Luận văn tốt nghiệp: Nghiên cứu hoạch định quỹ tiền công cho Công ty xăng dầu khu vực III Hải Phòng

phÇn më ®Çu

I-TÝnh cÊp b¸ch cña ®Ò tµi:

M−êi n¨m lµ mét kho¶ng thêi gian kh«ng dµi so víi lÞch sö ngµn n¨m

cña d©n téc ViÖt Nam dùng n−íc- gi÷ n−íc vµ ph¸t triÓn toµn diÖn, nh−ng

m−êi n¨m ®æi míi ®· lµ mét b−íc ngoÆt quan träng trong lÞch sö n−íc nhµ.

Nhê cã ®æi míi, ViÖt Nam ®· v−ît qua ®−îc khñng ho¶ng kinh tÕ, kiÒm chÕ

®−îc l¹m ph¸t, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ®¹t ®−îc tèc ®é cao vµ l©u bÒn nhÊt

tõ n¨m 1975 ®Õn nay. C¬ cÊu kinh tÕ ®· cã b−íc chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ theo

h−íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, c¬ së vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ

®−îc t¨ng c−êng vµ c¶i thiÖn mét b−íc, ®êi sèng cña ®¹i bé phËn nh©n d©n,

nhÊt lµ nh÷ng ng−êi ¨n l−¬ng lµm c«ng ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. C¬ chÕ míi

nh»m ph¸t huy cao nhÊt c¸c nguån lùc trong n−íc thuéc c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ víi khu«n khæ ph¸p lý míi, phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng ®· ®−îc

h×nh thµnh trªn nh÷ng nÐt c¬ b¶n. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®· ®−îc trao

quyÒn chñ ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ph©n phèi lîi nhuËn trªn c¬ së luËt

ph¸pvµ quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, nh»m ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh

trong c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc theo ®Þnh

h−íng x· héi chñ nghÜa.

§Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ thµnh

c«ng cÇn cã quy chÕ qu¶n lý cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tÕ. C¸c t¸c ®éng,

biÖn ph¸p qu¶n lý ph¶i nh»m vµ gãp phÇn kh¬i dËy, sö dông tèt nhÊt tÝnh

tÝch cùc, n¨ng lùc s¸ng t¹o cña tõng ng−êi lao ®éng. Do vËy, t«i ®· nghiªn

cøu ®Ò tµi "Nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh quü tiÒn c«ng cho C«ng ty x¨ng dÇu

khu vùc III H¶i Phßng".

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

II- §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

§èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ doanh nghiÖp Nhµ n−íc. Ph¹m vi

cña ®Ò tµi lµ phÇn t¹o lËp quü tiÒn c«ng vµ c¬ cÊu tiÒn c«ng cña vÊn ®Ò tr¶

c«ng lao ®éng ë doanh nghiÖp.

III- Môc tiªu cña ®Ò tµi.

Nghiªn cøu ®Ò xuÊt qui tr×nh vµ c¨n cø x©y dùng quü tiÒn c«ng vµ tiÒn

c«ng hîp lý cho C«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III H¶i Phßng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

PhÇn thø nhÊt

C¬ së lý luËn cña tr¶ c«ng lao ®éng trong kinh tÕ thÞ tr−êng

1.1-TiÒn c«ng lao ®éng.

KÓ tõ khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ

n−íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho ng−êi lao ®éng chñ ®éng lùa chän

c«ng viÖc, ngµnh nghÒ theo ý muèn th«ng qua c¸c hîp ®ång tho¶ thuËn víi

ng−êi qu¶n lý ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, mäi

ng−êi cïng lao ®éng, tõ lao ®éng gi¶n ®¬n ®Õn lao ®éng phøc t¹p, nÆng

nhäc vµ ®éc h¹i, tõ ng−êi lao ®éng ®Õn ng−êi qu¶n lý lµ ng−êi gi¸m ®èc

®Òu lµ ng−êi lµm thuª cho «ng chñ ë cÊp cao h¬n, vµ «ng chñ cÊp cao nhÊt

chÝnh lµ Nhµ n−íc. Ng−êi lao ®éng giê ®©y ®−îc h−ëng tiÒn c«ng theo n¨ng

lùc vµ c«ng søc ®· bá ra. Cã thÓ nãi, tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ cña mét thø hµng

ho¸: lao ®éng. Thø hµng ho¸ nµy lu«n lu«n tu©n theo c¸c qui luËt vÒ gi¸ trÞ

vµ yªu cÇu ph¶i ®−îc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ.

NÕu xÐt vÒ mÆt c¬ së khoa häc cña lý luËn, th× ta cã thÓ nghiªn cøu

tiÒn c«ng víi nhiÒu qui luËt vµ c¸c ph¹m trï kh¸c nhau n÷a. Nh−ng ë ®©y,

®Ó ®¸nh gi¸ vÒ tÇm quan träng cña tiÒn c«ng, xin ®¬n cö mét ph©n tÝch cña

C¸c M¸c vÒ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña nÒn x· héi nh− sau: BÊt kú mét s¶n xuÊt

x· héi nµo còng ®Òu cÇn ba yÕu tè nh− sau:

-Lao ®éng

-§èi t−îng lao ®éng

-T− liÖu lao ®éng

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

(Kinh tÕ chÝnh trÞ häc -NXB Gi¸o dôc 1996).

Theo ph©n tÝch cña C¸c M¸c, th× thiÕu mét trong ba yÕu tè trªn sÏ

kh«ng thÓ tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−îc. Vµ trong ba yÕu tè ®ã th× C¸c

M¸c ®· ®¸nh gi¸: yÕu tè lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt. M¸c ®Þnh

nghÜa: "Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã ý thøc cña con ng−êi nh»m

thay ®æi vËt thÓ tù nhiªn phï hîp víi nhu cÇu cña m×nh". ChÝnh lao ®éng

míi s¸ng t¹o ra ®−îc t− liÖu s¶n xuÊt. Lao ®éng kÕt hîp víi t− liÖu s¶n xuÊt

t¸c ®éng vµo ®èi t−îng lao ®éng ®Ó h×nh thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Do ®ã,

viÖc ®¸nh gi¸ vai trß con ng−êi trong lao ®éng lµ cùc kú quan träng. Chñ

nghÜa t− b¶n, trong nhiÒu n¨m qua ®· biÕt khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng cña

yÕu tè con ng−êi trong lao ®éng s¶n xuÊt. Hä ®· ®−a ra ®−îc c¸c chÝnh s¸ch

hîp lý, ®óng ®¾n vÒ l−¬ng, th−ëng vµ phô cÊp, ®em l¹i cho ng−êi lao ®éng

kho¶n thu nhËp hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng

suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cao. Vµ còng chÝnh tõ ®©y, hä ®· ®em l¹i lîi

nhuËn ngµy mét cao h¬n cho c¸c «ng chñ, c¸c nhµ t− b¶n. V× vËy, tiÒn

l−¬ng (tiÒn c«ng) kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c, mµ chÝnh lµ gi¸ c¶ søc lao

®éng, chÝnh lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra, biÓu hiÖn d−íi h×nh

th¸i tiÒn tÖ mµ ng−êi chñ, hoÆc ng−êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng−êi b¸n

søc lao ®éng c¨n cø vµo sè l−îng, chÊt l−îng lao ®éng cña hä.Tuy vËy,

trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, cïng mét n¨ng suÊt lao ®éng, cïng mét hiÖu

qu¶, cïng mét sè l−îng s¶n phÈm ®−îc lµm ra, nh−ng tiÒn c«ng tr¶ cho

ng−êi lao ®éng ë doanh nghiÖp nµy cã thÓ cã chªnh lÖch so víi doanh

nghiÖp kh¸c, tïy thuéc vµo møc ®é thµnh c«ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt

cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. Cho nªn, Nhµ n−íc vÉn n¾m vai trß trung gian

®iÒu tiÕt, gi¸m s¸t t×nh h×nh ph©n bæ søc lao ®éng còng nh− møc l−¬ng mét

c¸ch hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c khèi kinh tÕ.

+ Quan niÖm vÒ tiÒn c«ng lao ®éng ë n−íc ta.

Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ

thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa,

®· t¹o nªn nhu cÇu lao ®éng trong x· héi, v× ng−êi cã søc lao ®éng, cã

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

nghÒ, cã chuyªn m«n nghiÖp vô mµ ch−a cã viÖc lµm, hoÆc ch−a cã viÖc

lµm ®Çy ®ñ, hä ®Õn víi nh÷ng ng−êi, nh÷ng doanh nghiÖp cã nhu cÇu lao

®éng vµ c«ng viÖc hîp ®ång lao ®éng tháa thuËn víi nhau trªn c¬ së "thuËn

mua võa b¸n", hai bªn cïng cã lîi. C¸c quan hÖ thuª m−ín ®ã lµ biÓu hiÖn

cô thÓ cña thÞ tr−êng søc lao ®éng, tÊt yÕu thÞ tr−êng søc lao ®éng ®−îc

h×nh thµnh. Søc lao ®éng kh«ng chØ lµ c«ng cô ®Ó tån t¹i mµ cßn lµ tiªu

chuÈn ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng.

§èi víi thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n, søc lao ®éng râ rµng ®· trë thµnh

hµng hãa, v× ng−êi lao ®éng sö dông t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ chñ t−

liÖu s¶n xuÊt. Hä lµ ng−êi lµm thuª, ng−êi b¸n søc lao ®éng cho ng−êi cã t−

liÖu s¶n xuÊt. §èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n−íc, t− liÖu s¶n xuÊt lµ së

h÷u cña Nhµ n−íc. TËp thÓ lao ®éng tõ gi¸m ®èc ®Õn c«ng nh©n lµ ng−êi

b¸n søc lao ®éng, lµm thuª cho Nhµ n−íc vµ ®−îc Nhµ n−íc tr¶ c«ng. ë

®©y, Nhµ n−íc chuyÓn giao quyÒn sö dông, chø kh«ng chuyÓn giao quyÒn

së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt cho tËp thÓ lao ®éng. Gi¸m ®èc, c«ng nh©n lµ nh÷ng

ng−êi lµm chñ ®−îc uû quyÒn ch−a ®Çy ®ñ, chø kh«ng ph¶i lµ lµm chñ hoµn

toµn c¸c t− liÖu s¶n xuÊt ®ã. Khi søc lao ®éng trë thµnh hµng hãa, th× còng

gièng nh− hµng hãa, gi¸ c¶ ph¶i th«ng qua thÞ tr−êng, gi¸ c¶ hµng hãa søc

lao ®éng chÝnh lµ tiÒn c«ng lao ®éng. TiÒn l−¬ng cã mét vai trß rÊt lín

kh«ng chØ ®èi víi riªng b¶n th©n ng−êi lao ®éng mµ cßn ®èi víi c¶ nÒn kinh

tÕ ®Êt n−íc, vai trß ®ã ®−îc thÓ hiÖn nh÷ng ®iÓm sau:

-TiÒn c«ng lu«n g¾n liÒn víi ng−êi lao ®éng, lµ nguån sèng chñ yÕu

cña b¶n th©n ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. TiÒn l−¬ng kÝch thÝch ng−êi

lao ®éng n©ng cao n¨ng lùc lµm viÖc cña m×nh, ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng ®Ó

t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶.

-TiÒn l−¬ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý lao ®éng,

kÝch thÝch s¶n xuÊt.

Trong bé luËt lao ®éng cña n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

®· dµnh riªng ch−¬ng 6 nãi vÒ tiÒn l−¬ng víi 12 ®iÒu (tõ 55-67). ë ngay

®iÒu 55 ®· viÕt: TiÒn l−¬ng cña ng−êi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

hîp ®ång lao ®éng vµ ®−îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l−îng vµ hiÖu

qu¶ c«ng viÖc. Møc l−¬ng cña ng−êi lao ®éng kh«ng ®−îc thÊp h¬n møc

l−¬ng tèi thiÓu do Nhµ n−íc qui ®Þnh.

VËy tiÒn l−¬ng lao ®éng lµ g×?

TiÒn c«ng lao ®éng lµ l−îng tiÒn mµ ng−êi chñ doanh nghiÖp thuËn tr¶

vµ ng−êi lao ®éng võa ý chÊp nhËn trong mèi quan hÖ víi viÖc ®em kh¶

n¨ng lao ®éng cña m×nh ra hoµn thµnh c¸c c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.

CÇn ph©n biÖt kh¸c nhau vÒ mèi quan hÖ kh¸c nhau gi÷a tiÒn c«ng

danh nghÜa vµ tiÒn c«ng thùc tÕ còng nh− thuËt ng÷ tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp.

TiÒn c«ng danh nghÜa lµ sè tiÒn mµ ng−êi sö dông søc lao ®éng tr¶ cho

ng−êi b¸n søc lao ®éng.

TiÒn c«ng thùc tÕ biÓu hiÖn qua sè l−îng hµng hãa tiªu dïng vµ c¸c

lo¹i dÞch vô mµ hä mua ®−îc th«ng qua tiÒn c«ng danh nghÜa.

Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn c«ng thùc tÕ vµ tiÒn c«ng danh nghÜa víi gi¸ c¶

hµng hãa dÞch vô cã thÓ biÓu hiÖn qua c«ng thøc sau:

ChØ sè tiÒn danh nghÜa

ChØ sè tiÒn c«ng thùc tÕ = -------------------------------

ChØ sè gi¸ c¶

Qua c«ng thøc trªn, ta thÊy chØ sè tiÒn c«ng thùc tÕ thay ®æi tû lÖ

thuËn víi tiÒn c«ng danh nghÜa vµ tû lÖ nghÞch víi chØ sè gi¸ c¶.

+ TiÒn c«ng lao ®éng ph¶i thùc hiÖn hai chøc n¨ng: hoµn tr¶ vµ kÝch

thÝch.

- §¶m b¶o ®−îc t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng (bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt

gi¶n ®¬n - nghÜa lµ võa kh«i phôc ®−îc søc lao ®éng võa ph¶i båi d−ìng sè

l−îng, chÊt l−îng lao ®éng). §iÒu nµy cã nghÜa lµ, so víi tiÒn c«ng, ng−êi

lao ®éng kh«ng chØ ®ñ sèng, ®ñ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t mµ cßn ®Ó n©ng cao

hiÓu biÕt vÒ nhiÒu mÆt, tay nghÒ, chuyªn m«n nghiÖp vô cña chÝnh b¶n th©n

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

ng−êi lao ®éng, vµ ®Çu t− cho con c¸i häc tËp, nu«i d−ìng, kh¸m ch÷a

bÖnh, tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi, thËm chÝ cßn cã mét phÇn ®Ó tÝch luü.

TiÒn c«ng cã chøc n¨ng kÝch thÝch ng−êi lao ®éng. L−¬ng vµ c¸c

kho¶n phô cÊp, th−ëng ph¶i ®¶m b¶o vµ gãp phÇn t¸c ®éng ®Ó t¹o ra c¬ cÊu

lao ®éng hîp lý trong toµn bé nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ

ngµnh vµ l·nh thæ. Nã lµ ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó thu hót ng−êi lao ®éng lµm

viÖc mét c¸ch h¨ng say, lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,

khuyÕn khÝch n©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, phÇn

tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n ®èi víi tËp thÓ vµ c«ng viÖc.

Trong tiÒn c«ng cã tiÒn l−îng. Nã cã chøc n¨ng thanh to¸n. Dïng tiÒn

l−¬ng ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu ph¸t sinh trong ®êi sèng sinh ho¹t

hµng ngµy. Chøc n¨ng nµy gióp cho ng−êi lao ®éng cã quyÒn tù tÝnh to¸n

c¸c kho¶n chi tiªu vµ hä cã thÓ tù ®iÒu chØnh, c©n ®èi sao cho hîp lý víi

tiÒn l−¬ng mµ hä nhËn ®−îc khi kÕt thóc mét qu¸ tr×nh lao ®éng. TiÒn

l−¬ng, ®ã lµ th−íc ®o cèng hiÕn cña ng−êi lao ®éng. §iÒu nµy chÝnh lµ sù

biÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh ph©n phèi theo thµnh qu¶ lao ®éng.

Ngµy nay, ®èi víi bÊt kú quèc gia nµo, viÖc khuyÕn khÝch t− duy s¸ng

t¹o hay ®ãng gãp "chÊt x¸m" vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa, s¶n phÈm

lu«n ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Mét quèc gia ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, hïng m¹nh

vÒ qu©n sù, khoa häc kü thuËt, khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, th× ¾t h¼n ph¶i

cã ®éi ngò trÝ thøc-trÝ tuÖ hïng hËu. Cã thÓ thÊy râ, mét quèc gia hïng

m¹nh, hä ®· biÕt dïng lîi Ých kinh tÕ vµ nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu

hót c¸c nhµ khoa häc hµng ®Çu trªn thÕ giíi vÒ ®Ó phôc vô cho quèc gia

m×nh. VËy th× ®éng c¬ nµo, nhu cÇu lîi Ých nµo, ®· khuyÕn khÝch ng−êi lao

®éng ph¸t huy trÝ tuÖ vµ sù s¸ng t¹o? Thùc chÊt ®éng c¬ chÝnh lµ tiÒn c«ng.

TiÒn c«ng cao hay thÊp cã thÓ tr¶ lêi ®−îc phÇn lín c©u hái: t¹i sao mäi

ng−êi l¹i h¨ng say lµm viÖc? Anh ta lµm v× c¸i g×? T¹i sao anh ta l¹i chän

c«ng viÖc ë doanh nghiÖp nµy mµ kh«ng chän c«ng viÖc ë mét doanh

nghiÖp kh¸c? ThËt vËy, vÊn ®Ò lµ ë chç, bªn c¹nh c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc,

th× vÊn ®Ò quyÒn lîi lu«n ®−îc anh ta quan t©m hµng ®Çu. Ng−êi lao ®éng

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

lu«n suy nghÜ, m×nh ®−îc g× vµ cã quyÒn lîi nh− thÕ nµo khi tham gia lao

®éng?

Cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn: lîi Ých cµng c«ng b»ng vµ cµng nhiÒu th×

cµng kÝch thÝch con ng−êi lµm viÖc tèt h¬n vµ ng−îc l¹i (nÕu kh«ng xÐt

®Õn mÆt lý t−ëng cña mçi c¸ nh©n).

Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i

cã ®−îc chÕ ®é ®·i ngé thu nhËp hîp lý ®èi víi ng−êi lao ®éng, tr¸nh

nh÷ng biÓu hiÖn chung chung nh− khen th−ëng b»ng nh÷ng l¸ cê, b»ng

khen ®¬n gi¶n. V× vËy mµ §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø 6, sau

khi xem xÐt l¹i nh÷ng thiÕu sãt, sai lÇm trong l·nh ®¹o kinh tÕ ®· kh¼ng

®Þnh "Ph¶i kÕt hîp hµi hßa c¸c lîi Ých theo nguyªn t¾c lÊy lîi Ých cña ng−êi

lao ®éng lµm c¬ së vµ mçi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ

n−íc (trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng) ph¶i xuÊt ph¸t tõ l¬Þ Ých nhu cÇu

vµ kh¶ n¨ng cña tõng ng−êi lao ®éng".

H¬n m−êi n¨m qua tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, trong ®ã cã viÖc

chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng, tøc lµ ®· x¸c ®Þnh t− b¶n mét phÇn nÒn kinh

tÕ x· héi chñ nghÜa. Mäi yÕu tè trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lµ lu«n lu«n

thay ®æi, phô thuéc vµ ®èi nghÞch c¹nh tranh víi nhau. Trong c¬ chÕ míi,

nhiÒu vÊn ®Ò thuéc vÒ quan ®iÓm mµ tr−íc kia, thêi kú kÕ ho¹ch hãa tËp

trung kh«ng chÊp nhËn, th× giê ®©y ®ang tõng b−íc s¸ng tá vµ ®óng, ®−îc

mäi ng−êi s½n sµng chÊp nhËn. B¶n chÊt tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt

Nam ®ang ®−îc thay ®æi vµ tõng b−íc ®i ®Õn hoµn thiÖn so víi tr−íc ®©y.

Tr−íc ®©y quan niÖm, cã chÕ ®é së h÷u toµn d©n vµ cã chÕ ®é lµm chñ

tËp thÓ vÒ t− liÖu s¶n xuÊt, lµ tù nhiªn ng−êi lao ®éng trë thµnh nh÷ng

ng−êi chñ t− liÖu s¶n xuÊt, nh÷ng ng−êi cïng së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt. ChÝnh

quan niÖm nµy ®· t¹o ra nhiÒu thµnh phÇn víi t− t−ëng d©n chñ th¸i qu¸,

lµm tr× trÖ tinh thÇn h¨ng say lµm viÖc, lµm s¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm ch¹p,

thËm chÝ tr× trÖ. Bªn c¹nh ®ã, l¹i cã quan niÖm cho r»ng, kinh tÕ thÞ tr−êng

lµ cã së h÷u t− nh©n, tÝch luü t− b¶n, v× thÕ mét nÒn kinh tÕ x· héi chñ

nghÜa kh«ng thÓ lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, mµ ph¶i lµ nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

trªn c¬ së kÕ ho¹ch hãa tËp trung. Cho nªn, vÒ b¶n chÊt tiÒn c«ng kh«ng

ph¶i lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, mµ lµ mét phÇn thu nhËp quèc doanh ®−îc

Nhµ n−íc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho ng−êi lao ®éng, theo sè

l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng. Nh− thÕ, tiÒn c«ng chÞu sù t¸c ®éng cña qui

luËt ph¸t triÓn c©n ®èi, bÞ gß bã trong kÕ ho¹ch vµ chÞu sù chi phèi cña

nhiÒu cÊp. ChÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng lóc ®ã thiÕu tÝnh c«ng b»ng, kh«ng ph¶n

¸nh thùc chÊt kÕt qu¶ cña ng−êi lao ®éng, do mçi ng−êi lao ®éng. BÊt kú

häc tËp c«ng t¸c ë ®©u, ë khu vùc nµo, trong ngµnh nghÒ nµo, møc ®é nÆng

nhäc, ®éc h¹i, phøc t¹p ra sao, ®Òu h−ëng mét th¸ng l−¬ng chung do Nhµ

n−íc ban hµnh tõ trªn xuèng.

ChÕ ®é tiÒn l−¬ng trong c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp tr−íc ®©y

bao gåm hai phÇn:

- PhÇn b»ng tiÒn, ®−îc Nhµ n−íc ph©n phèi cho c¸n bé c«ng nh©n theo

c¸c thang bËc, b¶ng l−¬ng.

- PhÇn b»ng hiÖn vËt.

§iÒu ®¸ng chó ý lµ, phÇn b»ng hiÖn vËt l¹i chiÕm tØ träng lín h¬n so

víi møc l−¬ng c¬ b¶n b»ng tiÒn. PhÇn b»ng tiÒn, víi møc l−¬ng c¬ b¶n

thÊp, b×nh qu©n, kh«ng ph©n biÖt sù kh¸c biÖt chÊt l−îng lao ®éng. PhÇn

b»ng hiÖn vËt th× tïy tiÖn, ch¾p v¸, kh«ng c«ng b»ng. Cã thÓ nãi, chÝnh

s¸ch nµy ®· thñ tiªu ®éng lùc cña ng−êi lao ®éng, ng¨n chÆn ph¸t triÓn trÝ

tuÖ vµ kh¶ n¨ng ®ãng gãp sù s¸ng t¹o cña ng−êi lao ®éng. Chóng ta cã thÓ

nh×n râ tõ nh÷ng n¨m 1986 trë vÒ tr−íc, nhiÒu xÝ nghiÖp quèc doanh, do

kh«ng tiªu thô ®−îc s¶n phÈm, nªn ph¶i tr¶ l−¬ng ng−êi lao ®éng b»ng s¶n

phÈm do chÝnh hä lµm ra ®Ó "trao ®æi" lÊy l−¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó bï vµo

l−¬ng, hoÆc lµ ph¶i nî l−¬ng CBCNV vµi ba th¸ng. Trªn thÞ tr−êng xuÊt

hiÖn kiÓu "b¸n nh− cho, mua nh− c−íp". Trong c¸c ho¹t ®éng cña xÝ

nghiÖp, trong y tÕ liªn quan ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ph¶i chê Nhµ

n−íc chØ thÞ vµ cÊp tõ trªn xuèng, quyÒn chñ ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng

cã. Ng−êi lao ®éng th× Ø l¹i, th¬ ¬ víi viÖc lao ®éng cã n¨ng suÊt vµ chÊt

l−îng, bëi v×, kÎ ch¨m, ng−êi l−êi ®Òu h−ëng mét møc l−¬ng cè ®Þnh. §iÒu

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

nµy thùc chÊt lµ sù t¸c ®éng cã h¹i tíi s¶n xuÊt kinh doanh, nh−ng c¸c

doanh nghiÖp vÉn lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch, l·i ®−îc khen th−ëng, lç nhµ

n−íc bï. Thêi bÊy giê, viÖc s¶n xuÊt kinh doanh tuy dËm ch©n t¹i chç

nh−ng ai còng vui vÎ, tho¶i m¸i, v« t−, nghÌo th× cïng nghÌo, cuèi cïng chØ

cã Nhµ n−íc lµ ph¶i ®au ®Çu ®Ó tÝnh to¸n.

Thêi kú quan liªu bao cÊp, víi chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng nh− vËy ®· lµm

triÖt tiªu tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ng−êi lao ®éng, kh«ng khuyÕn khÝch

hä n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ trong c«ng viÖc. Nh−ng còng nãi thªm lµ,

¶nh h−ëng cña nã béc lé râ rµng nhÊt lµ giai ®o¹n cuèi, giai ®o¹n nh÷ng

n¨m 1980-1986 (ë nh÷ng thêi kú ®Çu, khi c¶ d©n téc tiÕn hµnh cuéc kh¸ng

chiÕn chèng Mü x©m l−îc, th× ng−êi lao ®éng lóc ®ã lµm viÖc víi tinh thÇn

h¨ng say, kh«ng qu¶n ng¹i khã kh¨n gian khæ, tÊt c¶ v× gi¶i phãng miÒn

Nam, thèng nhÊt Tæ quèc, v× lý t−ëng c¸ch m¹ng cao c¶).

Ph¶i nãi r»ng trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ-x· héi ViÖt Nam vµ thÕ

giíi nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 80 vµ ®Çu 90, viÖc NghÞ quyÕt §¹i héi VI

cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ mét lo¹t c¸c quyÕt ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ

®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬

chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN

cho thÊy sù m¹nh d¹n vµ s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, ®ång thêi kh¼ng

®Þnh sù kiªn tr× x©y dùng ®Êt n−íc tiÕn lªn CNXH. Theo c¬ chÕ míi nµy,

th× ng−êi chñ së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp Nhµ n−íc lµ Nhµ

n−íc chø kh«ng ph¶i lµ cña tËp thÓ ng−êi lao ®éng. Ng−êi lao ®éng chØ lµ

ng−êi sö dông t− liÖu Êy mµ th«i.

C¬ së lý luËn vµ b¶n chÊt vÒ tiÒn c«ng cña ng−êi lao ®éng trong c¬ chÕ

míi hiÖn nay ®−îc x©y dùng theo quan ®iÓm vµ xu h−íng c¬ b¶n sau:

Thø nhÊt: X©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng dùa trªn sù thõa nhËn tÝnh

kh¸ch quan cña ph¹m trï hµng hãa søc lao ®éng. Nã ph¶i tu©n theo quy

luËt gi¸ trÞ vµ ph¶i lµ nguån thu nhËp, nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n

ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

CÇn xãa bá nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l−¬ng hiÖn

hµnh, ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ng−êi cã tiÒm n¨ng, nh÷ng ng−êi lµm viÖc

thùc sù cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng hiÖu qu¶. Kiªn quyÕt lo¹i bá chÕ ®é b×nh

qu©n chñ nghÜa, cÇn ph¶i tr¶ l−¬ng theo kÕt qu¶ c«ng viÖc chø kh«ng ph¶i

theo con ng−êi thùc hiÖn.

Thø hai: CÇn ph¶i tiÒn tÖ hãa tiÒn l−¬ng, thay ®æi c¬ b¶n trong kÕt cÊu

tiÒn l−¬ng, lo¹i bá nh÷ng h×nh thøc tr¶ l−¬ng b»ng hiÖn vËt. Theo quan

®iÓm nµy, th× cÇn thiÕt ph¶i lµm râ c¸c mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn

l−¬ng víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, y tÕ, gi¸o dôc vµ phÇn tiÒn vÒ

nhµ ë, ®iÖn n−íc, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i...

Ph¶i triÖt ®Ó hãa c¸c chÝnh s¸ch ®ã, chÕ ®é ®ã, ®ång thêi l¹i ph¶i c¨n

cø vµo tÝnh chÊt vµ ®iÒu kiÖn cña tõng chÝnh s¸ch ®Ó cã b−íc ®i thÝch hîp.

Thø ba: TiÒn l−¬ng ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt ®−îc søc lao ®éng (bao gåm

c¶ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n) tøc lµ kh«i phôc l¹i søc lao ®éng vµ t¸i s¶n xuÊt

më réng, tøc lµ võa kh«i phôc l¹i søc lao ®éng võa ph¶i båi d−ìng vÒ sè

l−îng, chÊt l−îng lao ®éng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, víi tiÒn l−¬ng, ng−êi lao

®éng cã thÓ ®ñ sèng, ®ñ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t, tõng b−íc n©ng cao tr×nh ®é,

tay nghÒ vÒ mäi mÆt ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Do ®ã, cÇn

thiÕt ph¶i x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng tèi thiÓu thËt hîp lý, chÆt chÏ ®Ó

cã thÓ ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu: ¨n, mÆt, ë, ®i l¹i, ch÷a bÖnh, häc

hµnh, sinh ho¹t v¨n hãa, giao tiÕp x· héi vµ mét phÇn nu«i con. Møc l−¬ng

tèi thiÓu nµy lµ møc l−¬ng tr¶ thÊp nhÊt trong x· héi, b¾t buéc ng−êi sö

dông lao ®éng kh«ng ®−îc tr¶ thÊp h¬n møc ®ã. V× nÕu ph¶i nhËn møc

l−¬ng thÊp h¬n møc l−¬ng tèi thiÓu, th× ng−êi lao ®éng sÏ kh«ng ®¶m b¶o

t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, vµ do ®ã mµ còng kh«ng thÓ ®¶m b¶o nh©n c¸ch

con ng−êi. H¬n n÷a, tiÒn l−¬ng tèi thiÓu cÇn phï hîp víi tõng vïng vµ chØ

sè gi¸ sinh ho¹t trong thêi kú. TiÒn l−¬ng tèi thiÓu ph¶i ®−îc luËt ph¸p hãa,

lµ c«ng cô chñ yÕu rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l−¬ng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

D−íi ®©y lµ s¬ ®å vÒ c¸c nguån thu nhËp cña ng−êi lao ®éng, trong ®ã

cã ph¶n ¸nh kh¸ râ c¸c nguån thu nhËp cña ng−êi lao ®éng tõ c¸c phóc lîi

vµ trî cÊp gi¸ cña Nhµ n−íc.

