g iá m à Qu ố c h ộ i M ỹ b an h ành đ ư ợ c xem nh ư m ộ t vũ kh í t ự v ệ củ a c ác ngành cô ng nghiệp. Mụ c ti êu củ a lu ật n à y l à đ ể cân b ằng th ương m ại b ấ t cô ng. Kh ái niệm lu ậ t ch ố ng ph á g iá cũ ng tươ ng tự n h ư lu ật ch ố ng đ ộ c quyề n, n ó có t á c d ụ ng s ắp x ếp l ại th ị t rư ờng nh ằm duy tr ì k h ả n ăng c ạnh tranh v à b ảo v ệ n g ư ời ti êu d ù ng v ề l âu d ài. Nhi ều ý k i ến ch ỉ t r ích, trong đ ó có n h ữ ng ng ư ờ i ủ ng h ộ th ương m ại tự d o v à n hiều nh à kinh t ế ch ủ đ ạo, đ ồ ng t ình r ằng th ươ ng m ạ i to àn c ầu th ư ờ ng kh ô ng cô ng b ằng. Nh ư ng h ọ cũ ng n ó i r ằng lu ật ch ố ng ph á g iá v à c ác quy đ ịnh c ủ a lu ậ t n à y, đ ặc bi ệt l à n h ữ ng c ô ng th ứ c ph ứ c t ạp m à Ch ính ph ủ áp d ụ ng đ ể tính thu ế, l à m ang t ính đ ộ c đ o án v à g â y tr ở n g ại cho các Cô ng ty đ ang ho ạ t đ ộ ng theo cá c n guyê n t ắc th ô ng th ư ờng t ại th ị t rư ờng qu ố c t ế. Họ n ó i r ằng về cơ b ản lu ật n ày l à m ộ t h ình th ứ c b ảo h ộ v à d o đ ó n ó l à k ẻ th ù củ a th ương m ạ i tự d o. Vụ k i ện ch ố ng ph á g i á tô m ch ỉ l à m ộ t trong c ả ch ụ c v ụ k i ện x ẩ y ra m ỗ i n ăm. B ên nguyên đ ơn c áo bu ộ c s áu n ư ớ c, Trung Qu ố c, Ecuađ o, Ấn Độ , Th ái Lan v à Vi ệ t Nam - đ ã xu ất ồ ạt s ản ph ẩm v à th ị trư ờng M ỹ v ớ i gi á th ấp h ơn gi á th ành sản xu ất. Nh ữ ng ngư ờ i đ á nh b ắt tô m ở M ỹ đ ò i h ỏ i ch ính ph ủ áp thu ế tô m NK từ 2 5,76% (m ứ c th ấp nh ấ t đ ố i v ớ i Vi ệt Nam) đ ến 349% (m ứ c cao nh ất đ ố i vớ i Braxin). Ch ính ph ủ M ỹ đ ã sử d ụ ng h ệ th ố ng hai cấp, p h ứ c t ạp đ ể p h ân t í ch vụ ki ện b án ph á g iá . Bộ Th ươ ng m ạ i M ỹ ( DOC) c ó q uyề n quyế t đ ịnh li ệu vấn đ ề b án ph á g i á có x ả y ra tr ên th ự c tế h ay kh ô ng v à m ứ c thu ế n ào sẽ đ ư ợ c áp đ ặt. U ỷ b an Th ương m ại qu ô c tế M ỹ ( USITC) l à cơ Trang 10
q uan đ ư a ra ph án quyế t cu ố i c ù ng, quyế t đ ịnh xem li ệu DN M ỹ - t rong vụ k i ện n à y l à các DN tô m c ó b ị “thi ệt h ại vậ t ch ấ t” do h àng NK hay kh ô ng. Cho t ớ i nay c ủ a DOC v à U SITC đ ều c ó n h ữ ng ph án quyết s ơ b ộ ủ ng h ộ n g ư ờ i đ ánh b ắt tô m ở M ỹ. Theo lu ậ t hiện nay, kho ản ti ền thu ế s ẽ đ ư ợ c d ành đ ể t rợ c ấp cho ng ành c ô ng nghi ệp t ô m n ộ i đ ị a. Nh ìn chung, Ch ính ph ủ M ỹ t h ư ờng có xu h ư ớng đ ứ ng v ề p h ía cá c n g ành cô ng nghi ệp M ỹ. Theo nh à k inh tế B ruce Blonigen