Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Vai trò của Tây Ninh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ và chế độ tay sai ở miền Nam Việt Nam (1954 - 1975)

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

96
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Vai trò của Tây Ninh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ và chế độ tay sai ở miền Nam Việt Nam (1954 - 1975) giới thiệu tới các bạn về tình hình Tây Ninh trước năm 1960; Vai trò của Tây Ninh trong giai đoạn chiến tranh đặc biệt, chiến tranh cục bộ, Việt Nam hóa chiến tranh và sau hiệp định Paris.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Vai trò của Tây Ninh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ và chế độ tay sai ở miền Nam Việt Nam (1954 - 1975)

Bé Gi¸o Dôc vµ §µo T¹o Tr−êng §¹i Häc S− Ph¹m TP. Hå ChÝ Minh Qu¸ch V¨n Dòng Vai Trß Cña T©y Ninh trong cuéc KH¸NG chiÕn chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam ViÖt Nam (1954-1975) LuËn v¨n th¹c sÜ LÞch sö Thµnh phè Hå ChÝ Minh- 2007
Bé Gi¸o Dôc vµ §µo T¹o Tr−êng §¹i Häc S− Ph¹m TP. Hå ChÝ Minh Qu¸ch V¨n Dòng Vai Trß Cña T©y Ninh trong cuéc KH¸NG chiÕn chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam ViÖt Nam (1954-1975) Chuyªn ngµnh LÞch sö ViÖt Nam M· sè: 60 22 54 LuËn v¨n th¹c sÜ LÞch sö Ng−êi h−íng dÉn khoa Häc TS. Lª Phông Hoµng Thµnh phè Hå ChÝ Minh- 2007
Lêi c¶m ¬n Tr−íc hÕt, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu tr−êng §¹i häc S− ph¹m Thµnh phè Hå ChÝ Minh, phßng Khoa häc C«ng nghÖ - Sau ®¹i häc, Th− viÖn Tr−êng. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n quý thÇy c« Khoa Sö tr−êng §¹i häc s− ph¹m Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· gióp t«i lÜnh héi kiÕn thøc khoa häc vµ hoµn tÊt c¸c häc phÇn sau ®¹i häc. §Æc biÖt, t«i xin dµnh phÇn trang träng ®Ó bµy tá lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n cña t«i ®èi víi TS. Lª Phông Hoµng, PGS-TS. Ng« Minh Oanh-Khoa Sö tr−êng tr−êng §¹i häc s− ph¹m thµnh phè Hå ChÝ Minh- nh÷ng ng−êi ®· tËn t×nh h−íng dÉn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n. T«i xin c¶m ¬n «ng Lª Minh Träng- Tr−ëng ban Tuyªn gi¸o TØnh uû T©y Ninh; Th−îng t¸ Hµ Duy C−êng - Ban khoa häc LÞch sö qu©n sù TØnh ®éi T©y Ninh ®· gióp t«i nguån tµi liÖu vµ gãp ý cho luËn v¨n. T«i xin c¶m ¬n c¸c b¹n cïng häc- c¸c ®ång nghiÖp ®· ®éng viªn, gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n. T«i còng xin c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu vµ Th− viÖn tr−êng Cao ®¼ng s− ph¹m T©y Ninh, Th− viÖn khoa häc tæng hîp tØnh T©y Ninh vµ c¸c c¬ quan ®· t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n. Mét lÇn n÷a xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Qu¸ch V¨n Dòng
Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n Môc lôc Më §Çu .......................................................................................................................... 1 Ch−¬ng 1: t×nh h×nh T©y Ninh ®Õn tr−íc n¨m 1960 ............................. 11 1.1. S¬ l−îc qu¸ tr×nh thµnh lËp tØnh T©y Ninh ....................................................... 11 1.2. VÞ trÝ chiÕn l−îc cña T©y Ninh ......................................................................... 14 1.3. TruyÒn thèng yªu n−íc chèng ngo¹i x©m cña qu©n d©n T©y Ninh .................. 19 1.4. T©y Ninh chèng tr¶ ChiÕn tranh mét phÝa (1954-1960).................................... 22 1.5. ChiÕn th¾ng Tua Hai (26-1-1960) .................................................................... 27 Ch−¬ng 2: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n chiÕn tranh ®Æc biÖt (1961-1965) ............................................... 34 2.1. T©y Ninh ®Èy m¹nh x©y dùng lùc l−îng kh¸ng chiÕn ....................................... 34 2.2. T©y Ninh lµ c¨n cø cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn ë miÒn Nam ....................................................................................................... 38 2.3 Qu©n d©n T©y Ninh chèng ChiÕn tranh ®Æc biÖt (1961-1965) ........................... 53 2.3.1. Mü- DiÖm thùc hiÖn ChiÕn tranh ®Æc biÖt ë T©y Ninh .............................. 53 2.3.2. Qu©n d©n T©y Ninh chèng ChiÕn tranh ®Æc biÖt ....................................... 58 Ch−¬ng 3: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n chiÕn tranh côc bé cña Mü (1965-1968) ................................ 62 3.1. ChiÕn tranh côc bé cña Mü tiÕn hµnh trªn ®Êt T©y Ninh .................................. 62 3.1.1. Mü triÓn khai ChiÕn tranh côc bé ............................................................. 62 3.1.2. Khã kh¨n cña ta khi Mü triÓn khai ChiÕn tranh côc bé ........................... 64 3.2. T©y Ninh cñng cè vµ ph¸t triÓn vïng kh¸ng chiÕn ........................................... 65 3.3. Qu©n d©n T©y Ninh gãp phÇn ®¸nh b¹i ChiÕn tranh côc bé cña Mü ............... 70 3.3.1. Qu©n d©n T©y Ninh gãp phÇn ®¸nh b¹i cuéc ph¶n c«ng mña kh« 1965-1966 70 3.3.2. Qu©n d©n T©y Ninh gãp phÇn ®¸nh b¹i cuéc ph¶n c«ng mña kh« 1966-1967 75 3.3.3. Qu©n d©n T©y Ninh gãp phÇn ®¸nh b¹i c¸c cuéc hµnh qu©n lín ............. 78 3.4. T©y Ninh trong Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy n¨m MËu Th©n 1968 ..................... 89 Ch−¬ng 4: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n viÖt nam ho¸ chiÕn tranh vµ sau hiÖp ®Þnh paris (1969-1975) ...... 96 4.1. T©y Ninh chèng tr¶ chiÕn l−îc ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh ................................ 96 4.1.1. ChiÕn l−îc ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh ....................................................... 96 4.1.2. T©y Ninh ®Èy m¹nh ph¸t triÓn lùc l−îng kh¸ng chiÕn............................ 98 4.1.3. T©y Ninh ®¸nh b¹i ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh......................................... 103 4.2 T©y Ninh chèng tr¶ kÕ ho¹ch trµn ngËp l·nh thæ cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn ..... 105 4.2.1. KÕ ho¹ch Trµn ngËp l·nh thæ ................................................................. 105 4.2.2. X©y dùng vïng gi¶i phãng ...................................................................... 106 4.2.3. Qu©n d©n T©y Ninhliªn tôc tÊn c«ng vµ næi dËy tù lùc gi¶i phãng ......... 110 kÕt luËn ................................................................................................................. 118 Tµi liÖu tham kh¶o .......................................................................................... 129 Phô lôc 1