Thø t−: ChÕ ®é tiÒn c«ng míi ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng chÊt l−îng lao ®éng

vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gi¶m dÇn tÝnh b×nh qu©n më réng béi sè thang l−¬ng

vµ ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc thï riªng cña tõng khu vùc, ®ã lµ: hÖ thèng tiÒn l−¬ng

cho khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ cho lùc l−îng vò

trang, cho nh÷ng ngµnh nghÒ ®Æc biÖt, nÆng nhäc, ®éc h¹i.

§èi víi khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, ng−êi lao ®éng ®−îc tr¶ l−¬ng

phï hîp víi n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña tõng ng−êi vµ

toµn xÝ nghiÖp. Quü l−¬ng ®Ó tr¶ cho ng−êi lao ®éng ®−îc lÊy tõ mét phÇn

gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra. Cßn ë khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, quü l−¬ng

®−îc cÊp tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc vµ quy ®Þnh chÆt chÏ trªn c¬ së chøc n¨ng

nhiÖm vô vµ biªn chÕ cña tõng c¬ quan ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh. ChÕ ®é tiÒn

l−¬ng ®−îc thùc hiÖn theo tõng b¶ng l−¬ng, tr¶ l−¬ng theo chøc danh vµ

tiªu chuÈn nghiÖp vô cho tõng chøc danh, quü l−¬ng cho c¸c chøc vô d©n

cö do ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp, tiÒn l−¬ng ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ cho tõng vÞ

trÝ c«ng t¸c. Quý l−¬ng cña hÖ thèng qu©n ®éi còng do ng©n s¸ch Nhµ n−íc

cÊp, vµ ®−îc tr¶ cao h¬n so víi chøc vô c«ng t¸c trong tõng khu vùc hµnh

chÝnh sù nghiÖp, v× ®©y lµ lo¹i lao ®éng ®Æc biÖt.

Thø n¨m: ViÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l−¬ng ph¶i ®Æt

trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ph¶i thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c

chÝnh s¸ch kh¸c nh−: chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch d©n sè vµ

viÖc lµm, chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ tuyÓn dông lao ®éng, chÝnh s¸ch thuÕ vµ

c¸c chÝnh s¸ch x· héi nh− b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ...

Trªn ®©y lµ nh÷ng vÊ ®Ò c¬ së lý luËn vµ b¶n chÊt cña tiÒn c«ng. Ngoµi

b¶n chÊt kinh tÕ, tiÒn c«ng-tiÒn l−¬ng cßn mang b¶n chÊt x· héi v× nã g¾n

liÒn ng−êi lao ®éng víi cuéc sèng cña chÝnh hä. Qua ®ã cho ta thÊy, mét c¬

chÕ tiÒn l−¬ng míi thÝch hîp cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ kh«ng chØ mÆt kinh

tÕ, mµ cßn ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ vÒ mÆt x· héi cña tiÒn c«ng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

* C¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng.

Phô cÊp lµ phÇn tiÒn bæ sung mµ khi x¸c ®Þnh l−¬ng cÊp bËc, chøc vô,

cÊp hµm ch−a tÝnh hÕt nh÷ng yÕu tè kh«ng æn ®Þnh so víi ®iÒu kiÖn lao

®éng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t b×nh th−êng.

C¨n cø vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng, møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc, th©m

niªm c«ng t¸c, gi¸ c¶ thÞ tr−êng... phô cÊp tiÒn l−¬ng bao gåm c¸c kho¶n

+ Phô cÊp chøc vô l·nh ®¹o bæ nhiÖm.

+ Phô cÊp l−¬ng.

Phô cÊp l−¬ng ®−îc ¸p dông chung víi c¸c ®èi t−îng h−ëng l−¬ng

trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, §¶ng, ®oµn thÓ, c«ng nh©n viªn quèc

phßng vµ c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c doanh nghiÖp gåm:

-Phô cÊp khu vùc: Bï ®¾p mét phÇn l−¬ng cho nh÷ng ng−êi h−ëng

l−¬ng lµm viÖc ë nh÷ng vïng xa x«i hÎo l¸nh, nh÷ng vïng kinh tÕ míi.

-Phô cÊp tr¸ch nhiÖm: Bï ®¾p cho nh÷ng ng−êi võa trùc tiÕp s¶n xuÊt

hoÆc lµm c«ng viÖc nghiÖp vô, võa kiªm l·nh ®¹o bæ nhiÖm, hoÆc nh÷ng

ng−êi lµm c«ng viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao ch−a x¸c ®Þnh trong møc

l−¬ng.

-Phô cÊp lµm ®em, phô cÊp lµm thªm giê.

-Phô cÊp l−u ®éng: bï ®¾p cho nh÷ng ng−êi lµm mét sè nghÒ hoÆc

c«ng viÖc ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi chç ë, n¬i lµm viÖc, ®iÒu kiÖn sinh

ho¹t kh«ng æn ®Þnh.

-Phô cÊp ®¾t ®á.

-Phô cÊp ®éc hai, nguy hiÓm.

+ C¸c chÕ ®é phô cÊp ®Æc thï ¸p dông trong c¸c lùc l−îng vò trang:

-Phô cÊp th©m niªn.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-Phô cÊp phôc vô quèc phßng an ninh.

-ChÕ ®é ¨n thªm ®−îc ¸p dông ®èi víi qu©n binh chñng ®Æc biÖt.

-§èi víi h¹ sü quan, chiÕn sü kh«ng h−ëng l−¬ng quy ®Þnh phô cÊp

theo qu©n hµm.

* TiÒn th−ëng vµ c¸c h×nh thøc tiÒn th−ëng.

TiÒn th−ëng thùc chÊt lµ kho¶n tiÒn bæ sung cho tiÒn l−¬ng nh»m

khuyÕn khÝch lîi Ých vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ng−êi lao ®éng. Nã cã t¸c

dông kÝch thÝch ng−êi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n, hiÖu qu¶ h¬n, ë mçi

ngµnh nghÒ ®¬n vÞ s¶n xuÊt ¸p dông nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau, nh−ng cã

thÓ tãm l¹i mét sè h×nh thøc nh− sau:

+ Th−ëng cña doanh nghiÖp (hay cña toµn tæng c«ng ty): H×nh thøc

nµy ¸p dông khi lîi nhuËn cña c«ng ty t¨ng, lóc ®ã c«ng ty sÏ quyÕt ®Þnh

trÝch mét phÇn ®Ó th−ëng cho ng−êi lao ®éng.

Th«ng th−êng th−ëng cña c«ng ty bao gåm:

-TrÝch mét phÇn ®Ó th−ëng chung.

-PhÇn cßn l¹i th−ëng riªng cho nh÷ng ai ®ãng gãp tèt h¬n.

+ Th−ëng hoµn thµnh v−ît møc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt.

Nguån tiÒn th−ëng vµ th−ëng lµ phÇn tiÕt kiÖm ®−îc tõ chi phÝ s¶n

xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh.

Trªn ®©y lµ hai h×nh thøc th−ëng lín vµo cuèi kú ho¹t ®éng cña doanh

nghiÖp vµ ng−êi lao ®éng, ngoµi ra cßn mét sè h×nh thøc th−ëng nh− sau:

-Th−ëng tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, vËt liÖu: nguån tiÒn th−ëng nµy lÊy tõ

phÇn tiÕt kiÖm ®−îc khi s¶n xuÊt.

-Th−ëng n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, th−ëng gi¶m tû lÖ hµng háng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-Th−ëng ®ét xuÊt: phÇn tiÒn th−ëng nµy kh«ng n»m trong kÕ ho¹ch

khen th−ëng cña doanh nghiÖp. H×nh thøc nµy ®−îc ¸p dông mét c¸ch linh

ho¹t trong thùc hiÖn, nh− th−ëng cho ph¸t minh s¸ng kiÕn, th−ëng khi

ng−êi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc mét c¸ch xuÊt s¾c...

Nh− vËy, ngoµi l−¬ng, phô cÊp, th−ëng thùc chÊt lµ mét kho¶n tµi chÝnh

bæ sung cho l−¬ng víi c¸c môc ®Ých nh− thùc hiÖn phóc lîi x· héi, trë cÊp x·

héi còng nh− c¸c kho¶n kh¸c nh»m n©ng cao ®êi sèng vµ tinh thÇn cña ng−êi

lao ®éng. Nã cã t¸c dông kÝch thÝch ng−êi lao ®éng tÝch cùc n©ng cao n¨ng

suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ s¶n suÊt kinh doanh, ®ång thêi khuyÕn khÝch hä

häc tËp, ph¸t huy s¸ng kiÕn, n©ng cao tay nghÒ cho chÝnh hä.

§Æc biÖt, trong c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc, tiÒn c«ng

cña ng−êi lao ®éng cßn cã mét phÇn ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc khi gi¸ c¶ thÞ

tr−êng biÕn ®éng lín, ®ång tiÒn kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt søc mua,

®ång l−¬ng cña ng−êi lao ®éng bÞ mÊt gi¸. Ch¼ng h¹n nh− mÊy n¨m võa qua,

khi møc l−¬ng c¬ b¶n cña ng−êi lao ®éng ®−îc nhµ n−íc bï ®¾p mét phÇn (tõ

120.000®/th¸ng lªn 144.000® /th¸ng). Sù bï ®¾p nµy ®−îc tÝnh mét phÇn tõ

thuÕ thu nhËp cña ng−êi lao ®éng ë nh÷ng doanh nghiÖp cã thu nhËp tõ

1.000.000® trë lªn.

1.2- C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng vµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü tiÒn c«ng

cña doanh nghiÖp.

C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng quü tiÒn c«ng cña doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh vµ qu¶n lý quü tiÒn l−¬ng trªn c¬ së lÊy

thang l−¬ng, ®Þnh møc lao ®éng lµm c¨n cø tÝnh to¸n vµ tr¶ l−¬ng cho ng−êi

lao ®éng. Møc tiÒn l−¬ng cao hay thÊp phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n

xuÊt kinh doanh nghiÖp vµ tho¶ thuËn gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ng−êi lao

®éng. Nguån tiÒn c«ng ph¶i lÊy thu nhËp cña doanh nghiÖp, Nhµ n−íc kh«ng

cÊp bï ng©n s¸ch cho nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thu lç. C¸c yÕu tè ¶nh

h−ëng tíi tiÒn c«ng qua hµm sè d−íi ®©y:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Y = F (x1, x2, x3, x4, x5).

Trong ®ã:

x1: møc ®é sinh lîi cña doanh nghiÖp. (L−îng gi¸ trÞ gia t¨ng).

x2: Tû lÖ tham gia ®ãng gãp cña doanh nghiÖp trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ

gia t¨ng.

x3: MÆt b»ng gi¸ c¶ lao ®éng.

x4: ChÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp cña Nhµ n−íc.

x5: ý ®å cña l·nh ®¹o qu¶n lý

* TiÒn c«ng lao ®éng phô thuéc vµo møc ®é sinh lîi cña doanh nghiÖp

(L−îng gi¸ trÞ gia t¨ng).

Con ng−êi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh víi ®éng c¬ kiÕm lîi,

lîi Ých ë ®©y cã thÓ hiÓu gåm vinh quang, gi¸ trÞ gia t¨ng, ... th«ng qua viÖc

cung cÊp hµng hãa, dÞch vô cho nhu cÇu cña thÞ tr−êng. Tuy nhiªn ®éng c¬ lîi

nhuËn lµ môc tiªu cao nhÊt cña doanh nghiÖp, ®Ó cung cÊp hµng hãa, dÞch vô

cho nhu cÇu cña thÞ tr−êng, nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng, c¸c nhµ s¶n xuÊt

ph¶i bá ra chi phÝ nhÊt ®Þnh. Hä ph¶i thuª ®Êt ®ai, lao ®éng vµ tiÒn vèn trong

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng hãa dÞch vô, nÕu kh«ng thÓ t¹o ra lîi

nhuËn th× kh«ng ai s½n sµng cung cÊp hµng hãa, dÞch vô cho nhu cÇu tiªu

dïng cña con ng−êi nh÷ng hµng hãa vµ dÞch vô mong muèn. Do ®ã ®éng c¬

lîi nhuËn lµ mét bé phËn hîp thµnh quyÕt ®Þnh t¹o ra sù ho¹t ®éng th¾ng lîi

cña thÞ tr−êng s¶n phÈm. Lîi nhuËn cña qu¸ tr×nh kinh doanh ®−îc hiÓu lµ

phÇn chªnh lÖch gi÷a tiªu thô hµng hãa vµ dÞch vô vµ chi phÝ ®· chi ra ®Ó ®¹t

®−îc thu nhËp ®ã. ViÖc tÝnh to¸n thu nhËp vµ chi phÝ ®−îc tiÕn hµnh theo gi¸

c¶ thÞ tr−êng. Nh− vËy, b¾t ®Çu b»ng tæng sè tiÒn b¸n ®−îc hµng hãa, dÞch vô,

trõ ®i toµn bé chi phÝ nh− tiÒn c«ng, tiÒn thuª nhµ cöa, nguyªn vËt liÖu, nhiªn

liÖu, ®éng lùc, tiÒn l·i, thuÕ hµng hãa vµ c¸c chi phÝ kh¸c, c¸i cßn l¹i ®−îc gäi

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

lµ lîi nhuËn, ®©y lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ vµ

hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh kÓ tõ lóc b¾t ®Çu t×m kiÕm nhu cÇu cña thÞ

tr−êng chuÈn bÞ s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc b¸n hµng theo

gi¸ c¶ cña thÞ tr−êng. Nã ph¶n ¸nh c¶ vÒ l−îng vµ chÊt cña qu¸ tr×nh kinh

doanh.

Nh− chóng ta ®· biÕt, lîi nhuËn chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña c¸c nh©n tè:

YÕu tè nµy l¹i chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh kinh

doanh, nãi c¸ch kh¸c lîi nhuËn doanh nghiÖp chÞu sù t¸c ®éng tæng hîp cña

nhiÒu nh©n tè, ®Ó ®¬n gi¶n hãa chóng ta cã thÓ biÓu diÔn qua ®¼ng thøc sau:

Lîi nhuËn = gi¸ b¸n - gi¸ thµnh.

VÒ gi¸ b¸n, trong thÞ tr−êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®−îc x¸c ®Þnh chñ

yÕu trªn c¬ së cung- cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô, nã diÔn ra kh¸ch quan

kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña bÊt cø mét ng−êi nµo.

Gi¸ thµnh phô thuéc chñ yÕu vµo chi phÝ bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

vµ n¨ng suÊt lao ®éng, mÆt kh¸c chi phÝ s¶n xuÊt còng tu©n theo quan hÖ cung

- cÇu trªn thÞ tr−êng, chóng ta kh«ng thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp ®−îc. ChÝnh v×

vËy, muèn ®¹t ®−îc lîi nhuËn cao th× kh«ng cßn c¸ch nµo h¬n lµ n©ng cao

n¨ng suÊt lao ®éng.

T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ph¶i chØ lµ mét hiÖn t−îng kinh tÕ

th«ng th−êng mµ lµ mét quy luËt kinh tÕ chung cho mäi h×nh th¸i kinh tÕ x·

héi, nh−ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ sù vËn ®éng cña quy luËt t¨ng n¨ng suÊt

lao ®éng trong tÊt c¶ mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Òu gièng nhau, ®iÒu nµy lµ

do tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt kh¸c nhau. Ngµy nay nhê cã nhiÒu thµnh

tùu khoa häc, kü thuËt, loµi ng−êi cã c¶ mét hÖ thèng c«ng cô lao ®éng hiÖn

®¹i nªn ®· ®¹t tíi møc n¨ng suÊt lao ®éng x· héi rÊt cao, kh¶ n¨ng nµy kh«ng

dõng l¹i mµ ®ang ngµy cµng tiÕn xa h¬n. Tuy nhiªn, ph¶i ®Æc biÖt chó träng

®Õn yÕu tè con ng−êi v× r»ng con ng−êi lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong c¸c

yÕu tè ®Çu vµo, quyÕt ®Þnh nhÊt ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng, cÇn cã tr×nh ®é qu¶n

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

lý con ng−êi trong lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó khai th¸c ®−îc mäi kh¶ n¨ng tiÒm

tµng cña lao ®éng sèng. NÕu quan niÖm, t¸i s¶n xuÊt l¹i søc lao ®éng lµ n»m

trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt liªn tôc, kh«ng ng¾t qu·ng cña t¸i s¶n xuÊt s¶n

phÈm vµ søc lao ®éng th× viÖc ¨n uèng, nghØ ng¬i, vui ch¬i gi¶i trÝ, häc tËp ®Ó

n©ng cao tr×nh ®é v¨n hãa, chuyªn m«n v.v... ®Òu ph¶i ®−îc tÝnh ®Õn, ph¶i

®−îc tæ chøc tèt ®Ó phôc vô con ng−êi vµ gi¶i ph¸p quyÕt ®Þnh nhÊt lµ tr¶

c«ng lao ®éng tháa ®¸ng. TÊt c¶ nh÷ng dÞch vô nµy, sÏ trùc tiÕp hoÆc gi¸n

tiÕp, lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Mét khi n¨ng suÊt lao ®éng ®−îc n©ng lªn

th× nã cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi b¶n th©n ng−êi lao ®éng vµ x· héi nãi chung.

- Thø nhÊt: N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm gi¶m

v× tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ vÒ tiÒn c«ng trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.

-Thø hai: T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cho phÐp gi¶m ®−îc sè ng−êi lµm

viÖc, do ®ã còng tiÕt kiÖm ®−îc quü tiÒn c«ng, ®ång thêi t¨ng tiÒn c«ng cho

tõng c«ng nh©n do hoµn thµnh v−ît møc s¶n l−îng.

- Thø ba: N¨ng suÊt lao ®éng cao vµ t¨ng nhanh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng

quy m« vµ tèc ®é cña tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n, cho phÐp

gi¶i quyÕt thuËn lîi c¸c vÊn ®Ò vÒ tÝch luü, tiªu dïng.

ChÝnh v× vËy, tiÒn c«ng - n¨ng suÊt lao ®éng - lîi nhuËn cã mèi quan

hÖ mËt thiÕt víi nhau, cã thÓ nãi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµm t¨ng lîi

nhuËn vµ kÐo theo tiÒn c«ng còng t¨ng, vµ b¶n th©n tiÒn c«ng còng lµ mét

ph¹m trï cña chi phÝ nªn chóng ta kh«ng thÓ sö dông gi¶i ph¸p t¨ng lîi nhuËn

b»ng c¸ch gi¶m tiÒn c«ng mµ kh«ng c¸ch nµo tèt h¬n lµ t¨ng n¨ng suÊt lao

®éng, cã nh− vËy chóng ta míi gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ t¨ng tiÒn c«ng

®ång thêi víi t¨ng lîi nhuËn, cã thÓ h×nh dung sù vËn ®éng ®ã nh− sau:

(Doanh thu-Chi phÝ lao ®éng vËt hãa) t¨ng, khi lao ®éng sèng ≤ lao

®éng sèng tr−íc ®ã → lîi nhuËn t¨ng → tiÒn c«ng t¨ng.

* TiÒn c«ng lao ®éng phô thuéc vµo tû lÖ ®ãng gãp cña DN:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

D−íi chÕ ®é XHCN, ¸p dông nguyªn t¾c tr¶ l−îng ngang nhau cho lao

®éng nh− nhau trong cïng mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu ®ã trùc tiÕp

b¾t nguån tõ nguyªn t¾c ph©n phèi theo sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng, sè

l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau vµ lµ hai mÆt cña

mét thÓ thèng nhÊt, nh−ng c¸ch biÓu hiÖn l¹i kh¸c nhau.

Sè l−îng lao ®éng thÓ hiÖn ë møc thêi gian hao phÝ lao ®éng dïng ®Ó

s¶n xuÊt ra s¶n phÈm.

ChÊt l−îng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n.

Sù kh¸c nhau gi÷a lao ®éng phøc t¹p vµ lao ®éng gi¶n ®¬n lµ ë mÆt

chÊt l−îng. Muèn quy ®Þnh tiÒn c«ng mét c¸ch chÝnh x¸c, tr−íc hÕt ph¶i tÝnh

®æi lao ®éng phøc t¹p thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n, nãi c¸ch kh¸c lao ®éng phøc

t¹p chØ lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n, chØ sau khi biÕt ®−îc chÊt l−îng lao

®éng míi cã thÓ tÝnh ®−îc tiÒn c«ng cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cho mét ®¬n vÞ

thêi gian. ë n−íc ta, ®Ó x¸c ®Þnh sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng ng−êi ta ®Þnh ra c¸c yÕu tè: thang l−¬ng, møc l−¬ng vµ tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt. Ba

yÕu tè nµy liªn quan chÆt chÏ víi nhau vµ mçi yÕu tè cã t¸c dông riªng ®èi

víi viÖc x¸c ®Þnh chÊt l−îng lao ®éng. Nã lµ c¬ së quan träng ®Ó vËn dông tr¶

l−¬ng cho c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c nhau trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ, dï lµ

doanh nghiÖp t− nh©n hay doanh nghiÖp Nhµ n−íc. Tuy nhiªn, ®©y còng chØ lµ

nh÷ng h−íng dÉn chung cã tÝnh chÊt ®Þnh h−íng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¨n

cø vµo hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng cña tõng ng−êi

®Ó tr¶ l−¬ng cã hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi c«ng nh©n.

- Thang l−¬ng: lµ b¶ng x¸c ®Þnh quan hÖ vÒ tiÒn c«ng gi÷a c¸c c«ng

nh©n cã cïng nghÒ hoÆc nhãm gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi

thang l−¬ng cã mét sè c¸c bËc l−¬ng vµ c¸c hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc ®ã.

HÖ sè chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n ë bËc nµo ®ã ®−îc tr¶ l−¬ng c«ng

nh©n bËc I (Lao ®éng thÊp nhÊt trong cïng nghÒ) bao nhiªu lÇn.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ Béi sè cña thang l−¬ng lµ hÖ sè l−¬ng cña bËc cuèi cïng, ®ã lµ sù gÊp

béi gi÷a hÖ sè l−¬ng cña bËc cao nhÊt víi hÖ sè l−¬ng cña bËc thÊp nhÊt trong

mét thang l−¬ng.

+ Sù chªnh lÖch tiÒn c«ng trong mét thang l−¬ng ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng

hÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi vµ hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi.

+ HÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi lµ hiÖu sè cña hÖ sè l−¬ng hai bËc liªn tiÕp.

+ HÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi lµ th−¬ng sè cña hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi víi hÖ sè

l−¬ng cña bËc ®øng tr−íc.

+ HÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi cã thÓ lµ ®Òu ®Æn, luü tiÕn hoÆc gi¶m dÇn tuú

theo tõng lo¹i thang l−¬ng, trong thang l−¬ng cã hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi ®Òu ®Æn,

hÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi vÒ c¬ b¶n lu«n b»ng nhau, thang l−¬ng cã hÖ t¨ng t−¬ng

®èi luü tiÕn, hÖ sè t¨ng l−¬ng t−¬ng ®èi cña c¸c bËc sau vÒ c¬ b¶n lu«n lín

h¬n bËc tr−íc nã, hÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi luü tho¸i th× hÖ sè t¨ng t−¬ng ®èi cña

c¸c bËc sau vÒ c¬ b¶n lu«n nhá h¬n c¸c bËc ë tr−íc.

§Ó x©y dùng mét thang l−¬ng cã tÝnh khoa häc, chÝnh x¸c cÇn cã mét

quy tr×nh nhÊt ®Þnh, cô thÓ qua c¸c b−íc.

- C¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, néi dung lao ®éng cña tõng nghÒ ®Ó

x©y dùng chøc danh nghÒ nghiÖp cña nhãm c«ng nh©n, riªng biÖt. Tõ ®ã h×nh

thµnh thang l−¬ng cho tõng nhãm.

- X¸c ®Þnh béi sè cña thang l−¬ng. C¨n cø vµo thêi gian cÇn thiÕt ®Ó ®¹t

bËc cao nhÊt trong thang l−¬ng so víi bËc thÊp nhÊt trong nhãm nghÒ, thêi

gian nµy gåm: Thêi gian häc v¨n hãa, thêi gian ®µo t¹o båi d−ìng v.v... ®·

®−îc quy ®æi thÝch hîp.

- X¸c ®Þnh sè bËc cña thang l−¬ng, dùa vµo béi sè cña thang l−¬ng,

tÝnh chÊt phøc t¹p cña s¶n xuÊt, tr×nh ®é c¬ khÝ hãa, tù ®éng hãa ®Ó x¸c ®Þnh

sè bËc cÇn thiÕt trong mét thang l−¬ng.

- X¸c ®Þnh hÖ sè bËc l−¬ng vµ béi sè cña thang l−¬ng, x¸c ®Þnh hÖ sè

kho¶ng c¸ch cña hai bËc liÒn kÒ nhau, nÕu hÖ sè kho¶ng c¸ch ®Òu ®Æn th× hÖ

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

sè bËc lªn ®Òu, nÕu kho¶ng c¸ch luü tiÕn hoÆc luü tho¸i th× hÖ sè bËc còng luü

tiÕn hoÆc luü tho¸i t−¬ng øng, dï t¨ng ®Òu, luü tiÕn hoÆc luü tho¸i th× hÖ sè

bËc I vµ bËc cao nhÊt còng kh«ng thay ®æi.

Sau ®ã x¸c ®Þnh hÖ sè cña bËc l−¬ng nµo ®ã b»ng c¸ch lÊy hÖ sè l−¬ng

cña bËc liÒn kÒ ®óng tr−íc nã nh©n víi hÖ sè kho¶ng c¸ch.

Nh− vËy, b¶n th©n thang l−¬ng ®· quy ®Þnh bËc l−¬ng mµ ng−êi lao

®éng ®−îc h−ëng, nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é, vµ qu¸ tr×nh tÝch luü chuyªn m«n cña

ng−êi lao ®éng, ®ång thêi chØ râ møc ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c bËc theo møc ®é

lµnh nghÒ cña c«ng nh©n.

- Møc l−¬ng: lµ sè l−îng tiÒn tÖ ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ

thêi gian phï hîp víi bËc trong thang l−¬ng. Th«ng th−êng ng−êi ta chØ quy

®Þnh møc l−¬ng bËc I, cßn møc l−¬ng c¸c bËc kh¸c trong thang l−¬ng ®−îc

tÝnh b»ng c¸ch nh©n víi møc l−¬ng bËc I víi hÖ sè l−¬ng cña bËc l−¬ng t−¬ng

øng. C«ng thøc tÝnh møc l−¬ng cña bËc nµo ®ã nh− sau:

Si = St x Ki

Trong ®ã: Si : Møc l−¬ng ph¶i t×m

St : Møc l−¬ng bËc I

Ki : HÖ sè cña bËc ph¶i t×m.

Møc l−¬ng bËc I ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo møc ®é phøc t¹p kü thuËt vµ

®iÒu kiÖn lao ®éng cã g¾n v¬Ý tiªu hao n¨ng l−îng (thÇn kinh, c¬ b¾p) vµ ph¶i

lín h¬n hoÆc b»ng møc l−¬ng tèi thiÓu. Tuú theo kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt kinh

doanh, tõng doanh nghiÖp cã thÓ quy ®Þnh møc l−¬ng bËc I cao h¬n møc

l−¬ng Nhµ n−íc ban hµnh.

- Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt:

Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt vµ v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ møc l−¬ng phøc

t¹p cña c«ng viÖc vµ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ë bËc nµo

®ã ph¶i hiÓu biÕt nh÷ng g× vÒ mÆt kü thuËt vµ ph¶i lµm ®−îc nh÷ng g× vÒ mÆt

thùc hµnh.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Nh− vËy, tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt ph¶n ¸nh yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh

nghÒ cña c«ng nh©n, cã liªn quan chÆt chÏ víi møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc,

nãi c¸ch kh¸c: gi÷a cÊp bËc c«ng nh©n vµ cÊp bËc c«ng viÖc cã mèi liªn hÖ

chÆt chÏ víi nhau.

X¸c ®Þnh c«ng viÖc cã ý nghÜa to lín trong tæ chøc tiÒn c«ng:

- Quy ®Þnh ®−îc møc l−¬ng theo tr×nh ®é c«ng viÖc.

- T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tr¶ l−¬ng theo chÊt l−îng c«ng viÖc.

§Ó ®¸nh gi¸ tÝnh thèng nhÊt chÊt l−îng lao ®éng, lµm c¬ së ®Ó tr¶

l−¬ng ®èi víi c«ng nh©n cïng nghÒ hoÆc kh¸c nghÒ lµm viÖc trong c¸c ngµnh

kinh tÕ quèc d©n, ng−êi ta th−êng ¸p dông 2 lo¹i tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc

sau ®©y:

- Tiªu chuÈn cÊp bËc thèng nhÊt cña nghÒ chung tøc lµ nghÒ hiÖn cã

trong tÊt c¶ hoÆc trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt. Nh÷ng nghÒ nµy th−êng bao

gåm c«ng nh©n cña c¸c ph©n x−ëng c¬ khÝ, söa ch÷a, c¸c ph©n x−ëng ®éng

c¬, c«ng nh©n phôc vô vµ söa ch÷a c¸c thiÕt bÞ vËn chuyÓn.

- Tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc theo ngµnh, dïng cho c¸c nghÒ ®Æc

biÖt, chØ cã ë mét sè ngµnh ®Æc biÖt, mét sè ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, kh«ng

n»m trong tiªu chuÈn thèng nhÊt.

Nh−ng tiªu chuÈn thèng nhÊt cho c¸c nghÒ chung ¸p dông tÊt c¶ trong

nÒn kinh tÕ quèc d©n.

ë n−íc ta, ®iÒu kiÖn vËt chÊt, kü thuËt cña s¶n xuÊt th−êng xuyªn thay ®æi, tr×nh ®é v¨n hãa-kü thuËt cña c«ng nh©n kh«ng ngõng n©ng cao. V× vËy,

tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt còng ®−îc söa ®æi cho phï hîp.

Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt hiÖn nay ®Òu do Nhµ n−íc giao cho c¸c bé

quy ®Þnh thèng nhÊt trong ph¹m vi toµn quèc.

X¸c ®Þnh cÊp bËc cho c«ng viÖc vµ cÊp bËc c«ng nh©n lµ hai néi dung

c¬ b¶n cña viÖc x©y dùng tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

- X¸c ®Þnh cÊp bËc c«ng viÖc: Tr×nh tù x¸c ®Þnh cÊp bËc c«ng viÖc nh−

+ Chia qu¸ tr×nh lao ®éng thµnh c¸c chøc n¨ng vµ c¸c yÕu tè:

TÝnh chÊt phøc t¹p cña c«ng viÖc lµ do cã sù kÕt hîp cña nhiÒu lo¹i

chøc n¨ng kh¸c nhau ®ßi hái vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng lao ®éng kh¸c nhau.