củ a Đạ i h ọ c tổ ng h ợp bang Oregon, m ộ t chuyê n g ia nghiên cứ u l ĩnh v ự c ch ố ng ph á g iá, c ó tớ i 8 0% vụ ki ện có k ết lu ận l à x ảy ra t ì nh trạng b án ph á g i á, kho ảng 60% vụ k i ện kết lu ận r ằng c ác DN n ộ i đ ịa b ị ảnh h ư ởng b ở i h àng NK. Thomas Prusa, n h à k inh tế củ a Đạ i h ọ c tổ ng h ợp Rutgers chuyên nghiên cứ u v ề c ác vụ ki ện th ương m ại v à ch ố ng ph á gi á n ó i: “DOC g ần nh ư kh ô ng bao giờ k ết lu ận l à kh ô ng xả y ra tì nh tr ạng b án ph á g i á ”. Cá c nh à k inh t ế cò n nhi ều quan tâm đ ến kh ác biệt về m ụ c ti êu ch ính sá ch c ơ b ản củ a lu ật ch ố ng ph á g iá. Mộ t số coi lu ậ t n ày l à p h ương th ứ c nu ô i d ư ỡng ch ủ n gh ĩa b ảo h ộ . Mộ t số kh ác b ảo v ệ k h ái niệm n ày nh ư m ộ t c ô ng c ụ g iữ g ìn việ c l àm v à g iú p gi ảm b ớt t ạ i ho ạ củ a kinh tế to àn c ầu. Clyde P restowitz, Ch ủ t ị ch Vi ện chi ến lư ợ c kinh t ế, m ộ t nh ó m nghi ên c ứ u thi ên tả có t rụ sở t ại Oasinhtơn, n ó i: “ Kh ái niệm ch ố ng ph á g i á là h o àn to àn h ợp p h áp v à đ ã đ ư ợ c đ ư a vào c ác quy đ ịnh c ủ a tổ ch ứ c Th ương m ạ i th ế gi ới (WTO) b ở i đ â y l à c ô ng cụ đ ể đ ố i ph ó v ới m ộ t số v ấn đ ề t h ự c t ế”. Nh ư ng n hi ều nh à k inh t ế n ó i rằng c ách th ứ c m à DOC ph ân x ử v ụ k i ện tô m đ ã b ị “b ó p m éo” nh ằm ch ố ng lại c ác Cô ng ty n ư ớ c ngo ài và t hiên v ị các ngư d ân đ ánh b ắt tô m ở M ỹ. Theo c ác nh à k inh tế , yếu t ố g ây tranh c ãi nh ất v ề lu ật ch ố ng ph á g iá l à cách th ứ c DOC t ính thu ế ch ố ng ph á g iá. C ác nh à k inh t ế củ a DOC sẽ x em x ét sự kh ác bi ệt gi ữ a gi á củ a s ản ph ẩm NK v ới giá tr ị th ị t rư ờng h ợp lý . Nếu g i á NK th ấp h ơn, c ó n gh ĩa là các Cô ng ty n ư ớ c ngo ài đ ang b án s ản ph ẩm vào M ỹ v ớ i gi á q u á rẻ, nh ư v ậ y xu ấ t hi ện hiện tư ợng b án ph á g i á. Tuy nhi ên, theo Michael Moore v à m ộ t số n h à k inh t ế k h ác, kh ó kh ăn ch ính ở đ â y l à l à m Trang 11
sao so sánh gi á NK th ự c t ế v ới “giá th ị t rư ờng h ợp lý ” gi ả thuyế t, ở m ộ t số t rư ờ ng h ợp việ c so sánh nh ư vậ y g ầ n nh ư là đ i ều kh ô ng th ể, b ởi h ầu nh ư ch ẳng ai bi ế t rõ “ gi á th ị t rư ờ ng h ợp lý ” Tu ỳ t hu ộ c v ào t ình hu ố ng vụ k i ện ch ính ph ủ M ỹ x ác đ ịnh gi á th ị trư ờng h ợp lý theo nh ữ ng ph ươ ng th ứ c kh ác n hau. Trong tr ư ờng h ợp đ ơ n gi ản nh ất, Ch ính ph ủ M ỹ s o s ánh gi á tại n ư ớ c