MÔÛ ÑAÀU 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong cuéc chiÕn tranh x©m l−îc nh»m biÕn miÒn Nam ViÖt Nam thµnh thuéc ®Þa kiÓu míi, c¨n cø qu©n sù ®Ó ®¸nh ph¸ miÒn B¾c x· héi chñ nghÜa, ng¨n chÆn phong trµo c¸ch m¹ng ph¸t triÓn xuèng vïng §«ng Nam ¸ vµ uy hiÕp hÖ thèng x· héi chñ nghÜa, ®Õ quèc Mü ®· x©y dùng mét chÝnh quyÒn tay sai ë miÒn Nam vµ ®−a vµo ®©y mét ®éi qu©n viÔn chinh h¬n 60 v¹n ®Ó lµm nßng cèt cho h¬n mét triÖu qu©n ngôy. Riªng vÒ qu©n ®éi, Mü ®· huy ®éng cho cuéc chiÕn lóc cao nhÊt tíi 68% lùc l−îng bé binh, 60% lÝnh thñy ®¸nh bé, 32% lùc l−îng kh«ng qu©n chiÕn thuËt, 50% lùc l−îng kh«ng qu©n chiÕn l−îc. NÕu tÝnh c¶ sè qu©n ®ãng ë n−íc ngoµi tham chiÕn ë ViÖt Nam th× Mü ®· sö dông h¬n 80 v¹n qu©n Mü vµ ®· ®éng viªn tíi 6 triÖu l−ît binh sÜ trong c¶ cuéc chiÕn tranh. Ngoµi ra, Mü cßn dïng nh÷ng ph¸t minh khoa häc kü thuËt míi nhÊt ®Ó g©y v« vµn téi ¸c hñy diÖt ®èi víi nh©n d©n ViÖt Nam; Mü ®· nÐm xuèng ®Êt n−íc ViÖt Nam h¬n 7.850.000 tÊn bom vµ chi phÝ h¬n ba tr¨m tû ®«la cho cuéc chiÕn. Khi Mü triÓn khai c¸c chiÕn l−îc chiÕn tranh x©m l−îc th× träng ®iÓm thÝ ®iÓm cña chóng lµ vïng §«ng Nam bé- nhÊt lµ T©y Ninh v× vai trß quan träng cña khu vùc nµy ®èi víi sù tån t¹i cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn th©n Mü. §«ng Nam bé bao gåm Sµi Gßn- Gia §Þnh lµ chiÕn tr−êng cã ý nghÜa chiÕn l−îc quan träng ®Æc biÖt c¶ vÒ qu©n sù lÉn chÝnh trÞ. Th¾ng lîi cña hai bªn trªn vïng nµy cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp vÒ mäi mÆt ®Õn t×nh h×nh ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, Sµi Gßn, nh÷ng ®« thÞ kh¸c ë miÒn Nam vµ cã tiÕng vang lín ra thÕ giíi. T©y Ninh lµ tØnh cã vÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng: cöa ngâ T©y B¾c cña thñ ®« Sµi Gßn; cã biªn giíi víi n−íc Campuchia dµi 232km; cã rõng rËm vµ réng lín liªn hoµn víi tØnh Svayriªng, K«ngp«ngchµm cña Campuchia; cã ®−êng s«ng ®−êng bé thuËn tiÖn liªn l¹c víi c¸c n¬i kh¸c; ngoµi ra, T©y Ninh cßn cã chiÕn khu D−¬ng Minh Ch©u- B¾c T©y Ninh thêi chèng Ph¸p vµ nh©n d©n cã truyÒn thèng yªu n−íc. Khu c¨n cø D−¬ng Minh Ch©u- B¾c T©y Ninh më réng lªn s¸t vïng biªn giíi Campuchia, cßn cßn ®−îc gäi lµ c¨n cø khu B. Khu c¨n cø lµ mét vïng rõng rËm, b»ng ph¼ng, cã chiÒu s©u tiÖn lîi ®Ó x©y dùng c¸c c¨n cø lín. ViÖc khu c¨n cø dùa l−ng vµo biªn giíi Campuchia còng cã nhiÒu thuËn lîi v× thêi gian nµy ChÝnh phñ Sihanuc ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i giao “èc ®¶o hoµ b×nh”, chñ tr−¬ng quan hÖ h÷u h¶o víi c¸c n−íc l¸ng giÒng mµ kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ nh»m duy tr× mét ®Êt n−íc hoµ b×nh gi÷a mét b¸n ®¶o chiÕn tranh. Ngoµi ra, ®ång bµo ViÖt kiÒu ë Campuchia ®ang sinh sèng s¸t biªn giíi- n¬i Xø uû th−êng xuyªn qua l¹i ho¹t ®éng, hä rÊt tÝch cùc ñng 2
hé c¸ch m¹ng; trong khi vïng ruét B¾c T©y Ninh hÇu nh− kh«ng cã d©n th× cã mét sè Ýt xãm d©n vïng ven nh− Lß Gß, Xãm Gi÷a, Tµ P¨ng…®· theo c¸ch m¹ng thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p nªn lµ chç dùa quan träng cho viÖc tiÕp tÕ vµ b¶o vÖ c¨n cø. Do vÞ trÝ, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n c− quan träng vµ thuËn lîi nªn chóng ta ®· x©y dùng ë T©y Ninh nh÷ng c¬ së chÝnh trÞ, nh÷ng c¨n cø v÷ng ch¾c nh»m t¹o nªn thÕ ®øng ch©n lîi h¹i ®Ó ta cã thÓ th−êng xuyªn tiÕn c«ng trùc tiÕp trung t©m ®Çu n·o cña ®Þch t¹i Sµi Gßn vµ hç trî ®¾c lùc cho phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n trªn kh¾p c¸c ®« thÞ miÒn Nam. V× thÕ, Khu c¨n cø D−¬ng Minh Ch©u tØnh T©y Ninh ®−îc chän lµm c¨n cø Qu©n uû vµ Bé ChØ huy MiÒn, c¨n cø Trung −¬ng Côc miÒn Nam, c¨n cø MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, c¨n cø ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam ®Ó trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng miÒn Nam trong cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. Khu B tuy xa Trung bé h¬n khu A (chiÕn khu §) nh−ng rÊt thuËn tiÖn trong liªn l¹c ra B¾c, xuèng khu VII (Sµi Gßn- Gia §Þnh), khu VIII vµ khu IX (®ång b»ng s«ng Cöu Long); thuËn lîi trong c«ng t¸c hËu cÇn. VÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng cña T©y Ninh cßn ®−îc chÝnh quyÒn DiÖm- Nhu x¸c nhËn b»ng sù kiÖn: ngµy 15-10-1963, nguþ quyÒn Sµi Gßn c¾t huyÖn Tr¶ng Bµng cña T©y Ninh, huyÖn §øc Hoµ vµ §øc HuÖ cña Long An, huyÖn Cñ Chi cña tØnh Gia §Þnh thµnh lËp tØnh míi lÊy tªn lµ tØnh HËu NghÜa ®Ó cñng cè tuyÕn phßng thñ T©y B¾c Sµi Gßn, ®èi phã víi kh¶ n¨ng “ chñ lùc B¾c ViÖt vµ ViÖt céng cã thÓ uy hiÕp Thñ ®«”. Tõ ®©y, T©y Ninh ph¶i ®−¬ng ®Çu víi c¶ hai tiÓu khu: tiÓu khu T©y Ninh vµ tiÓu khu HËu NghÜa trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cña nh©n d©n ViÖt Nam nãi chung vµ nh©n d©n miÒn Nam nãi riªng d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, trªn c¬ së nh÷ng kinh nghiÖm kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1945-1954), nghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn trong lÞch sö d©n téc gãp phÇn lµm cho Mü vµ tay sai thÊt b¹i hoµn toµn, ®−a nh©n d©n ViÖt Nam ®Õn th¾ng lîi trän vÑn. T¹i miÒn Nam, qu©n d©n miÒn Nam ®· tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh nh©n d©n tõng b−íc ®¸nh th¾ng “ChiÕn tranh ®Æc biÖt”, “ChiÕn tranh côc bé”, “ViÖt Nam hãa chiÕn tranh” vµ ©m m−u “trµn ngËp l·nh thæ” cña Mü-ngôy sau hiÖp ®Þnh Paris, ®Ønh cao cña th¾ng lîi lµ cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy Xu©n 1975 ®· gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam, kÕt thóc vÎ vang cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cña nh©n d©n ViÖt Nam. Qua h¬n hai m−¬i n¨m chiÕn ®Êu, nh©n d©n ViÖt Nam ®· ®¸nh th¾ng cuéc chiÕn tranh x©m l−îc thùc d©n míi víi quy m« lín nhÊt, dµi ngµy nhÊt, ¸c liÖt vµ d· man nhÊt mµ Mü tiÕn hµnh ë ViÖt Nam kÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai cho ®Õn nay. 3