C¸c chøc n¨ng ®ã ®−îc so s¸nh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña

c«ng viÖc, th«ng th−êng ng−êi ta ph©n lo¹i c¸c chøc n¨ng nh− sau:

Chøc n¨ng tÝnh to¸n: Thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh tÝnh to¸n mµ ng−êi lao

®éng ph¶i hoµn thµnh tr−íc khi tiÕn hµnh qu¸ tr×nh lao ®éng vµ trong thêi

gian lao ®éng.

Chøc n¨ng chuÈn bÞ vµ tæ chøc c«ng viÖc t¹i n¬i lµm viÖc: gåm chän

dông cô, ®iÒu chØnh thiÕt bÞ, s¾p xÕp chi tiÕt v.v... chøc n¨ng nµy bao gåm c¶

t×m hiÓu kü thuËt vµ c¸c b¶n vÏ.

Chøc n¨ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng: Gåm nh÷ng ho¹t ®éng cña

c«ng nh©n, nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, lµm thay ®æi

thuéc tÝnh h×nh th¸i hay tr¹ng th¸i cña ®èi t−îng lao ®éng.

Chøc n¨ng phôc vô thiÕt bÞ: Phôc vô c¸c lo¹i thiÕt bÞ ®¬n gi¶n vµ phøc

t¹p kh¸c nhau, ®Ó cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕn hµnh liªn tôc.

Khi quy ®Þnh cÊp bËc c«ng viÖc ph¶i c¨n cø vµo tÝnh chÊt phøc t¹p cña

c«ng viÖc, thÓ hiÖn qua c¸c chøc n¨ng, ®ång thêi còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®iÒu

kiÖn tæ chøc - kü thuËt cô thÓ, còng cã thÓ cã nh÷ng c«ng viÖc kh«ng cÇn ®Çy

®ñ c¸c chøc n¨ng nãi trªn.

§Ó ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc, ng−êi ta cßn ph¶i

tÝnh to¸n ®Õn yÕu tè tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc. Do ®ã, khi thùc

hiÖn nh÷ng c«ng viÖc quan träng, cã tr×nh ®é chÝnh x¸c cao, cã liªn quan ®Õn

tÝnh m¹ng cña ng−êi kh¸c, ®ßi hái ng−êi c«ng nh©n ngoµi tr×nh ®é lµnh nghÒ

nhÊt cßn ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, ®èi víi lo¹i c«ng viÖc nµy ®Ó ®¶m

b¶o an toµn lao ®éng, ngoµi tr×nh ®é lµnh nghÒ, ng−êi lao ®éng cÇn ®Æc biÖt

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

chó ý ®Õn tinh thÇn tr¸ch nhiÖm nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu c«ng viÖc vµ tr¸ch

nhiÖm tæn thÊt vÒ tµi s¶n.

+ X¸c ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña tõng chøc n¨ng.

Th«ng th−êng khi ®¸nh gi¸ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc theo tõng

chøc n¨ng ng−êi ta dïng ph−¬ng ph¸p cho ®iÓm, ®iÓm lµ mét ®¬n vÞ quy −íc,

sè ®iÓm thÓ hiÖn møc ®é phøc t¹p cña tõng chøc n¨ng.

Mçi chøc n¨ng, ng−êi ta chia lµm 3-4 møc ®é phøc t¹p kh¸c nhau, øng

víi mçi møc ®é phøc t¹p nµo ®ã, ng−êi ta cho ®iÓm tõ tèi thiÓu ®Õn tèi ®a.

+ Quy tæng sè ®iÓm cña c¸c møc ®é phøc t¹p vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm

thµnh tæng sè ®iÓm.

+ ChuyÓn tõ ®iÓm sang bËc:

Mçi c«ng viÖc cã møc ®é phøc t¹p vµ quan träng kh¸c nhau. C¨n cø

vµo tæng sè ®iÓm cña tõng c«ng viÖc ®Ó chuyÓn ®iÓm sang bËc, c¸c cÊp bËc

®−îc xÕp theo thø tù t¨ng dÇn, c¸c c«ng viÖc phøc t¹p, ®ßi hái cã tinh thÇn

tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®−îc xÕp bËc cao h¬n. Th«ng th−êng thang l−¬ng ®−îc

chia bao nhiªu bËc th× c«ng viÖc còng ®−îc chia thµnh bÊy nhiªu bËc.

Quan hÖ gi÷a bËc ®Çu vµ bËc cuèi, còng nh− gi÷a c¸c bËc, cÇn cã sù

phï hîp víi hÖ sè l−¬ng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a viÖc x©y dùng tiªu chuÈn

cÊp bËc kü thuËt vµ thang l−¬ng.

- X¸c ®Þnh cÊp bËc c«ng nh©n.

Thùc chÊt, ®©y lµ x¸c ®Þnh nh÷ng yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña

ng−êi lao ®éng, ®ã lµ toµn bé kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña ng−êi lao ®éng b¾t

buéc ph¶i cã ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc víi møc ®é phøc t¹p nhÊt ®Þnh.

Mçi c«ng nh©n ®Òu cã mét cÊp bËc thî phï hîp víi tr×nh ®é lµnh nghÒ

cña m×nh trong tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt, tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt cã

mét kÕt cÊu thèng nhÊt, gåm hai phÇn:

+ PhÇn yªu cÇu chung: Gåm c¸c hiÓu biÕt vÒ kû luËt, an toµn lao ®éng,

ph−¬ng ph¸p lµm viÖc, néi dung cña doanh nghiÖp.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ PhÇn diÔn gi¶i tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n: ng−êi ta liÖt kª

nh÷ng yªu cÇu vÒ kiÕn thøc cÇn cã cña c«ng nh©n bËc nµo ®ã vÒ m¸y mãc

thiÕt bÞ ®ang sö dông.

Trªn c¬ së b¶n tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt, doanh nghiÖp båi d−ìng

kiÕn thøc vµ tay nghÒ, sau ®ã tæ chøc thi n©ng bËc cho c«ng nh©n theo yªu

cÇu chung vµ theo diÔn gi¶i tr×nh ®é lµnh nghÒ.

* TiÒn c«ng phô thuéc vµo mÆt b»ng gi¸ c¶ lao ®éng:

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, tiÒn l−¬ng tr¶ cho ng−êi lao ®éng theo

quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng, nh÷ng ng−êi lµm viÖc th−êng phô thuéc vµo

b¶n chÊt cña c«ng viÖc vµ tiÒn l−¬ng theo c«ng viÖc ®ã. Møc cung cña lao

®éng còng nh− møc cung cña l−îng hµng hãa kh¸c vµ dÞch vô th«ng th−êng

sÏ t¨ng khi gi¸ c¶ cña nã t¨ng, xem h×nh d−íi ®©y:

Møc l−¬ng B

Cung lao ®éng

(®/giê) V2

A V1

L−îng lao ®éng

0 Q1 Q2 (Giê trong tuÇn)

H×nh vÏ Cung lao ®éng

ë møc l−¬ng V1 l−¬ng cung lao ®éng lµ Q1, t¹i møc l−¬ng V2 c«ng nh©n sÏ muèn lµm viÖc nhiÒu giê mçi tuÇn h¬n, nghÜa lµ cung cÊp mét l−îng

lao ®éng nhiÒu h¬n (Q2), chóng ta thÊy l−îng lao ®éng ®−îc cung cÊp lµ sè

giê mµ mäi ng−êi s½n sµng lµm viÖc vµ sÏ t¨ng lªn khi møc l−¬ng t¨ng lªn,

mÆt kh¸c cung vÒ lao ®éng l¹i chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh−

tho¶ m·n søc khoÎ, c¸c ¸p lùc vÒ kinh tÕ, vµ ph¹m vi thêi gian ¶nh h−ëng ®Õn

l−îng lao ®éng cung øng víi c¸c møc l−¬ng kh¸c nhau.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Chóng ta kh«ng lµm viÖc toµn bé thêi gian, thay vµo ®ã con ng−êi sö

dông mét l−îng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó nghØ ng¬i, mét mÆt nghØ ng¬i ®Ó håi

phôc søc khoÎ, mÆt kh¸c con ng−êi cÇn h−ëng thô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña

m×nh, lao ®éng còng gièng nh− c¸c ho¹t ®éng kh¸c ®Òu bao gåm c¶ chi phÝ c¬

héi, chi phÝ c¬ héi cña lao ®éng lµ tæng sè thêi gian nghØ ng¬i bÞ lo¹i trõ trong

qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Lao ®éng còng cã lîi Ých cËn biªn, lîi Ých cËn biªn cña

lao ®éng (sù thay ®æi trong tæng sè lîi Ých thu ®−îc tõ sè giê lao ®éng kh¸c),

®−îc ®¸nh gi¸ b»ng sù cã Ých cña c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô, nh÷ng thø cã thÓ

mua ®−îc b»ng tiÒn c«ng cña sè giê lµm viÖc t¨ng thªm, nÕu ta yªu thÝch lao

®éng th× lîi Ých cËn biªn cña lao ®éng còng t¨ng thªm, khi lao ®éng lµ nguån

thu nhËp duy nhÊt th× lîi Ých cËn biªn cña lao ®éng cã thÓ rÊt cao, ®ång thêi

lîi Ých cËn biªn cña lao ®éng còng thay ®æi theo qui luËt lîi Ých cËn biªn gi¶m

dÇn. Khi ng−êi ta cã sè giê nghØ ng¬i Ýt, cã nghÜa lµ lîi Ých cËn biªn cña nghØ

ng¬i sÏ cao. HiÖu qu¶ lµm viÖc tèi −u xuÊt hiÖn khi gi¸ trÞ lîi Ých cËn biªn cña

lao ®éng vµ nghØ ng¬i ngang nhau.

TiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng, mçi møc tiÒn c«ng t¨ng thªm ®Òu lµm

t¨ng lîi Ých cËn biªn cña lao ®éng, khi tiÒn l−¬ng t¨ng lªn khèi l−îng lao

®éng cung øng còng cã xu h−íng t¨ng thªm.

§−êng cung øng vÒ lao ®éng còng gièng nh− ®−êng cung kh¸c, khi gi¸

c¶ t¨ng lªn th× khèi l−îng cung øng còng t¨ng lªn. Nh−ng nã kh«ng gièng

®−êng cung kh¸c ë chç nã vßng lªn ë phÝa sau, xem h×nh vÏ sau:

Gi¸

0 S¶n l−îng

§−êng cÇu cña mét h·ng c¹nh tranh

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Gi¸

0 S¶n l−îng

§−êng cÇu cña thÞ tr−êng

Khi t¨ng lªn cña møc l−¬ng lµm cho sè giê lµm viÖc t¨ng thªm cã gi¸

trÞ cao, c¸c møc tiÒn l−¬ng cao h¬n thÓ hiÖn cã nhiÒu s¶n phÈm dÞch vô h¬n vµ

nã khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng thay thÕ lao ®éng b»ng nghØ ng¬i.

Cung vÒ lao ®éng trªn toµn bé thÞ tr−êng do cung øng vÒ lao ®éng cña

hµng chôc triÖu lao ®éng do v©þ ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo th× ®−êng cung vÒ lao

®éng còng gÇn nh− cã kh¶ n¨ng dèc nghiªng vÒ phÝa trªn. Cung vÒ lao ®éng

trªn thÞ tr−êng lµ tæng sè l−îng lao ®éng mµ ng−êi c«ng nh©n h−ëng thô vµ cã

kh¶ n¨ng cung øng víi c¸c møc tiÒn l−¬ng kh¸c nhau trong mét giai ®o¹n thêi

gian nhÊt ®Þnh. §Ó ®¸nh gi¸ ®é nh¹y cña cung øng vÒ lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng

ng−êi ta dïng hÖ sè co gi·n. Sè phÇn tr¨m thay ®æi vÒ sè.

Sè co gi·n cña cung vÒ lao ®éng L−¬ng lao ®éng cung øng = -------------------------------------------- Sè phÇn tr¨m thay ®æi vÒ møc l−¬ng

C¸c yÕu tè t¹o ra sù co gi·n cña cung cÇu vÒ lao ®éng nµy bao gåm sù

−a thÝch cña c¸ nh©n vÒ nghØ ng¬i vµ lao ®éng, c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c, søc

khoÎ, triÓn väng ®−îc h−ëng gia tµi, c¸c luËt thuÕ vµ gi¸ c¶ hµng tiªu dïng.

Ngoµi c¸c yÕu tè ®· ph©n tÝch viÖc cung øng vÒ lao ®éng cßn chÞu t¸c

®éng cña c¸c ®éng lùc phi tiÒn tÖ do sù ham thÝch c«ng viÖc, c¸c chÝnh s¸ch,

luËt lÖ v.v...

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Nhu cÇu vÒ lao ®éng: Nh− ta ®· biÕt ®éng c¬ chñ yÕu trong kinh doanh

lµ tèi ®a hãa lîi nhuËn, c¸c doanh nghiÖp h−íng tíi mét s¶n l−îng sao cho

doanh thu cËn biªn b»ng chi phÝ cËn biªn. Sè l−îng cÇn thiÕt c¸c yÕu tè s¶n

xuÊt bao gåm c¶ lao ®éng do mét doanh nghiÖp mua vµo, phô thuéc vµo s¶n

l−îng hµng hãa, dÞch vô theo nghiªn cøu vµ dù b¸o cña doanh nghiÖp, nÕu

ng−êi tiªu dïng thùc sù mong muèn t¨ng thªm hµng hãa dÞch vô nµo ®ã th× sÏ

khuyÕn khÝch chñ doanh nghiÖp tiÕp nhËn thªm lao ®éng ®Ó t¨ng thªm mÆt

hµng nµy trong ®iÒu kiÖn c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng thay ®æi, chÝnh v× vËy, ng−êi

ta coi nhu cÇu vÒ lao ®éng lµ mét nhu cÇu dÉn xuÊt.

MÆt kh¸c sè l−îng ng−êi ®−îc tiÕp nhËn vµo lµm viÖc kh«ng hoµn toµn

do nhu cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô nµo ®ã quyÕt ®Þnh, sè l−îng ng−êi lao

®éng phô thuéc vµo møc l−¬ng mµ doanh nghiÖp tr¶ cho hä, ®iÒu ®ã cã nghÜa

lµ sè l−îng lao ®éng cÇn ®Õn phô thuéc vµo møc l−¬ng hay gi¸ c¶ cña søc lao

®éng, cho nªn nhu cÇu vÒ lao ®éng còng nh− c¸c nhu cÇu c¸c hµng hãa kh¸c

tû lÖ nghÞch víi gi¸ c¶ (tiÒn c«ng).

Møc l−¬ng(®/giê) CÇu lao ®éng

B V2

A V1

0 L1 L2 L−îng lao ®éng (giê/n¨m)

H×nh nhu cÇu vÒ lao ®éng

ë møc l−îng V1 chØ cÇn lao ®éng Q1, nÕu møc l−¬ng gi¶m xuèng V2 th× sè l−îng nhu cÇu vÒ lao ®éng sÏ lín h¬n Q2. §−êng cÇu vÒ lao ®éng tu©n

theo qui luËt cÇu.

§−êng cÇu vÒ lao ®éng dÞch xuèng d−íi vµ sang ph¶i, nh−ng nã kh«ng

cho biÕt sè l−îng lao ®éng sÏ nhËn vµo lµ bao nhiªu vµ ng−êi ta tr¶ møc l−¬ng

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

nµo cho ng−êi lao ®éng.

Chñ doanh nghiÖp sÏ tiÕp nhËn thªm lao ®éng khi mµ ng−êi lao ®éng

®ãng gãp vµo phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm nhiÒu h¬n gi¸ trÞ mµ ng−êi lao ®éng ®ã

lÊy ®i, cã nghÜa lµ nhËn thªm lao ®éng th× t¹o thªm lîi nhuËn cho doanh

nghiÖp, mçi doanh sè b¸n ra, mçi chi phÝ bá ra ®Òu cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh

®Õn tæng lîi nhuËn. Ng−êi ta cã thÓ ®o ®−îc sè s¶n l−îng mµ ng−êi lao ®éng

t¹o ra, phÇn s¶n l−îng t¨ng thªm khi sö dông thªm mét ®¬n vÞ lao ®éng, ng−êi

ta gäi lµ s¶n phÈm hiÖn vËt cËn biªn.

Thay ®æi vÒ tæng s¶n l−îng

S¶n phÈm hiÖn vËt cËn biªn =------------------------------------

Thay ®æi vÒ sè l−îng lao ®éng

NÕu lÊy s¶n phÈm hiÖn vËt cËn biªn nh©n víi gi¸ hµng nh÷ng hµng ho¸

cã thªm ®ã cã thÓ b¸n ®−îc, ng−êi ta cã ®−îc phÇn doanh thu d«i ra do thuÕ

thªm mét ®¬n vÞ lao ®éng, ®©y chÝnh lµ s¶n phÈm doanh thu cËn biªn (lµ gi¸

trÞ tÝnh b»ng tiÒn phÇn ®ãng gãp cña mét c«ng nh©n vµo gi¸ trÞ s¶n l−îng).

Thay ®æi vÒ tæng thu nhËp

S¶n phÈm doanh thu cËn biªn = ------------------------------------

Thay ®æi vÒ sè l−îng lao ®éng

Tõ doanh thu d«i ra ng−êi ta trõ ®i chi phÝ ph¶i tr¶ thªm tiÒn c«ng thÊy

møc t¨ng lîi nhuËn khi thuª thªm mét c«ng nh©n.

Doanh nghiÖp tiÕp tôc thuª thªm c«ng nh©n cho ®Õn khi s¶n phÈm gi¸ trÞ

cËn biªn cña ng−êi lao ®éng t¹o ra giêi h¹n trªn cho sù tr¶ l−¬ng hîp lý doanh

nghiÖp, ng−êi lao ®éng ®−îc tr¶ c«ng bao nhiªu tuú thuéc vµo phÇn ®ãng gãp

cña ng−êi lao ®éng vµo s¶n phÈm doanh thu cËn biªn.

* TiÒn c«ng= s¶n phÈm doanh thu cËn biªn cña lao ®éng.

Trong ng¾n h¹n, doanh nghiÖp cã nh÷ng yªu tè s¶n xuÊt cè ®Þnh vµ cã

thÓ cã kü thuËt s¶n xuÊt cè ®Þnh, doanh nghiÖp cã thÓ thay ®æi møc s¶n l−îng

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

trong ng¾n h¹n b»ng c¸ch thay ®æi biÕn ®æi cña nã lµ lao ®éng. Nh−ng lao

®éng còng tu©n theo qui luËt lîi tøc gi¶m dÇn khi c¸c yªu tè s¶n xuÊt kh¸c cè

®Þnh. Doanh thu cËn biªn sÏ gi¶m xuèng khi sö dông nhiÒu lao ®éng h¬n. §©y

lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh giíi h¹n d−íi cña tiÒn l−¬ng.

Qui luËt l·i suÊt gi¶m dÇn: s¶n phÈm cËn biªn cña mét yÕu tè biÕn ®æi

gi¶m xuèng khi cã thªm yÕu tè nµy ®−îc tiÕp nhËn víi mét sè l−îng ®Çu vµo

kh¸c cè ®Þnh.

Khi s¶n phÈm hiÖn vËt cËn biªn gi¶m xuãng th× s¶n phÈm doanh thu cËn

biªn còng gi¶m, xu h−íng s¶n phÈm doanh thu cËn biªn gi¶m sÏ k×m h·m

viÖc thuª c«ng nh©n cña doanh nghiÖp. Ng−êi chñ kinh doanh tiÕp tôc thuª

c«ng nh©n khi s¶n phÈm doanh thu cËn biªn cña ng−êi c«ng nh©n gi¶m ngang

møc tiÒn c«ng thÞ tr−êng th× sè l−îng c«ng nh©n ®−îc thuª lµ võa ®ñ.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Xem b¶ng d−íi ®©y:

S¶n phÈm 11 A B

doanh thu 10

cËn biªn 9

MRP = cÇu 7

C Møc l−¬ng 4

D 3

H×nh vÏ: §−êng s¶n phÈm doanh thu cËn biªn (MRP) lµ ®−êng nhu cÇu vÒ lao ®éng

1 2 3 4 5 6 7 8 9

§−êng cÇu vÒ lao ®éng lµ nh÷ng nhu cÇu dÉn xuÊt, viÖc dÞch chuyÓn

®−êng cÇu vÒ s¶n l−îng ®èi víi ngµnh ®ã sÏ dÞch chuyÓn ®−êng cÇu dÉn xuÊt

vÒ yªó tè s¶n xuÊt theo cïng mét h−íng.

Doanh nghiÖp tèi ®a ho¸ lîi nhuËn b»ng c¸ch n©ng s¶n l−îng tíi ®iÓm

mµ t¹i ®ã doanh thu cËn biªn b»ng chi phÝ cËn biªn, ®iÒu nµy phï hîp víi viÖc

doanh nghiÖp sÏ n©ng møc thuª lao ®éng tíi ®iÓm mµ t¹i ®ã chi phÝ cËn biªn

cña lao ®éng lµ s¶n phÈm doanh thu cËn biªn cña nã. NÕu doanh nghiÖp chÊp

nhËn gi¸ trÞ trªn thÞ tr−êng s¶n phÈm th× s¶n phÈm doanh thu cËn biªn cña lao

®éng lµ s¶n phÈm gi¸ trÞ cËn biªn cña nã, tøc lµ gi¸ ®Çu ra nh©n víi s¶n phÈm

hiÖn vËt cËn biªn cña nã, nÕu doanh nghiÖp chÊp nhËn gi¸ trªn thÞ tr−êng cung

øng lao ®éng lµ møc tiÒn c«ng, doanh nghiÖp c¹n tranh hoµn h¶o c©n b»ng

tiÒn c«ng thùc tÕ víi s¶n phÈm hiÖn vËt cËn biªn cña lao ®éng. ChÝnh tõ lý do

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

®ã sù thay ®æi vÒ møc l−¬ng còng ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng c«ng nh©n ®−îc

thuª.

Møc l−¬ng 11

(1000®) 10

7 MRP = cÇu

4 C Møc l−¬ng cò

Møc l−¬ng míi

3 D

H×nh vÏ: Møc tiÒn l−¬ng thÊp h¬n lµm t¨ng l−îng cÇu lao ®éng.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

MÆt kh¸c nÕu nh− gi¸ s¶n phÈm t¨ng quÜ vèn t¨ng hoÆc nÕu tiÕn bé khoa

häc kü thuËt lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n còng sÏ lµm dÞch chuyÓn

®−êng cÇu lªn trªn.

Møc l−¬ng 11 D2

(1000®) 10 D1

§−êng cÇu míi

6 §−êng cÇu

ban ®Çu 5

C Møc l−¬ng ban ®Çu 4

E 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9

D− thõa thÞ tr−êng

H×nh vÏ: Sù dÞch chuyÓn cña nhu cÇu lao ®éng

Cung lao ®éng

CÇu lao

®éng

Møc l−¬ng

Møc l−¬ng tèi thiÓu.

Møc l−¬ng c©n b»ng

(®/giê)

0 q1 q2 L−îng lao ®éng (giê/n¨m)

H×nh vÏ: TiÒn c«ng tèi thiÓu.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Trong thùc tÕ viÖc gi¶m tiÒn l−¬ng rÊt khã thùc hiÖn v× tÊt c¶ c¸c n−íc

®Òu qui ®Þnh tiÒn c«ng t«Ý thiÓu do sù ®Êu tranh cña c«ng nh©n. ViÖc n©ng

tiÒn c«ng lªn bÞ c¸c qui luËt vÒ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn g©y trë ng¹i. Møc tiÒn

c«ng cao h¬n sÏ cã xu h−íng lµm gi¶m nhu cÇu vÒ lao ®éng.

Cho ta thÊy khi tiÒn c«ng tèi thiÓu v−ît qu¸ tiÒn c«ng c©n b»ng th× sù

d− thõa vÒ lao ®éng sÏ sinh ra, cã mét c«ng nh©n ®¹t ®−îc tiÒn c«ng cao h¬n

nh−ng sÏ cã mét ng−êi kh¸c bÞ thÊt nghiÖp.

Lý thuyÕt cÇu vÒ lao ®éng cho ta thÊy lao ®éng ®−îc ®¸nh gi¸ trong

quan hÖ víi s¶n phÈm doanh thu cËn biªn cña lao ®éng. Ng−êi lao ®éng t¹o

n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao cho doanh nghiÖp th× sÏ nhËn

®−îc tiÒn l−¬ng cao, ng−îc l¹i sÏ tr¶ c¸c møc l−¬ng thÊp h¬n. C¸c chªnh lÖch

vÒ doanh thu cËn biªn lµ gi¶i thÝch vÒ s¶n phÈm doanh thu cËn biªn, tuy nhiªn

trong thùc tÕ khã cã thÓ ®o l−êng ®−îc s¶n phÈm doanh thu cËn biªn, do vËy

c¸c møc l−¬ng th−êng ®−îc tÝnh theo thãi quen kinh nghiÖm, b»ng chÕ ®é

chÝnh s¸ch nµo ®ã.

* TiÒn l−¬ng phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp cña Nhµ

n−íc.

Kinh tÕ thÞ tr−êng më ra cho chóng ta mét thêi kú míi, ®©y lµ ®Þnh

h−íng ®óng ®¾n ®Ó chóng ta tõng b−íc héi nhËp víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi vµ

trong khu vùc. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr−êng còng cã mÆt tr¸i cña nã, mét

trong nh÷ng khÝa c¹nh ®ã lµ sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo. ChÝnh v× vËy ph©n phèi

l¹i thu nhËp lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó ®Þnh h−íng l¹i nÒn kinh tÕ phôc vô cho

nh÷ng môc tiªu chung cña ®Êt n−íc.

Nhµ n−íc ph©n phèi l¹i thu nhËp th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thuÕ. §iÒu

chØnh thu nhËp c¸c c¸ nh©n trong tõng doanh nghiÖp, ®iÒu chØnh thu nhËp

gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét vïng mét lÜnh vùc, ph©n phèi l¹i thu

nhËp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng trong toµn bé nÒn kinh tÕ. HÖ thèng thuÕ hiÖn

®¹i bao gåm thuÕ thu nhËp luü tiÕn víi thu nhËp c¸ nh©n vµ lîi tøc cña doanh

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

nghiÖp, khi thu nhËp t¨ng sè thu vÒ thuÕ t¨ng vµ ng−îc l¹i, khi thu nhËp gi¶m

thuÕ lËp tøc gi¶m ngay, v× vËy hÖ thèng thuÕ cã vai trß nh− mét bé m¸y tù æn

®Þnh thu nhËp nhanh vµ m¹nh. Bªn c¹nh hÖ thèng thuÕ lµ hÖ thèng b¶o hiÓm

bao gåm BHXH; trî cÊp thÊt nghiÖp... khi mÊt viÖc hoÆc gÆp khã kh¨n ng−êi

lao ®éng nhËn ®−îc trî cÊp, khi cã viÖc th× hä c¾t tiÒn trî cÊp, hÖ thèng b¶o

hiÓm còng gãp phÇn vµo c©n ®èi l¹i thu nhËp.

HÖ thèng thuÕ cña Nhµ n−íc gåm c¶ thuÕ gi¸n thu vµ thuÕ trùc thu. HÖ

thèng thuÕ gi¸n thu ®· gi¸n tiÕp ®¸nh vµo thu nhËp cña tõng c¸ nh©n. VÝ dô

thuÕ doanh thu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.

MÆc dï ch−a cã qui ®Þnh cô thÓ vÒ thuÕ trùc thu nh−ng viÖc ®Þnh ra c¸c

kho¶n ph¶i trÝch tõ l−¬ng nh− BHXH, BHYT; Kinh phÝ c«ng ®oµn lµ qui ®Þnh

b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ mçi c¸ nh©n trong x· héi. §ã còng thÓ

hiÖn mét c¸ch râ nÐt viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp theo h−íng −u tiªn trong lÜnh

v−c phóc lîi x· héi.

Nhµ n−íc sö dông chÝnh s¸ch thuÕ nh− mét c«ng cô b¾t buéc ®Ó ph©n

phèi l¹i thu nhËp võa ph¶i, võa khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng n¨ng ®éng s¸ng

t¹o, tÝch cùc lao ®éng mÆt kh¸c kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc x· héi cña tõng líp

ng−êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp. §©y lµ yÕu tè quan träng æn ®Þnh an ninh x·

héi t¹o ra m«i tr−êng x· héi lµnh m¹nh tõng b−íc tiÕn tíi c«ng b»ng x· héi.

Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph−¬ng h−íng chñ yÕu c¨n cø ®Ó tr¶ c«ng

lao ®éng, nãi nh− thÕ kh«ng cã nghÜa lµ tõ bá hoµn toµn c¸c vÊn ®Ò x· héi,

b¶n th©n kinh tÕ còng ph¶i g¾n víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. Kinh tÕ-chÝnh trÞ, Kinh

tÕ-x· héi cã nh− thÕ míi t¹o ®−îc sù hµi hoµ ®ång bé thùc hiÖn "D©n giµu

n−íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh".

Trong mét vïng mét ®Þa ph−¬ng còng cã sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp.

VÝ dô: Khu vùc Hµ Néi n¨m 1997 l−¬ng b×nh qu©n th¸ng:

-C«ng ty may 10: 1.000.000 ®/th¸ng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-C.ty dÖt Hµ Néi: 600.000 ®/th¸ng.

-C.ty dÖt 8/3: 300.000 ®/th¸ng.

-C.ty dÖt Minh Khai: 250.000 ®/th¸ng.

-C.ty may Th¨ng Long: 625.000 ®/th¸ng.

Cã thÓ thÊy doanh nghiÖp cã thu nhËp cao Êp bèn lÇn thu nhËp cña c¸

nh©n ë doanh nghiÖp cã thu nhËp thÊp, mÆc dï tay nghÒ tr×nh ®é cña ng−êi

lao ®éng ch−a ch¾c ®· tréi h¬n. Còng v× vËy Nhµ n−íc qui ®Þnh "khi quyÕt

to¸n quÜ tiÒn l−¬ng thùc hiÖn theo ®¬n gi¸ ®−îc giao, nÕu tiÒn l−¬ng thùc hiÖn

b×nh qu©n cña ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cao h¬n hai lÇn møc b×nh

qu©n chung do Bé lao ®éng th−¬ng binh x· héi th«ng b¸o th× doanh nhgiÖp

chØ ®−îc quyÕt to¸n tæng quÜ tiÒn l−¬ng thùc hiÖn øng víi møc l−¬ng b×nh

qu©n cña lao ®éng trong doanh nghiÖp b»ng hai lÇn møc l−¬ng b×nh qu©n

®−îc th«ng b¸o".