XK v ới giá t ại M ỹ. Nh ư ng trong h ầu h ết cá c v ụ k i ện ch ố ng ph á g iá , ph ươ ng th ứ c x ác đ ịnh kh ô ng đ ơn gi ản nh ư v ậy: Trong số sáu n ư ớ c b ị k i ện, SSA n ó i rằng ch ỉ d uy nh ấ t Braxin c ó th ị t rư ờ ng n ộ i đ ị a đ áng kể v ề m ặ t h àng tô m, cá c n ư ớ c kh á c ho ặc kh ô ng c ó th ị t rư ờng l ớn v ề m ặt h àng n ày ho ặ c l à n h ữ ng n ư ớc b ị q uy v à o di ện kh ô ng có n ền kinh t ế th ị t rư ờ ng. Trong nh ữ ng trư ờng h ợp n h ư vậ y, DOC c ó k h ả n hi ều lự a ch ọ n phụ , l ập danh s á ch gi á tô m tại m ộ t n ư ớ c th ứ b a m à DOC cho r ằng có th ể so sánh vớ i n ư ớ c XK. DOC cũ ng quyết đ ịnh xem x ét liệu c ác Cô ng ty n ư ớ c ngo ài c ó b án tô m d ư ớ i m ứ c chi ph í sản xu ấ t, c ộ ng th êm t ỷ l ệ l ợ i tứ c đ ư ợc quy đ ịnh. Đ â y l à lý l ẽ đ ư ợ c vi ện d ẫn ch ố ng lại tô m NK t ừ Vi ệ t Nam v à T rung Qu ố c. Ch ính ph ủ M ỹ sẽ t i ến h ành đ i ều tra v à thu th ập số l iệu theo c ách đ i ều tra v à thu th ập số l iệu theo c ách củ a m ình, nh ư lý l ẽ m à cá c lu ậ t c ủ a nguyên đ ơ n đ ư a ra kh ô ng ph ả i l à lý l ẽ cu ố i c ù ng. Nh ư ng lý lẽ n à y nh ữ ng ph ần n ào cho th ấ y c ách th ứ c ti ến h ành vụ k i ện. Để đ ư a ra lý lẽ r ằng c ác Cô ng ty Trung Qu ố c b án ph á g i á tô m t ạ i M ỹ, các lu ật sư củ a nguyên đ ơn đ ã đ ặt ra m ộ t m ô h ình kinh tế p h ứ c t ạp đ ể x ác đ ịnh chi ph í s ản xu ất tô m t ại Trung Qu ố c v à Vi ệ t Nam. Nh ư n g Trung Qu ố c v à Vi ệt Nam b ị x ếp v ào di ện c ác n ư ớc kh ô ng có n ền kinh tế th ị t rư ờng, do v ậ y h ọ n ó i rằng số l i ệu c ơ b ản, xá c th ự c v ề chi ph í s ản xu ất có th ể có l à kh ô ng có h i ệu lự c. Thay v ào đ ó , c ác lu ật sư n guyên đ ơ n l ấ y m ứ c gi á và chi p h í tại M ỹ v à ấn Độ làm th ị t rư ờng ph ụ đ ể x á c đ ị nh số li ệu. Đố i v ớ i trư ờ ng h ợp Trung Qu ố c cá c lu ật sư k h ảo sá t cá c nh à ch ế b i ến tô m ở M ỹ n h ằm tính to án c ác h ạng m ụ c đ ể có th ê ch ế b iến đ ư ợc 1 pao (0,454kg) tô m đ ô ng l ạnh, n h ư đ i ện n ư ớ c, v ật li ệu đ ó ng gó i... Ti ếp đ ến h ọ n ghiên c ứ u n ền kinh tế Ấn Độ đ ể x á c đ ịnh chi ph í củ a c ác m ụ c n à y. Sau đ ó h ọ k ết h ợp h ải k ết qu ả n à y đ ể đ ư a m ứ c chi ph í s ản xu ấ t. Cu ố i cù ng, h ọ ư ớc t ính t ỷ l ệ l ãi đ ố i v ớ i m ặt Trang 12