Trong th¾ng lîi cña qu©n d©n miÒn Nam ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü, qu©n d©n T©y Ninh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh¸ quan träng cña m×nh. Víi mét vÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng, lµ ®Þa bµn ®ãng qu©n cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ë miÒn Nam vµ lµ vïng träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña Mü-ngôy trong suèt cuéc chiÕn tranh; do ®ã, T©y Ninh cã ®iÒu kiÖn thÓ hiÖn vai trß cña m×nh lµ gãp phÇn lµm thÊt b¹i c¸c chiÕn l−îc chiÕn tranh cña Mü triÓn khai ë miÒn Nam ViÖt Nam nªn T©y Ninh ®−îc mÖnh danh “quª h−¬ng trung dòng kiªn c−êng”. ChiÕn tranh ®· ®i qua nh−ng hËu qu¶ cña nã vÉn cßn, lÞch sö lµ hiÖn thùc kh¸ch quan nªn mét sù nhËn thøc, ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ nã lµ cÇn thiÕt. Trong c«ng cuéc x©y dùng quª h−¬ng T©y Ninh h«m nay, viÖc nhËn thøc vµ gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ vÒ sù ®ãng gãp cña ®Þa ph−¬ng vµo th¾ng lîi cña cuéc chiÕn tranh chèng Mü ë miÒn Nam lµ viÖc nªn lµm. Tõ chç hiÓu vµ tù hµo vÒ quª h−¬ng, thÕ hÖ trÎ T©y Ninh sÏ thÊy tr¸ch nhiÖm cña m×nh lµ ph¶i ra søc gi÷ g×n, x©y dùng, ph¸t triÓn quª h−¬ng T©y Ninh cïng s¸nh vai víi c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. Víi lý do trªn vµ b¶n th©n lµ ng−êi ®−îc sinh ra, lín lªn trªn ®Êt T©y Ninh giµu truyÒn thèng nªn t«i chän ®Ò tµi “ Vai trß cña T©y Ninh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam ViÖt Nam (1954-1975)” ®Ó nghiªn cøu. §Ò tµi hy väng gãp phÇn nhá vµo hiÓu thªm lÞch sö T©y Ninh, ®ång thêi nã lµ nguån t− liÖu gi¸o dôc cña ®Þa ph−¬ng. 2. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu *Cuéc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü ë ViÖt Nam vµ cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng mµ nh©n d©n ViÖt Nam tiÕn hµnh chèng Mü thùc chÊt lµ mét cuéc ®ông ®Çu lÞch sö. V× thÕ, khi Mü thÊt b¹i t¹i ViÖt Nam, giíi nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc- kÓ c¶ n−íc Mü- ®· quan t©m nghiªn cøu vÒ cuéc chiÕn tranh nµy vµ ®· cho ra ®êi nhiÒu c«ng tr×nh, nhiÒu t¸c phÈm víi nh÷ng c¸i nh×n tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau cña cuéc chiÕn nh− : Gi¸o s− TrÇn Nh©m víi “Cuéc ®Êu trÝ ë tÇm cao cña trÝ tuÖ ViÖt Nam”. T¸c phÈm ph©n tÝch vÒ cuéc chiÕn tranh chèng Mü mµ ViÖt Nam giµnh th¾ng lîi cuèi cïng lµ mét cuéc ®Êu vÒ trÝ cña ViÖt Nam vÒ mäi mÆt víi ®Õ quèc Mü ®Ó tõng b−íc ®¸nh b¹i c¸c ©m m−u chiÕn l−îc cña Mü. §¹i t−íng V¨n TiÕn Dòng víi “VÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n−íc”. T¸c phÈm nµy lµ sù bæ sung, hoµn chØnh cña hai cuèn s¸ch mµ t¸c gi¶ viÕt tr−íc ®ã: “B−íc ngoÆt lín cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü”, viÕt n¨m 1989; “Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü- Toµn th¾ng”, viÕt n¨m 1991. Néi dung chñ yÕu cña t¸c phÈm lµ: thø nhÊt, nãi vÒ nhiÖm vô ®¸nh th¾ng qu©n viÔn chinh Mü vµ ®¸nh b¹i chiÕn l−îc “ChiÕn tranh côc bé” cña chóng ®· t¹o ra 4
b−íc ngoÆt cã tÝnh chiÕn l−îc cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü; thø hai, nãi vÒ viÖc ®¸nh b¹i chiÕn l−îc “ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh” cña Mü, gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam, lµm thÊt b¹i hoµn toµn ©m m−u x©m l−îc cña Mü ®èi víi ViÖt Nam. ViÖn lÞch sö qu©n sù víi “§¹i th¾ng mïa Xu©n 1975 nguyªn nh©n vµ bµi häc”; NguyÔn Huy Toµn víi “30 n¨m chiÕn tranh c¸ch m¹ng ViÖt nam 1945-1975”; §¹i t−íng Lª Träng TÊn víi “§¹i th¾ng mïa Xu©n 1975”; Gabriel Kolko víi “Gi¶i phÈu mét cuéc chiÕn tranh”…Nh÷ng t¸c phÈm nµy ®i vµo nghiªn cøu, ph©n tÝch s©u s¾c vÒ cuéc chiÕn tranh cña Mü víi d©n téc ViÖt Nam mµ cuèi cïng lµ sù thÊt b¹i th¶m h¹i cña Mü trªn dÊt n−íc ViÖt Nam khi ph¶i ®èi ®Çu víi mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. §Æc biÖt, nh©n dÞp kû niÖm 30 n¨m gi¶i phãng miÒn Nam, nhiÒu håi ký, nhiÒu c«ng tr×nh vµ t− liÖu nghiªn cøu vÒ cuéc chiÕn tranh chèng Mü ®−îc c«ng bè gióp hiÓu râ h¬n cuéc chiÕn tranh nµy. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nªu trªn vµ nh÷ng håi ký cña nh÷ng ng−êi trùc tiÕp tham gia chØ ®¹o, l·nh ®¹o cuéc chiÕn hoÆc tõng chiÕn dÞch hay trËn ®¸nh ®· cung cÊp cho ng−êi nghiªn cøu ®Ò tµi nµy nguån t− liÖu quý. Tuy nhiªn, tÊt c¶ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chØ dõng l¹i ë viÖc nghiªn cøu mét c¸ch tæng thÓ vÒ cuéc chiÕn tranh, ch−a ®i vµo nghiªn cøu cô thÓ vÒ vai trß vµ sù ®ãng gãp cña c¸c ®Þa ph−¬ng vµo th¾ng lîi chung cña d©n téc trong cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng chèng Mü x©m l−îc. *ViÖc nghiªn cøu cô thÓ vÒ ®Þa ph−¬ng T©y Ninh vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ë T©y Ninh ®· cã mét sè c«ng tr×nh ®−îc c«ng bè nh− : Ban tæng kÕt chiÕn tranh tØnh T©y Ninh víi “L−îc sö T©y Ninh”. Tµi liÖu nµy nªu lªn mét c¸ch s¬ l−îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh- ph¸t triÓn cña vïng ®Êt T©y Ninh: ®Êt ®ai, con ng−êi, truyÒn thèng, ¸nh s¸ng cña §¶ng vµo T©y Ninh vµ qu¸ tr×nh nh©n d©n chèng kÎ thï x©m l−îc, x©y dùng quª h−¬ng T©y Ninh d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Ban tæng kÕt chiÕn tranh tØnh T©y Ninh víi “T©y Ninh 30 n¨m trung dòng kiªn c−êng”. T¸c phÈm nµy ®· tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ ®Þa lý, con ng−êi, truyÒn thèng cña T©y Ninh; ®Æc biÖt lµ tr×nh bµy qu¸ tr×nh 30 n¨m (1945-1975) qu©n d©n c¶ n−íc nãi chung vµ T©y Ninh nãi riªng ®· tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ Mü d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, cña TØnh uû T©y Ninh ®· ®i ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn. Trong 30 n¨m chiÕn ®Êu, qu©n d©n T©y Ninh ®· ra søc x©y dùng lùc l−îng, x©y dùng c¨n cø ngµy cµng v÷ng m¹nh ®Ó ®¶m b¶o nhiÖm vô trªn giao, gãp phÇn cïng toµn MiÒn ®¸nh b¹i c¸c chiÕn l−îc chiÕn tranh Mü thùc hiÖn ë miÒn Nam mµ T©y Ninh lµ n¬i chóng chän lµm thÝ 5