§©y lµ quy ®Þnh mang tÝnh nh©n ®¹o cao tuy nhiªn sù chªnh lÖch nµy

hÑp vµ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc th−cj tÕ, chÝnh nh− vËy còng ph¸t sinh nhiªu tiªu

cùc vµ kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc doanh nghiÖp tÝch cùc ho¹t ®éng t¨ng n¨ng

suÊt lao ®éng.

Theo qui ®Þnh vÒ viÖc tÝnh quü l−¬ng theo ph−¬ng ph¸p dùa vµo ®¬n

gi¸ tiÒn l−¬ng.

C«ng thøc: ∑ Vkh = (L db x Tlmindn x (Hcb + Hpc) + Vvc)x 12

th¸ng.

∑ Vkh: QuÜ l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch.

L bd: Lao ®éng ®Þnh biªn.

Tlmindn: møc l−¬ng tèi thiÓu doanh nghiÖp lùa chän n¨m kÕ ho¹ch

trong khung qui ®Þnh.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Hcb: HÖ sè l−¬ng cÊp bËc b×nh qu©n.

Hpc: HÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng b×nh qu©n ®−îc tÝnh trong ®¬n gi¸

tiÒn l−¬ng.

Vvc: QuÜ tiÒn l−¬ng cña bé m¸y lao ®éng gi¸n tiÕp.

§Ó cã mét ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng th× c¨n cø chñ yÕu lµ l−¬ng tèi thiÓu

(144.000 ®/th¸ng). Doanh nghiÖp cã thÓ ®iÒu chØnh l−¬ng tèi thiÓu b»ng hÖ sè

®iÒu chØnh chung. Nã ®−îc quyÕt ®Þnh kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc l−¬ng tãi

thiÓu, tèi ®a lµ 144.000 + 216.000 = 360.000 ®/th¸ng.

ViÖc ®iÒu chØnh l−¬ng tèi thiÓu kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp

t−¬ng ®èi cña c¸c doanh nghiÖp mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp cña ng−êi

lao ®éng trong cïng mét doanh nghiÖp, tiÒn l−¬ng tèi thiÓu cµng cao th× ng−êi

cã hÖ sè l−¬ng cao h¬n cã tèc ®é t¨ng tiÒn l−¬ng nhanh h¬n vµ chªnh lÖch

gi÷a c¸c møc l−¬ng cµng lín.

HiÖn nay Nhµ n−íc qui ®Þnh trong doanh nghiÖp l−¬ng cña gi¸m ®èc

kh«ng ®−îc cao h¬n qua 6 th¸ng l−¬ng. Nh÷ng qui ®Þnh ®ã t¹o ra sù chªnh

lÖch thu nhËp b×nh qu©n cña mçi ca nh©n ë møc chÊp nhËn ®−îc. Vµ Nhµ

n−íc phÊn ®Êu ph©n phèi l¹i thu nhËp tuú vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ®Êt n−íc

trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh nh»m h−íng x· héi chñ nghÜa gãp phÇn æn ®Þnh

an ninh x· héi.

*TiÒn l−¬ng phô thuéc vµo ý ®t4rvbå cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp.

Nh− chóng ta ®· biÕt tiÒn l−¬ng kh«ng chØ lµ mét ph¹m trï cña chi phÝ

ph¹m trï trao ®æi vµ nã cßn lµ mét ph¹m trï cña ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i.

Trong tõng doanh nghiÖp nã lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng, lµ ®éng lùc quan

träng nhÊt ®Î khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng tÝch cùc lµm viÖc kh¬i dËy kh¶

n¨ng tiÒm tµng trong mçi con ng−êi, L·nh ®¹o doanh nghiÖp cÇn ph¶i sö dông

c«ng cô nµy mét c¸ch h÷u hiÖu.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Tuy vËy tiÒn l−¬ng còng cã tÝnh hai mÆt nÕu sö dông kh«ng ®óng th×

kh«ng nh÷ng kh«ng ph¸t huy ®−îc t¸c dông mµ cßn lµ lùc c¶n løon ®èi víi

nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã tæ chøc tiÒn l−¬ng cÇn tu©n thñ nguyªn

t¾c.

- TiÒn l−¬ng ngang nhau cho nh÷ng c«ng viÖc ngang nhau.

- Gi÷a c¸c cÊp bËc cÇn cã sù ph©n biÖt râ.

- N©ng l−¬ng n©ng bËc ®¶m b¶o trung thùc c«ng b»ng.

- Lµm c«ng viÖc g× tr¶ lu¬ng cho c«ng viÖc ®ã.

Thùc tÕ cho thÊy ë nh÷ng doanh nghiÖp tr¶ l−¬ng ®óng ®ñ c«ng b»ng

th× ë ®ã khuyÕn khÝch ®−îc ng−êi lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng nhanh. NÕu

t¨ng 50% l−¬ng suy ra n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 70% (theo thèng kª cña Vô tæ

chøc Bé C«ng nghiÑep).

ViÖc x¸c ®Þnh tiÒn l−¬ng trong tõng doanh nghiÖp còng kh«ng nªn

cøng nh¾c mµ ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh nhiÖm vô trong tõng thêi kú, giai

®o¹n mµ cã chÕ ®é tiÒn l−¬ng kh¸c nhau.

VÝ dô: NÕu doanh nghiÖp ®ang ë giai ®o¹n x©y dùng th× nªn cã chÝnh

s¸ch tr¶ l−¬ng thÝch hîp ®Ó tÝch luü. NÕu doanh nghiÖp ®ang ë giai ®o¹n ph¸t

triÓn th× cã thÓ ®Þnh ra chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng cao ®Ó khuyÕn khÝch ng−êi lao

®éng.

Trong tõng doanh nghiÖp còng cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi

c¸c bé phËn c¸c kh©u quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh víi s¶n xuÊt tuy nhiªn

ph¶i ®Æt trong giíi h¹n chung cña toµn doanh nghiÖp vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng

cho ng−êi lao ®éng.

Trong c¸c doanh nghiÖp theo sù ph©n c«ng lao ®éng còng ®−îc chia

thµnh lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, tØ lÖ c¸c bé phËn nµy cã sù kh¸c nhau

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

tuú ë tõng n−íc vµ ngay trong mét n−íc còng cã sù kh¸c nhau gi÷a hai khu

vùc lao ®éng trùc tiÕp-lao ®éng gi¸n tiÕp ph¶i hîp lý tuú theo t×nh h×nh cô thÓ.

Xem b¶ng:

§Þa ph−¬ng L−¬ng s¶n phÈm L−¬ng thêi gian (%)

Hµ Néi 80.6 19.4

H¶i Phßng 71 29

Th¸i B×nh 79.1 20.9

Hßn Gai 88 12

Nam §Þnh 81 19

(Niªn gi¸m Tæng côc Thèng kª n¨m 1996)

Sè ng−êi lµm l−¬ng Tªn n−íc Sè ng−êi lµm

thêi gian (%) l−¬ng s¶n

phÈm(%)

Hunggari 59,4 40,6

Thuþ SÜ 58 42

Na Uy 57 43

Anh 38 62

§øc 37 63

(Niªn gi¸m Tæng côc Thèng kª n¨m 1996)

Nh− vËy ë mét n−íc cµng ph¸t triÓn th× ng−êi lao ®éng gi¸n tiÕp t¨ng

v× s¶n xuÊt chñ yÕu ®· ®¹t ®−îc tr×nh ®é hiÖn ®¹i hãa vµ tù ®éng hãa. Thùc

tÕ n−íc ta hiÖn nay chñ yÕu lµ lao ®éng trùc tiÕp (80%). Bé phËn gi¸n tiÕp

ho¹t ®éng thiÕu hiÖu qu¶, thªm n÷a t©m lý chung cña x· héi lµ t×m chç an

nhµn, chÝnh v× thÕ cÇn cã sù c©n ®èi gi÷a hai khu vùc ®Ó qua ®ã cã sù ho¹ch

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

®Þnh quÜ l−¬ng hîp lý gi÷a hai khu vùc ®¶m b¶o cho hÖ thèng ho¹t ®éng

nhÞp nhµng hiÖu qu¶ thèng nhÊt, hîp t¸c lao ®éng chÆt chÏ.

Thùc tÕ trªn thÕ giíi còng nh− mét sè doanh nghiÖp liªn doanh ë

ViÖt Nam viÖc chèng ®èi cña ng−êi lao ®éng víi l·nh ®¹o th× 70% nguyªn

do chÕ ®é tiÒn l−¬ng bÊt hîp lý kh«ng c«ng b»ng (thèng kª cña Bé Lao

®éng 1996), trong khi ®ã tæ chøc c«ng ®oµn ch−a cã vai trß víi ®óng nghÜa

cña nã. VÒ l©u dµi nÕu chóng ta kh«ng sö dông tiÒn c«ng lao ®éng nh− mét

®éng lùc thóc ®Èy ng−êi lao ®éng viÖc chèng ®èi cña c«ng nh©n rÊt cã thÓ

lan ®Õn c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. §iÒu nµy dÉn tíi thiÖt h¹i rÊt lín cho

doanh nghiÖp.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

PhÇn thø hai

Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng tiÒn c«ng vµ tæ chøc tr¶ c«ng lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc.

2.1- Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng tiÒn c«ng vµ tæ chøc tr¶ c«ng lao ®éng ë

c¸c doanh nghiÖp viÖt nam.

KÓ tõ khi n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ra ®êi n¨m 1945 vµ ngµy

nay lµ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch tiÒn

l−¬ng 5 lÇn:

LÇn 1 (n¨m 1955): Môc ®Ých ph©n lo¹i nh»m −u tiªn nh÷ng ngµnh

träng yÕu, tÝnh chÊt phøc t¹p vµ lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i h¬n c¸c ngµnh

kh¸c.

LÇn 2 (n¨m 1958): N©ng cao béi sè l−¬ng lªn ®Ó thÓ hiÖn râ nÐt h¬n sù

kh¸c nhau cña møc l−¬ng khëi ®iÓm cña c¸c ngµnh.

LÇn 3 (N¨m 1960): NÐt næi bÊt trong lÇn nµy lµ møc l−¬ng khëi ®iÓm

cña mçi thang l−¬ng, b¶ng l−¬ng ®−îc Ên ®Þnh theo tr×nh ®é phøc t¹p vÒ kü

thuËt, ®iÒu kiÖn lao ®éng, tÝnh chÊt quan träng cña mçi ngµnh nghÒ trong nÒn

kinh tÕ.

Tuy nhiªn, do tõ n¨m 1961-1985, t×nh h×nh kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n,

Nhµ n−íc ®· b¸n hµng hãa theo ®Þnh l−îng tuú vµo c¸c nhãm møc l−¬ng, do

®ã ®· lµm cho quan hÖ gi÷a tiÒn l−¬ng chung vµ tiÒn l−¬ng thÊp nhÊt, gi÷a c¸c

ngµnh ngµy cµng trë lªn b×nh qu©n, gi·n c¸ch gi÷a c¸c ngµnh ngµy cµng trë

lªn bÊt hîp lý.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

LÇn 4 (n¨m 1985): Môc tiªu c¶i c¸ch thèng nhÊt chÕ ®é tiÒn l−¬ng c¶

n−íc cã tÝnh ®Õn sù kh¸c biÖt hîp lý gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh, −u ®·i tháa

®¸ng c¸c ngµnh nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i, cã yªu cÇu kü thuËt, nghiÖp vô

cao... xãa bá cao cÊp, b×nh qu©n chªnh lÖch bÊt hîp lý trong tiÒn l−¬ng, kh«i

phôc trËt tù tiÒn l−¬ng trong c¶ n−íc.

Qua lÇn c¶i c¸ch nµy, tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ®−îc tÝnh to¸n l¹i theo møc

gi¸ ë nh÷ng vïng cã gi¸ sinh ho¹t thÊp nhÊt. Do t×nh h×nh kinh tÕ khã kh¨n

nªn quan hÖ gi÷a tiÒn l−¬ng tèi thiÓu vµ tèi ®a co hÑp l¹i chØ cßn 1-3,5. V× vËy

®· ¶nh h−ëng ®Õn quan hÖ tiÒn l−¬ng thÊp nhÊt gi÷a c¸c ngµnh, mÆc dï c¨n cø

®Ó x¸c ®Þnh tiÒn l−¬ng thÊp nhÊt gi÷a c¸c ngµnh vÉn dùa vµo 3 yÕu tè nh− ®·

nãi ë lÇn c¶i c¸ch trªn.

LÇn 5 (n¨m 1993): Ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 1993 ChÝnh phñ ban hµnh

NghÞ ®Þnh 25/CP; 26/CP qui ®Þnh t¹m thêi chÕ ®é tiÒn l−¬ng míi. Trong NghÞ

®Þnh nµy, møc l−¬ng tèi thiÓu ®−îc x¸c ®Þnh cho c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt, nhÑ

nhµng nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh th−êng vµ lµ c¬ së ®Ó tÝnh c¸c møc

l−¬ng kh¸c cña hÖ thèng thang b¶ng l−¬ng.

Møc l−¬ng thÊp nhÊt (bËc 1) cña c¸c ngµnh ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®é

phøc t¹p kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng g¾n liÒn víi nghÒ, hoÆc nhãm nghÒ ®ã

so víi møc l−¬ng tèi thiÓu chung (lÇn c¶i c¸ch nµy kh«ng tÝnh ®Õn vÞ trÝ quan

träng c¸c ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n).

Møc ®é phøc t¹p cña lao ®éng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua ph−¬ng ph¸p

ph©n tÝch cho ®iÓm c¸c yÕu tè tæng hîp vµ thµnh phÇn ®èi víi viªn chøc vµ

ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ phøc t¹p cña ng−êi lao ®éng, th«ng qua thêi gian häc

v¨n hãa, tr×nh ®é ®µo t¹o nghÒ vµ th©m niªn c«ng t¸c cña c«ng nh©n. §iÒu

kiÖn lao ®éng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cho ®iÓm c¸c

yÕu tè víi viªn chøc vµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tiªu hao lao ®éng. HÖ sè tiªu

hao lao ®éng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua 6 nhãm ®iÒu kiÖn lao ®éng cã hÖ sè tõ

1-1,41.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

§ã lµ l−¬ng, cßn ®èi víi c¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng th× c¸c hÖ sè phô cÊp

còng ®−îc ®iÒu chØnh l¹i ®Ó ®¶m b¶o ®−îc tÝnh c«ng b»ng cho thu nhËp cña

ng−êi lao ®éng.

Trªn ®©y lµ vµi nÐt s¬ l−îc vÒ c¶i c¸ch tiÒn l−¬ng qua c¸c thêi kú.

Tr−íc khi ®i vµo c¸c sè liÖu cô thÓ vÒ tiÒn l−¬ng ë ViÖt Nam hiÖn nay, chóng

ta h·y cïng ®¸nh gi¸ qua t×nh h×nh tiÒn l−¬ng ë thêi ®iÓm tr−íc lÇn c¶i c¸ch

gÇn ®©y nhÊt (c¶i c¸ch tiÒn l−¬ng n¨m 1993).

Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i tr−íc c¶i c¸ch l−¬ng n¨m 1993.

a. Kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng−êi lao ®éng, t¸ch biÖt víi tiÒn

c«ng vµ thu nhËp cña ®¹i bé phËn lao ®éng x· héi. Së dÜ nhËn xÐt nh− vËy v×

chÝnh s¸ch chÕ ®é tiÒn l−¬ng cña ta x©y dùng vµ ¸p dông cho c¸c ®èi t−oùng

lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc, lùc l−îng vò trang vµ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng

t¸c §¶ng, ®oµn thÓ quÇn chóng thuéc khu vùc Nhµ n−íc. Nh÷ng lùc l−îng lao

®éng nµy chØ chiÕm 30% lùc l−îng lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ b»ng

kho¶ng 20% so víi nguån lao ®éng trong x· héi. Nh− vËy lµ ph¹m vi ®èi

t−îng ¸p dông bÞ bã hÑp lµm cho c¸c chÝnh s¸ch ¸p dông xa víi cuéc sèng

thùc tÕ, lµm n¶y sinh hµng lo¹t nh÷ng ®iÒu bÊt hîp lý gi÷a tiÒn l−¬ng vµ thu

nhËp cña ng−êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.

b. TiÒn l−¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc thÊp, kh«ng ®¶m b¶o

cuéc sèng, nguyªn nh©n tiÒn l−¬ng do Nhµ n−íc cÊp kh«ng phï hîp víi gi¸

c¶ thÞ tr−êng, ng−êi lao ®éng kh«ng thÓ chØ sèng b»ng tiÒn l−¬ng mµ cßn

tr«ng chê vµo c¸c thu nhËp kh¸c, ®iÒu nµy dÉn ®Õn lµ kh«ng ®¶m b¶o t¸i s¶n

xuÊt søc lao ®éng, mÆc dï lµ t¸i s¶n xuÊt ®¬n gi¶n. §Ó kh¾c phôc khã kh¨n,

mçi doanh nghiÖp l¹i tù xoay së ®Ó lo cho ng−êi lao ®éng cña doanh nghiÖp

m×nh, b»ng mäi c¸ch lµm t¨ng thu nhËp cho hä. Nç lùc nµy tuy lµ tÝch cùc

nh−ng v« h×nh chung ®· ph¸ vì hÖ thèng tiÒn l−¬ng cña Nhµ n−íc, khiÕn Nhµ

n−íc kh«ng thÓ kiÓm so¸t thu nhËp cña ng−êi lao ®éng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

c. ChÕ ®é tiÒn l−¬ng mang nÆng tÝnh b×nh qu©n vµ bao cÊp. TiÒn l−¬ng

cña c¸n bé c«ng nh©n viªn bao gåm hai phÇn: phÇn b»ng tiÒn vµ phÇn b»ng

hiÖn vËt. Trong ®ã phÇn b»ng tiÒn l¹i chiÕm tØ träng kh«ng lín, qua hÖ thèng

thang b¶ng l−¬ng. Bëi sè tiÒn l−¬ng chØ cã 3,5 vµ thang l−¬ng c«ng nh©n bÞ Ðp

xuèng 1,5/1, nªn gi÷a c¸c bËc l−¬ng chªnh nhau kh«ng ®¸ng kÓ, ®iÒu ®ã lµm

cho chÕ ®é tiÒn l−¬ng mang tÝnh b×nh qu©n cao. Do ®ã kh«ng khuyÕn khÝch

ng−êi lao ®éng lµm viÖc cã hiÖu qu¶, kh«ng khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng häc

tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ tay nghÒ.

d. ChÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l−¬ng x©y dùng vµ thùc hiÖn kh«ng cã tÝnh

®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ-x· héi nh− b¶o hiÓm x· héi, s¾p xÕp tæ

chøc vµ tinh gi¶m biªn chÕ, gióp gi¸o dôc ®µo t¹o ph¸t triÓn... nªn trong qu¸

tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy ®· béc lé nhiÒu m©u thuÉn, lµm t¨ng ng©n s¸ch

Nhµ n−íc mét c¸ch bÊt hîp lý.

Ph©n tÝch vµ lý gi¶i nh÷ng tån t¹i trªn, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®−a ra mét sè

nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y:

- Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, nhiÒu ngµnh ®æi míi ®Ó phï hîp

víi c¬ chÕ míi, trong khi c¸c chÝnh s¸ch th× l¹i vÉn tr× trÖ, dËm ch©n t¹i chç

mang nÆng t− t−ëng cña thêi kú bao cÊp.

- §éng c¬ thóc ®Èy hµnh vi lao ®éng ch−a ®−îc Nhµ n−íc ®¸nh gi¸

®óng ®¾n, do vËy chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ®èi víi ng−êi lao ®éng ch−a phï hîp

víi c«ng søc mµ lao ®éng ®· bá ra.

- Lîi dông c¬ chÕ míi tho¸ng réng, nhiÒu thµnh phÇn xÊu ®· tham

nhòng, mãc ngoÆc, v¬ vÐt cña c«ng lµm cña riªng, lµm ¶nh h−ëng lín ®Õn

ng©n s¸ch, t¸c ®éng xÊu tíi tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp cña ng−êi lao ®éng.

C¶i c¸ch tiÒn l−¬ng n¨m 1993.

Tr−íc nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt ®ßi hái ph¶i cã c¬ chÕ l−¬ng míi thÝch

hîp, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 26CPngµy 25-3-93 qui ®Þnh t¹m thêi

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

chÕ ®é tiÒn l−¬ng míi trong c¸c doanh nghiÖp. NghÞ ®Þnh nµy ¸p dông thèng

nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n−íc thay thÕ chÕ ®é tiÒn l−¬ng qui

®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 235-H§BT ngµy 18-9-85.

Theo qui ®Þnh míi th× l−¬ng tr¶ cho ng−êi lao ®éng ®−îc c¨n cø trªn

møc l−¬ng tèi thiÓu lµ 120.000®/ng−êi/th¸ng (hiÖn nay ®iÒu chØnh

144.000®/ng−êi/th¸ng) vµ hÖ thèng thang l−¬ng, b¶ng l−¬ng, møc phô cÊp

l−¬ng.

Møc l−¬ng tèi thiÓu lµ møc l−¬ng thÊp nhÊt tr¶ cho ng−êi lµm c«ng

viÖc ®¬n gi¶n nhÊt vµ trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, møc l−¬ng nµy ®¶m b¶o

møc sèng tèi thiÓu cho ng−êi lao ®éng (¨n, mÆc, ë, ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng

sinh ho¹t, giao tiÕp x· héi, b¶o vÖ søc khoÎ, häc tËp, giao l−u v¨n hãa, b¶o

hiÓm tuæi giµ, nu«i con).

HÖ thèng thang l−¬ng, b¶ng l−¬ng ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp (xem

cuèn ph¸p luËt vÒ lao ®éng, tiÒn l−¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi - Nhµ xuÊt b¶n

thµnh phè Hå ChÝ Minh; hoÆc cuèn "C¸c v¨n b¶n qui ®Þnh chÕ ®é tiÒn l−¬ng

míi" cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ x· héi tõ tËp I tíi tËp VI).

+ HÖ thèng thang l−¬ng c«ng nh©n.

+ HÖ thèng thang l−¬ng c«ng nh©n, nh©n viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh

doanh vµ phôc vô.

+ B¶ng l−¬ng viªn chøc chuyªn m«n nghiÖp vô vµ phô cÊp chøc vô

l·nh ®¹o.

+ B¶ng l−¬ng chøc vô qu¶n lý doanh nghiÖp.

-C¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng ®−îc qui ®Þnh nh− sau:

+ Phô cÊp khu vùc: ¸p dông ®èi víi nh÷ng n¬i xa x«i, hÎo l¸nh cã

nhiÒu khã kh¨n vµ khÝ hËu xÊu. Phô cÊp gåm 7 møc: 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5;

0,7; vµ 1,0 so víi møc l−¬ng tèi thiÓu.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ Phô cÊp tr¸ch nhiÖm: ¸p dông ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ hoÆc c«ng

viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao, hoÆc kiªm nhiÖm c«ng t¸c qu¶n lý kh«ng thuéc

chøc vô l·nh ®¹o. Phô cÊp gåm 3 møc 0,1; 0,2; 0,3 so víi møc l−¬ng tèi thiÓu.

+ Phô cÊp lµm ®ªm: ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc lµm viÖc tõ

22 giê ®Õn 6 giê s¸ng. Phô cÊp gåm 2 møc:

* 30% tiÒn l−¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô ®èi víi c«ng viÖc kh«ng th−êng

xuyªn lµm viÖc ban ®ªm.

* 40% tiÒn l−¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô ®èi víi c«ng viÖc th−êng xuyªn

lµm theo ca (chÕ ®é lµm viÖc 3 ca) hoÆc chuyªn lµm ban ®ªm.

+ Phô cÊp thu hót: ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc ®Õn lµm viÖc ë

nh÷ng vïng kinh tÕ míi, c¬ së kinh tÕ vµ ®¶o xa ®Êt liÒn cã ®iÒu kiÖn sinh

ho¹t ®Æc biÖt khã kh¨n do ch−a cã c¬ së h¹ tÇng. Phô cÊp gåm 4 møc: 20%;

30%; 50%; 70% so víi møc l−¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô. Thêi gian h−ëng tõ

3 n¨m ®Õn 5 n¨m.

+ Phô cÊp ®¾t ®á: ¸p dông ®èi víi nh÷ng n¬i chØ sè sinh ho¹t cao h¬n

chØ sè sinh ho¹t b×nh qu©n chung cña c¶ n−íc tõ 10% trë lªn. Phô cÊp gåm 3

møc: 0,2; 0,4; 0,6 so víi møc l−¬ng tèi thiÓu.

Khi lµm thªm ngoµi giê tiªu chuÈn qui ®Þnh, th× giê lµm thªm ®−îc tr¶

b»ng 150% tiÒn l−¬ng giê tiªu chuÈn, nÕu lµm thª vµo ngµy th−êng; ®−îc tr¶

200% tiÒn l−¬ng giê tiªu chuÈn nÕu lµm thªm vµo ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc

ngµy lÔ.

-Thêi gian thö viÖc hoÆc tËp sù ®−îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 70% møc l−¬ng

cña nghÒ, hoÆc c«ng viÖc ®−îc tháa thuËn trong hîp ®ång thö viÖc hoÆc hîp

®ång lao ®éng.

-B·i bá c¸c chÕ ®é bï tiÒn ®iÖn, tiÒn häc, tiÒn nhµ ë, hÖ sè tr−ît gi¸ vµ

chÕ ®é thanh to¸n tiÒn tµu xe ®i lµm viÖc hµng ngµy vµ ®i phÐp hµng n¨m.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

* C«ng thøc tÝnh l−¬ng:

Møc l−¬ng thùc Møc l−¬ng tèi thiÓu

hiÖn tõ 1-12-93 =

(n¨m 93: 120.000®/th¸ng x HÖ sè møc l−¬ng hiÖn nay: 144.000®/th¸ng).

* C«ng thøc tÝnh phô cÊp.

Møc phô cÊp thùc Møc l−¬ng tèi thiÓu hiÖn nay:

hiÖn tõ 1-12-93 = 144.000® x hÖ sè phô cÊp

-§èi víi c¸c kho¶n phô cÊp tÝnh trªn tiÒn l−¬ng theo ng¹ch, cÊp bËc

(chøc vô):

Møc phô cÊp thùc Møc l−¬ng thùc hiÖn TØ lÖ (%) phô cÊp

hiÖn tõ 1-12-93 = tõ 1-12-93 x theo qui ®Þnh

VÝ dô: Mét thî c¬ khÝ bËc 6 lµ tæ tr−ëng cña mét tæ s¶n xuÊt ®−îc

h−ëng l−¬ng th¸ng nh− sau:

-HÖ sè l−¬ng: 2,84

-HÖ sè phô cÊp: 0,2

L−¬ng = 120.000 x 2,84 = 340.000®

Phô cÊp tr¸ch nhiÖm = 120.000 x 0,2 = 24.000®

Tæng thu nhËp = 364.000®

-NÕu th¸ng nµy, thî c¬ khÝ ®ã lµm viÖc hoµn toµn vµo ca 3 th−êng

xuyªn th×:

Phô cÊp lµm ®ªm = 340.000® x 40% = 136.000®

Tæng thu nhËp = 364.000 + 136.000 = 500.000®

* Ph¶i nãi r»ng −u ®iÓm næi bËt cña c¬ chÕ l−¬ng l©u nay lµ xãa bá

hoµn toµn kiÓu b×nh qu©n hãa tiÒn l−¬ng. Giê ®©y, ng−êi lao ®éng lµm c«ng

viÖc g×, chøc vô g× th× h−ëng l−¬ng theo c«ng viÖc vµ chøc vô ®ã th«ng qua

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

hîp ®ång lao®éng vµ tho¶ −íc lao ®éng tËp thÓ. Nhê vËy mµ ®· khuyÕn khÝch

®−îc ng−êi lao ®éng h¨ng say, nhiÖt t×nh víi c«ng viÖc, cã tr¸ch nhiÖm vµ

n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ cao. ChÕ ®é l−¬ng míi kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o

®−îc quyÒn lîi cho ng−êi lao ®éng mµ cßn lµ c¬ së quan träng ®Ó Nhµ n−íc

buéc ng−êi lao ®éng vµ chñ doanh nghiÖp, thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®ãng b¶o

hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ.

Qua ®iÒu tra, ®a sè c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu x¸c ®Þnh c¬ cÊu

quÜ l−¬ng ®−îc x¸c ®Þnh trong mét sè yÕu tè: QuÜ l−¬ng theo ®Þnh biªn vµ

møc l−¬ng qui ®Þnh:theo n¨m tr−íc nh©n víi hÖ sè ®iÒu chØnh; theo phÇn tr¨m

doanh thu vµ theo phÇn tr¨m gi¸ trÞ gia t¨ng. Riªng c¸c doanh nghiÖp ngoµi

quèc doanh viÖc thùc hiÖn x©y dùng ®¬n gi¸ l−¬ng kÕ ho¹ch kh«ng ®−îc chó

träng. ViÖc chi tr¶ l−¬ng cho ng−êi lao ®éng cña hä trªn c¬ së gi¸ c«ng lao

®éng trªn thÞ tr−êng, cã mét sè doanh nghiÖp ¸p dông thang b¶ng l−¬ng theo

NghÞ ®Þnh 26CP cña ChÝnh phñ. Sè liÖu ®iÒu tra thùc tÕ thu nhËp ®−îc vÒ thu

nhËp b×nh qu©n ng−êi/th¸ng ph©n theo ngµnh kinh tÕ vµ lo¹i h×nh kinh doanh

cô thÓ nh− sau:

TÝnh chung trªn toµn quèc thu nhËp b×nh qu©n/ th¸ng n¨m 1994 lµ

632.410 ®ång, n¨m 1995 lµ 766.330 ®ång, t¨ng 21% so víi tr−íc. Trong ®ã

cao nhÊt thuéc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi: 1.132.030 ®ång/

th¸ng vµo n¨m 1994 vµ 1.265.780 ®ång/ th¸ng vµo n¨m 1995, t¹i c¸c doanh

nghiÖp quèc doanh 546.720 ®ång/ th¸ng n¨m 1994 vµ 675.080 ®ång/ th¸ng

n¨m 1995. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh 452.140 ®ång/ th¸ng n¨m 94 vµ

514.770 ®ång/ th¸ng n¨m 1995. Qua ®ã ta thÊy r»ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu

t− n−íc ngoµi cã thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng cao nhÊt gÊp 1,8 lÇn doanh

nghiÖp quèc doanh vµ 2,46 lÇn doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.

Theo ngµnh kinh tÕ: Cao nhÊt lµ chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm vµo

n¨m 1994 lµ 724.580 ®ång/ th¸ng, n¨m 1995 lµ 859.550 ®ång/ th¸ng. Thø hai

lµ ngµnh c¬ khÝ 708.830 ®ång vµo n¨m 1994 vµ 840.190 vµo n¨m 1995.