h àng củ a Trung Qu ố c. Kế t qu ả củ a c á ch t ính to án n à y đ ư a ra “gi á s ản xu ấ t” đ ố i v ớ i tô m lo ại to c ủ a Trung Qu ố c là 1 0,6 USD/ pao - c ao h ơn 7,72 USD so v ớ i m ứ c gi á tô m Trung Qu ố c nh ập vào M ỹ t heo số l i ệu c ủ a Cơ q uan H ải q uan M ỹ v à m ứ c ch ệnh lệ ch n à y đ ư ợc chuyể n th ành m ứ c thu ế ch ố ng ph á g i á đ ư ợ c đ ề n gh ị là 2 63,68% (m ứ c cao nh ất đ ư ợ c d ự ki ến đ ố i v ớ i tô m c ủ a Trung Qu ố c”. Các nh à k inh t ế n ó i rằng c ách t ính to án nh ư v ậ y b ộ c lộ đ ầ y r ẫ y nh ữ ng b ất cập, ch ỉ n ó i đ ơn giản ngay ở v i ệc so s ánh gi á tại cá c n ư ớ c kh á c nhau. M ichael Moore th ắ c m ắc. “Ai d ám kh ẳng đ ịnh đ ó đ ã p h ải là g iá h ợp lý ch ư a? Vi ệ c cho rằng gi á v iện chuyển t ại Ấn Độ h ay Trung Qu ố c c ũ ng đ ều giố ng n hau l à đ i ều h ết sứ c phi lý ”. Cá c nh à kinh t ế n ó i r ằng m ộ t v ấn đ ề đ áng n ó i n ữ a là v iệ c Ch ính ph ủ M ỹ g ộ p t ấ t c ả c ác Cô ng ty v à c ác n ư ớ c c ù ng v ào m ộ t vụ k iện chung, d ù l à các Cô ng ty kh ác nhau b án sản ph ẩm vớ i m ứ c gi á kh ác nhau, s ản ph ẩm củ a n ư ớ c n à y c ó t h ể có c ơ cấu giá kh ác h ẳng so vớ i sản ph ẩm củ a n ư ớ c kh á c, h o ặ c th ậm ch í là m ộ t sản ph ẩm kh ác h ẳn. Trong v ụ ki ện tô m, Ấn Độ đ ang đ ư a ra lý lẽ rằng tô m SK c ủ a h ọ l à h o àn to àn kh á c và kh ô ng th ể đ em ra so sánh v ớ i tô m củ a M ỹ. Tr ên th ế g i ới, t ừ n ăm 1995 - 2 002, c á c n ư ớ c v à vù ng l ãnh th ổ b ị đ iều t ra b án ph á gi á n hi ều nh ất trong th ươ ng m ạ i qu ố c tế l à T rung Qu ố c: 308 vụ , Hàn Qu ố c: 160 v ụ , M ỹ: 115 v ụ , Đ à i Loan: 109 vụ , In - đ ô - n ê - x i - a : 91 v ụ ... Nh ư v ậ y, so vớ i c ác n ư ớ c kh á c th ì số vụ m à cá c doanh nghiệp Vi ệ t Nam b ị đ i ều tra cò n l à con số r ấ t nh ỏ . M ặ c d ù Vi ệt Nam đ ã b ị k i ến ph á g i á từ cách đ â y 10 n ăm song ch ú ng ta đ ã kh ô ng có m ộ t k ế h o ạch cụ th ể đ ể đ ương đ ầu v ớ i các v ấn đ ề v ề g i á c ả và ch ố ng b án ph á g i á. Khi v ụ ki ện c á t ra, c á b asa t ạo đ ư ợ c sự ch ú ý củ a d ư lu ận v à các doanh n ghi ệp th ủ y sả n Vi ệ t Nam c ũ ng nh ư n h ữ ng ng ư ờ i n ô ng d ân Vi ệt Nam ph ải g ánh ch ịu ph ần thua, lú c n à y cá c Bộ N gành và cá c Hi ệp h ộ i li ên quan m ớ i th ự c sự lo ng ại về k h ả n ăng Vi ệ t Nam b ị k i ện ph á g i á ở n h ữ ng m ặt h àng kh á c. Trang 13