®iÓm thùc hiÖn. Qu¸ tr×nh ®ã cßn lµ nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt, lµ nh÷ng trang sö hµo hïng trong lÞch sö d©n téc vµ lÞch sö ®Þa ph−¬ng T©y Ninh. §oµn Thanh niªn céng s¶n Hå ChÝ Minh tØnh T©y Ninh víi “Ba thÕ hÖ xanh- Mét chÆng ®−êng”. §©y lµ mét ký sù lÞch sö ghi l¹i qu¸ tr×nh chiÕn ®Êu ®Çy khã kh¨n gian khæ nh−ng rÊt anh hïng cña tuæi trÎ vµ nh©n d©n T©y Ninh ®Ó T©y Ninh cã ®−îc mét lÞch sö trung dòng kiªn c−êng. C«ng tr×nh lµ mét tËp hîp nh÷ng håi ký cña nh÷ng ng−êi ®· tõng trùc tiÕp tham gia chiÕn ®Êu trong chiÕn tranh vµ lµ c¸n bé l·nh ®¹o cña TØnh khi chiÕn tranh kÕt thóc. Uû ban nh©n d©n tØnh T©y Ninh víi c«ng tr×nh “§Þa chÝ T©y Ninh”. C«ng tr×nh nµy do Së V¨n ho¸- Th«ng tin T©y Ninh kÕt hîp ViÖn khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n thµnh phè Hå ChÝ Minh thùc hiªn d−íi d¹ng tØnh chÝ. Néi dung chñ yÕu cña c«ng tr×nh lµ ghi chÐp, miªu t¶, giíi thiÖu nh÷ng h×nh ¶nh- sù kiÖn c¬ b¶n nh−ng kh¸ toµn diÖn vÒ vïng ®Êt T©y Ninh x−a vµ nay. §ã lµ: giíi thiÖu vÒ ®Æc ®iÓm cña tù nhiªn; c¸c céng ®ång c− d©n ®· tõng cã mÆt, sinh sèng trªn ®Êt T©y Ninh; ghi l¹i qu¸ tr×nh h×nh thµnh, thay ®æi ®Þa giíi hµnh chÝnh cña tØnh vµ c¸c ®Þa ph−¬ng trong tØnh qua tõng thêi kú lÞch sö; hÖ thèng l¹i truyÒn thèng kiªn c−êng bÊt khuÊt, sù hy sinh anh dòng cña qu©n d©n trong tØnh qua c¸c thêi kú lÞch sö chèng ngo¹i x©m; giíi thiÖu vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, ®êi sèng, v¨n ho¸, x· héi, nh÷ng con ng−êi vµ di tÝch lÞch sö…cña T©y Ninh. Ban khoa häc lÞch sö qu©n sù TØnh ®éi T©y Ninh víi “LÞch sö lùc l−îng vâ trang tØnh T©y Ninh (1945-1975)” (2 tËp). C«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ph¸t ho¹ l¹i bøc tranh qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn, chiÕn ®Êu vµ tr−ëng thµnh cña lùc l−îng vâ trang T©y Ninh ®−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng bé tØnh T©y Ninh. §Æc biÖt, TËp 2 cña c«ng tr×nh ®· nghiªn cøu rÊt chi tiÕt, cô thÓ vÒ cuéc chiÕn ®Êu cña lùc l−îng vò trang T©y Ninh chèng l¹i c¸c chiÕn l−îc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü, lËp nªn nh÷ng chiÕn th¾ng trªn ®Êt T©y Ninh. Ban Tuyªn huÊn cña HuyÖn uû c¸c huyÖn- thÞ x· trong tØnh ®Òu nghiªn cøu biªn so¹n vÒ LÞch sö c¸ch m¹ng cña ®Þa ph−¬ng m×nh. Néi dung c¸c c«ng tr×nh nµy chñ yÕu lµ nãi vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ chiÕn ®Êu cña ®Þa ph−¬ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng bé ®Þa ph−¬ng. Së V¨n ho¸-Th«ng tin vµ B¶o tµng T©y Ninh víi tµi liÖu “Di tÝch lÞch sö- v¨n ho¸ danh lam th¾ng c¶nh tØnh T©y Ninh”. Tµi liÖu giíi thiÖu hÖ thèng Di tÝch c¨n cø ®Þa ë c¸c huyÖn- thÞ vµ mét sè ®¬n vÞ tiªu biÓu trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ Mü víi tinh thÇn “QuyÕt tö gi÷ quª h−¬ng”; ngoµi ra, tµi liÖu cßn ®Ò cËp ®Õn mét sè c«ng tr×nh kiÕn tróc vµ ®Þa danh ®· ®i vµo lÞch sö. 6
Së Gi¸o dôc- §µo t¹o T©y Ninh víi c«ng tr×nh “LÞch sö ®Þa ph−¬ng T©y Ninh gi¶ng d¹y trong tr−êng phæ th«ng” cña tËp thÓ gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n lÞch sö. Néi dung cña tµi liÖu lµ dùa trªn c¬ së LÞch sö ®Þa ph−¬ng ®Ó biªn so¹n thµnh c¸c bµi häc lÞch sö theo c¸c giai ®o¹n lÞch sö t−¬ng øng víi LÞch sö d©n téc. Héi ®ång chØ ®¹o biªn so¹n lÞch sö §¶ng bé miÒn §«ng Nam Bé víi “LÞch sö §¶ng bé miÒn §«ng Nam bé l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü (1945-1975)”, ®©y lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu lín cña §¶ng bé miÒn §«ng Nam bé. Néi dung cña tµi liÖu x¸c ®Þnh vÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng cña khu vùc nµy trong cuéc chiÕn tranh vµ qu¸ tr×nh l·nh ®¹o cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng cña §¶ng bé miÒn §«ng Nam bé nh»m t¹o thÕ vµ lùc ®Ó lÇn l−ît ®¸nh b¹i c¸c chiÕn l−îc chiÕn tranh cña Mü, gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo th¾ng lîi chung cho c¸ch m¹ng miÒn Nam. Ban chÊp hµnh §¶ng bé tØnh T©y Ninh, Bé t− lÖnh Qu©n khu 7 víi “ChiÕn th¾ng Tua Hai vµ phong trµo §ång khëi ë miÒn §«ng Nam bé”. §©y lµ tËp hîp nh÷ng tham luËn cña c¸c nhµ nghiªn cøu, cña nh÷ng nh©n vËt ®· tõng tham gia l·nh ®¹o, thùc hiÖn cuéc tËp kÝch thµnh Tua Hai n¨m 1960 trong Héi th¶o “Kû niÖm 40 n¨m chiÕn th¾ng Tua Hai” do §¶ng bé tØnh T©y Ninh phèi hîp víi Bé T− lÖnh qu©n khu 7 tæ chøc. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu kÓ trªn gióp hiÓu vÒ T©y Ninh trong chiÕn tranh chèng Mü. ThÕ nh−ng, viÖc ®i s©u nghiªn cøu ®Ó thÊy ®−îc vai trß, sù ®ãng gãp cña T©y Ninh vµo th¾ng lîi cña cuéc chiÕn tranh chèng Mü ë miÒn Nam th× cßn lµ vÊn ®Ò bá ngâ; lµ vÊn ®Ò cÇn ®−îc ®i s©u nghiªn cøu. 3. §èi t−îng nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu ®−îc x¸c ®Þnh lµ t×m hiÓu vai trß cña T©y Ninh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü x©m l−îc vµ chÕ ®é tay sai cña Mü ë miÒn Nam tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1975. Kh«ng gian nghiªn cøu ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®Þa bµn tØnh T©y Ninh theo sù ph©n chia ranh giíi cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn. Ph¹m vi nghiªn cøu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò: -VÞ trÝ chiÕn l−îc cña T©y Ninh trong cuéc kh¸ng chiÕn vµ nh÷ng th¾ng lîi cña qu©n d©n T©y Ninh ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh mµ Mü tiÕn hµnh trªn ®Êt T©y Ninh. -Nh÷ng ®ãng gãp cña T©y Ninh trªn c¸c lÜnh vùc ®Ó t¹o thÕ vµ lùc cho c¸ch m¹ng giµnh th¾ng lîi. -Ph©n tÝch kh¸i qu¸t mèi liªn hÖ gi÷a ®Þa ph−¬ng (T©y Ninh) víi miÒn Nam trong chiÕn tranh ®Ó x¸c ®Þnh sù ®ãng gãp cña ®Þa ph−¬ng vµo th¾ng lîi chung. 4. NhiÖm vô nghiªn cøu 7
Víi ®Ó tµi “ Vai trß cña T©y Ninh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam ViÖt Nam (1954-1975)”, t¸c gi¶ x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô nghiªn cøu c¬ b¶n sau: -Nghiªn cøu lý luËn liªn quan ®Õn chiÕn tranh; nh÷ng v¨n b¶n chØ ®¹o, l·nh ®¹o tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh chèng Mü cña §¶ng; mèi quan hÖ lÞch sö ®Þa ph−¬ng- lÞch sö d©n téc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö. -Nghiªn cøu cuéc chiÕn tranh Mü tiÕn hµnh ë miÒn Nam tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1975. -Nh÷ng th¾ng lîi cña qu©n d©n miÒn Nam ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1975. -Vai trß cña T©y Ninh vµ nh÷ng th¾ng lîi cña qu©n d©n T©y Ninh trong cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµ tay sai ë miÒn Nam tõ 1954 ®Õn 1975 d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng bé T©y Ninh. -Ph©n tÝch, kh¸i qu¸t ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña T©y Ninh vµo th¾ng lîi cña cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµ tay sai ë miÒn Nam. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu t¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµm c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn cho viÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c sù kiÖn lÞch sö. Mét sè ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông: -Ph−¬ng ph¸p tËp hîp t− liÖu: lµ ®äc, s−u tÇm c¸c lo¹i tµi liÖu cã liªn quan ®Ó cã nguån t− liÖu gióp gi¶i quyÕt néi dung ®Ò tµi. Trong nghiªn cøu, sù kiÖn lµ kh«ng khÝ cña nhµ khoa häc, do ®ã nÕu kh«ng cã c¸c sù kiÖn (t− liÖu) th× kh«ng thÓ cã c«ng tr×nh khoa häc. Nguån t− liÖu cµng nhiÒu th× kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh nghiªn cøu cµng cao. V× vËy, ng−êi nghiªn cøu cÇn sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng lµ tËp hîp, tÝch luü nguån t− liÖu. -Ph−¬ng ph¸p hÖ thèng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸: lµ sau khi cã ®−îc nguån t− liÖu, ng−êi nghiªn cøu tiÕn hµnh xö lý nã ®Ó cã ®−îc t− liÖu tin cËy, cã tÝnh hÖ thèng ®Ó t¹o c¬ së cho viÖc kh¸i qu¸t vÊn ®Ò nh»m phôc vô cho nhiÖm vô gi¶i quyÕt néi dung, yªu cÇu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. -Ph−¬ng ph¸p lÞch sö: lµ ph−¬ng ph¸p dùa trªn nh÷ng sù kiÖn lÞch sö cô thÓ ph¶n ¸nh nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi còng nh− t¸c ®éng qua l¹i cña nh÷ng ho¹t ®éng ®ã trªn c¸c lÜnh vùc x· héi kh¸c nhau, mµ m« t¶ kh«i phôc l¹i qu¸ khø gÇn gièng nh− x−a kia nã ®· tõng diÔn ra, tõng tån t¹i. -Ph−¬ng ph¸p logic: kh¸c víi ph−¬ng ph¸p lÞch sö lµ xem xÐt lÞch sö mét c¸ch cô thÓ, ph−¬ng ph¸p logic xem xÐt c¸c sù kiÖn lÞch sö trªn nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t, kh«ng nh»m vÏ l¹i 8
bøc tranh lÞch sö cô thÓ, mµ h−íng tíi viÖc rót ra nh÷ng kÕt luËn khoa häc cã tÝnh chÊt tæng qu¸t, nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung kh¸ch quan, h−íng tíi viÖc t×m tßi c¸i b¶n chÊt, c¸i tÊt yÕu cña lÞch sö. C¶ hai ph−¬ng ph¸p lÞch sö vµ logic cÇn ®−îc c¸c nhµ sö häc kÕt hîp sö dông trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn tõ kh©u s−u tÇm, ph©n tÝch, phª ph¸n t− liÖu ®Õn kh©u biªn so¹n. NÕu chØ cÇn vËn dông lÖch mét ph−¬ng ph¸p, ng−êi nghiªn cøu dÔ ®i ®Õn kÕt luËn kh«ng chÝnh x¸c, lµm h¹n chÕ gi¸ trÞ c«ng tr×nh nghiªn cøu. Ngoµi ra, t¸c gi¶ cßn sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−: ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp… §Æc biÖt lµ trao ®æi, trß chuyÖn trùc tiÕp víi nh÷ng nhµ nghiªn cøu lÞch sö T©y Ninh ®Ó cã nguån t− liÖu tin cËy vµ ®−îc sù gióp ®ì trong khi thùc hiÖn ®Ò tµi. 6. ý nghÜa ®Ò tµi: TiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “Vai trß cña T©y Ninh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam ViÖt Nam (1954-1975)” nh»m: -HiÓu râ h¬n vÒ cuéc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü tiÕn hµnh ë miÒn Nam. -ThÊy ®−îc Qu©n d©n miÒn Nam nãi chung vµ T©y Ninh nãi riªng ®· tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh nh©n d©n chèng l¹i chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü vµ chÕ ®é tay sai ®i ®Õn th¾ng lîi nh− thÕ nµo? -ThÊy ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña T©y Ninh vµo th¾ng lîi cña cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµ chÕ ®é tay sai ë miÒn Nam, gãp phÇn ®−a lÞch sö d©n téc sang trang míi. -Gãp phÇn lµm s¸ng tá vÒ lÞch sö ®Þa ph−¬ng vµ sö dông nã lµm t− liÖu gi¸o dôc cña ®Þa ph−¬ng. 7. CÊu tróc luËn v¨n: Ngoµi c¸c phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc, luËn v¨n gåm cã bèn ch−¬ng: Ch−¬ng 1: T×nh h×nh T©y Ninh ®Õn tr−íc n¨m 1960. Ch−¬ng 2: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n tõ n¨m 1961 ®Õn 1965. Ch−¬ng 3: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n tõ n¨m 1965 ®Õn 1968. Ch−¬ng 4: Vai trß cña T©y Ninh trong giai ®o¹n tõ n¨m 1969 ®Õn 1975. 9
Ch−¬ng 1 T×nh h×nh T©y Ninh ®Õn tr−íc n¨m 1960 1.1. S¬ l−îc qu¸ tr×nh thµnh lËp tØnh T©y Ninh 1.1.1.Thêi kú tõ n¨m 1945 vÒ tr−íc Vµo ®Çu thÕ kû XVII, m¶nh ®Êt T©y Ninh vÉn cßn lµ mét vïng rõng rËm hoang vu vµ ®Çy thó d÷, d©n c− b¶n ®Þa rÊt th−a thít. Víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, khÝ hËu, s«ng ngßi, rõng nguyªn sinh vµ c¸c nguån tµi nguyªn kh¸c nªn ®©y lµ n¬i cã tiÒm n¨ng v« tËn më réng vßng tay chµo ®ãn nh÷ng c− d©n ®Õn ®©y më ®Êt. §Õn n¨m 1658, nh÷ng téc ng−êi ViÖt ®Çu tiªn míi ®Õn ®©y khai hoang lËp Êp vµ lµm ¨n sinh sèng ë vïng Tr¶ng Bµng ngµy nay. §Õn n¨m MËu DÇn (1698), chóa NguyÔn Phóc Chu lËp phñ Gia §Þnh, xø §ång Nai lµm huyÖn Ph−íc Long, xø Sµi Gßn lµm huyÖn T©n B×nh, dùng dinh Phiªn TrÊn, vïng ®Êt T©y Ninh lóc ®ã thuéc dinh Phiªn TrÊn, víi tªn gäi ®¹o Quang Phong thuéc phñ Gia §Þnh. Lóc phñ Gia §Þnh ®−îc gäi lµ trÊn Gia §Þnh, råi thµnh Gia §Þnh th× ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña T©y Ninh ch−a cã g× thay ®æi. §Õn khi vua Minh M¹ng (1838) ®æi tØnh Phiªn An thµnh tØnh Gia §Þnh th× T©y Ninh lµ mét phñ cña tØnh Gia §Þnh, víi 2 huyÖn lµ T©n Ninh vµ Quang Ho¸. Khi Ph¸p chiÕm Nam Kú, n¨m 1867 Ph¸p ra nghÞ ®Þnh qui ®Þnh tæ chøc l¹i 6 tØnh thµnh 24 khu tham biÖn, tØnh Gia §Þnh ®æi thµnh tØnh Sµi Gßn gåm 7 khu tham biÖn th× vïng ®Êt T©y Ninh lóc ®ã thuéc khu tham biÖn T©y Ninh vµ Quang Ho¸ cña tØnh Sµi Gßn. N¨m 1872 Ph¸p thµnh lËp h¹t T©y Ninh vµ ®Õn n¨m 1897 h¹t T©y Ninh cã 2 quËn: Th¸i B×nh cã 7 tæng víi 34 lµng vµ Tr¶ng Bµng cã 3 tæng víi 16 lµng. N¨m 1900, theo quyÕt ®Þnh cña Toµn quyÒn Paul Doumer, T©y Ninh chÝnh thøc lµ mét tØnh cña miÒn §«ng Nam bé gåm 2 quËn nh− trªn. §Þa giíi hµnh chÝnh nµy cña tØnh T©y Ninh c¬ b¶n ®−îc duy tr× cho ®Õn nay . N¨m 1942, TØnh tr−ëng T©y Ninh ®æi tªn quËn Th¸i B×nh thµnh quËn Ch©u Thµnh vµ ®Ò nghÞ thµnh lËp thÞ x· T©y Ninh. 1.1.2. Thêi kú tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1954 T¹i T©y Ninh, thêi kú nµy tån t¹i song song hai chÝnh quyÒn: *ChÝnh quyÒn thùc d©n vµ tay sai: Sau khi chiÕm l¹i T©y Ninh, chÝnh quyÒn thùc d©n vµ tay sai vÉn gi÷ nguyªn tr¹ng ®¬n vÞ hµnh ch¸nh lµ hai quËn Ch©u Thµnh vµ Tr¶ng Bµng. §Õn n¨m 1948, chóng lËp thªm quËn Gß DÇu H¹. 10