Th−¬ng m¹i, dÞch vô 688.050 ®ång/ th¸ng vµ 868.730 ®ång/ th¸ng vµo n¨m

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

1995. Thu nhËp thÊp nhÊt lµ: N«ng - L©m nghiÖp: vµo n¨m 1994 lµ 430.660

®ång/ th¸ng, n¨m 1995 lµ 523.040 ®ång/ th¸ng. Nh− vËy, møc thu nhËp gi÷a

c¸c ngµnh cã thu nhËp cao nhÊt víi thÊp nhÊt lµ 3,1 lÇn vµo n¨m 1994 vµ 2,74

lÇn vµo n¨m 1995.

Cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ thu nhËp b×nh qu©n trong cïng mét ngµnh

kinh tÕ nh−ng kh¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Cô thÓ nh− ngµnh x©y dùng

doanh nghiÖp quèc doanh tõ n¨m 1995: 395.390 ®ång/ th¸ng, gÊp 3,04 lÇn so

víi doanh nghiÖp quèc doanh th−¬ng m¹i - dÞch vô, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu

t− n−íc ngoµi gÊp 2,37 lÇn doanh nghiÖp quèc doanh, chÕ biÕn l©m s¶n 2,11

lÇn, gèm sø thñy tinh 1,8 lÇn, c¬ khÝ 1,53 lÇn. Riªng hai ngµnh N«ng-L©m

nghiÖp vµ dÖt may - giÊy th× sù chªnh lÖch nµy kh«ng ®¸ng kÓ 1,28 lÇn (N«ng

- L©m nghiÖp) vµ 1,11 lÇn (DÖt - May - GiÊy). Møc thu nhËp b×nh qu©n cña

c¸c ngµnh thuéc c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hÇu hÕt thÊp h¬n doanh

nghiÖp quèc doanh (b×nh qu©n chung toµn quèc møc thu nhËp b×nh qu©n thÊp

h¬n doanh nghiÖp quèc doanh 24%). Cô thÓ ngµnh c¬ khÝ 30%, gèm sø thñy

tinh 17%, chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm 47%, x©y dùng 21%, th−¬ng m¹i -

dÞch vô 32%. Riªng dÖt - may - giÊy thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi

quèc doanh cao h¬n doanh nghiÖp quèc doanh 26%. Sù kh¸c nhau vÒ thu

nhËp gi÷a doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ doanh nghiÖp quèc doanh chñ

yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng thùc hiÖn chÕ ®é phô cÊp

l−¬ng theo ®Æc thï tõng ngµnh. Tån t¹i nµy ®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i cã c¬ chÕ

qui ®Þnh viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thèng nhÊt vÒ tiÒn l−¬ng vµ c¸c kho¶n

phô cÊp cã tÝnh chÊt l−¬ng gi÷a doanh nghiÖp kh¸c cïng lo¹i h×nh nh−ng

cungf mét ngµnh kinh tÕ. Cã thÓ xem kü h¬n chi tiÕt tiÒn l−¬ng b×nh qu©n/

ng−êi/ th¸ng.

Ta sÏ thÊy râ ®−îc sù kh¸c nhau cña c¸c ngµnh kinh tÕ vµ c¸c lo¹i h×nh

doanh nghiÖp.

Theo c¬ cÊu c¸c møc thu nhËp b×nh qu©n tËp trung hÇu hÕt ë møc thu

nhËp b×nh qu©n.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Tõ 330.000® ®Õn d−íi 600.000® chiÕm 33,27%; møc 600.000 -

900.000® chiÕm 19,24%; møc 120.000 - 330.000® lµ 17,09%; d−íi 120.000®

chØ chiÕm 0,18% vµ chØ x¶y ra ë ngµnh N«ng - L©m nghiÖp vµ thuéc c¸c

doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®· vi ph¹m vµo luËt tiÒn l−¬ng tèi thiÓu. Møc thu

nhËp trªn 1.200.000® lµ 19,06% - thuéc d¹ng ph¶i ®ãng thuÕ thu nhËp. Møc

ph©n hãa thu nhËp lín nhÊt thuéc ngµnh N«ng - L©m nghiÖp lµ 44,68%,

ngµnh c¬ khÝ lµ 29,1%; thÊp nhÊt lµ ngµnh chÕ biÕn l©m s¶n chØ cã 4,78%.

Thu nhËp b×nh qu©n mét lao ®éng ph©n theo ngµnh vµ vïng kinh tÕ.

- XÐt trªn ®Þa bµn toµn quèc th× thu nhËp cña ng−êi lao ®éng cao nhÊt

thuéc vÒ c¸c doanh nghiÖp ë phÝa Nam lµ 933.880 ®ång, thÊp nhÊt lµ ë khu

vùc miÒn Trung lµ 549.710®. Chªnh lÖch gi÷a miÒn Nam vµ miÒn Trung lµ

1,69 lÇn; miÒn Nam víi miÒn B¾c lµ 1,33 lÇn. Trong tõng lo¹i h×nh doanh

nghiÖp còng cã sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ mÆt c¬ cÊu gi÷a c¸c møc thu nhËp.

Møc thu nhËp b×nh qu©n trong kho¶ng tõ 300.000® - 600.000® ®èi víi

doanh nghiÖp quèc doanh lµ 36,42%; ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc daonh

50%; doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi 15,67%. Møc 600.000® -

900.000®: doanh nghiÖp quèc doanh lµ 19,65%; doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh 21,55%; doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi 17,16%. C¸c doanh

nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng cã møc thu nhËp d−íi 120.000® còng nh− tõ

900.000® -1.200.000® vµ cao h¬n n÷a.Møc thu nhËp tõ 1.500.000-2.000.000®

chñ yÕu tËp trung ë c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp ë miÒn Nam. VÝ dô nh−:

Viªtronic Thñ §øc thu nhËp 2.539.000®/th¸ng (trong ®ã tiÒn l−¬ng 60% cßn

l¹i lµ phóc lîi vµ quÜ khen th−ëng); C«ng ty Th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− Petec lµ

2.859.000®/ th¸ng vµo n¨m 1994, ®Õn n¨m 1995 th× thu nhËp ®· t¨ng tíi h¬n

30% cña n¨m tr−íc, cô thÓ lµ 4.003.000®/ th¸ng (tiÒn l−¬ng danh nghÜa lµ

66,28% cßn l¹i lµ thu nhËp kh¸c). Møc ph©n hãa thu nhËp gi÷a c¸c lo¹i h×nh

doanh nghiÖp lín nhÊt lµ 56,6 thuéc doanh ghiÖp quèc doanh, thÊp nhÊt lµ 8,8

thuéc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

TÝnh chung trªn toµn quèc, tiÒn l−¬ng chiÕm 86,6% n¨m 1994 vµ n¨m

95 lµ 86,78% trong thu nhËp cña ng−êi lao ®éng, thu nhËp kh¸c chiÕm 13,7%

vµ n¨m 94 lµ 13,22 vµo n¨m 1995. PhÇn thu nhËp kh¸c cña ng−êi lao ®éng

th«ng th−êng lµ c¸c kho¶n tiÒn th−ëng ngµy lÔ, tÕt, nghØ m¸t, du lÞch... KÕt

cÊu nµy vÒ tiÒn l−¬ng còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ.

Th−êng ngµnh nµo cã doanh thu cao, lîi nhuËn lín th× phÇn thu kh¸c cã tû lÖ

cao trong tæng thu nhËp. Ch¼ng h¹n nh− ngµnh th−¬ng m¹i-dÞch vô phÇn thu

kh¸c lªn tíi 25%; chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm 23%, thÊp nhÊt lµ ngµnh chÕ

biÕn l©m s¶n 2,03%, khai kho¸ng lµ 4,17%. Riªng ngµnh n«ng l©m nghiÖp thu

nhËp kh¸c tíi 38%. §©y lµ mét thùc tÕ cña ngµnh n«ng nghiÖp, møc kho¸n

®Þnh møc thÊp, chØ tiªu giao chØ tæn phÝ 50% thêi gian lµm viÖc cña ng−êi lao

®éng, 50% thêi gian cßn l¹i ng−êi lao ®éng nµy tham gia nhiÒu c«ng viÖc phô

kh¸c, t¹o thªm nguån thu nhËp. §iÒu nµy chØ ra r»ng, viÖc giao møc kho¸n

s¶n phÈm vµ lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh l¹i cho phï

hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®Ó võa ®¶m b¶o qu¶n lý s¸t sao lao ®éng, võa

khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng tham gia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

KÕt cÊu thu nhËp cña ng−êi lao ®éng tõ nguån kh¸c trong c¸c doanh

nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (5) cao h¬n c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ

doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh; doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi

25,23%, doanh nghiÖp quèc doanh 18,76%, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh

3,52%.

C¬ cÊu thu nhËp còng cã sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c vïng. §èi víi doanh

nghiÖp quèc doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cã tû lÖ thu

nhËp cao nhÊt thuéc ë miÒn Nam, trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc

daonh l¹i cã tû lÖ nµy cao nhÊt thuéc miÒn Trung.

Qua sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy r»ng, tû lÖ thu nhËp kh¸c cµng cao th×

tæng thu nhËp cña ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cµng cao.

KÕt luËn.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Cuéc ®iÒu tra tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp cña ng−êi lao ®éng trong c¸c

doanh nghiÖp ®−îc tiÕn hµnh trªn ph¹m vi toµn quèc, trªn c¶ ba khu vùc kinh

tÕ: doanh nghiÖp quèc doanh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ

doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Qua sè liÖu ph©n tÝch, tæng hîp tõ c¸c doanh

nghiÖp ®−îc ®iÒu tra ë trªn ®−îc rót ra mét sè nhËn xÐt sau:

- C¸c doanh nghiÖp ®−îc ®iÒu tra bao gåm c¸c doanh nghiÖp cã qui m«

lín, võa vµ nhá theo c¶ hai chØ tiªu vÒ qui m« vèn vµ qui m« lao ®éng.

VÒ qui m« vèn b×nh qu©n doanh ghiÖp cao nhÊt thuéc lo¹i h×nh doanh

nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lµ 97,24 tû/ 1 doanh nghiÖp lín gÊp 4,5 lÇn

lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ gÊp 24,93 lÇn doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh. VÒ qui m« lao ®éng b×nh qu©n doanh nghiÖp cao nhÊt thuéc c¸c doanh

nghiÖp quèc doanh lµ 507 ng−êi, gÊp 1,05 lÇn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t−

n−íc ngoµi vµ 4,0 lÇn doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.

- HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp.

N¨m 1995 c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh ®Ó cã lîi nhuËn b×nh qu©n lao ®éng cao nhÊt lµ 4,62 triÖu, gÊp 2,2 lÇn

doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Tuy nhiªn tû suÊt lîi nhuËn cña doanh

nghiÖp quèc doanh lµ cao nhÊt (8,9%) trong khi ®ã doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh chØ cã 4,93% vµ thÊp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc

ngoµi (1,44%).

NÕu xÐt theo ngµnh, th× ngµnh chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm cã tû

suÊt lîi nhuËn cao nhÊt (13,63%), thÊp nhÊt lµ ngµnh gèm, sø thñy tinh

(1,5%).

- ChÊt l−îng lao ®éng cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp còng kh¸c nhau:

§èi víi doanh nghiÖp quèc doanh cã tû lÖ lao ®éng tèt nghiÖp ®¹i häc

lµ 6,03% thÊp h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (15,74%), nh−ng

lao ®éng lµ c«ng nh©n kü thuËt l¹i cã tíi 41,46%. Trong khi ®ã doanh nghiÖp

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi l¹i thÊp chØ cã 27,8%. Trong nh÷ng n¨m qua, lao

®éng cã tay nghÒ, ®−îc ®µo t¹o vµo lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn

®Çu t− n−íc ngoµi nhiÒu, nh−ng tû lÖ c«ng nh©n kü thuËt ®−îc ®iÒu tra l¹i

thÊp, cho ta thÊy ®−îc c¸c doanh nghiÖp nµy kh¸ chÆt chÏ trong viÖc c«ng

nhËn tay nghÒ do phÝa ViÖt Nam ®µo t¹o, hoÆc kh«ng muèn c«ng nhËn ®Ó tr¶

l−¬ng thÊp h¬n, ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®−îc xem xÐt kh«ng chØ trong ph¹m vi

ë c¬ së mµ cßn cã tÝnh ph¸p ®Þnh cña Nhµ n−íc ®èi víi c¸c liªn doanh n−íc

ngoµi vµo lµm ¨n t¹i ViÖt Nam.

Thêi gian lµm viÖc trong tuÇn cña lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã

vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cao h¬n c¸c doanh nghiÖp quèc doanh Nhµ n−íc 13%.

§iÒu ®ã cã nghÜa lµ c−êng ®é lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t−

n−íc ngoµi cao h¬n cacs doanh nghiÖp trong n−íc. Trong thùc tÕ tiÒn c«ng tr¶

cho ng−êi lao ®éng ë ®©y võa ®−îc tÝnh theo giê, võa ®−îc tÝnh theo ®Þnh møc

s¶n phÈm, dÉn ®Õn ng−êi c«ng nh©n ®ñ mäi thiÖt thßi, thiÖt thßi vÒ tiÒn l−¬ng,

thiÖt thßi vÒ phô cÊp l−¬ng lµm thªm giê, lµm cho søc khoÎ cña con ng−êi lao

®éng bÞ tiªu hao nhiÒu. Nh÷ng ngµnh lµm viÖc cã thêi gian lao ®éng nhiÒu

nh− ngµnh dÖt-m¸y, chÕ biÕn l©m s¶n, trong l©m nghiÖp, c¬ khÝ.

- Thu nhËp b×nh qu©n ng−êi/ th¸ng cao nhÊt thuéc c¸c doanh nghiÖp cã

vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lµ 1.265.780 ®ång cao h¬n doanh nghiÖp quèc doanh

trong n−íc lµ 1,87 lÇn vµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ 2,46 lÇn. §©y

lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn lao ®éng chÊt x¸m, cã tay nghÒ cao, cã søc

khoÎ tèt bÞ thu hót vµo lµm viÖc víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.

§Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh lµm viÖc c«ng t¸c ë ®ã, ng−êi lao ®éng dÔ bÞ ngé nhËn

tr−íc b¶n chÊt cña c¬ chÕ lµm viÖc, b¶n chÊt cña «ng chñ t− b¶n. Ngµnh cã

thu nhËp b×nh qu©n cao nhÊt 868.000 ®ång lµ ngµnh Th−¬ng m¹i-dÞch vô, sau

®ã ®Õn ngµnh chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm lµ 859.000 ®ång, gÊp 1,66 lÇn

ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp cã thu nhËp thÊp nhÊt. Vµ cã 2,7% sè doanh

nghiÖp trong ngµnh n«ng nghiÖp cã thu nhËp b×nh qu©n d−íi 120.000 ®ång, vi

ph¹m luËt vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu qui ®Þnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam

vµ chñ yÕu tËp trung vµo mét sè n«ng tr−êng quèc doanh.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

§èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi 2,99% doanh

nghiÖp vi ph¹m luËt l−¬ng tèi thiÓu qui ®Þnh víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu

t− n−íc ngoµi.

Sè doanh nghiÖp cã møc thu nhËp b×nh qu©n cao trªn 1.200.000® ph¶i

chÞu thuÕ thu nhËp cã 19% chñ yÕu tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc

vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.

-TiÒn l−¬ng vµ thu nhËp cã sù ph©n hãa lín gi÷a c¸c ngµnh, vïng vµ

c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Trong cïng mét ngµnh, vïng, lo¹i h×nh doanh

nghiÖp còng cã sù ph©n hãa vÒ thu nhËp. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã

møc thu nhËp thÊp nhÊt, cao nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc

ngoµi, nh−ng mét sè doanh nghiÖp quèc doanh Trung −¬ng cã møc thu nhËp

t−¬ng ®−¬ng víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, trong khi ®ã

c−êng ®é lao ®éng l¹i thÊp. MiÒn Nam lu«n cã thu nhËp b×nh qu©n cao nhÊt.

Møc chªnh lÖch vÒ thu nhËp b×nh qu©n/ doanh nghiÖp cao nhÊt lµ 5.791 ngµn

®ång gÊp 96,61 lÇn doanh nghiÖp cã møc thu nhËp b×nh qu©n doanh nghiÖp

thÊp nhÊt (60 ngµn ®ång). Nh−ng sù xuÊt hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp nµy

kh«ng nhiÒu, ®a sè c¸c doanh nghiÖp cã møc thu nhËp b×nh qu©n tËp trung ë

møc tõ 330.000® - 900.000®.

- C¬ cÊu thu nhËp cña ng−êi lao ®éng cã sù chªnh lÖch gi÷a c¸c lo¹i

h×nh doanh nghiÖp. Thu nhËp tõ tiÒn l−¬ng cã tØ lÖ cao nhÊt thuéc c¸c doanh

nghiÖp quèc doanh (96,48%), thÊp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t−

n−íc ngoµi (74,77%) tØ lÖ thu nhËp kh¸c cao ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi lao

®éng cã hÖ sè l−¬ng thu nhËp cao trèn thuÕ thu nhËp. §©y lµ mét kÏ hë mµ

chÝnh phñ cÇn sím cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn.

- ë c¶ ba lo¹i h×nh doanh nghiÖp, Nhµ n−íc míi cã luËt vÒ tiÒn l−¬ng

tèi thiÓu chung (song l¹i ch−a thËt hîp lý khi ng−êi lao ®éng lµm viÖc trong

c¸c liªn doanh n−íc ngoµi), ch−a cã luËt vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ngµnh vµ tiÒn

l−¬ng tèi thiÓu vïng. §©y lµ mét s¬ hë ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t−

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

n−íc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh tr¶ l−¬ng thÊp cho ng−êi lao

®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc ch¼ng nh÷ng ®ßi hái vÒ tr×nh ®é häc vÊn, tay nghÒ

cao, dµy d¹n kinh nghiÖm vµ ®é chÝnh x¸c lín, mÉu m·, kü thuËt cao, hoÆc ë

c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i h¬n vµ ë vïng cã chØ sè gi¸ c¶ ®¾t ®á hay khã

kh¨n, nguy hiÓm h¬n c¸c n¬i kh¸c. VÊn ®Ò nµy ®· ph¶n ¸nh sù thiÕu c©n

b»ng, sù bãc lét søc lao ®éng vµ chÊt x¸m cña c¸c «ng chñ ®èi víi ng−êi lao

®éng ë møc ®é kh¸ nghiÖt ng·. Do ®ã Nhµ n−íc vµ ChÝnh phñ cÇn s¬m cã v¨n

b¶n qui ®Þnh t−¬ng ®èi cô thÓ, ®óng luËt ph¸p ViÖt Nam vµ th«ng lÖ quèc tÕ

khi ký hîp ®ång gi÷a ng−êi lao ®éng víi c¸c doanh nghiÖp (thùc chÊt lµ c¸c

«ng chñ t− b¶n) ®Ó h¹n chÕ bít thiÖt thßi nhiÒu mÆt cho ng−êi lao ®éng lµ

ng−êi ViÖt Nam.

2.2- Ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn c«ng cña doanh nghiÖp:

Quü tiÒn c«ng cña doanh nghiÖp lµ mét kho¶n chi phÝ hîp lý trong gi¸

thµnh, dïng ®Ó tr¶ l−¬ng, th−ëng vµ c¸c kho¶n phô cÊp kh¸c cho ng−êi lao

®éng.

Tõ ®Þnh nghÜa trªn, ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét sè ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quÜ

tiÒn c«ng. Nh−ng tr−íc khi x¸c ®Þnh quÜ tiÒn c«ng doanh nghiÖp cÇn cã

ph−¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng. ViÖc x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng

®−îc tiÕn hµnh theo c¸c b−íc sau:

X¸c ®Þnh nhiÖm vô n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

C¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, c¬ cÊu

tæ chøc vµ chØ tiªu kinh tÕ g¾n víi viÖc tr¶ l−¬ng cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, doanh

nghiÖp cã thÓ lùa chän nhiÖm vô n¨m kÕ ho¹ch b»ng c¸c chØ tiªu sau ®©y ®Ó

x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng:

a. Tæng s¶n phÈm (kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi) b»ng hiÖn vËt.

b. Tæng doanh thu (hoÆc tæng doanh sè).

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

c. Tæng thu trõ tæng chi (trong tæng chi kh«ng cã tiÒn l−¬ng).

d. Lîi nhuËn.

ViÖc x¸c ®Þnh nhiÖm vô n¨m kÕ ho¹ch theo c¸c chØ tiªu nªu trªn ph¶i

b¶o ®¶m:

-S¸t víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ g¾n víi viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt,

kinh doanh cña n¨m tr−íc liÒn kÒ.

- Tæng s¶n phÈm b»ng hiÖn vËt ®−îc quy ®æi t−¬ng øng theo ph−¬ng

ph¸p x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm theo h−íng dÉn

t¹i Th«ng t− sè 14/L§TBXH-TT ngµy 10-4-1997 cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng

binh vµ x· héi.

-Doanh nghiÖp Nhµ n−íc ho¹t ®éng c«ng Ých theo LuËt doanh nghiÖp

Nhµ n−íc, NghÞ ®Þnh sè 56/CP ngµy 2-10-1966 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t− sè

01 BKH/DN ngµy 29-1-1997 cña Bé KÕ ho¹ch §Çu t− qui ®Þnh vµ h−íng dÉn

cô thÓ viÖc thùc hiÖn (kÓ c¶ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ ho¹t ®éng theo ®óng qui ®Þnh

t¹i NghÞ ®Þnh sè 56/CP vµ Th«ng t− sè 01-BKH/DN nãi trªn nh−ng ch−a cã

quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp).

- C¸c tæ chøc, ®¬n vÞ ®−îc phÐp ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch

vô thuéc c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, §¶ng, ®oµn thÓ, c¸c héi quÇn

chóng, tù trang tr¶i vÒ tµi chÝnh.

- C«ng ty cæ phÇn cã trªn 50% tæng sè vèn cña Nhµ n−íc hoÆc do c¸c

doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®ãng gãp theo LuËt C«ng ty vµ NghÞ ®Þnh sè 28/CP

ngµy 7-5-1996 cña ChÝnh phñ.

C¸c ®èi t−îng kÓ trªn gäi chung lµ doanh nghiÖp Nhµ n−íc.

§èi víi doanh nghiÖp ®Æc thï cña lùc l−îng vò trang thuéc Bé Quèc

phßng, Bé Néi vô vµ Ban C¬ yÕu ChÝnh phñ cã v¨n b¶n h−íng dÉn riªng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-ChØ tiªu tæng doanh thu (hoÆc tæng doanh sè); tæng thu trõ (-) tæng chi

kh«ng cã tiÒn l−¬ng ®−îc tÝnh theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 3-

10-1996 cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn cô thÓ viÖc thùc hiÖn cña

Bé Tµi chÝnh; chØ tiªu lîi nhuËn kÕ ho¹ch ®−îc lËp ra trªn c¬ së kÕ ho¹ch

(tæng thu trõ (-) tæng chi) vµ t×nh h×nh lîi nhuËn thùc hiÖn cña n¨m tr−íc liÒn

kÒ.

X¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

Quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc x¸c

®Þnh theo c«ng thøc:

∑ Vkh = [®b x TLmindn x (Hcb + Hpc)+Vvc] x 12 th¸ng.

Trong ®ã:

-L®b: Lao ®éng ®Þnh biªn.

-TLmindn: Møc l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lùa chän trong khung

qui ®Þnh.

-Hcb: HÖ sè l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n.

-Hpc: HÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng b×nh qu©n ®−îc tÝnh trong ®¬n

gi¸ tiÒn l−¬ng.

-Vvc: Quü tiÒn l−¬ng cña bé m¸y gi¸n tiÕp mµ sè lao ®éng nµy ch−a

tÝnh trong ®Þnh møc lao ®éng tæng h¬pj.

C¸c th«ng sè L®b, TLmindn, Hcb, Hpc vµ Vvc ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:

Lao ®éng ®Þnh biªn (L®b).

Lao ®éng ®Þnh biªn ®−îc tÝnh trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng tæng hîp

cña s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc s¶n phÈm, dÞch vô quy ®æi.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

§Þnh møc lao ®éng tæng hîp ®−îc x©y dùng theo qui ®Þnh vµ h−íng

dÉn t¹i Th«ng t− sè: 14/L§TBXH-TT ngµy 10-4-1997 cña Bé Lao ®éng-

Th−¬ng binh vµ x· héi.

Møc l−¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1, ®iÒu 1, NghÞ ®Þnh sè

28/CP ngµy 28-3-1997 cña ChÝnh phñ ®−îc hiÓu lµ møc l−¬ng tèi thiÓu chung

¸p dông cho c«ng chøc, viªn chøc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, doanh nghiÖp Nhµ

n−íc, lùc l−îng vò trang vµ ng−êi nghØ h−u.

Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 06/CP ngµy 21-1-1997, tõ ngµy ngµy

01-1-1997 møc l−¬ng tèi thiÓu chung lµ 144.000®/th¸ng. Khi ChÝnh phñ ®iÒu

chØnh l¹i møc l−¬ng tèi thiÓu nµy th× tiÒn l−¬ng cña c¸c ®èi t−îng trªn còng

®−îc ®iÒu chØnh theo.

HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc l−¬ng tèi

thiÓu do Nhµ n−íc quy ®Þnh ®Ó tÝnh vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cã nghÜa lµ, khi

x©y dùng vµ ¸p dông ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng, tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ ®¹t

®−îc theo quy ®Þnh, Nhµ n−íc cho phÐp doanh nghiÖp ®−îc tÝnh hÖ sè ®iÒu

chØnh t¨ng thªm kh«ng qu¸ 1,5 lÇn møc l−¬ng tèi thiÓu chung. T¹i thêi ®iÓm

kÓ tõ 01-1-1997 trë ®i, phÇn t¨ng thªm ®−îc ¸p dông kh«ng qu¸

216.000®/th¸ng.

Doanh nghiÖp Nhµ n−íc chØ ®−îc phÐp ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng

thªm ®Õn møc tèi ®a trong khung quy ®Þnh cña m×nh khi b¶o ®¶m b¶o ®ñ c¸c

®iÒu kiÖn sau:

-§èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh:

+ Ph¶i lµ doanh nghiÖp cã lîi nhuËn. Tr−êng hîp doanh nghiÖp thùc

hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi cña Nhµ n−íc mµ kh«ng cã lîi nhuËn hoÆc lç

th× ph¶i phÊn ®Êu cã lîi nhuËn hoÆc gi¶m lç.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ Kh«ng lµm gi¶m c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc so víi n¨m

tr−íc liÒn kÒ, trõ tr−êng hîp Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh gi¸ ë ®Çu

vµo, gi¶m thuÕ hoÆc gi¶m c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch theo quy ®Þnh.

+ Kh«ng lµm gi¶m lîi nhuËn thùc hiÖn so víi n¨m tr−íc liÒn kÒ, trõ

tr−êng hîp Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh t¨ng gi¸, t¨ng thuÕ, t¨ng c¸c

kho¶n nép ng©n s¸ch ë ®Çu vµo. Tr−êng hîp doanh nghiÖp thùc hiÖn chÝnh

s¸ch kinh tÕ-x· héi th× ph¶i gi¶m lç.

- §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých:

+ NÕu doanh nghiÖp cã lîi nhuËn th× ®iÒu kiÖn ¸p dông hÖ sè ®iÒu

chØnh t¨ng thªm nh− doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh.

+ NÕu lµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhguËn th×

®iÒu kiÖn ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm lµ kh«ng gi¶m khèi l−îng

nhiÖm vô, c«ng viÖc ®−îc Nhµ n−íc giao hoÆc theo ®¬n ®Æt hµng, cßn phÇn

ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c th× ¸p dông nh− c¸c tr−êng hîp nªu trªn

X¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm so víi møc l−¬ng tèi thiÓu:

HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:

K®c = K1 + K2.

Trong ®ã:

-K®c: HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm.

- K1: HÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng.

K2: HÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh.

HÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng (K1):

C¨n cø vµo quan hÖ cung - cÇu vÒ lao ®éng, gi¸ thuª nh©n c«ng vµ gi¸

c¶ sinh ho¹t, hÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng (K1) ®−îc qui ®Þnh nh− sau:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

0,3

0,2

0,1

HÖ sè ®iÒu

chØnh t¨ng

thªm

§Þa bµn

§èi víi c¸c

§èi víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng

§èi víi c¸c

doanh nghiÖp

trªn ®Þa bµn thµnh phè lo¹i II,

doanh nghiÖp

®ãng trªn ®Þa

gåm H¶i Phßng, Vinh, HuÕ, §µ

®ãng trªn ®Þa

bµn thµnh phè

N½ng, Biªn Hßa, CÇn Th¬ vµ

bµn c¸c tØnh

Hµ Néi vµ thµnh

thµnh phè H¹ Long, Nha Trang,

cßn l¹i.

phè Hå ChÝ

Vòng Tµu vµ c¸c khu c«ng

Minh.

nghiÖp tËp trung.

Doanh nghiÖp ë trªn ®Þa bµn nµo th× ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh (K1)

theo ®Þa bµn ®ã. Tr−êng hîp, doanh nghiÖp cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®ãng trªn

nhiÒu ®Þa bµn kh¸c nhau th× tÝnh b×nh qu©n gia quyÒn hÖ sè ®iÒu chØnh vïng

theo sè lao ®éng ®Þnh møc cu¶ c¸c ®¬n vÞ ®ãng trªn c¸c ®Þa bµn ®ã.

HÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh (K2).

C¨n cø vµo vai trß, vÞ trÝ, ý nghÜa cña ngµnh trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ

vµ møc ®é hÊp dÉn cña ngµnh trong thu hót lao ®éng, hÖ sè ®iÒu chØnh theo

ngµnh (K2) ®−îc qui ®Þnh nh− sau:

- Nhãm I cã hÖ sè 1,2:

+ Khai th¸c kho¸ng s¶n (hÇm lß vµ lé thiªn).

+ LuyÖn kim

+ DÇu khÝ

+ C¬ khÝ chÕ t¹o c«ng cô, s¶n xuÊt ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, ®¸nh b¾t h¶i

s¶n, m¸y n«ng nghiÖp.

+ X©y dùng c¬ b¶n.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ §iÖn.

+ S¶n xuÊt xi m¨ng.

+ Hãa chÊt c¬ b¶n

+ VËn t¶i biÓn

+ §¸nh b¾t h¶i s¶n ngoµi biÓn, vËn chuyÓn thu mua c¸ trªn biÓn.

+ §Þa chÊt, ®o ®¹c c¬ b¶n.

- Nhãm 2 cã hÖ sè 1,0:

+ Trång rõng, khai th¸c rõng

+ N«ng nghiÖp, thuû lîi

+ ChÕ biÕn l©m s¶n, l©m nghiÖp kh¸c.

+ Thuû s¶n, ®¸nh b¾t c¸ n−íc ngät

+ ChÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm

+ Cao su

+ S¶n xuÊt giÊy

+ S¶n xuÊt d−îc phÈm

+ C¬ khÝ cßn l¹i

+ Hãa chÊt cßn l¹i

+ VËt liÖu x©y dùng, sµnh sø thuû tinh

+ VËn t¶i hµng kh«ng, qu¶n lý ®iÒu hµnh bay

+ VËn t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû.