Vi ệ t Nam kh ô ng th ể t r ánh kh ỏ i vi ệc ti ếp tụ c b ị k iện ph á g iá . Lý d o c ó th ể n êu ra nh ư ch ố ng b án ph á g iá đ ư ợ c sử d ụ ng nh ư m ộ t cô ng c ụ b ảo h ộ m ớ i, Vi ệ t Nam có đ i ều ki ện đ ể xu ấ t kh ẩu nh ữ ng m ặ t h àng gi á r ẻ v à Vi ệ t Nam b ị cho l à m ộ t n ền kinh tế p hi th ị t rư ờ ng. Nh ữ ng h àng ho á x u ất kh ẩu củ a Vi ệt Nam th ô ng th ư ờng có lợ i th ế cạnh t ranh do gi á n h ân c ô ng rẻ d ẫn đ ến gi á th ành th ấp so vớ i c ác qu ố c gia kh á c v à xu th ế n g à y c àng nhiều c ủ a h àng ho á Vi ệ t Nam th âm nh ập vào th ị t rư ờ ng q u ố c t ế ch ắc rằng c ác cu ộ c đ i ều tra ch ố ng ph á g i á đ ố i v ới c á c doanh nghiệp Vi ệ t Nam s ẽ kh ô ng d ừ ng lại ở đ ó và m ộ t khi đ ã b ị áp đ ặt thu ế ch ố ng b án ph á g i á th ì k h ả n ăng xu ất kh ẩu m ặt h àng đ ó sẽ b ị g i ảm đ i r ất nhi ều. Vì th ế, v ấn đ ề đ ặ t ra cho c ác doanh nghi ệp và cá c nh à q u ản lý củ a Vi ệt Nam l à l àm th ế n ào đ ể có th ể h ạn ch ế đ ư ợ c nh ữ ng t ác đ ộ ng b ất l ợi đ ể “đ ồ ng h ành” cù ng cá c cô ng cụ ch ố ng b án ph á g i á. III. MỘT SỐ Đ Ề XU ẤT, K IẾN NGH Ị Để ch ú ng ta c ó th ể “đ ồ ng h ành” c ù ng c ác bi ện ph áp ch ố ng b án ph á g i á, các doang nghi ệp Vi ệt Nam trư ớ c h ế t c ần trang b ị cho m ì nh nh ữ ng kiến th ứ c p h áp lu ật v ề ch ố ng b án ph á g i á t rong th ương m ại qu ố c tế . Bên c ạnh đ ó , cần l ư u ý m ộ t số vấn đ ề cụ th ể sau: M ộ t là , sẵn s àng đ ương đ ầu vớ i cá c vụ ki ện ph á g i á kh á c. Ch ính ph ủ Vi ệ t Nam c ần có k ế h o ạch sẵn sàng đ ương đ ầu vớ i c ác vụ k i ện b án ph á g i á kh ác. Vi ệt Nam c ần ch ủ đ ộ ng gi ảm thi ểu ti êu cự c củ a vi ệ c ch ố ng b án ph á g i á từ các n ư ớ c kh ác. Cụ th ể Vi ệ t Nam c ần: (1) Xâ y d ự ng m ộ t h ệ t h ố ng th ô ng tin v ề p h á g iá và ch ố ng b án ph á g iá. (2) Xâ y d ự ng c ơ ch ế cảnh b ảo về ki ện ph á g iá v à ch ố ng b án ph á g i á (trự c thu ộ c Bộ Th ương m ại), d ự k i ến nh ữ ng m ặt h àng c ó kh ả n ăng b ị k i ện ph á g iá . (3) Xâ y d ự ng cá ch th ứ c tận d ụ ng c ó h i ệu qu ả các th ủ tụ c đ i ều tra trong khu ô n kh ổ WTO cũ ng nh ư th ủ tụ c đ i ều tra c ủ a n ư ớ c ki ện ph á g i á. Ch ẳng h ạn, khi b ị áp d ụ ng thu ế ch ố ng b án ph á g iá, qu ố c gia b ị áp Trang 14