*ChÝnh quyÒn kh¸ng chiÕn: Th¸ng 11-1946, c¶ n−íc chia lµm 12 khu hµnh ch¸nh- qu©n sù, tØnh T©y Ninh thuéc Khu 7 víi hai quËn Ch©u Thµnh vµ Tr¶ng Bµng. §Õn n¨m 1949, thµnh lËp thªm huyÖn Kh¨n Xuyªn. Sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II, Trung −¬ng chñ tr−¬ng s¸p nhËp tØnh nh»m t¹o søc m¹nh cho c¸c chiÕn tr−êng. Th¸ng 5-1951, Uû ban hµnh ch¸nh kh¸ng chiÕn Nam bé quyÕt ®Þnh nhËp hai huyÖn §øc Hoµ vµ Trung HuyÖn cña tØnh Chî Lín víi tØnh Gia §Þnh vµ tØnh T©y Ninh thµnh tØnh Gia §Þnh Ninh. TØnh nµy tån t¹i cho ®Õn n¨m 1954. Còng trong n¨m 1951, khu c¨n cø ®Þa Trµ Vong ®−îc më réng thµnh huyÖn c¨n cø ®Þa D−¬ng Minh Ch©u thuéc Ph©n liªn khu miÒn §«ng vµ Xø uû Nam bé chØ ®¹o kh¸ng chiÕn. §Ó thuËn lîi h¬n trong chØ ®¹o kh¸ng chiÕn, huyÖn Kh¨n Xuyªn ®−îc nhËp vµo huyÖn Ch©u thµnh n¨m 1953. Nh− vËy, ®Õn n¨m 1954, tØnh T©y Ninh cã ba huyÖn: Ch©u Thµnh, Tr¶ng Bµng vµ D−¬ng Minh Ch©u. 1.1.3. Thêi kú tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1975 *VÒ phÝa chÝnh quyÒn nguþ Sµi Gßn: Tõ sau HiÖp ®Þnh Geneva ®Õn cuèi n¨m 1955, chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm vÉn gi÷ nguyªn tr¹ng ranh giíi hµnh chÝnh cò cña tØnh T©y Ninh. Nh−ng tõ ®Çu n¨m 1956 trë ®i, nguþ quyÒn ®· nhiÒu lÇn thay ®æi ranh giíi c¸c quËn, x· cña tØnh. N¨m 1956, Êp Ph−íc ChØ (huyÖn Tr¶ng Bµng) bÞ c¾t ®Ó nhËp vÒ tØnh Long An do vÞ trÝ giao th«ng kh«ng thuËn lîi. Theo NghÞ ®Þnh 01/BNV/HC-N§ ngµy 3-1-1957, nguþ quyÒn Sµi Gßn chia tØnh T©y Ninh lµm ba quËn: Ch©u Thµnh cã 6 tæng; Gß DÇu H¹ cã 3 tæng; Tr¶ng Bµng cã 1 tæng. Sau ®ã, c¸c tæng vµ x· còng cã sù thay ®æi. Do ®Þa bµn réng, khã kh¨n trong qu¶n lý nªn n¨m 1959, chóng chia quËn Ch©u Thµnh ra lµm hai quËn lµ Ph−íc Ninh vµ Phó Kh−¬ng; chia quËn Gß DÇu H¹ ra lµm hai quËn lµ HiÕu ThiÖn vµ Khiªm Hanh. N¨m 1961, quËn Tr¶ng Bµng ®æi tªn thµnh quËn Phó §øc. N¨m 1963, c¾t x· BÕn Cñi cña quËn Khiªm Hanh ®Ó s¸p nhËp vµo huyÖn Tri T©m cña tØnh B×nh D−¬ng. §Õn th¸ng 10-1963, ®Ó t¨ng c−êng tuyÕn phßng thñ h−íng T©y B¾c Sµi Gßn, nguþ quyÒn ®· t¸ch hai quËn §øc Hoµ vµ §øc HuÖ cña tØnh Long An nhËp víi quËn Phó §øc cña tØnh T©y Ninh vµ Cñ Chi cña Gia §Þnh lËp ra tØnh HËu NghÜa. Víi quyÕt ®Þnh nµy cña nguþ quyÒn th× ranh giíi T©y Ninh cã sù thay ®æi lín lµ mÊt huyÖn Tr¶ng Bµng cò, tØnh chØ cßn cã 4 quËn víi 8 tæng gåm 46 x·. 11
Nh− vËy: thêi kú 1954-1975, ®Ó qu¶n lý chÆt vµ thùc hiÖn ©m m−u gom d©n vµo c¸c Êp chiÕn l−îc, b×nh ®Þnh vµ tiªu diÖt c¸ch m¹ng, t¨ng c−êng phßng thñ cho thñ ®« Sµi Gßn, nguþ quyÒn ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh- chia nhá ®Þa giíi hµnh chÝnh tØnh T©y Ninh. *VÒ phÝa chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng: Sau HiÖp ®Þnh Geneva, ta thµnh lËp thÞ x· T©y Ninh vµ huyÖn Toµ Th¸nh. N¨m 1960, ta lËp khu c¨n cø ®Þa míi lÊy tªn C1000 trùc thuéc Trung −¬ng Côc miÒn Nam. Sang n¨m 1961, C1000 ®æi thµnh khu c¨n cø C105 trùc thuéc R; thµnh lËp huyÖn BÕn CÇu; t¸ch huyÖn Tr¶ng Bµng ®Ó lËp thªm huyÖn Gß DÇu. N¨m 1961 T©y Ninh thuéc Khu 7 miÒn §«ng hay Khu 1 hoÆc T1 gåm c¸c tØnh: Bµ RÞa- Long Kh¸nh, Biªn Hßa, Thñ DÇu Mét, Ph−íc Thµnh, Ph−íc Long vµ T©y Ninh. Cuèi n¨m 1967, do yªu cÇu ph¸t triÓn cña chiÕn tr−êng, c¸c quËn néi- ngo¹i thµnh thuéc ®Æc khu Sµi Gßn- Chî Lín vµ mét sè huyÖn cña c¸c tØnh ven Sµi Gßn ®−îc s¾p xÕp l¹i thµnh ph©n khu. HuyÖn Tr¶ng Bµng ®−îc giao vÒ Ph©n khu 1 thuéc ®Æc khu Sµi Gßn- Chî Lín. Th¸ng 10-1967 chuÈn bÞ cho cuéc tiÕn c«ng n¨m MËu Th©n (1968) c¸c Khu ®−îc gi¶i thÓ ®Ó thµnh lËp c¸c ph©n Khu h×nh thµnh 5 c¸nh qu©n tiÕn c«ng vµo Sµi Gßn. T©y Ninh thuéc ph©n Khu 1 trªn h−íng T©y B¾c vµo Sµi Gßn. §Õn n¨m 1972, khu c¨n cø C105 ®−îc gi¶i phãng hoµn toµn, Trung −¬ng Côc giao c¨n cø nµy l¹i cho tØnh T©y Ninh vµ lËp thµnh huyÖn T©n Biªn; ®ång thêi huyÖn Tr¶ng Bµng còng ®−îc tr¶ vÒ T©y Ninh. Khi c¸c ph©n Khu gi¶i thÓ kh«i phôc l¹i c¸c Khu nh− tr−íc ®©y, T©y Ninh thuéc Khu 7 hay Khu miÒn §«ng. §Çu n¨m 1975 tØnh T©y Ninh vµ tØnh B×nh Ph−íc t¸ch khái Khu 7, trùc thuéc Trung −¬ng Côc miÒn Nam vµ Bé ChØ huy MiÒn. Tõ ®©y, tØnh T©y Ninh trë l¹i ranh giíi cò cho ®Õn khi kÕt thóc cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµ tay sai. NhËn xÐt: thêi kú 1954-1975, chóng ta ®· thµnh lËp nhiÒu huyÖn míi, khu c¨n cø, ®iÒu chØnh ®Þa giíi cña T©y Ninh ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh chiÕn tr−êng, chèng l¹i ©m m−u cña kÎ thï vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng thÕ vµ lùc c¸ch m¹ng, chñ ®éng tiÕn c«ng ®Þch trªn chiÕn tr−êng, b¶o vÖ c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña miÒn Nam. §©y lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®èi víi c¸ch m¹ng, nhÊt lµ khi chiÕn tr−êng ngµy cµng ¸c liÖt trªn ®Êt T©y Ninh. 1.1.4. Thêi kú tõ n¨m 1975 ®Õn nay Trªn c¬ së nh÷ng huyÖn ®−îc thµnh lËp trong kh¸ng chiÕn, n¨m 1989, T©y Ninh lËp thªm huyÖn T©n Ch©u tõ mét phÇn ®Êt cña huyÖn T©n Biªn vµ D−¬ng Minh Ch©u. HiÖn nay tØnh T©y Ninh cã 1 thÞ x· vµ 8 huyÖn. 12
1.2 VÞ trÝ chiÕn l−îc cña T©y Ninh: MiÒn §«ng Nam bé ë vµo vÞ trÝ chuyÓn tiÕp gi÷a cao nguyªn miÒn Nam víi ®ång b»ng s«ng Cöu Long, l−ng dùa vµo d·y Tr−êng S¬n vµ vïng rõng nói Nam §«ng D−¬ng, mÆt h−íng xuèng ®ång b»ng vµ biÓn §«ng. MiÒn §«ng Nam bé cã vÞ trÝ chiÕn lù¬c quan träng c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù, v¨n hãa x· héi vµ giao l−u quèc tÕ. Trong thêi kú 1945-1975, ®èi víi thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü, n¬i ®©y lu«n lu«n lµ ®Þa bµn mang ý nghÜa sèng cßn cña cuéc chiÕn tranh x©m l−îc. Vïng nµy tËp trung nhiÒu tiÒm lùc kinh tÕ, h¶i c¶ng, s©n bay vµ hÖ thèng ®−êng giao th«ng thñy bé quan träng. §Æc biÖt n»m gi÷a ®Þa bµn miÒn §«ng Nam bé, thµnh phè Sµi Gßn lµ ®¹i b¶n doanh cña qu©n viÔn chinh x©m l−îc; lµ thñ phñ, trung t©m chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa cña chÕ ®é ngôy quyÒn; n¬i ph¸t ra vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng chiÕn l−îc, c¸c kÕ ho¹ch- biÖn ph¸p vµ thñ ®o¹n chiÕn thuËt cña cuéc chiÕn tranh; n¬i bè trÝ phÇn lín lùc l−îng qu©n sù víi nh÷ng ®¬n vÞ c¬ ®éng chiÕn l−îc sõng sá vµ hÖ thèng kho tµng dù tr÷ vËt chÊt kÜ thuËt nu«i sèng guång m¸y cuéc chiÕn tranh x©m l−îc. §èi víi ta, miÒn §«ng Nam bé cã 3 vïng chiÕn l−îc hoµn chØnh (®« thÞ, n«ng th«n ®ång b»ng, n«ng th«n rõng nói), cã h¶i c¶ng vµ bê biÓn, cã ®−êng biªn giíi. §«ng Nam bé lµ n¬i tËp trung víi tØ lÖ cao c«ng nh©n c«ng nghiÖp, c«ng nh©n c¸c ®ån ®iÒn cao su, ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ; n¬i héi tô truyÒn thèng d©n téc vµ b¶n lÜnh cña nh÷ng ng−êi tiªn phong më ®Êt, cã tinh thÇn ®Êu tranh kiªn c−êng trong c«ng cuéc chinh phôc thiªn nhiªn vµ chèng giÆc ngo¹i x©m; lµ ®Þa bµn thÓ hiÖn sù vËn dông ®Çy ®ñ ®−êng lèi qu©n sù, chÝnh trÞ cña §¶ng ta vÒ tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh nh©n d©n, toµn d©n toµn diÖn; lµ ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn thÓ hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp truyÒn thèng ®oµn kÕt chiÕn ®Êu chèng kÎ thï chung cña hai d©n téc ViÖt Nam- Campuchia. Sµi Gßn- miÒn §«ng Nam bé lµ n¬i më ®Çu vµ kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng x©m l−îc thêi kú 1945-1975. MiÒn §«ng Nam bé cã mét miÒn ®Êt lµm l¸ ch¾n gi÷ g×n an ninh phÝa T©y cña Tæ quèc vµ lµ n¬i tiÕp gi¸p ®ång b»ng s«ng Cöu Long b¸t ng¸t ruéng v−ên víi c©y tr¸i bèn mïa xanh tèt sum sª, ®ã lµ tØnh T©y Ninh. Trong cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµ tay sai, T©y Ninh lµ mét tØnh n»m vÒ phÝa T©y B¾c thñ ®« Sµi Gßn cña nguþ quyÒn vµ gi¸p víi n−íc Campuchia. PhÝa B¾c vµ phÝa T©y gi¸p n−íc Campuchia víi chiÒu dµi biªn giíi 232km; phÝa Nam gi¸p tØnh Long An 13,5km vµ Sµi Gßn 32km; phÝa §«ng gi¸p tØnh B×nh D−¬ng vµ B×nh Long b»ng s«ng Sµi Gßn dµi 123km. §Þa h×nh T©y Ninh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng ë diÖn réng, cã xu h−íng nghiªng dÇn tõ B¾c xuèng Nam. Trªn d¹ng ®Þa h×nh cã ®é cao kh«ng qu¸ 60m, næi lªn ngän nói Bµ §en cao 986m- ®©y lµ ngän nói cao nhÊt Nam bé. Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, khu vùc 13
nói Bµ §en lµ mét ®Þa ®iÓm tèt cho c¸c nhãm §¶ng ho¹t ®éng khi bÞ lé, bÞ kÎ thï khñng bè, t¹m rót vÒ ®©y Èn n¸o chê thêi c¬. Sau nµy, ®Õ quèc Mü còng lîi dông ®Ønh nói cao ®Ó ®Æt tr¹m viÔn th«ng nh»m khèng chÕ cöa ngâ T©y B¾c Sµi Gßn, c¶ miÒn §«ng Nam bé vµ n−íc Campuchia. Nói Bµ §en, n¬i ®· tõng diÔn ra nh÷ng trËn ®¸nh ¸c liÖt gi÷a ta vµ ®Þch ®Ó giµnh giËt nhau tõng triÒn nói, hang ®¸ nh»m b¸m trô v× tÝnh chÊt quan träng cña nã. T©y Ninh cã d¶i rõng giµ b¹t ngµn chiÕm 1/2 diÖn tÝch ®Êt ®ai toµn tØnh, kÐo dµi lªn h−íng §«ng B¾c liªn hoµn víi §ång Nai, T©y Nguyªn, miÒn Trung cña ®Êt n−íc; phÝa Nam th«ng víi §ång Th¸p M−êi ®· t¹o ra con ®−êng giao liªn huyÕt m¹ch tõ T©y Nam bé víi miÒn §«ng Nam bé lªn T©y Nguyªn ra miÒn B¾c. Rõng T©y Ninh ®−îc thiªn nhiªn nhiÖt ®íi −u ®·i nªn phong phó vµ ®a d¹ng vÒ thùc vËt- ®éng vËt víi “c©y cèi t−¬i tèt, mïa nµo thøc Êy”; v× thÕ nã chÝnh lµ kho dù tr÷ thùc phÈm dåi dµo cho nh©n d©n tõ xa x−a, cho bé ®éi vµ nh©n d©n nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng giÆc. §Æc biÖt rõng D−¬ng Minh Ch©u xøng ®¸ng víi lêi khen “Rõng che bé ®«i, rõng v©y qu©n thï” vµ trë thµnh chiÕn khu næi tiÕng vïng §«ng Nam bé. ChiÕn khu D−¬ng Minh Ch©u lµ mét trong nh÷ng chiÕn khu lín cña miÒn §«ng Nam bé trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü (chiÕn khu C). Xø ñy Nam Bé vµ Bé T− lÖnh Nam bé tõng lÊy rõng Trµ D¬- §ång Rïm lµm c¨n cø; c¸c c¬ quan Xø ñy vµ c¸c TiÓu ®oµn chñ lùc Nam bé lÇn l−ît vÒ tró qu©n b¶o vÖ c¨n cø Xø ñy. Bé T− lÖnh Ph©n liªn khu miÒn §«ng tr−íc ®ãng ë chiÕn khu §, sau còng dêi vÒ c¨n cø D−¬ng Minh Ch©u. §Þa thÕ rõng cña T©y Ninh rÊt thuËn lîi cho c¸ch m¹ng miÒn Nam x©y dùng c¨n cø, Ðm qu©n, giao th«ng liªn l¹c víi c¸c khu c¨n cø c¸ch m¹ng ë miÒn Nam. Trong chiÕn tranh, Mü-ngôy ®· dïng bom ®¹n vµ chÊt ®éc hãa häc ph¸ ho¹i rõng T©y Ninh nh»m triÖt h¹ nguån l−¬ng thùc, khu c¨n cø c¸ch m¹ng, n¬i ®· tõng che chë cho bé ®éi nh−ng lµm cho chóng khiÕp sî. Trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, c¨n cø D−¬ng Minh Ch©u lµ n¬i tËp kÕt-huÊn luyÖn- thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña miÒn §«ng Nam bé nh− S− ®oµn 5, 7, 9 vµ Trung ®oµn 4 ®éc lËp cña MiÒn. HuyÖn c¨n cø D−¬ng Minh Ch©u cã thÕ liªn hoµn víi c¸c c¨n cø Bêi Lêi cña Tr¶ng Bµng; víi BÕn §×nh, BÕn D−îc cña Cñ Chi; víi c¨n cø Rõng Nhum, Hßa Héi cña Ch©u Thµnh t¹o thÕ ch©n kiÒng v÷ng ch¾c vµ lµ bµn ®¹p ®Ó ®¸nh ®Þch cã ý nghÜa chiÕn l−îc trong kh¸ng chiÕn. T©y Ninh cã ®−êng biªn giíi víi n−íc Campuchia dµi 232km. PhÝa B¾c vµ phÝa T©y cña tØnh gi¸p c¸c tØnh Svayriªng, K«ngp«ngchµm thuéc vïng §«ng B¾c Campuchia. Khu vùc ®−êng biªn giíi giòa 2 n−íc b»ng ph¼ng, toµn rõng rËm vµ ®ång b»ng, cã ®−êng giao th«ng thñy bé thuËn tiÖn; trong lÞch sö, nh©n d©n hai n−íc vïng gi¸p biªn cã tËp qu¸n 14
th−êng xuyªn qua l¹i bu«n b¸n lµm ¨n vµ cã truyÒn thèng ®oµn kÕt ®Êu tranh chèng ¸p bøc- chèng ngo¹i x©m nªn rÊt thuËn lîi trong viÖc x©y dùng c¨n cø kh¸ng chiÕn, di chuyÓn Ðm qu©n, tiÕp tÕ hËu cÇn tõ miÒn B¾c vµo…so víi chiÕn khu §. Ngoµi ra, tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1970 chÝnh phñ Campuchia do Sihanuc ®øng ®Çu ®· thùc hiÖn ®−êng lèi hoµ b×nh, trung lËp, kh«ng tham gia bÊt cø liªn minh qu©n sù hoÆc chÝnh trÞ nµo. ThÕ nh−ng, vµo th¸ng 3-1970, bän tay sai cña Mü lµm ®¶o chÝnh lËt ®æ Sihanuc, ®−a Lonnon lªn n¾m quyÒn th× n¬i ®©y diÔn ra sù phèi hîp chiÕn ®Êu cña 2 d©n téc ViÖt Nam vµ Campuchia cïng chèng kÎ thï chung. ChÝnh ®iÒu kiÖn thuËn lîi nªu trªn mµ §¶ng, trùc tiÕp lµ Trung −¬ng Côc, TØnh uû T©y Ninh chän vïng B¾c T©y Ninh lµm c¨n cø c¸ch m¹ng, lµm n¬i ®øng ch©n cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn ë miÒn Nam. Tõ phong trµo §ång khëi, cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n miÒn Nam chuyÓn sang giai ®o¹n míi. §Ó thèng nhÊt sù chØ ®¹o vµ phï hîp víi t×nh h×nh c¸ch m¹ng míi, th¸ng 12-1960 Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh thµnh lËp Trung −¬ng Côc miÒn Nam thay cho Xø uû Nam bé vµ t¹i vïng gi¶i phãng B¾c T©y Ninh, MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam ®−îc thµnh lËp ngµy 20-12-1960. Tõ ®©y, Trung −¬ng Côc, Qu©n uû vµ Bé chØ huy MiÒn, MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam ®øng ch©n t¹i vïng c¨n cø c¸ch m¹ng B¾c T©y Ninh ®Ó chØ ®¹o cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc Mü ë miÒn Nam v× vÞ trÝ chiÕn l−îc thuËn lîi cña vïng nµy. T©y Ninh cã vÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng lµ cöa ngâ phÝa T©y B¾c Sµi Gßn. ThÞ x· T©y Ninh c¸ch trung t©m thµnh phè Hå chÝ Minh kho¶ng 88km ®−êng chim bay, 99km tÝnh theo quèc lé 22 vµ 22B, cã quèc lé 1 (quèc lé 22) tõ Sµi Gßn ®i Phn«m-Pªnh ch¹y qua. PhÝa Nam cña tØnh gi¸p thñ ®« Sµi Gßn cña nguþ víi chiÒu dµi 32km. Trªn ®Þa bµn T©y Ninh c¸ch Sµi Gßn chØ 100km l¹i cã “thñ ®« cña ViÖt céng” lµ ®iÒu mµ Mü- nguþ kh«ng chÊp nhËn. Sù thËt nµy lµ mét mèi ®e do¹ ®èi víi chóng v× thÕ chóng tuyªn bè “ T©y Ninh lµ c¨n cø ®Þa cña ViÖt céng ë miÒn Nam nªn c¸c lùc l−îng qu©n ChÝnh phñ vµ ®ång minh ®−îc quyÒn tù do oanh kÝch” [18, tr 659]. Sau thÊt thñ T©y Nguyªn th¸ng 3-1975, Bé Tæng tham m−u nguþ ®Ò xuÊt rót toµn bé qu©n chñ lùc nguþ vµ s− ®oµn 25 ®ang ®ãng ë T©y Ninh vÒ cè thñ mÆt trËn Cñ Chi- Hãc M«n b¶o vÖ cho Sµi Gßn th× Tæng thèng ThiÖu ®· kÞch liÖt ph¶n ®èi trong cuéc häp Héi ®ång T−íng lÜnh ngµy 20-3-1975 “ nÕu ViÖt céng chiÕm tØnh lþ T©y Ninh lµm thñ ®« cña hä th× c¸c «ng tÝnh sao?” [18, tr 662] nªn lùc l−îng nguþ t¹i T©y Ninh vÉn ®−îc gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng. 15