+ DÞch vô hµng kh«ng, s©n bay.

+ DÞch vô hµng h¶i, hoa tiªu, b¶o ®¶m hµng h¶i, b¶o ®¶m ®−êng s«ng...

+ N¹o vÐt s«ng, biÓn, trôc vãt vµ cøu hé

+ Duy tu b¶o d−ìng ®−êng bé, ®−êng s¾t.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ §iÖn tö - tin häc

+ B−u chÝnh viÔn th«ng

+ Ng©n hµng th−¬ng m¹i

+ X¨ng dÇu

+ DÖt, da, may...

+ In tiÒn

+ DÞch vô vÖ sinh m«i tr−êng, cÊp tho¸t n−íc.

+ S¶n xuÊt kh¸c cßn l¹i.

- Nhãm 3 cã hÖ sè 0,8:

+ Du lÞch

+ B¶o hiÓm

+ Th−¬ng m¹i (gåm th−¬ng nghiÖp, xuÊt nhËp khÈu)

+ ChÕ t¸c vµ kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quÝ.

+ V¨n hãa phÈm

+ Giao th«ng, c«ng chÝnh ®« thÞ: vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng, qu¶n

lý c«ng viªn, c©y xanh, v−ên thï, chiÕu s¸ng...

+ Xæ sè kiÕn thiÕt

+ DÞch vô kh¸c cßn l¹i.

C¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô chÝnh ®−îc qui ®Þnh trong giÊy phÐp

kinh doanh, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh ngµnh (k2) theo b¶ng

trªn vµ tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®Òu ¸p dông theo hÖ sè ®iÒu chØnh cña

doanh nghiÖp.

X¸c ®Þnh møc l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸

tiÒn l−¬ng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Sau khi cã hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tèi ®a (K®c = K1 + K2), doanh

nghiÖp ®−îc phÐp lùa chän c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm trong khung cña

m×nh ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ phï hîp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ giíi h¹n

d−íi lµ møc l−¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ qui ®Þnh (t¹i thêi ®iÓm thùc

hiÖn tõ ngµy 01-01-1997 lµ 144.000®/th¸ng) vµ giíi h¹n trªn ®−îc tÝnh nh−

TLmin®c = TLmin x (1 + K®c).

Trong ®ã:

TLmin®c: Tiªn l−¬ng tèi thiÓu ®iÒu chØnh tèi ®a doanh nghiÖp ®−îc

phÐp ¸p dông.

TLmin: lµ møc l−¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh, còng lµ

giíi h¹n d−íi cña khung l−¬ng tèi thiÓu.

K®c: lµ hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm cña doanh nghiÖp.

Nh− vËy, khung l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lµ TLmin ®Õn

TLmin®c. Doanh nghiÖp cã thÓ chän bÊt cø møc l−¬ng tèi thiÕu nµo n»m

trong khung nµy, nÕu b¶o ®¶m ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh ë tiÕt b3, ®iÓm

2 nªu trªn.

VÝ dô: Tæng c«ng ty B thuéc ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, cã 10

®¬n vÞ trùc thuéc, trong ®ã cã 4 ®¬n vÞ víi sè lao ®éng ®Þnh møc lµ 2000

ng−êi n¨m trªn ®Þa bµn cã hÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng 0,1; 3 ®¬n vÞ víi sè lao

®éng ®Þnh møc lµ 1.500 ng−êi n»m trªn ®Þa bµn cã hÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng

0,3. Th× khung l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:

+ HÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng (K1) cña doanh nghiÖp lµ: (0,1 x 2000) + (0,2 x 1500) + (0,3x 800)

K1= ------------------------------------------------------= 0,17 2000 + 1500 + 800

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ HÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh (K2) cña doanh nghiÖp lµ: 1,0 thuéc

ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng.

+ HÖ sè ®iÒu chØnh chung (K®c= K1 + K2) cña doanh nghiÖp lµ:

K®c = 0,17 + 1,0 = 1,17

+ Giíi h¹n trªn cña khung l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lµ:

K®c = 0,17 + 1,0 = 1,17

+ Giíi h¹n trªn cña khung l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lµ:

TLmin®c=144.000 x (1 +1,17) = 312.480 ®ång/th¸ng lµm trßn lµ

312.000 ®ång/ th¸ng.

+ Khung l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lµ 144.000®/th¸ng ®Õn

312.000®/th¸ng.

Nh− vËy, tæng C«ng ty B cã thÓ lùa chän bÊt kú møc l−¬ng tèi thiÓu

nµo phï hîp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Ó x©y

dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng n»m trong khung tõ 144.000®/th¸ng ®Õn

312.000®/th¸ng.

HÖ sè l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n (Hcb):

C¨n cø vµo tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng, tr×nh ®é c«ng nghÖ, tiªu

chuÈn cÊp bËc kü thuËt, chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ ®Þnh møc lao ®éng ®Ó x¸c

®Þnh hÖ sè l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n (Hbc) cña tÊt c¶ sè lao ®éng

®Þnh møc ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

HÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp b×nh qu©n ®−îc tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng

(Hpc):

C¨n cø vµo c¸c v¨n b¶n qui ®Þnh vµ h−íng dÉn cña Bé Lao ®éng-

Th−¬ng binh vµ X· héi, x¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ møc phô cÊp ®−îc tÝnh vµo ®¬n

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

gi¸ ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp b×nh qu©n (tÝnh theo ph−¬ng ph¸p

b×nh qu©n gia quyÒn).

HiÖn nay, c¸c kho¶n phô cÊp ®−îc tÝnh vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng, gåm:

phô cÊp khu vùc, phô cÊp ®éc h¹i, nguy hiÓm, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp

lµm ®ªm, phô cÊp thu hót, phô cÊp l−u ®éng, phô cÊp chøc vô l·nh ®¹o vµ chÕ

®é th−ëng an toµn ngµnh ®iÖn.

Lµm thªm giê lµ chÕ ®é tr¶ l−¬ng, kh«ng ph¶i lµ phô cÊp, do ®ã kh«ng

®−a vµo gi¸ tiÒn l−¬ng.

QuÜ tiÒn l−¬ng cña viªn chøc qu¶n lý ch−a tÝnh trong ®Þnh møc lao

®éng tæng hîp (Vvc):

Quü tiÒn l−¬ng Vvc bao gåm quü tiÒn l−¬ng cña Héi ®ång qu¶n trÞ, cña

bé phËn gióp viÖc Héi ®ång qu¶n trÞ, bé m¸y v¨n phßng Tæng c«ng ty hoÆc

c«ng ty, c¸n bé chuyªn tr¸ch c«ng t¸c ®¶ng, ®oµn thÓ vµ mét sè ®èi t−îng

kh¸c mµ tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng kÓ trªn ch−a tÝnh trong ®Þnh møc lao ®oäng tæng

hîp, hoÆc quü tiÒn l−¬ng cña c¸c ®èi t−îng nµy kh«ng ®−îc trÝch tõ c¸c ®¬n

vÞ thµnh viªn cña doanh nghiÖp.

C¨n cø vµo sè lao ®éng ®Þnh biªn do Héi ®ång qu¶n trÞ (®èi víi doanh

nghiÖp cã Héi ®ång qu¶n trÞ) hoÆc c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn trùc tiÕp qui ®Þnh,

hÖ sè l−¬ng cÊp bËc, chøc vô ®−îc xÕp c¸c kho¶n phô cÊp ®−îc h−ëng theo

qui ®Þnh vµ møc l−¬ng tèi thiÓu do doanh nghiÖp ®−îc lùa chän nh− h−íng

dÉn nªu trªn, doanh nghiÖp tÝnh quÜ tiÒn l−¬ng cña c¸c ®èi t−îng nµy vµ ®−a

vµo quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

Tr−êng hîp sè lao ®éng nµy ®· ®−îc tÝnh trong ®Þnh møc lao ®éng tæng

hîp hoÆc quü tiÒn l−¬ng cña lao ®éng nµy trÝch tõ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn th×

kh«ng ®−îc céng vµo quü tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸.

Trªn c¬ së c¸c th«ng sè h−íng dÉn t¹i tiÕt a, b, c, d ®iÓm 1 th«ng t−

13/L§-TBXH nªu trªn, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng theo h−íng dÉn t¹i ®iÓm 3 môc III th«ng t− sè

13/L§-TBXH d−íi ®©y.

C¸c ph−¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc tæng quü tiÒn l−¬ng vµ chØ tiªu nhiÖm vô n¨m kÕ

ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh, ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc x©y dùng theo 4 ph−¬ng

ph¸p:

1. §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tÝnh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm (hoÆc s¶n phÈm quy

®æi).

Ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng øng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh

®−îc chän lµ tæng s¶n phÈm b»ng hiÖn vËt (kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi), th−êng

®−îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh lo¹i s¶n phÈm hoÆc

mét sè lo¹i s¶n phÈm cã thÓ quy ®æi ®−îc, nh−: xi m¨ng, vËt liÖu x©y dùng,

®iÖn, thÐp, r−îu, bia, x¨ng dÇu, dÖt, may, thuèc l¸, giÊy, vËn t¶i...

C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ lµ:

V®g = Vgiê x Tsp

Trong ®ã:

- V®g: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng (®¬n vÞ tÝnh lµ ®ång/ ®¬n vÞ hiÖn vËt).

- Vgiê: TiÒn l−¬ng giê. Trªn c¬ së l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n,

phô cÊp l−¬ng b×nh qu©n vµ møc l−¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp, tiÒn l−¬ng

giê ®−îc tÝnh theo qui ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 197/CP ngµy 31-12-1994 cña

ChÝnh phñ.

-Tsp: Møc lao ®éng cña ®¬n vÞ s¶n phÈm hoÆc s¶n phÈm quy ®æi (tÝnh

b»ng sè giê-ng−êi).

2.§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tÝnh trªn doanh thu:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng øng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh

®−îc chän lµ doanh thu (hoÆc doanh sè) th−êng ®−îc ¸p dông ®èi víi doanh

nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô tæng hîp.

C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ lµ:

∑ Vkh

V®g = -----------

∑ Tkh

Trong ®ã:

- V®g: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng (®¬n vÞ tÝnh ®ång/1000®).

-∑ Vkh: Tæng quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch, ®−îc tÝnh theo h−íng dÉn

t¹i ®iÓm 2, môc III nãi trªn.

-∑ Tkh: Tæng doanh thu (hoÆc doanh sè) kÕ ho¹ch, tÝnh theo ®iÓm I,

môc III nãi trªn.

3.§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tÝnh trªn tæng doanh thu trõ (-) tæng chi phÝ:

Ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng øng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh

®−îc chän lµ tæng thu trõ (-) tæng chi kh«ng cã l−¬ng, th−êng ®−îc ¸p dông

®èi víi c¸c doanh nghiÖp qu¶n lý ®−îc tæng thu, tæng chi mét c¸ch chÆt chÏ

trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ.

C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ lµ:

∑ Vkh

V®g = ----------------------------------------------

∑ Tkh - ∑ Ckh (Kh«ng cã tiÒn l−¬ng)

Trong ®ã:

-V®g: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng (®¬n vÞ tÝnh ®ång?1000®).

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-∑ Vkh: Tæng quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch, ®−îc tÝnh theo h−íng dÉn

t¹i ®iÓm 2, môc III nªu trªn.

-∑ Tkh: Tæng doanh thu (hoÆc doanh sè) kÕ ho¹ch, tÝnh theo ®iÓm I,

môc III th«ng t− sè 13/L§TBXH nãi trªn

-∑ Ckh: Lµ tæng chi phÝ kÕ ho¹ch (ch−a cã tiÒn l−¬ng), tÝnh theo ®iÓm

I, môc III nãi trªn.

4.§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tÝnh trªn lîi nhuËn:

Ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng øng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh

®−îc chän lµ lîi nhuËn, th−êng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp qu¶n lý ®−îc

tæng thu, tæng chi vµ x¸c ®Þnh lîi nhuËn kÕ ho¹ch s¸t víi thùc tÕ thùc hiÖn.

C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ lµ:

∑ Vkh

V®g = ------------

∑ Pkh

Trong ®ã:

-V®g: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng (®¬n vÞ tÝnh ®ång?1000®).

-∑ Vkh: Tæng quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch, ®−îc tÝnh theo h−íng dÉn

t¹i ®iÓm 2, môc III nªu trªn.

-∑ Pkh: Lîi nhuËn kÕ ho¹ch, tÝnh theo ®iÓm I, môc III nãi trªn.

Quy ®Þnh viÖc x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng trong doanh nghiÖp ®Ó

tr×nh duyÖt.

C¨n cø vµo 4 ph−¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng nªu trªn vµ c¬

cÊu tæ chøc, doanh nghiÖp tiÕn hµnh x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng theo quy

®Þnh sau:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

a. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô

thuéc th× x©y dùng mét ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tæng hîp.

b. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa cã c¸c thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp,

võa cã c¸c thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc mµ cã s¶n phÈm, dÞch vô kh¸c

nhau kh«ng thÓ quy ®æi ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tæng hîp ®−îc th× ®¬n

gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc x©y dùng cho tõng ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp ®Ó

tr×nh duyÖt.

c. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc

lËp, võa cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc, nh−ng c¸c lo¹i s¶n

phÈm, dÞch vô trong doanh nghiÖp cã thÓ quy ®æi ®−îc th× còng chØ x©y dùng

mét ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tæng hîp.

VÝ dô: Tæng c«ng ty cã 15 ®¬n vÞ thµnh viªn, trong ®ã cã 8 ®¬n vÞ h¹ch

to¸n phô thuéc, 4 ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cã s¶n phÈm, dÞch vô qui ®æi ®−îc

vµ 3 ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cã s¶n phÈm, dÞch vô kh«ng qui ®æi ®−îc th×

viÖc tæ chøc x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®Ó tr×nh duyÖt nh− sau:

- 8 ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc x©y dùng 1 ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng, trong ®ã

cã c¶ tiÒn l−¬ng cña bé m¸y cña v¨n phßng Tæng c«ng ty, Håi ®ång qu¶n trÞ,

§¶ng ®oµn thÓ ë Tæng c«ng ty.

- 4 ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cã s¶n phÈm, dÞch vô qui ®æi ®−îc x©y

dùng 1 ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

- 3 ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cã s¶n phÈm, dÞch vô kh«ng qui ®æi ®−îc

x©y dùng 3 ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng.

Nh− vËy, Tæng c«ng ty ph¶i x©y dùng 5 ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®Ó tr×nh c¬

quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt.

Tæng quü tiÒn l−¬ng chung n¨m kÕ ho¹ch:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

Tæng quü tiÒn l−¬ng chung n¨m kÕ ho¹ch kh«ng ph¶i ®Ó x©y dùng ®¬n

gi¸ tiÒn l−¬ng mµ ®Ó lËp kÕ ho¹ch tæng chi vÒ tiÒn l−¬ng cña doanh nghiÖp,

®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

∑Vc = ∑Vkh + Vpc + Vbs + Vtg.

Trong ®ã:

-∑Vc: Tæng quÜ tiÒn l−¬ng chung n¨m kÕ ho¹ch.

-∑Vkh: Tæng quü tiÒn l−¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn

l−¬ng, ®−îc tÝnh theo h−íng dÉn t¹i ®iÓm 2, môc III nªu trªn.

-Vpc: QuÜ kÕ ho¹ch c¸c kho¶n phô cÊp l−¬ng vµ c¸c chÕ ®é kh¸c (nÕu

cã) kh«ng ®−îc tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng theo qui ®Þnh (vÝ dô: phô cÊp thî

lÆn; chÕ ®é th−ëng an toµn hµng kh«ng...), quü l−¬ng nµy tÝnh theo sè lao

®éng kÕ ho¹ch thuéc ®èi t−îng ®−îc h−ëng.

-Vbs: Quü tiÒn l−¬ng bæ sung theo kÕ ho¹ch. quü tiÒn l−¬ng bæ sung

tr¶ cho thêi gian kÕ ho¹ch kh«ng tham gia s¶n xuÊt ®−îc h−ëng theo chÕ ®é

qui ®Þnh cña c«ng nh©n viªn (tÝnh theo sè lao ®éng kÕ ho¹ch) trong doanh

nghiÖp, mµ khi x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng kh«ng tÝnh ®Õn, bao gåm: quü

tiÒn l−¬ng nghØ phÐp n¨m, nghØ viÖc riªng, nghØ lÔ, tÕt, nghØ theo chÕ ®é lao

®éng n÷... theo qui ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng.

-Vtg: Quü tiÒn l−¬ng lµm thªm giê ®−îc tÝnh theo kÕ ho¹ch, kh«ng

v−ît qu¸ sè giê lµm thªm quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng.

X¸c ®Þnh quÜ tiÒn l−¬ng thùc hiÖn theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh

doanh.

§iÒu kiÖn x¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn:

C¸c chØ tiªu tæng s¶n phÈm hµng hãa (kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi), tæng

doanh thu, chi phÝ, lîi nhuËn thùc hiÖn ®−îc x¸c ®Þnh theo quy chÕ qu¶n lý tµi

chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n−íc ban hµnh kÌm

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 3-10-1996 cña ChÝnh phñ. Trong c¸c chØ tiªu

nªu trªn, nÕu cã yÕu tè t¨ng hoÆc gi¶m do nguyªn nh©n kh¸ch quan, kh«ng

tÝnh ®Õn khi x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng th× ph¶i lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh quü

tiÒn l−¬ng thùc hiÖn.

Tr−íc khi x¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn, doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh

gi¸ vµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc, lîi nhuËn thùc hiÖn vµ so

s¸nh víi n¨m tr−íc ®ã. NÕu c¸c chØ tiªu nµy kh«ng b¶o ®¶m ®ñ ®iÒu kiÖn

®−îc ¸p dông hª sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm theo quy ®Þnh t¹i tiÕt b3, ®iÓm 2,

môc III cña Th«ng t− nµy th× doanh nghiÖp ph¶i trõ lïi quü tiÒn l−¬ng thùc

hiÖn cho ®Õn khi b¶o ®¶m ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh nãi trªn.

X¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn:

a. C¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn giao vµ kÕt

qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh, quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:

Vth: (V®g x Csxkd) + Vpc + Vbs + Vtg.

Trong ®ã:

- Vth: QuÜ tiÒn l−¬ng thùc hiÖn

- V®g: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn giao.

-Csxkd: ChØ tiªu s¶n xuÊt kinh doanh theo tæng s¶n phÈm hµng hãa

thùc hiÖn, hoÆc doanh thu (doanh sè thùc hiÖn), hoÆc tæng thu trõ (-) tæng chi

(kh«ng cã tiÒn l−¬ng), hoÆc lîi nhuËn thùc hiÖn øng víi chØ tiªu giao ®¬n gi¸

tiÒn l−¬ng.

-Vpc: Quü tiÒn l−¬ng bæ sung, chØ ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp ®−îc

giao ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng theo ®¬n vÞ s¶n phÈm. Quü tiÒn l−¬ng bæ sung tr¶ cho

thêi gian thùc tÕ kh«ng tham gia s¶n xuÊt ®−îc h−ëng l−¬ng theo chÕ ®é qui

®Þnh cña sè c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp, mµ khi x©y dùng ®Þnh møc

lao ®éng kh«ng tÝnh ®Õn, bao gåm: quü tiÒn l−¬ng nghØ phÐp n¨m, nghØ viÖc

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

riªng, nghØ lÔ, tÕt, nghØ theo chÕ ®é lao ®éng n÷, héi häp, häc tËp... theo qui

®Þnh cña Bé luËt lao ®éng.

-Vtg: Quü tiÒn l−¬ng lµm thªm giê ®−îc tÝnh theo sè giê thùc tÕ lµm

thªm nh−ng kh«ng v−ît møc qu¸ quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng.

b. Khi quyÕt to¸n quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn theo ®¬n gi¸ ®−îc giao, nÕu

tiÒn l−¬ng thùc hiÖn b×nh qu©n cña ng−êi lao ®éng (tÝnh theo sè lao ®éng ®Þnh

møc) trong doanh nghiÖp cao h¬n 2 lÇn møc l−¬ng b×nh qu©n chung do Bé

Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi th«ng b¸o th× doanh nghiÖp chØ ®−îc quyÕt

to¸n tæng quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn øng víi møc tiÒn l−¬ng b×nh qu©n cña lao

®éng (tÝnh theo sè lao ®éng ®Þnh møc) trong doanh nghiÖp b»ng 2 lÇn møc

l−¬ng b×nh qu©n ®−îc th«ng b¸o.

C¸c doanh nghiÖp ch−a x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng vµ ch−a cã ®¬n

gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc c¬ quan Nhµ nuøc cã thÈm quyÒn phª duyÖt th× quü tiÒn

l−¬ng thùc hiÖn ®−îc x¸c ®Þnh theo sè lao ®éng thùc tÕ b×nh qu©n sö dông

nh©n hÖ sè møc l−¬ng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp do c¬ quan cã thÈm quyÒn

giao ®¬n gi¸ quyÕt ®Þnh víi møc l−¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh

(t¹i thêi ®iÓm thùc hiÖn tõ ngµy 01/01/1997 lµ 144.000 ®ång/th¸ng).

Tæng quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn ®−îc x¸c ®Þnh nãi trªn lµ chi phÝ hîp lÖ

trong gi¸ thµnh hoÆc phÝ l−u th«ng, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh lîi tøc

chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp.

Giao ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng vµ quy chÕ ph©n phèi, tr¶ l−¬ng trong

doanh nghiÖp.

Giao ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng trong doanh nghiÖp:

C¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt,

trªn c¬ së c¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng, nhiÖm vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh

doanh cña doanh nghiÖp, sau khi trao ®æi ý kiÕn víi Ban chÊp hµnh C«ng

®oµn cung cÊp, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

(®èi víi doanh nghiÖp kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ), xem xÐt vµ giao ®¬n gi¸

tiÒn l−¬ng cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn (h¹ch to¸n ®éc lËp hoÆc phô thuéc).

ViÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cÇn chó ý mét sè néi dung sau:

-§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc giao ph¶i g¾n víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt,

kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt;

-HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cho tõng ®¬n vÞ

thµnh viªn cã thÓ kh¸c nhau tuú vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh nh−ng

kh«ng v−ît qu¸ hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tèi ®a lµ 1,5 lÇn so víi møc l−¬ng

tèi thiÓu theo quy ®Þnh t¹i môc III Th«ng t− nµy;

-§−îc trÝch lËp quü l−¬ng dù phßng tèi ®a lµ 7% tæng quü tiÒn l−¬ng

kÕ ho¹ch (∑Vkh) ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc giao nh»m ®iÒu chØnh

vµ khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh

doanh cña c¶ doanh nghiÖp. Quü dù phßng nµy ph¶i ®−îc ph©n bæ hÕt tr−íc

khi quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m;

-Sau khi quyÕt to¸n tµi chÝnh, nÕu quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn theo ®¬n gi¸

®−îc giao cao h¬n quü tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch theo ®¬n gi¸ ®−îc giao th× phÇn

chªnh lÖch ®−îc trÝch lËp quü dù phßng cho n¨m sau nh»m æn ®Þnh thu nhËp

cña ng−êi lao ®éng trong tr−êng hîp d¶n xuÊt, kinh doanh gi¶m do nh÷ng

nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng. Møc quü dù phßng do Gi¸m ®èc tho¶ thuËn víi

Ban chÊp hµnh C«ng ®oµn cïng cÊp quyÕt ®Þnh vµ kh«ng ®−îc sö dông vµo

môc ®Ých kh¸c.

- ViÖc giao ®¬n gi¸ vµ quü tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch cho c¸c ®¬n vÞ thµnh

viªn khi tæng hîp l¹i kh«ng v−ît qu¸ ®¬n gi¸ vµ quü tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch do

cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.

Quy chÕ ph©n phèi vµ tr¶ l−¬ng trong c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

C¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc giao, c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã toµn

quyÒn ph©n phèi quÜ tiÒn l−¬ng vµ tr¶ l−¬ng g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ

hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cho tõng ®¬n vÞ, bé phËn vµ c¸ nh©n ng−êi lao

®éng thuéc quyÒn qu¶n lý trªn c¬ së quy chÕ ph©n phèi, tr¶ l−¬ng.

B¶n quy chÕ ph©n phèi, tr¶ l−¬ng do ®¬n vÞ thµnh viªn x©y dùng ph¶i

®−îc tæ chøc c«ng ®oµn cïng cÊp tháa thuËn tr−íc khi ban hµnh vµ phæ biÕn

®Õn tõng ng−êi lao ®éng. Sau ®ã ®¨ng ký víi Së Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ x·

héi ®Þa ph−¬ng (nÕu doanh nghiÖp thuéc ®Þa ph−¬ng qu¶n lý) hoÆc víi c¬

quan giao ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng (nÕu doanh nghiÖp thuéc Trung −¬ng qu¶n lý).

ViÖc quy ®Þnh tr¶ l−¬ng cho tõng bé phËn, c¸ nh©n ng−êi lao ®éng theo

qui chÕ chñ yÕu phô thuéc vµo n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gi¸

trÞ cèng hiÕn cña tõng bé phËn, c¸ nh©n ng−êi lao ®éng, kh«ng ph©n phèi b×nh

qu©n. §èi víi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt cao, giái, gi÷ vai trß

vµ ®ãng gãp quan träng cho viÖc hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n xuÊt, kinh doanh

cña ®¬n vÞ th× møc tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp ph¶i ®−îc tr¶ tho¶ ®¸ng. §èi víi lao

®éng lµm c¸c c«ng viÖc chuyªn m«n, nghiÖp vô, phôc vô gi¶n ®¬n, phæ biÕn

th× møc l−¬ng ®−îc tr¶ cÇn c©n ®èi víi møc l−¬ng cña lao ®éng cïng lo¹i trªn

®Þa bµn, kh«ng t¹o ra sù chªnh lÖch thu nhËp qu¸ bÊt hîp lý, g©y mÊt c«ng

b»ng x· héi. Chªnh lÖch vÒ tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp gi÷a lao ®éng phôc vô,

gi¶n ®¬n víi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt cao, giái trong néi bé

®¬n vÞ do ®¬n vÞ xem xÐt quy ®Þnh cho phï hîp, b¶o ®¶m chèng ph©n phèi

b×nh qu©n.

PhÇn III

Ho¹ch ®Þnh quÜ l−¬ng vµ c¬ cÊu tiÒn l−¬ng cho c«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

3.1- §Æc ®iÓm t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu vµ thùc

tr¹ng tiÒn c«ng, tiÒn l−¬ng cña C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III.

3.1.1- LÞch sö qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn C«ng ty X¨ng dÇu khu

vùc III.

C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III H¶i Phßng lµ mét doanh nghiÖp Nhµ

n−íc trùc thuéc Tæng c«ng ty X¨ng dÇu ViÖt Nam (Petrolimex) -Bé Th−¬ng

m¹i. Trô së C«ng ty ®ãng t¹i sè 1 ph−êng Së DÇu- quËn Hång Bµng - thµnh

phè H¶i Phßng. C«ng ty ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®¹i diÖn duy nhÊt cña Tæng c«ng ty

X¨ng dÇu ViÖt Nam kinh doanh c¸c lo¹i x¨ng dÇu, gas... trªn ®Þa bµn thµnh

phè H¶i Phßng vµ khu vùc l©n cËn. C«ng ty ®−îc thµnh lËp ngµy 29 th¸ng 7

n¨m 1955 trªn c¬ së tiÕp qu¶n toµn bé c¬ së vËt chÊt t¹i Së DÇu - Th−îng Lý

cña 3 hµng Shell, Caltex, Chocony víi tªn gäi ban ®Çu lµ Tæng kho x¨ng dÇu

mì Th−îng Lý H¶i Phßng trùc thuéc Tæng c«ng ty B¸ch hãa Bé C«ng

th−¬ng. KÓ tõ ®ã, nhµ n−íc c¸ch m¹ng ViÖt Nam chÝnh thøc cã mét ngµnh

kinh doanh míi vµ C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III trë thµnh ®øa con ®Çu lßng,

c¸i n«i sinh ra ngµnh x¨ng dÇu ViÖt Nam. Sù ra ®êi cña C«ng ty X¨ng dÇu

khu vùc III kh«ng chØ lµ b−íc ngoÆt, b−íc ®æi ®êi ®èi víi c«ng nh©n x¨ng dÇu

H¶i Phßng, kh«ng chØ lµ mét dÊu mèc quan träng cho sù ra ®êi ngµnh x¨ng

dÇu c¸ch m¹ng mµ chÝnh nã ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña x¨ng dÇu

trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, më ra cho lÞch sö ngµnh x¨ng dÇu n−íc ta mét

thêi kú míi ®Çy thö th¸ch, khã kh¨n nh−ng còng rÊt ®¸ng tù hµo. Qu¸ tr×nh

h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña C«ng ty lµ mét qu¸ tr×nh ®Êu tranh, x©y dùng

gian khæ nh−ng rÊt vÎ vang, lµ qu¸ tr×nh hoµn thiÖn tæ chøc vµ nhiÖm vô kinh

doanh x¨ng dÇu, phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng thêi kú

cña ®Êt n−íc. Tõ n¨m 1955 ®Õn n¨m 1980 c«ng ty thay ®æi tªn gäi nhiÒu lÇn,

tõ Tæng kho x¨ng dÇu mì Th−îng Lý, tr¹m b¸n bu«n x¨ng dÇu H¶i Phßng,

Chi côc x¨ng dÇu H¶i Phßng, ®Õn C«ng ty X¨ng dÇu H¶i Phßng. Tõ n¨m 1980

®Õn nay tªn gäi lµ C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III H¶i Phßng.

Thêi kú ®Çu, hÇu hÕt c¬ së vËt chÊt cña Së DÇu Th−îng Lý tiÕp qu¶n

®−îc tõ tay Ph¸p ®Òu trong t×nh tr¹ng xuèng cÊp, h− háng vµ bÞ Ph¸p th¸o dì

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

ph¸ ho¹i tr−íc khi rót qu©n, kh«ng ho¹t ®éng ®−îc cÇn ph¶i söa ch÷a. §−îc

sù quan t©m chØ ®¹o, gióp ®ì cña thµnh phè H¶i Phßng, sù ®Çu t− vµ chi viÖn

kÞp thêi nhiÒu ph−¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt vµ chuyªn gia cña Bé C«ng

th−o−ng, Së DÇu ®· nhanh chãng ®−îc kh«i phôc l¹i vµ ®−a vµo ho¹t ®éng.

ViÖc kh«i phôc ho¹t ®éng cña Së DÇu H¶i Phßng thÓ hiÖn sù ®¸nh gi¸ rÊt cao

cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta vÒ vÞ trÝ quan träng cña x¨ng dÇu trong nÒn kinh tÕ

quèc d©n, ®¸nh dÊu mét b−íc ph¸t triÓn míi cña ngµnh x¨ng dÇu ViÖt Nam

non trÎ. Tõ ®©y, Së dÇu hoang tµn sau ngµy ®Þch rót khái thµnh phè l¹i håi

sinh ®Ó b−íc vµo thêi kú míi. ChØ sau 2 th¸ng nh÷ng tµu dÇu ®Çu tiªn cña

Liªn X« ®· cËp c¶ng dÇu Th−îng Lý ®Ó nhËp hµng. Tæng kho x¨ng dÇu

Th−îng Lý trë thµnh ®Çu mèi duy nhÊt tiÕp nhËn x¨ng dÇu tõ tµu n−íc ngoµi

cung cÊp cho c«ng cuéc ®æi mèi duy nhÊt tiÕp nhËn x¨ng dÇu tõ tµu n−íc

ngoµi cung cÊp cho c«ng cuéc kh«i phôc vµ x©y dùng miÒn B¾c XHCN. ViÖc

cung cÊp x¨ng dÇu nh÷ng ngµy ®Çu miÒn B¾c gi¶i phãng do Tæng c«ng ty

B¸ch hãa thuéc Bé C«ng th−¬ng (sau nµy lµ Bé Th−¬ng nghiÖp) ®¶m nhiÖm.

X¨ng dÇu ®−îc ®−a vÒ c¸c cöa hµng gäi lµ tr¹m x¨ng dÇu mì ®Ó phôc vô cho

s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Do nhu cÇu sö dông x¨ng dÇu ngµy mét gia t¨ng, mÆt

kh¸c do nhËn râ vÞ trÝ thiÕt yÕu còng nh− tÇm quan träng vµ tÝnh phøc t¹p

trong kh©u qu¶n lý ph©n phèi cña lo¹i vËt t− chiÕn l−îc nµy nªn ngµy 12

th¸ng 1 n¨m 1956 Nhµ n−íc ta ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp Tæng c«ng ty X¨ng

dÇu mì ®Ó thèng nhÊt viÖc qu¶n lý vµ cung øng x¨ng dÇu phôc vô kÞp thêi cho

s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trªn toµn miÒn B¾c. Th¸ng 4 n¨m 1960 Nhµ n−íc ta l¹i

quyÕt ®Þnh hoµn thiÖn thªm mét b−íc tæ chøc cña ngµnh x¨ng dÇu vµ Tæng

c«ng ty x¨ng dÇu mì ®æi tªn thµnh Côc x¨ng dÇu hãa chÊt (1960), råi Côc

nhiªn liÖu hãa chÊt (1961) trùc thuéc Tæng côc VËt t− (thuéc Héi ®ång ChÝnh

phñ); D−íi Côc lµ c¸c Chi côc, trùc thuéc c¸c Chi côc lµ c¸c Tr¹m. Cïng víi

sù thay ®æi vµ ®i lªn cña ngµnh, chi côc x¨ng dÇu H¶i Phßng còng ngµy cµng

ph¸t triÓn vµ lín m¹nh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®−îc bæ xung vµ hoµn thiÖn

thªm, ®éi ngò c«ng nh©n viªn chøc ®−îc t¨ng c−êng c¶ vÒ sè vµ chÊt l−îng,

hµng n¨m ®Òu hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô ®−îc giao.

Trong nh÷ng n¨m chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña giÆc Mü (1966-

1973) Tæng kho x¨ng dÇu Th−îng Lý bÞ ®¸nh ph¸ ¸c liÖt nh−ng CBCNV chi

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

côc x¨ng dÇu H¶i Phßng ®· v−ît lªn m−a bom b·o ®¹n, kh«ng sî gian khæ hy

sinh, s¬ t¸n kho tµng hµng hãa h×nh thµnh thÕ trËn x¨ng dÇu gåm 76 ®iÓm kho (víi 2430 bÓ chøa c¸c lo¹i vµ cã tæng dung tÝch 52.520 m3) trªn ®Þa bµn 28 huyÖn trong 3 tØnh (H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, H¶i H−ng) - b¶o vÖ vµ gi÷ v÷ng

m¹ch m¸u x¨ng dÇu, ®¶m b¶o nguån x¨ng dÇu phôc vô kÞp thêi cho chiÕn

®Êu, s¶n xuÊt vµ chi viÖn cho miÒn Nam. Gãp phÇn cïng qu©n d©n H¶i Phßng

nãi riªng vµ c¶ n−íc nãi chung anh dòng ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh x©m l−îc

cña ®Õ quèc Mü, x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng

nhÊt Tæ quèc. Nh÷ng n¨m 1968-1970 chi côc x¨ng dÇu H¶i Phßng mang mËt

danh BX-31, n¨m 1973 ®æi tªn lµ C«ng ty x¨ng dÇu H¶i Phßng trùc thuéc

Tæng C«ng ty x¨ng dÇu (n¨m 1970 Côc nhiªn liÖu hãa chÊt ®æi tªn thµnh

Tæng c«ng ty x¨ng dÇu trùc thuéc Bé vËt t−).

Sau khi n−íc nhµ thèng nhÊt, C«ng ty x¨ng dÇu H¶i Phßng b−íc vµo

giai ®o¹n míi, giai ®o¹n kh«i phôc c¸c c¬ së x¨ng dÇu bÞ chiÕn tranh tµn ph¸,

tõng b−íc æn ®Þnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc, ph−¬ng thøc qu¶n lý nh»m

®¸p øng x¨ng dÇu cho c¸c yªu cÇu x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam

XHCN. N¨m 1976 C«ng ty x¨ng dÇu H¶i Phßng lµ mét trong 10 c«ng ty cña

ngµnh vµ lµ mét trong 3 c«ng ty ®Çu mèi cã nhiÖm vô tiÕp nhËn vµ cung øng

x¨ng dÇu cho khu vùc H¶i Phßng vµ c¸c ngµnh ®iÖn, than ë vïng má Qu¶ng

Ninh. N¨m 1980, tõ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong ph¹m vi nhá (TØnh, thµnh

phè), Tæng c«ng ty tæ chøc l¹i hÖ thèng c¸c c«ng ty thµnh viªn ho¹t ®éng

trong mét khu vùc réng lín h¬n gåm nhiÒu tØnh, thµnh phè nh»m t¨ng c−êng

c«ng t¸c qu¶n lý vµ rót ng¾n ®−êng vËn ®éng cña x¨ng dÇu tõ kh©u nhËp ®Õn

tiªu thô; C«ng ty x¨ng dÇu H¶i Phßng ®æi tªn thµnh C«ng ty x¨ng dÇu khu

vùc III. C«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III tiÕp tôc lµ mét ®Çu mèi tiÕp nhËn x¨ng

dÇu vµ cung cÊp cho c¸c c«ng ty kh¸c trong ngµnh, trung chuyÓn cho c¸c

c«ng ty vËt t− phÝa B¾c, trùc tiÕp cung øng cho c¸c xÝ nghiÖp trung −¬ng vµ

®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn 3 tØnh H¶i Phßng, H¶i H−ng, Qu¶ng Ninh vµ 16 ®¬n

vÞ hËu cÇn qu©n ®éi. C«ng ty tiÕp nhËn thªm hai tr¹m x¨ng dÇu Qu¶ng Ninh

vµ H¶i H−ng (thuéc C«ng ty vËt t− tØnh Qu¶ng Ninh vµ H¶i H−ng cò). N¨m

1983 tiÕp tôc tæ chøc l¹i c¸c c«ng ty khu vùc. C«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III

H¶i Phßng tiÕp nhËn thªm mét sè xÝ nghiÖp x¨ng dÇu vµ trë thµnh mét trong 4

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

c«ng ty lín, mét ®Çu mèi tiÕp nhËn vµ cung øng quan träng cña toµn ngµnh,

ho¹t ®éng víi hÖ thèng tæ chøc gåm 5 xÝ nghiÖp, 2 kho vµ mét tæng kho trùc

thuéc (XÝ nghiÖp x¨ng dÇu Qu¶ng Ninh, xÝ nghiÖp x¨ng dÇu H¶i H−ng, xÝ

nghiÖp x¨ng dÇu Hµ Nam Ninh, xÝ nghiÔp¨ng dÇu Thanh Ho¸, xÝ nghiÖp x¨ng

dÇu NghÖ TÜnh, kho K131 Thuû Nguyªn, kho K133 Hµ S¬n B×nh vµ Tæng kho

x¨ng dÇu Th−îng Lý). NhiÖm vô cña c«ng ty lµ tiÖp nhËn toµn bé khèi l−îng

x¨ng dÇu mì ®−a vÒ phÝa B¾c, trung chuyÓn cho c¸c c«ng ty phÝa sau; Tæ

chøc kinh doanh cung øng x¨ng dÇu cho c¸c ngµnh kinh tÕ trung −¬ng, ®Þa

ph−¬ng vµ quèc phßng trong ph¹m vi khu vùc trªn ®Þa bµn 7 tØnh miÒn duyªn

h¶i tõ vïng biªn giíi §«ng b¾c ®Õn tËn ch©n ®Ìo Ngang. Cïng víi viÖc s¾p

xÕp l¹i tæ chøc c«ng ty quan t©m ®Õn c«ng t¸c quy ho¹ch, ®µo t¹o, båi d−ìng

c¸n bé; Chó trong ®Õn c«ng t¸c c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ ®Çu t− trang thiÕt bÞ míi;

T¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c t¹o ch©n hµng,

cung øng vµ thèng nhÊt c¸c nghiÖp vô kÕ ho¹ch, tµi chÝnh... ë c¸c xÝ nghiÖp

thµnh viªn. V× vËy, mÆc dï ®Þa bµn qu¶n lý réng vµ phøc t¹p nh−ng n¨m nµo

c«ng ty còng hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô, khèi l−îng nhËp xuÊt b×nh qu©n

toµn c«ng ty hµng n¨m lµ 700.000 tÊn x¨ng dÇu c¸c lo¹i.

N¨m 1987, qu¸n triÖt ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng ®Æc biÖt lµ chÝnh

s¸ch ®æi míi kÕ ho¹ch hãa vµ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN, t¹o quyÒn tù chñ

s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c ®¬n vÞ, Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ®· nhanh chãng

tæ chøc l¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn nh»m gi¶m bít c¸c kh©u trung gian vµ h×nh

thµnh hÖ thèng cung øng x¨ng dÇu hai cÊp: Tæng c«ng ty - c¸c c«ng ty (xÝ

nghiÖp) tØnh hoÆc liªn tØnh. Tæng c«ng ty lµ chñ thÓ kinh doanh vµ lµ c¬ quan

qu¶n lý. C¸c c«ng ty (xÝ nghiÖp) thùc hiÖn kinh doanh trªn tõng ®Þa bµn ®−îc

ph©n c«ng. Theo tinh thÇn ®ã, th¸ng 4 n¨m 1987 toµn bé hÖ thèng tiÕp nhËn,

vËn t¶i theo tuyÕn èng ®−îc t¸ch ra khái Khu vùc III vµ thµnh lËp c«ng ty

x¨ng dÇu B12 Qu¶ng Ninh; C¸c xÝ nghiÖp x¨ng dÇu NghÖ TÜnh, Thanh Hãa,

Hµ Nam Ninh còng ®−îc t¸ch ra khái c«ng ty, trùc thuéc Tæng c«ng ty. Trong

®iÒu kiÖn ®ã, c«ng ty vÉn b¶o ®¶m tiÕp nhËn cung øng b×nh th−êng vµ bµn

giao khèi l−îng lín c¬ së vËt chÊt, lao ®éng gióp cho c¸c ®¬n vÞ æn ®Þnh s¶n

xuÊt. Bé m¸y v¨n phßng c«ng ty vµ Tæng kho Th−îng Lý còng ®−îc tæ chøc

theo tinh thÇn gi¶m nhÑ biªn chÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c phï

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

hîp víi yªu cÇu nhiÖm vô míi. §Þa bµn cung øng cña c«ng ty ®−îc thu gän

l¹i, chñ yÕu lµ thµnh phè H¶i Phßng vµ mét sè ®¬n vÞ cã nhu cÇu sö dông

x¨ng dÇu lín (®Æc chñng) ë mét sè ngµnh vµ c¸c tØnh l©n cËn. N¨m 1991,

cïng víi sù chuyÓn h−íng chung cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, ho¹t ®éng

s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty tõng b−íc chuyÓn dÇn vµ thÝch nghi víi h¹ch

to¸n kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. Th¸ng 9 n¨m 1994, Tæng c«ng ty

x¨ng dÇu thµnh lËp c«ng ty dÇu nhên; Phßng kinh doanh dÇu mì nhên cña

c«ng ty ®−îc t¸ch ra thµnh lËp chi nh¸nh dÇu nhên - thuéc c«ng ty dÇu nhên.

Ngµy 19 th¸ng 1 n¨m 1995, Bé Th−¬ng m¹i ra quyÕt ®Þnh sè 52-TM-TCCB

hîp nhÊt C«ng ty dÇu löa vµ Tæng c«ng ty x¨ng dÇu thµnh Tæng c«ng ty x¨ng

dÇu ViÖt Nam; Theo ®ã Chinh nhanh dÇu löa H¶i Phßng ®−îc hîp nhÊt víi

c«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III vµ tªn gäi cña c«ng ty hiÖn nay vÉn lµ C«ng ty

X¨ng dÇu khu vùc III. Nh− vËy tõ khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®Õn nay m« h×nh tæ

chøc vµ theo ®ã mÆt hµng kinh doanh cña c«ng ty cã sô thay ®æi. Song trong

c¬ chÕ míi, C«ng ty kh«ng nh÷ng tæ chøc tèt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m

b¶o tháa m·n x¨ng dÇu cho mäi nhu cÇu cña c¸c ngµnh kinh tÕ, quèc phßng

vµ ®êi sèng x· héi mµ cßn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh n©ng cÊp, c¶i t¹o c¬ së vËt

chÊt kü thuËt, ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ khÈn tr−¬ng x©y dùng më réng m¹ng

l−íi b¸n lÎ x¨ng dÇu, ®æi míi phong c¸ch vµ ph−¬ng thøc dÞch vô, nhanh

chãng chiÕm lÜnh thÞ tr−êng, më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng, t¹o ra nh÷ng lîi

thÕ vµ gi÷ v÷ng uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr−êng khu vùc. C«ng ty lu«n hoµn

thµnh xuÊt s¾c c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt vµ nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ngµnh

giao cho, lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o trong kinh doanh x¨n dÇu trªn thÞ tr−êng

H¶i Phßng vµ khu vùc l©n cËn, lµm trßn nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ n−íc, æn

®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng CB, CNV, C«ng ty ngµy cµng æn ®inh vµ ph¸t triÓn.

Tr¶i qua h¬n 40 n¨m x©y dùng vµ tr−ëng thµnh trong b·o t¸p cña cuéc

kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n−íc, cña c¸c cuéc chiÕn tranh biªn giíi, trong

nh÷ng thö th¸ch ®Çy gian nan vÊt v¶ vµ phøc t¹p cña buæi ban ®Çu còng nh−

trong suèt sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña d©n téc, C«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III ®·

lËp ®−îc nhiÒu chiÕn c«ng hiÓn h¸ch, viÕt lªn nh÷ng trang sö hµo hïng, t¹o ra

nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp, ®· tiÕn nh÷ng b−íc dµi n©ng tÇm vãc cña m×nh

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

lín lªn cïng ®Êt n−íc vµ thùc sù trë thµnh mét c«ng ty m¹nh, ®ñ søc m¹nh

c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh x¨ng dÇu trong ®Þa bµn khu vùc.

3.1.2- Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty.

3.1.2.1- Chøc n¨ng nhiÖm vô - Bé m¸y tæ chøc cña c«ng ty.

C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III lµ mét doanh nghiÖp nhµ n−íc trùc thuéc

Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, cã chøc n¨ng: Tæ chøc kinh doanh, ®¶m

b¶o tho¶ m·n c¸c lo¹i x¨ng dÇu vµ dÞch vô x¨ng dÇu cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ,

quèc phßng vµ tiªu dïng x· héi trªn ®Þa bµn H¶i Phßng vµ khu vùc, theo

nguyªn t¾c kinh doanh cã l·i, thùc hiÖn tèt nghÜa vô thuÕ vµ c¸c kho¶n nép

ng©n s¸ch víi nhµ n−íc, ho¹t ®éng kinh doanh theo luËt ph¸p nhµ n−íc ®ång

thêi kh«ng ngõng n©ng cao phóc lîi vµ ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn

trong toµn c«ng ty, quan t©m lµm tèt c«ng t¸c x· héi vµ tõ thiÖn; X©y dùng

c«ng ty ngµy cµng ph¸t triÓn. C«ng ty ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®¹i diÖn duy nhÊt cña

Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam (Petrolimex) t¹i H¶i Phßng vµ khu vùc, cã

nhiÖm vô cô thÓ lµ:

1. N¾m nhu cÇu, lªn c©n ®èi, x©y dùng kÕ ho¹ch tiÕp nhËn vµ tæ chøc

kinh doanh cã hiÖu qu¶ c¸c mÆt hµng x¨ng dÇu, h¬i ®èt... tho¶ m·n nhu cÇu

s¶n xuÊt, tiªu dïng cña x· héi theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã ®iÒu tiÕt, ®¶m b¶o

b×nh æn vÒ gi¸ x¨ng dÇu trªn thÞ tr−êng khu vùc trong tõng giai ®o¹n theo qui

®Þnh cña nhµ n−íc.

2. Më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh dÞch vô mét sè mÆt hµng kh¸c

mang tÝnh chÊt kinh doanh phô vµ dÞch vô chuyªn ngµnh, bao gåm: TiÕp

nhËn, gi÷ hé, b¶o qu¶n, b¬m rãt, vËn chuyÓn, bao thÇu, uû th¸c, t¸i sinh, pha

chÕ, thay dÇu, röa xe vµ c¸c dÞch vô kü thuËt mang tÝnh chÊt chuyªn ngµnh

kh¸c.

3. Tæ chøc h¹ch to¸n qu¶n lý vµ kinh doanh cã l·i trªn nguyªn t¾c b¶o

toµn vµ ph¸t triÓn vèn ®−îc giao. Thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®èi víi nhµ n−íc.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

4. X©y dùng quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®Çu t− x©y dùng vµ ®æi míi c¬ së vËt

chÊt kü thuËt ®ång thêi më réng m¹ng l−íi b¸n lÎ phôc vô cã hiÖu qu¶ cho

c«ng t¸c kinh doanh vµ tho¶ m·n tèt nhÊt mäi nhu cÇu x¨ng dÇu cho x· héi.

5. B¶o ®¶m an toµn s¶n xuÊt, hµng hãa, con ng−êi, b¶o vÖ m«i sinh m«i

tr−êng. Gi÷ g×n an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi trong ®Þa bµn vµ khu

vùc, lµm trßn nghÜa vô quèc phßng.

6. Qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng, vËt t−, tiÒn vèn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt

mét c¸ch hîp lý, tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. Thùc hiÖn ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n

xuÊt kinh doanh cho ng−êi lao ®éng ®óng chÕ ®é, chÝnh s¸ch. Ch¨m lo c¶i

thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ng−êi lao ®éng.

§µo t¹o, båi d−ìng, x©y dùng ®éi ngò CBCNV tr−ëng thµnh vÒ mäi mÆt nh»m

kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é v¨n hãa, khoa häc kü thuËt

vµ chuyªn m«n nghiÖp vô, ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô kinh doanh vµ ph¸t triÓn

trong c¬ chÕ míi.

§Ó thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c nhiÖm vô ®−îc giao, bé m¸y tæ chøc qu¶n lý

vµ theo ®ã lµ nhiÖm vô cña c¸c bé phËn lu«n ®−îc c«ng ty quan t©m x©y dùng

vµ ®æi míi phï hîp víi ®Æc ®iÓm qu¶n lý, h¹ch to¸n kinh doanh cña Tæng

c«ng ty nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®¬n vÞ.

HiÖn nay bé m¸y tæ chøc qu¶n lý cña c«ng ty ®−îc x©y dùng vµ tæ chøc theo

kiÓu trùc tuyÕn tham m−u nh− sau:

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ Gi¸m ®èc c«ng ty:

Gi¸m ®èc c«ng ty lµ ng−êi ®øng ®Çu c«ng ty, chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc

Tæng c«ng ty vµ Nhµ n−íc vÒ mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty.

C¨n cø vµo nhu cÇu cña thÞ tr−êng vµ kh¸ch hµng, c¨n cø vµo kÕ ho¹ch

giao cña Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, gi¸m ®èc c«ng ty tæ chøc chØ huy

®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty theo ®óng ph¸p luËt

nhµ n−íc vµ ph©n cÊp cña Tæng c«ng ty, chÞu tr¸ch nhiÖm víi Tæng c«ng ty vµ

nhµ n−íc vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. ChÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc

tËp thÓ l·nh ®¹o c«ng ty (§¶ng, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ) vÒ kÕ ho¹ch, môc tiªu,

chiÕn l−îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh trong ®¬n vÞ.

Gi¸m ®èc lµ ng−êi ®¹i diÖn toµn quyÒn cña c«ng ty trong mäi ho¹t

®éng kinh doanh, cã quyÒn ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ cã liªn quan tíi mäi ho¹t

®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc cÊp trªn vÒ

mäi hîp ®ång ®ã, cã quyÒn tæ chøc bé m¸y qu¶n lý, lùa chän ®Ò b¹t, bæ

nhiÖm, b·i miÔn, khen th−ëng vµ kû luËt c¸n bé c«ng nh©n viªn d−íi quyÒn

theo ®óng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña nhµ nuøc vµ quy ®Þnh cña Tæng c«ng ty.

ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng ¨n, viÖc lµm, vÒ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn vµ

mäi quyÒn lîi hîp ph¸p kh¸c cho CBCNV trong c«ng ty.

+ Phã gi¸m ®èc:

Phã gi¸m ®èc lµ ng−êi gióp viÖc cho gi¸m ®èc c«ng ty, cã tr¸ch nhiÖm:

-Hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc gi¸m ®èc c«ng ty giao vµ chÞu tr¸ch nhiÖm

tr−íc gi¸m ®èc vÒ qu¸ tr×nh chØ ®¹o vµ thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã.

-Cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra ®«n ®èc, theo dâi gióp ®ì nh÷ng bé phËn

®−îc gi¸m ®èc ph©n c«ng nh»m thóc ®Èy hoµn thµnh tèt nhÊt nhiÖm vô ®−îc

giao.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

-Cã tr¸ch nhiÖm thay thÕ gi¸m ®èc (nÕu ®−îc ph©n c«ng) khi gi¸m ®èc

®i v¾ng vµ ®−îc tham gia ®Ò xuÊt víi gi¸m ®èc trong c«ng t¸c qu¶n lý, tæ

chøc vµ ®iÒu hµnh chØ ®¹o ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao.

HiÖn t¹i c«ng ty cã 2 phã gi¸m ®èc vµ do vËy cã sù ph©n c«ng tr¸ch

nhiÖm trong ban gi¸m ®èc ®Ó c¸c phã gi¸m ®èc ®i s©u gióp gi¸m ®èc tõng

mÆt c«ng t¸c cô thÓ nh− sau:

- Gi¸m ®èc c«ng ty: trùc tiÕp phô tr¸ch c«ng t¸c tæ chøc c¸n bé, kinh

doanh, c«ng t¸c tµi chÝnh, trùc tiÕp lµm tr−ëng ban gi¸, tr−ëng ban chèng

tham nhòng vµ bu«n lËu cña c«ng ty. §èi víi c¸c lÜnh vùc kh¸c Gi¸m ®èc

quyÕt ®Þnh chñ tr−¬ng, ph−¬ng thøc kinh doanh, trªn c¬ së ®Ò xuÊt cña c¸c

phã gi¸m ®èc phô tr¸ch tõng lÜnh vùc cã liªn quan.

-Phã gi¸m ®èc kü thuËt:

Phô tr¸ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c qu¶n lý kü thuËt, vËt t− bao

gåm: x©y dùng c¬ b¶n, kü thuËt c¬ ®iÖn, kü thuËt x¨ng dÇu, kü thuËt gas, b¶o

vÖ m«i tr−êng, phßng ch¸y ch÷a ch¸y, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ; quy

ho¹ch, ®Çu t− vµ ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i hãa c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Lµ tr−ëng

ban phßng chèng b·o lôt vµ tr−ëng ban s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt.

-Phã gi¸m ®èc néi chÝnh:

Phô tr¸ch khèi néi chÝnh, trùc tiÕp chØ ®¹o vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng

t¸c thanh tra b¶o vÖ, hµnh chÝnh, lao ®éng tiÒn l−¬ng, c«ng t¸c thi ®ua, c«ng

t¸c b¶o vÖ chÝnh trÞ néi bé, c«ng t¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. Lµ chñ tÞch héi

®ång thi ®ua, chñ tÞch héi ®ång l−¬ng, tr−ëng ban chØ ®¹o thùc hµnh tiÕt kiÖm

cña c«ng ty.

Ban gi¸m ®èc c«ng ty ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tËp thÓ l·nh ®¹o, c¸

nh©n phô tr¸ch; thùc hiÖn chÕ ®é thñ tr−ëng trong l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh doanh

nghiÖp trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ KÕ to¸n tr−ëng: Gióp cho gi¸m ®èc thùc hiÖn ph¸p lÖnh kÕ to¸n

thèng kª vµ ®iÒu lÖ kÕ to¸n cña nhµ n−íc trong ho¹t ®éng kinh doanh cña

c«ng ty.

+ C¸c phßng nghiÖp vô:

-Lµ c¬ quan tham m−u gióp viÖc cho gi¸m ®èc (phã gi¸m ®èc) vÒ tõng

mÆt c«ng t¸c, ®¸p øng c«ng t¸c chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh cña gi¸m ®èc víi c¸c

®¬n vÞ.

-Tr−ëng phßng lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc gi¸m ®èc c«ng ty vÒ

phÇn nghiÖp vô cña phßng ®−îc giao, cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn vµ kiÓm tra

c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c«ng ty vÒ kü thuËt, nghiÖp vô theo chøc n¨ng, nhiÖm vô

cña phßng.

-Mèi quan hÖ gi÷a c¸c phßng lµ b×nh ®¼ng, hç trî vµ gióp ®ì lÉn nhau

vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô cña gi¸m ®èc giao.

+ C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc:

-Lµ nh÷ng bé phËn trùc tiÕp qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ tæ chøc thùc hiÖn

c¸c nhiÖm vô ®−îc giao. Tæ chøc cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh

doanh, dÞch vô trªn nguyªn t¾c phôc vô kinh doanh chÝnh vµ cã l·i. Tham

m−u, ®Ò xuÊt víi gi¸m ®èc c¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch

vô cña bé phËn.

-ChÞu sù chØ ®¹o, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh trùc tiÕp cña gi¸m ®èc c«ng ty.

ChÞu sù kiÓm tra gi¸m s¸t, h−íng dÉn vÒ kü thuËt, nghiÖp vô cña c¸c phßng

ban.

-C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc cã quan hÖ ngang b×nh ®¼ng víi c¸c phßng ban

trong c«ng ty vµ víi nhau.

Trong c«ng ty mèi quan hÖ, lÒ lèi lµm viÖc ®−îc quy ®Þnh vµ thÓ hiÖn

trªn nguyªn t¾c chÕ ®é thñ tr−ëng. Ho¹t ®éng theo quy chÕ vµ tæ chøc cña

mét ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së bao gåm: §¶ng, chuyªn m«n vµ ®oµn thÓ. §¶ng bé

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

l·nh ®¹o b»ng nghÞ quyÕt, chuyªn m«n qu¶n lý, chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh thùc

hiÖn nhiÖm vô, c¸n bé CNV thùc hiÖn nhiÖm vô trªn tinh thÇn lµm chñ th«ng

qua vai trß l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc quÇn chóng.

M« h×nh tæ chøc cña c«ng ty hiÖn nay bao gåm 31 ®Çu mèi trùc thuéc,

trong ®ã:

-Phßng ban nghiÖp vô: 7

-C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc: 5

-C¸c cöa hµng b¸n lÎ: 19

Cô thÓ nh− sau:

a. Khèi c¸c phßng ban nghiÖp vô bao gåm:

1- Phßng kinh doanh x¨ng dÇu

2- Phßng kinh doanh gas

3- Phßng Tæ chøc c¸n bé - Lao ®éng tiÒn l−¬ng.

4- Phßng kÕ to¸n tµi vô.

5- Phßng qu¶n lý kü thuËt

6 - Phßng tin häc

7- Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ.

b. Khèi c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c«ng ty:

1- Tæng kho x¨ng dÇu Th−îng Lý.

2- X−ëng c¬ khÝ

3- §éi xe

4- §éi b¶o vÖ cøu háa

5- Kho vËt t− néi bé

c. Khèi c¸c cöa hµng b¸n lÎ:

1- Cöa hµng x¨ng dÇu H¶i Phßng.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

2- Cöa hµng x¨ng dÇu Th−îng Lý.

3- Cöa hµng x¨ng dÇu Qu¸n Toan

4- Cöa hµng x¨ng dÇu Tróc S¬n

5- Cöa hµng x¨ng dÇu §¹i B¶n

6- Cöa hµng x¨ng dÇu Thuû Tinh

7- Cöa hµng x¨ng dÇu Lª Lai

8- Cöa hµng x¨ng dÇu L¹ch Tray

9- Cöa hµng x¨ng dÇu §æng Quèc B×nh

10- Cöa hµng x¨ng dÇu Tam B¹c

11- Cöa hµng x¨ng dÇu Gas chî S¾t

12- Cöa hµng x¨ng dÇu §å S¬n

13- Cöa hµng x¨ng dÇu Qu¸n Tr÷.

14- Cöa hµng x¨ng dÇu KiÕn An.

15- Cöa hµng x¨ng dÇu An Trµng.

16- Cöa hµng x¨ng dÇu Tiªn L·ng

17- Cöa hµng x¨ng dÇu VÜnh B¶o

18- Cöa hµng x¨ng dÇu Minh §øc

19- Tr¹m vËn chuyÓn vµ kinh doanh x¨ng dÇu ®−êng biÓn.

3.1.2.2- Chñng lo¹i hµng hãa kinh doanh vµ ®Æc ®iÓm cña hµng hãa:

MÆt hµng kinh doanh chÝnh hiÖn nay cña c«ng ty lµ c¸c th−¬ng phÈm

cña dÇu má, ®−îc nhËp tõ n−íc ngoµi, chia thµnh 2 nhãm chÝnh nh− sau:

-Nhãm x¨ng dÇu: Gåm 5 lo¹i hµng.