thu ế có th ể t ăng gi á h àng ho á củ a m ình đ ể ch ịu m ứ c thu ế ch ố ng b án ph á gi á th ấp h ơn ở giai đ o ạn xem x é t lại h ành vi ph á g iá. (4) Tí ch tự c tham gia v ào c ác di ễn đ à n cù ng v ớ i c ác n ư ớc đ ang ph át t ri ển đ ể x â y d ự ng m ộ t c ơ ch ế ch ố ng b án phá g iá ch ặt ch ẽ h ơn trong khu ô n kh ổ W TO. Đâ y đ ư ợ c xem là cơ h ộ i đ ể cá c doanh nghiệp thu th ập th ô ng tin v ề v ấn đ ề n à y v à ch ứ ng minh t ính h ợp lý củ a gi á x u ất kh ẩu h àng ho á. Mộ t khi c á c d oanh nghiệp Vi ệ t Nam đ ứ ng ngo ài l à tự đ ánh m ất quyền đ ư ợ c khi ếu n ạ i v à q uyề n kh áng ngh ị củ a m ình. Khi đ ó , c ác c ơ q uan đ iều tra s ẽ đ ư a ra nh ữ ng p h án quyết củ a ri êng h ọ v à áp đ ặt c ác bi ện ph áp ch ố ng ph á g i á, t ấ t nhiên l à có l ợi cho h ọ . M ặt kh ác, khi c ác doanh nghi ệp n ư ớ c ngo à i th ắng ki ện, h ọ s ẽ kh ô ng ngần ng ại ti ếp tụ c kiện c ác h àng ho á kh ác, v à n h ư vậ y th ì c ơ h ộ i xu ất kh ẩu h àng ho á củ a c ác doanh nghi ệp Vi ệt Nam sẽ g iảm đ i nhanh ch ó ng. Tham gia v ụ k i ện (rấ t c ó th ể b ị thua do nh ữ ng áp đ ặ t vô lý ), cá c doanh n ghi ệp có th ể r ất tố n kém, nh ư ng từ ch ố i tham gia l à s ẽ ch ấp nh ận thi ệt h ại m à t h ô ng th ư ờng cò n lớn h ơn nhiều. Hai là , Xâ y d ự ng cơ sở d ữ l iệu th ô ng tin v ề p h á g i á, ch ố ng b án ph á g i á: Các t ình hu ố ng ki ện ph á g i á, cá c v ấn đ ề l i ên quan c ần đ ư ợ c chia theo ngành, v à ư u tiên theo đ ặ c th ù củ a n ền ngo ại th ươ ng Vi ệ t Nam. Ch ẳng h ạn, th ờ i gian trư ớ c m ắt, c ác th ô ng tin li ên quan đ ến cá c vụ k i ện tô m, d ệt may, gi à y d ép v à k ho áng sản c ần đ ư ợ c ư u tiên thu th ập. Ch ính ph ủ v à cá c doanh nghi ệp Vi ệt Nam c ần lư u ý r ằng việ c n ắm b ắt v à có đ ầ y đ ủ th ô ng tin v ề các vụ k iện trong cù ng ng ành cũ ng nh ư n h ữ ng lập lu ận củ a b ên trong vụ k i ện l à sự chu ẩn b ị cần thi ết đ ể sẵn sàng đ ương đ ầu vớ i c ác vụ k iện ph á g i á t rong th ờ i gian t ới. Ba là , tổ ch ứ c t ìm hi ểu c ác v ụ k i ện về ch ố ng b án ph á g i á củ a m ộ t số n g ành v à m ộ t số q u ố c gia lự a ch ọ n: Vi ệt Nam c ần thiết ph ải t ìm hi ểu c ác vụ k i ện v ề b án ph á g i á trong m ộ t số n g ành và m ộ t số q u ố c gia m à Vi ệt Nam q uan t âm. Trong b ố i c ảnh cá c quy đ ịnh v ề ch ố ng b án ph á g iá củ a WTO c ò n ch ư a ch ặt ch ẽ n h ư h i ện nay, vi ệ c t ìm hiểu c ác vụ k iện trong m ộ t số n g ành l à Trang 15