Ngoµi ra, huyÖn Tr¶ng Bµng ë phÝa Nam cña tØnh chØ c¸ch trung t©m thñ ®« nguþ 40 km nªn cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng: huyÖn ë vµo vÞ thÕ chèt chÆn cöa ngâ Sµi Gßn; cã c¨n cø Bêi Lêi nªn thuËn lîi cho tiÕn c«ng còng nh− phßng thñ cña ta; huyÖn n»m trong thÕ tam gi¸c gi÷a §øc Hoµ, Hãc M«n, Thñ DÇu Mét- mét khu vùc cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng; huyÖn ®−îc xem lµ “vó s÷a” cña tØnh, cung cÊp søc ng−êi søc cña cho ®Þa ph−¬ng vµ MiÒn. ChÝnh v× trÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng nµy mµ Tr¶ng Bµng cã lóc bÞ Mü- nguþ t¸ch khái T©y Ninh, cßn ta th× nhËp vµo ®Æc khu Sµi Gßn- Chî Lín. VÞ trÝ chiÕn l−îc hÕt søc quan träng cña tØnh T©y Ninh trong cuéc chiÕn tranh x©m l−îc cña Mü- nguþ ë miÒn Nam ®−îc Tæng thèng NguyÔn V¨n ThiÖu nãi víi c¸c t−íng lÜnh thuéc quyÒn t¹i mét cuéc häp cÊp cao ngµy 2-1-1966 cña c¸i gäi lµ “Héi ®ång t−íng lÜnh”, cã t−íng Westmoreland- T− lÖnh c¸c lùc l−îng qu©n viÔn chinh Mü ë MiÒn Nam ViÖt Nam tham dù, Tæng thèng x¸c ®Þnh “C¸c «ng ph¶i nhí r»ng trªn toµn bé 3 vïng chiÕn thuËt, vïng ngo¹i vi Thñ ®« n¬i mµ t«i quan t©m nhÊt lµ T©y Ninh- chiÕn tr−êng nµy ë vµo giai ®o¹n nµo còng ¸c liÖt nhÊt. PhÝa sau biªn ®Þa lµ Cam-bèt- th¸nh ®−êng cña ViÖt céng, n¬i lý t−ëng cho B¾c ViÖt tuån ng−êi, tuån sóng ®¹n, l−¬ng thùc vµo x©m nhËp; n¬i chÝnh quyÒn B¾c ViÖt mÆc c¶ víi «ng Sihanuc, rõng rËm phÝa B¾c vµ T©y B¾c tØnh nµy lµ ®Æc khu cña ViÖt céng miÒn Nam. Chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn ®Ó ViÖt céng ®ãng ®« ë mét n¬i chØ c¸ch chóng ta kh«ng ®Çy 100 c©y sè. Kh«ng chÊp nhËn tøc lµ chóng ta ph¶i ®¸nh, ®¸nh b»ng mäi ho¶ khÝ chóng ta cã, ®¸nh b»ng Qu©n lùc ViÖt Nam vµ b»ng lùc l−îng ®ång minh. T«i còng t¸i kh¼ng ®Þnh víi c¸c «ng r»ng: ®©y lµ chiÕn tr−êng ta ph¶i ®¸nh vµ ph¶i gi÷ cho ®Õn khi toµn th¾ng Céng s¶n ë miÒn Nam” [18, tr.657]. T©y Ninh lµ vïng ®Êt cã truyÒn thèng ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m tõ l©u ®êi; lµ c¨n cø ®Çu n·o l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn 9 n¨m chèng Ph¸p cña Nam bé. V× thÕ, tr−íc khi héi nghÞ Gi¬nev¬ diÔn ra, ®Õ quèc Mü ®· cö t−íng Collins dÉn ®Çu mét ph¸i ®oµn qu©n sù vµ chÝnh trÞ sang ViÖt Nam thÞ s¸t t×nh h×nh th× Collins ®· ®Õn kh¶o s¸t T©y Ninh. Ngay khi HiÖp ®Þnh Geneva cã hiÖu lùc, Ng« §×nh DiÖm ®−a NguyÔn V¨n Vµng vÒ lµm TØnh tr−ëng; ®−a 2 tªn quan l¹i Ph¸p lµ §ç T−êng Thanh lµm quËn tr−ëng Tr¶ng Bµng vµ L©m V¨n Huª lµm quËn tr−ëng Ch©u Thµnh, tiÕn hµnh tæ chøc l¹i bé m¸y hµnh chÝnh, t− ph¸p. §i ®«i víi viÖc x©y dùng bé m¸y cai trÞ, Mü- DiÖm nhanh chãng x©y dùng lùc l−îng vò trang tõ x· trë lªn. Chóng b¾t thanh niªn vµo d©n vÖ vµ lËp “D©n vÖ ®oµn”, ®«n d©n vÖ lªn b¶o an vµ thµnh lËp c¸c s− ®oµn chñ lùc míi. Th¸ng 9-1954, DiÖm cÊp tèc ®−a trung ®oµn 39 thuéc s− ®oµn chñ lùc 13 lªn lËp c¨n cø Tua Hai (cßn gäi lµ thµnh NguyÔn Th¸i Häc), c¸ch thÞ x· T©y Ninh 7 km vÒ h−íng B¾c trªn ®−êng lªn biªn giíi Campuchia; ®ång thêi cßn 16
x©y dùng thªm nhiÒu ®ån cÊp ®¹i ®éi trong vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn cò nh− CÇn §¨ng, Sa M¸t, Kµ Tum, Bµu Cá…lµm l¸ ch¾n ng¨n chÆn tõ xa cho thñ ®« Sµi Gßn. 1.3. TruyÒn thèng yªu n−íc chèng ngo¹i x©m cña qu©n d©n T©y Ninh T©y Ninh lµ mét ®¹o cña biªn câi thêi x−a, cho nªn qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh gay go ¸c liÖt chèng ngo¹i x©m. Thêi kú ®Çu ®Êu tranh lËp tØnh cã biÕt bao bËc ®¹i thÇn ®Õn ®Êt T©y Ninh vµ cïng nh©n d©n T©y Ninh chèng giÆc, mét sè l·nh binh tõ tr−íc ®ã vµ dÇn dÇn vÒ sau cïng thêi víi «ng lín Trµ Vong liªn tôc chèng giÆc Miªn. C«ng lao c¸c ®¹i thÇn, t−íng l·nh lµ thÕ nh−ng c«ng lao vµ tinh thÇn yªu n−íc bÊt khuÊt chèng giÆc b¶o vÖ quª h−¬ng cña nh©n d©n T©y Ninh còng hÕt søc oanh liÖt míi b¶o vÖ ®−îc m¶nh ®Êt tiÒn tiªu nµy. Tinh thÇn ®ã b¾t nguån tõ truyÒn thèng yªu n−íc chèng ngo¹i x©m cña tæ tiªn trong 4.000 n¨m lÞch sö. VÊn ®Ò “®éng vi binh, tÞnh vi d©n”, vÊn ®Ò “giÆc ®Õn nhµ ®µn bµ còng ®¸nh”, vÊn ®Ò hËu cÇn t¹i chç, vÊn ®Ò tù t¹o vò khÝ ®¸nh giÆc v.v… ®Òu cã vµ ®−îc nh©n d©n T©y Ninh thùc hiÖn, ph¸t huy vµ tõng b−íc cã n©ng cao. Ngay nh− viÖc biÕt sö dông vËt liÖu ë ®Þa ph−¬ng lµ dÇu trong nÊu s«i dïng g¸o t¸t hoÆc èng thôt phun dÇu s«i chèng giÆc rÊt hiÖu nghiÖm ë thêi kú ®¸nh nhau b»ng d¸o m¸c, bän giÆc Miªn rÊt sî lo¹i vò khÝ nµy. Rõng c©y ë T©y Ninh còng lµ c¨n cø tõ x−a cña nghÜa qu©n “xuÊt quü nhËp thÇn” chèng giÆc vµ gç còng ®−îc dïng trong chiÕn thuËt “gç l¨n giÕt giÆc”. Cung, n¸ còng ®−îc ph¸t huy, luyÖn tËp vâ nghÖ còng cã truyÒn thèng vµ kh«ng hiÕm phô n÷ T©y Ninh biÕt vâ nghÖ ®ñ søc ®¸nh tr¶ víi nam giíi hoÆc víi sè l−îng ®«ng h¬n mµ ®©y cßn lµ tiÒn th©n, lµ truyÒn thèng cña “®¹o qu©n tãc dµi” vµ ®éi n÷ ph¸o binh huyÖn Ch©u Thµnh thêi kh¸ng Mü. Phñ T©y Ninh, sau HiÖp −íc 5-6-1862 cña triÒu ®×nh NguyÔn, nh©n d©n ®· ®øng lªn kh¸ng Ph¸p, ®iÓn h×nh lµ cuéc chiÕn ®Êu cña nghÜa qu©n do Tham t¸n Qu©n vô Kh©m TÊn T−êng chØ huy, «ng ®· chèng lÖnh b·i binh hµng giÆc cña triÒu ®×nh HuÕ, rót vÒ phñ An C¬ (H¶o §−íc) tæ chøc chiÕn ®Êu suèt mÊy n¨m lµm tØnh tr−ëng T©y Ninh lµ Larclauze ph¶i nhiÒu phen nghiªng ng·; Tr−¬ng QuyÒn ®−a nghÜa qu©n vÒ kÕt hîp víi nghÜa qu©n cña Pu- K¨m-P« ®¸nh giÆc Ph¸p nhiÒu trËn quyÕt liÖt; L·nh binh Tßng còng kh«ng tu©n lÖnh b·i binh mµ x©y dùng lùc l−îng chèng qu©n Ph¸p ë vïng Tr¶ng Bµng vµ ®em qu©n gióp NguyÔn Tri Ph−¬ng gi÷ ®¹i ®ån ChÝ Hoµ; ë vïng BÕn CÇu, L·nh binh KÐt liªn tôc ®¸nh ®Þch b»ng h×nh thøc “du kÝch chiÕn”, ban ®ªm tÊn c«ng vµo c¸c ®ån bãt lÎ cña Ph¸p g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho ®Þch; phong trµo Thiªn ®Þa héi do «ng Hå V¨n Ch−- H−¬ng c¶ ®Çu tiªn cña lµng An TÞnh- tæ chøc ho¹t ®éng chèng Ph¸p. Phong trµo quÇn chóng næi dËy hoÆc ngÊm ngÇm tæ 17