cần thi ết. Ch ính ph ủ Vi ệt Nam c ó th ể tìm ra đ ư ợ c c ác lý lẽ m à cá c n ư ớ c b ị k i ện kh á c đ ang sử d ụ ng đ ể p h ản b ác l ạ i n ư ớc đ i ki ện. Bố n là , ch ứ ng minh “Vi ệt Nam c ó n ền kinh tế th ị t rư ờ ng”. Trong vụ k i ện giữ a Vi ệ t Nam v à M ỹ v ề cá t ra, c á b asa, Vi ệt Nam b ị coi l à “n ền kinh t ề p hi th ị t rư ờng” d ẫn đ ến nh ữ ng tham chi ếu b ấ t lợ i kh ác nh ư p h ả i ch ọ n m ộ t n ư ớ c th ứ b a đ ể so sánh chi ph í v à t ính gi á tr ị th ô ng th ư ờng củ a s ản ph ẩm. N ă m là , thu ế ch ố ng ph á g iá sẽ áp đ ặt cho t ất c ả cá c doanh nghi ệp c ó h àng xu ấ t kh ẩu, v ì th ế khi b ị k iện, r ất c ần c ó sự tham gia v à ủ ng h ộ củ a t ất c ả các doanh nghiệp. Nếu đ ứ ng ngo ài cu ộ c sẽ lu ô n b ị áp đ ặ t m ứ c thu ế su ất cao n h ấ t. Do đ ó , cù ng đ o àn k ết th ố ng nh ất đ ể tham gia vụ k i ện l à b ài h ọ c quan t rọ ng m à các doanh nghiệp Trung Qu ố c đ ã rú t ra khi tham gia vụ k iện v ề n ư ớ c táo ép c ủ a h ọ v à c ác vụ k i ện kh ác. S á u là , cố gắng đ ể cu ộ c đ i ều tra s ơ b ộ v ề ch ố ng b án ph á gi á d ẫn đ ến k ết lu ận tố t nh ất. Vấn đ ề r ấ t quan trọ ng l à, c ác doanh nghi ệp ph ải t ìm hiểu th ật k ỹ v à t r ả l ời t ất c ác c âu h ỏ i do c ơ q uan đ i ều tra n ếu ra trong b ảng câu h ỏ i đ iều tra m ộ t cá ch h ợp lý n h ấ t v à trong th ời gian s ớm nh ất. Sự m inh b ạch v à rõ ràng trong c ác c âu tr ả lờ i sẽ t ạo ấn t ư ợng tố t v ớ i cá c c ơ q uan đ i ều tra. S ự tham v ấn c ác ý k i ến c ủ a c ác lu ật sư có u y t í n trong trư ờng h ợp n ày l à r ất q uan trọ ng. Bả y là , cần c ó n h ữ ng ch ứ ng c ứ x ác đ á ng đ ể ch ứ ng minh vi ệc b án giá th ấp (n ếu có ) đ ể k h ô ng g â y thi ệ t h ại cho n ền s ản xu ất c ả n ư ớc nh ập kh ẩu (lư ợ ng h àng xu ất kh ẩu chi ếm d ư ớ i 3% tổ ng kh ố i lư ợng nh ập kh ẩu m ặt h àng đ ó củ a n ư ớ c c ó h àng b án gi á t h ấp) v à n ếu có th ì b i ên đ ộ b ị coi l à p h á g i á l à kh ô ng đ á ng k ể (d ư ới 2%). Đồ ng th ờ i, có th ể th ương lư ợng v ớ i cơ q uan đ ư a ra ph án quyế t c ủ a n ư ớc n à y nh ằm đ ạt đ ư ợ c tho ả thu ận v ề h ạn ch ế đ ịnh lư ợ ng h o ặ c ch ấp nh ận m ộ t m ứ c gi á tố i thi ểu thay v ì áp đ ặt thu ế ch ố ng ph á g iá. T á m l à , t rong đ i ều kiện có th ể, h ãy thuyế t ph ụ c c ác Cô ng ty nh ập kh ẩu củ a n ư ớc ngo ài cù ng l ên ti ếng trư ớ c c ác cơ q uan đ i ều tra r ằng, th ự c sự kh ô ng có tổ n h ại đ á ng k ể. Trang 16
K ẾT L UẬN Nh ư v ậ y trong th ờ i gian vừ a qua Vi ệt Nam đ ã p h ải đ ó n nh ận m ộ t số vụ k i ện ch ố ng b án ph á g iá từ m ộ t số q u ố c gia m à ch ú ng ta xu ất kh ẩu h àng h o á sang n ư ớ c đ ó . Vấn đ ề n à y ch ú ng ta đ ã g ặp ph ả i từ r ất l âu nh ư ng do ch ư a n h ận th ứ c đ ư ợ c t ầm quan trong c ủ a v ấn đ ề cho n ên ch ư a có sự chu ẩn b ị chu đ áo đ ố i vớ i c ác vụ k iện. M ặ t kh ác ch ú ng ta cò n í t kinh nghi ệm trong v ấn đ ề ch ố ng b án ph á g i á cù ng v ớ i sự áp đ ặt c ủ a nh ữ ng n ư ớ c lớn, nh ữ ng n ư ớ c m à đ ang nh ập kh ẩu h àng ho á củ a ch ú ng ta d ẫn đ ến ch ú ng ta g ặp ph ải nh ữ ng b ất l ợ i lớn. H àng ho á củ a ch ú ng ta c ó chi ph í sản xu ất th ấp d ẫn đ ến gi á b án th ấp n h ư ng v ẫn b ị cho l à b án ph á gi á v à ch ịu thu ế x u ất cao. Điều n à y d ẫn đ ến g i ảm kim ng ạch xu ất kh ẩu v à ảnh h ư ởng đ ến sản xu ất trong n ư ớ c. Trong th ờ i g ian tớ i ch ú ng ta có th ể s ẽ p h ải g ặp nh ữ ng v ụ k i ện b án ph á g i á m ớ i, cho n ên cần ph ả i có n h ữ ng t ìm hiểu đ ú c rú t kinh nghi ệm v à có p h ương án gi ải quyết v ấn đ ề m ộ t c ách tố t nh ất. Trang 17
T ÀI L I ỆU THAM K H ẢO 1 . T ạp ch í th ương m ại số 1 2 th áng 3/2004 2 . T ạp ch í th ương m ại số 1 8 th áng 5/2004 3 . T ạp ch í th ương m ại số 2 2 th áng 6/2004 4 . T ạp ch í th ương m ại số 2 9 th áng 8/2003 5 . T ạp ch í cộ ng sản số 9 th áng 5 /2004 6 . T ạp ch í Nh ữ ng v ấn đ ề k inh t ế th ế g iớ i số 2 ,3,4 n ăm 2004. 7 . T ạp tr í th ương m ạI số 1 0 th áng 3/2005 8 . Th ờ i bao kinh tế th áng 1,2 ,3 n ăm 2005 Trang 18
M ỤC LỤC Lờ i m ở đầ u . ............................... ................................ ..................... 1 Nộ i dung I. Hi ệp đ ịnh ch ố ng b án ph á g iá củ a WTO v à lu ật ch ố ng b án ph á g iá củ a Hoa K ỳ . ............................... ................................ ................................ ..... 2 1 . C ác c á c hi ểu v ề p h á g iá . ............................... ................................ ... 2 2 . Biện ph áp ch ố ng b án ph á g iá t rong th ương m ại qu ố c t ế . .................... 3 3 . Cơ ch ế ch ố ng b án ph á g i á củ a M ỹ. ............................... .................... 6 II. Nh ữ ng th á ch th ứ c và kh ó k h ăn c ó l i ên quan trong xu ất kh ẩu h àng h o á củ a Vi ệ t Nam . ............................... ................................ ..................... 7 III. Mộ t số đ ề x u ất, ki ến ngh ị . ............................... ............................ 1 5 K ết lu ậ n . ............................... ................................ ......................... 1 9 Tà i li ệu tham khả o ................................ ................................ .......... 2 0 Trang 19