≤

+ X¨ng Mogas 83: Lµ lo¹i x¨ng th«ng dông, dïng cho c¸c lo¹i xe

6,5). m¸y, « t« ®éng c¬ chÕ hßa khÝ cã tû sè nÐn cña ®éng c¬ thÊp (

+ X¨ng Mogas 92: Lµ lo¹i x¨ng cao cÊp, dïng cho c¸c lo¹i xe m¸y, «t«

®éng c¬ chÕ hßa khÝ cã tû sè nÐn cña ®éng c¬ lín (>6,5), tèc ®é cao.

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

+ Diezel (1,0% S): Lµ lo¹i diezel th«ng dông dïng cho c¸c lo¹i ®éng c¬

Diezel th«ng th−êng («t«, tµu thuû, c¸c lo¹i m¸y næ, m¸y ph¸t ®iÖn, m¸y

cµy...)

+ Nhiªn liÖu ph¶n lùc JET A-1, TC-1: Dïng cho c¸c lo¹i ®éng c¬ ph¶n

lùc (m¸y bay ph¶n lùc).

+ DÇu ho¶: Lµ lo¹i nhiªn liÖu d©n dông (chÊt ®èt, ®Ìn th¾p s¸ng).

+ Mazut hµng h¶i: lµ lo¹i mazut cao cÊp, dïng cho c¸c ®éng c¬ chÝnh,

m¸y chÝnh cña c¸c tµu thuû träng t¶i lín.

+ Mazut ®èt lß: Lµ lo¹i mazut th«ng dông dïng lµm nhiªn liÖu ®èt lß

trong c«ng nghiÖp luyÖn thÐp, xi m¨ng, thuû tinh, nhiÖt ®iÖn...

-Nhãm gas (h¬i ®èt) vµ c¸c thiÕt bÞ dïng gas:

+ Gåm hçn hîp gas Butan vµ propan ë d¹ng láng ®−îc ®ãng vµo b×nh

gas c¸c lo¹i (13 kg, 15 kg, 48 kg...) rÊt thuËn tiÖn khi vËn chuyÓn vµ sö dông

trong c«ng nghiÖp (s¶n xuÊt c¸c dông cô b»ng thuû tinh, kÝnh; lµm h¬i hµn

thay axetylen ®Ó hµn c¾t kim lo¹i...), lµm chÊt ®èt trong sinh ho¹t d©n dông.

+ BÕp gas vµ c¸c thiÕt bÞ sö dông gas kh¸c.

Ngoµi c¸c mÆt hµng truyÒn thèng trªn, c«ng ty cßn kinh doanh mét sè

lo¹i hµng mang tÝnh chÊt chuyªn ngµnh kh¸c nh−: BÓ chøa, cét b¬m x¨ng dÇu,

phuy, can chøa ®ùng x¨ng dÇu... Tuy nhiªn sè l−îng vµ doanh sè cña c¸c lo¹i

nµy chiÕm tû träng kh«ng lín.

ViÖc ph©n lo¹i doanh môc hµng hãa chñ yÕu dùa vµo tÝnh n¨ng t¸c

dông vµ chØ tiªu lý hãa cña chóng. §Æc ®iÓm lín nhÊt cña x¨ng dÇu lµ dÔ bay

h¬n, ch¸y næ, nguy hiÓm ®éc h¹i, khã b¶o qu¶n. Yªu cÇu chÊt l−îng cña c¸c

lo¹i hµng hãa nµy ®ßi hái rÊt cao. ViÖc tæ chøc nhËp, xuÊt, vËn chuyÓn, tån

chøa, dù tr÷ vµ b¶o qu¶n nã cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng biÖt, víi c¸c trang thiÕt

bÞ chuyªn dïng riªng cho x¨ng dÇu, theo c¸c quy tr×nh, quy ph¹m kü thuËt

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

riªng rÊt kh¾t khe, chÆt chÏ vµ v× vËy c¸c chi phÝ cho kinh doanh x¨ng dÇu

(®Æc biÖt lµ ®Çu t− ban ®Çu) còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng kh«ng gièng nh−

c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c. Do vËy ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu mang tÝnh ®Æc

thï.

Ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty ®−îc chia lµm 3 nhãm chÝnh nh−

+ Kinh doanh x¨ng dÇu chÝnh.

+ Kinh doanh gas hãa láng vµ c¸c thiÕt bÞ sö dông gas.

+ S¶n xuÊt phô, kinh doanh dÞch vô hµng gi÷ hé, vËn t¶i.

Trong c¸c mÆt hµng kinh doanh ®ã, kinh doanh x¨ng dÇu vµ gas hãa

láng lµ chñ yÕu.

3.1.2.3- C«ng nghÖ, thiÕt bÞ:

Do mÆt hµng kinh doanh cña c«ng ty hÇu hÕt ë d¹ng thµnh phÈm, nhËp

ngo¹i, chñ yÕu ë d¹ng láng - cã hoÆc kh«ng cã bao b× - nªn hÖ thèng m¸y

mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, kho tµng, bÕn bµi... cña c«ng ty ®Òu ®−îc ®Çu t−,

trang bÞ vµ x©y dùng phï hîp víi mÆt hµng kinh doanh, ®¸p øng cho c«ng t¸c

giao nhËn, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ cÊp ph¸t lo¹i hµng hãa ë thÓ láng dÔ nguy hiÓm

ch¸y næ. HÖ thèng kho tµng, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ bao gåm mét sè lo¹i chÝnh

+ Tæng kho x¨ng dÇu Th−îng Lý lµ ®¬n vÞ lín nhÊt c«ng ty, lµ kho

chuyªn ngµnh nhËp, xuÊt, tån chøa, dù tr÷ c¸c lo¹i hµng hãa kinh doanh cña

c«ng ty vµ cña ngµnh, lµ kho ®Çu mèi tiÕp nhËn x¨ng dÇu nhËp khÈu ë miÒn

B¾c. Tæng kho cã hÖ thèng bÓ chøa, cÇu c¶ng, nhµ kho, ®−êng b·i, tr¹m b¬m,

bÕn xuÊt... ®Ó tiÕp nhËn vµ xuÊt b¸n c¸c lo¹i x¨ng dÇu, gas cho c¸c lo¹i

ph−¬ng tiÖn ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû, ®−êng èng víi tæng sè 29 bÓ chøa lín b»ng thÐp h×nh trô ®øng, søc chøa 50 000 m3; 17 km ®−êng èng

chÝnh dïng ®Ó nhËp xuÊt dÇu trong kho; 4 tr¹m b¬m x¨ng dÇu víi 31 m¸y

LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sü Lª Hång V©n

b¬m c¸c lo¹i cã c«ng suÊt lín; 1 cÇu c¶ng chuyªn dïng cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn

vµ cÊp ph¸t x¨ng dÇu cho tÇu thuû cã träng t¶i 3000 tÊn; 1 cÇu c¶ng chuyªn

dïng ®Ó xuÊt x¨ng dÇu cho tÇu, xµ lan vµ c¸c ph−¬ng tiÖn ®−êng thuû cì nhá;

2 dµn xuÊt x¨ng dÇu cho «t« xitÐc vµ c¸c ph−¬ng tiÖn ®−êng bé; 1 tuyÕn

®−êng s¾t dµi 1,8 km vµ 1 dµn nhËp xuÊt x¨ng dÇu cho toa xe ®−êng s¾t; 3 nhµ kho víi diÖn tÝch sö dông 2100 m2. Toµn bé hÖ thèng bÓ chøa, nhµ kho, tr¹m

b¬m, bÕn b·i... nhËp xuÊt x¨ng dÇu cña tæng kho n»m trªn mét khu vùc trong tæng diÖn tÝch cña tæng kho lµ 49.000 m2.

+Ngoµi Tæng kho x¨ng dÇu Th−îng Lý, hiÖn nay c«ng ty cßn cã 18 cöa

hµng b¸n x¨ng dÇu, gas víi 20 ®iÓm b¸n ®−îc trang bÞ 69 cét b¬m x¨ng dÇu hiÖn ®¹i, 110 bÓ thÐp h×nh trô n»m ngang dung l−îng chøa 2632 m3; mét tr¹m

vËn chuyÓn vµ kinh doanh x¨ng dÇu trªn s«ng biÓn cã 8 xµ lan víi tæng träng

t¶i chuyªn trë 1600 tÊn, mét ®éi xe chuyªn kinh doanh vËn t¶i x¨ng dÇu víi

30 xitÐc c¸c lo¹i, søc trë 240.960 lÝt; mét x−ëng c¬ khÝ chuyªn söa ch÷a, l¾p

®Æt c¸c trang thiÕt bÞ, cét b¬m, kho bÓ vµ thu mua dÇu th¶i, tæ chøc t¸i sinh

pha chÕ; mét ®éi b¶o vÖ cøu ho¶ ®−îc trang bÞ 2 xe ch÷a ch¸y, 3 tr¹m b¬m

n−íc cøu ho¶ víi 8 m¸y b¬m c«ng suÊt lín; mét kho vËt t− chuyªn mua s¾m

vµ cung cÊp c¸c vËt t− sö dông néi bé.

Gi¸ trÞ toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cña c«ng ty trªn 45 tû ®ång.

Quy tr×nh c«ng nghÖ tiÕp nhËn vµ cÊp ph¸t x¨ng dÇu t¹i Tæng kho

Th−îng Lý vµ c¸c ®iÓm b¸n lÎ nh− sau:

+C¸c lo¹i x¨ng dÇu ®−îc nhËn trùc tiÕp tõ tÇu n−íc ngoµi hoÆc tµu néi

®Þa t¹i c¶ng Th−îng Lý; ®−îc lµm thñ tôc kiÓm tra, gi¸m ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh sè

l−îng vµ chÊt l−îng theo quy tr×nh, quy chÕ giao nhËn; ®−îc tÇu b¬m lªn c¸c

bÓ trôc ®øng cña tæng kho ®Ó tån chøa, dù tr÷ vµ xuÊt cÊp hµng ngµy (riªng

Diezel vµ x¨ng cßn cã thÓ ®−îc b¬m tõ xÝ nghiÖp A318, xÝ nghiÖp K131, xÝ

nghiÖp x¨ng dÇu Qu¶ng Ninh thuéc c«ng ty x¨ng dÇu B12-Qu¶ng Ninh vÒ

Tæng kho Th−îng Lý); mçi lo¹i x¨ng dÇu ®−îc chøa vµo mét hoÆc mét sè bÓ

riªng biÖt theo hÖ thèng ®−êng èng riªng ®Ó b¶o ®¶m ph¶m chÊt vµ tr¸nh

nhÇm lÉn khi giao nhËn; ®−îc gi¸m ®Þnh sè l−îng thùc nhËn t¹i bÓ chøa, x¸c

x¨ng dÇu cã ®ñ tiªu chuÈn chÊt l−îng (theo quy chÕ qu¶n lý phÈm chÊt x¨ng

dÇu). X¨ng dÇu ®−îc b¬m tõ bÓ chøa ®Õn bÕn xuÊt ®−êng thuû, ®−êng s¾t,

®−êng bé ®Ó giao hµng cho tÇu, xµ lan, wagon ®−êng s¾t, «t« xitÐc ®Õn nhËn

hµng. Kh¸ch hµng cã thÓ nhËn x¨ng dÇu t¹i kho cña m×nh hoÆc trùc tiÕp ®Õn

tæng kho Th−îng Lý nhËn hµng, b»ng ph−¬ng tiÖn cña kh¸ch hµng hoÆc thuª

ph−¬ng tiÖn cña c«ng ty (theo hîp ®ång mua b¸n x¨ng d©ï víi C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III). C¸c cöa hµng x¨ng dÇu cña C«ng ty ®−îc xe «t« xitÐc cña ®éi xe c«ng ty vËn chuyÓn ®Õn giao hµng t¹i cöa hµng theo sè l−îng, lo¹i

hµng vµ thêi gian mµ cöa hµng yªu cÇu. C¸c cöa hµng ®−îc phÐp b¸n bu«n vµ

b¸n lÎ kh«ng h¹n chÕ khèi l−îng cho mäi ®èi t−îng kh¸ch hµng cã nhu cÇu

mua vµ tr¶ tiÒn ngay, tr−êng hîp kh¸c ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña gi¸m ®èc c«ng

ty vµ cöa hµng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thu håi c«ng nî trong thêi gian nhanh

nhÊt.

3.1.2.4- T×nh h×nh lao ®éng.

Tæng sè lao ®éng hiÖn cã cña c«ng ty n¨m 1997 (gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp)

lµ 711 ng−êi. Trong ®ã:

-S¶n xuÊt chÝnh: 371 lao ®éng (Gåm khèi c¸c phßng nghiÖp vô, Tæng

kho Th−îng Lý vµ ®éi b¶o vÒ cøu ho¶).

-Khèi cöa hµng: 248 lao ®éng

-Kinh doanh vËn t¶i, s¶n xuÊt phô: 92 lao ®éng.

C¬ cÊu lao ®éng cña c«ng ty n¨m 1997 ®−îc ghi ë b¶ng I.

B¶ng 1: C¬ cÊu lao ®éng trong C«ng ty n¨m 1997.

*ChÊt l−îng lao ®éng:

+Lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc: 113/711 = 18,89% .

+Lao ®éng cã tr×nh ®é trung cÊp: 114/711 = 16,03%.

+Lao ®éng phæ th«ng, NV b¶o vÖ: 61/711 = 9,00%.

hiÖn nay tû lÖ lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc chiÕm 15-16% tæng sè lao ®éng lµ

thÊp. §Ó kh¾c phôc yÕu ®iÓm nµy hiÖn nay c«ng ty ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch

lao ®éng, ®Æc biÖt lµ CBCNV ë c¸c bé phËn makÐttinh, inh doanh, kÕ to¸n, kü

thuËt, ®Ó ®¸p øng −u cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã C«ng ty còng

cã kÕ ho¹ch tinh gi¶m sè lao ®éng gi¸n tiÕp xuèng 10-12% tæng sè lao ®éng

vµ t¨ng c−êng lao ®éng cho khèi b¸n hµng.

3.1.2.5- M« h×nh h¹ch to¸n kinh doanh.

VÒ tæ chøc, c«ng ty trùc thuéc Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam nh−ng

lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, cã chøc n¨ng kinh doanh x¨ng dÇu trªn ®Þa bµn

dÇu kh¸c, m« h×nh ho¹t ®éng kinh doanh hiÖn nay cña c«ng ty lµ b¸n c¸c lo¹i

x¨ng dÇu, gas, hãa chÊt cña ngµnh theo kÕ ho¹ch vµ h−ëng triÕt khÊu hoa

hång theo doanh thu hoÆc chªnh lÖch gi÷a gi¸ h¹ch to¸n tån kho vµ gi¸ b¸n.

§ång thêi c«ng ty ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ tÝnh trªn phÇn triÕt khÊu

hoa hång ®−îc h−ëng vµ thuÕ lîi tøc.

M« h×nh h¹ch to¸n kinh doanh cña c«ng ty hiÖn ®ang ¸p dông víi tõng

nhãm hµng kinh doanh nh− sau:

* Kinh doanh nhiªn liÖu chÝnh: C«ng ty nhËn hµng theo kÕ ho¹ch

®iÒu ®éng cña ngµnh (tõ C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc II Sµi Gßn, khu vùc V §µ

N½ng, C«ng ty x¨ng dÇu B12 Qu¶ng Ninh ... vÒ H¶i Phßng). Gi¸ hµng nhËp

kho vµ gi¸ b¸n ra ®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt trong ngµnh theo tõng khu vùc.

C¨n cø vµo nhu cÇu tiªu thô cña thÞ tr−êng c«ng ty lËp ®¬n hµng cho c¶ n¨m

vµ tõng th¸ng.

ViÖc t¹o nguån hµng, hîp ®ång vÒ sè l−îng, chñng lo¹i, quy c¸ch,

chÊt l−îng hµng hãa víi c¸c h·ng x¨ng dÇu n−íc ngoµi do Tæng C«ng ty

®¶m nhiÖm. Khi b¸n hµng, c«ng ty ®−îc h−ëng % hoa hång trªn doanh sè

b¸n, víi c¸c møc quy ®Þnh cho tõng n¨m; Møc quy ®Þnh cho n¨m 1997 nh−

-7% doanh sè b¸n bu«n trùc tiÕp cho kh¸ch hµng tiªu thô.

-2% doanh sè b¸n ®iÒu ®éng cho c¸c c«ng ty kh¸c trong ngµnh.

-11% doanh sè b¸n lÎ.

* Kinh doanh gas, dÇu nhên mì m¸y vµ c¸c lo¹i hµng, dÞch vô kh¸c.

- §èi víi c¸c lo¹i mÆt hµng gas: 100% phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ nhËp

kho (cña ngµnh) vµ gi¸ b¸n.

-Tõ th¸ng 9 n¨m 1994 c«ng ty kh«ng trùc tiÕp kinh doanh dÇu mì nhên

vµ chuyÓn thµnh tæng ®¹i lý bans dÇu mì nhên cho c«ng ty dÇu nhên, ®−îc

h−ëng hoa hång theo quy ®Þnh cña c«ng ty dÇu nhên, møc hoa hång n¨m

1996 nh− sau:

+ 10% doanh sè b¸n c¸c lo¹i dÇu mì nhên chøa trong phuy.

+ 12% doanh sè b¸n c¸c lo¹i dÇu mì nhên chøa trong can, hép.

* Kinh doanh c¸c mÆt hµng kh¸c c«ng ty tù khai th¸c.

- 100% phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua vµ gi¸ b¸n.

* S¶n xuÊt phô, kinh doanh dÞch vô, vËn t¶i.

- 100% phÇn lîi nhuËn thu ®−îc.

Theo thuËt ng÷ cña ngµnh x¨ng dÇu, phÇn "hoa hång" c¸c c«ng ty ®−îc

h−ëng khi kinh doanh c¸c lo¹i hµng cña ngµnh ®−îc gäi lµ chiÕt khÊu ®Þnh

møc. Sau mçi kú kinh doanh (th«ng th−êng lµ hµng quý) Tæng c«ng ty sÏ c¨n

cø vµo doanh sè b¸n hµng, tiÒn hµng theo gi¸ vèn vµ hoa hång C«ng ty ®−îc

h−ëng ®Ó ®iÒu ®i (hoÆc ®iÒu vÒ) phÇn chiÕt khÊu ®iÒu chØnh thõa (hoÆc thiÕu).

Theo quy ®Þnh hµng ngµy c«ng ty ph¶i chuyÓn toµn bé tiÒn b¸n hµng vÒ Tæng

c«ng ty ®Ó tËp trung vèn cho ngµnh.

ChiÕt khÊu ®iÒu chØnh = Doanh thu - tiÒn vèn - chiÕt khÊu ®Þnh møc,

NÕu chiÕt khÊu ®iÒu chØnh > 0 (®−îc gäi lµ chiÕt khÊu thõa) Tæng c«ng

ty sÏ chuyÓn ®i, ng−îc l¹i nÕu chiÕt khÊu ®iÒu chØnh <0 (®−îc gäi lµ chiÕt

khÊu thiÕu) Tæng c«ng ty sÏ chuyÓn thªm tõ ®¬n vÞ kh¸c vÒ. ViÖc ®iÒu chØnh

nµy t¹o cho C«ng ty lu«n cã ®ñ nguån vèn ®Ó chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng kinh

doanh vµ trÝch tr−íc c¸c quü.

+ Lîi nhuËn C«ng ty thu ®−îc khi kinh doanh c¸c mÆt hµng cña ngµnh

(x¨ng dÇu, gas, hãa chÊt) ®−îc tÝnh nh− sau:

Lîi nhuËn =Hoa hång b¸n hµng-(Chi phÝ l−u th«ng + thuÕ).

+ Lîi nhuËn khi doanh c¸c mÆt hµng kh¸c:

Lîi nhuËn = Doanh thu - TiÒn vèn - Tæng chi phÝ.

Trong c¸c kho¶n môc chi phÝ Tæng c«ng ty quy ®Þnh møc chi phÝ tiÒn

l−¬ng cho tõng n¨m, møc chi phÝ tiÒn l−¬ng n¨m 1997 nh− sau:

+ B¸n bu«n x¨ng dÇu chÝnh: 6.750 ®/m3

+ Gi÷ hé hµng dù tr÷ Nhµ n−íc: 2.500 ®/m3-th¸ng.

b¸n bu«n trùc tiÕp, t¸i xuÊt, b¸n thu ngo¹i tÖ; L−îng hµng gi÷ hé, xuÊt ®iÒu

®éng néi bé ngµnh; L−îng hµng b¸n qua c¸c ®¹i lý.

§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng b¸n lÎ x¨ng dÇu trùc tiÕp tÝnh trªn doanh sè b¸n ®·

lo¹i trõ lÖ phÝ giao th«ng (x¨ng, diezel: 300 ®/lÝt).

§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng b¸n dÇu mì nhên lµ møc tèi ®a ®−îc trÝch trªn

nguyªn t¾c lÊy thu bï chi vµ cã lîi nhuËn hîp lý. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt phô

vµ dÞch vô kh¸c ®−îc thùc hiÖn theo møc côc thuÕ ®Þa ph−¬ng vµ tæng c«ng ty

phª duyÖt.

Tõ c¸c ®Æc ®iÓm trªn, víi m« h×nh h¹ch to¸n kinh doanh nh− vËy,

ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III thùc chÊt vµ chñ

yÕu lµ nh»m vµo môc tiªu ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh b¸n hµng ®Ó t¨ng s¶n l−îng

hµng hãa tiÕu thô, t¨ng doanh thu ®Ó t¨ng phÇn chiÕt khÊu ®Þnh møc ®−îc

h−ëng, ®ång thêi ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó gi¶m chi phÝ, t¨ng lîi nhuËn. Do

nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn môc tiªu nªu trªn.

3.1.3- §Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh doanh vµ tiªu thô hµng hãa cña c«ng ty.

Trong nh÷ng n¨m ho¹t ®éng theo c¬ chÕ bao cÊp (1956-1990), chøc

n¨ng chÝnh cña c«ng ty lµ tiÕp nhËn, qu¶n lý vµ cung øng x¨ng dÇu cho c¸c

®¬n vÞ kinh tÕ, quèc phßng theo chØ tiªu kÕ ho¹ch cña nhµ n−íc vµ mét phÇn

rÊt nhá cho tiªu dïng x· héi. KÕ ho¹ch tiÕp nhËn, cung øng, lao ®éng tiÒn

l−¬ng hµng n¨m cña c«ng ty ®−îc giao tõ Tæng c«ng ty xuèng. NhiÖm vô cña

c«ng ty lµ tiÕp nhËn ®ñ sè l−îng, ®óng chÊt l−îng vµ chñng lo¹i x¨ng dÇu theo

kÕ ho¹ch; Cung øng ®óng, ®ñ chi tiªu x¨ng dÇu cho c¸c ®¬n vÞ trong ®Þa bµn

vÒ nguån hµng dù tr÷ t¹i kho ®Çu mèi ®Ó cung cÊp cho c¸c ®¬n vÞ tuyÕn sau

cña T«ngr c«ng ty. Vµ do vËy chØ tiªu l−îng hµng ho¸ nhËp xuÊt qua kho

®−îc coi lµ c¬ së cña viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµng n¨m cña

c«ng ty. KÕt qu¶ thùc hiÖn chØ tiªu nµy cña c¸c n¨m ®−îc ghi ë phô lôc I.

N¨m 1991 cïng víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cña c¶ n−íc, Tæng c«ng ty

x¨ng dÇu b−íc ®Çu chuyÓn dÇn sang h¹ch to¸n kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ

tr−êng. Tõ mét ®¬n vÞ cung øng x¨ng dÇu, c«ng ty ®· chuyÓn sang h×nh thøc

kinh doanh, h¹ch to¸n ®éc lËp trong m« h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Tæng

c«ng ty. N¨m 1992 C«ng ty ®¨ng ký trë thµnh doanh nghiÖp nhµ n−íc víi

chøc n¨ng kinh doanh c¸c lo¹i nhiªn liÖu x¨ng, dÇu, mì, c¸c lo¹i phô gia,

thuèc pha thªm vµ dung m«i (gäi t¾t lµ x¨ng dÇu), h¬i ®èt (gas), hãa chÊt vµ

nhùa ®−êng; C¸c lo¹i bao b× chøa ®ùng x¨ng dÇu. Tõ khi t¸ch dÇu nhên ra vµ

s¸p nhËp chi nh¸nh dÇu löa vÒ c«ng ty (th¸ng 9-1994 vµ th¸ng 3-1995) th×

mÆt hµng kinh doanh cña c«ng ty cã sù thay ®æi vµ hiÖn nay lµ: x¨ng « t« c¸c

lo¹i, dÇu Diezel c¸c lo¹i, ma zót ®èt lß vµ ma zót hµng h¶i, nhiªn liÖu m¸y bay

lý vµ khai th¸c c¶ng dÇu phôc vô cho c«ng t¸c tiÕp nhËn x¨ng dÇu b»ng ®−êng

biÓn. Ngoµi nhiÖm vô kinh doanh x¨ng dÇu lµ mÆt hµng chÝnh, c«ng ty cßn tæ

chøc kinh doanh dÞch vô mét sè mÆt hµng kh¸c mang tÝnh chÊt kinh doanh

phô vµ dÞch vô chuyªn ngµnh, bao gåm: TiÕp nhËn, gi÷ hé, b¶o qu¶n, b¬m rãt,

thuËt chuyªn ngµnh kh¸c; Tæ chøc thu mua c¸c lo¹i x¨ng dÇu vµ nhËn lµm c¸c

dÞch vô kü thuËt chuyªn ngµnh kh¸c; Tæ chøc thu mua c¸c lo¹i x¨ng dÇu (kÓ

c¶ dÇu phÕ th¶i), pha chÕ t¸i sinh xö lý c¸c lo¹i x¨ng dÇu kÐm mÊt phÈm chÊt;

KiÓm ®Þnh dung tÝch xe « t«, lµm dÞch vô röa xe, thay dÇu « t« xe m¸y c¸c

phª duyÖt kh«ng chØ lµ l−îng hµng nhËp xuÊt qua kho mµ cßn bao gåm doanh

kinh doanh cña C«ng ty giai ®o¹n nµy ®−îc ph¶n ¸nh ë phô lôc 2.

Do sù thay ®æi tæ chøc cña c«ng ty nh− ®· tr×nh bµy ë trªn vµ do c¬ chÕ

kinh doanh, h¹ch to¸n trong c¸c n¨m ®Çu cña thêi kú chuyÓn ®æi cã sù thay

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hai n¨m 1996, 1997 cña c«ng ty, trong ®ã tËp

trung cho phÇn kinh doanh nhãm hµng hãa chÝnh (x¨ng dÇu) cã doanh

chñ quan ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh tiªu thô, ®Ó trªn c¬ së ®ã ®Ò ra c¸c biÖn

ph¸p ®Èy m¹nh kinh doanh x¨ng dÇu ë c«ng ty cho phï hîp vµ s¸t thùc.

3.1.3.1- T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m 1996, 1997.

KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu chÝnh cña C«ng ty trong 2 n¨m

1996 vµ 1997 ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2 vµ b¶ng 3.

B¶ng 2: KÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh

x¨ng dÇu chÝnh 1996.

§¬n vÞ tÝnh: m3, tÊn

ChØ tiªu Tæng sè Thùc hiÖn xuÊt b¸n theo mÆt hµng

KÕ ho¹ch

Thùc

Tû lÖ

X¨ng

Diezel Mazót

DÇu

SetA1

hiÖn

%

«t«

háa

Tæng xuÊt b¸n

118.378

127.046

107

26.636

44.624

45.476

1.739

8.571 1. XuÊt trùc

107.907

115.004

106

20.229

44.624

41.812

1.704

6.635 tiÕp

+ B¸n bu«n

92.542

99.946

108

10.414

39.554

41.810

1.533

6.635 + B¸n lÎ

15.365

15.058

98

9.815

5.070

2

171 -

2. XuÊt ®iÒu

10.471

12.042

115

6.407 -

3.664

35

1.936 ®éng néi bé

3. Hao hôt

1.075 896,6

83,4

355

127

395

0.6

19

Nguån: [14]

B¶ng 3: KÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh

x¨ng dÇu chÝnh 1997.

§¬n vÞ tÝnh: m3, tÊn

ChØ tiªu Tæng sè Thùc hiÖn xuÊt b¸n theo mÆt hµng

KÕ

Thùc

Tû lÖ

X¨ng

Diezel Mazót

DÇu

SetA1

ho¹ch

hiÖn

%

«t«

háa

Tæng xuÊt b¸n

122.750 133.332

108,6

20.386

63.267

45.232

384

4.099 1. XuÊt trùc tiÕp

104.700 100.127

95

6.935

45.270

34.722

335

1.841 + B¸n bu«n

86.800

82.234

95

6.935

38.553

34.722

183

1.841 + B¸n lÎ

17.900

17.893 99,9

11.024

6.717

152 2. XuÊt ®iÒu ®éng

18.050

33.205

184

2.427

17.405

10.510

13

2.258 néi bé

2.300

38

4.473

4 Trong ®ã b¸n cho

CT VËn t¶i XD

§−êng thuû I

3. Hao hôt

778

493 63,4

207

248

Nguån: [14]

Tõ kÕt qu¶ kinh doanh cña C«ng ty ®¹t ®−îc trong hai n¨m 1996 vµ

1997, ta nhËn thÊy hai n¨m 1996, 1997 C«ng ty ®Òu ®¹t vµ v−ît chØ tiªu xuÊt

b¸n. Tuy nhiªn nÕu so s¸nh s¶n l−îng vµ møc ®é kÕ ho¹ch trªn tõng ph−¬ng

thøc cô thÓ th× n¨m 1997 C«ng ty ch−a ®¹t kÕ ho¹ch xuÊt b¸n trùc tiÕp nh−ng

C«ng ty x¨ng dÇu ®−êng thuû I - ®¬n vÞ mua ®iÒu ®éng cña C«ng ty X¨ng dÇu

§Ó thÊy râ h¬n kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty trong n¨m

b¶ng 4.

kinh doanh cña c«ng ty ®¹t c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch, doanh sè kinh doanh x¨ng

dÇu v−ît kÕ ho¹ch vµ t¨ng so víi cïng kú n¨m tr−íc. C¸c chØ tiªu l·i gép, lîi

sè gi¶m 0,11% trong ®ã chñ yÕu gi¶m ®−îc l−îgn hµng hãa hao hôt. Song tõ

c¸c sè liÖu thèng kª vÒ l−îng hµng vµ doanh sè b¸n cho thÊy møc ®é ¶nh

h−ëng rÊt râ cña viÖc thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc kinh doanh cña Tæng C«ng ty

khi cho phÐp C«ng ty VËn t¶i ®−êng thuû I ®−îc kinh doanh b¸n x¨ng dÇu

trªn ®Þa bµn H¶i Phßng, lµm cho doanh sè b¸n trùc tiÕp cña C«ng ty chØ xÊp sØ

®¹t kÕ ho¹ch trong khi doanh sè b¸n ®iÒu ®éng néi bé (chñ yÕu cho C«ng ty

vËn t¶i thuû I) t¨ng 14% so víi kÕ ho¹ch vµ t¨ng 6,5 lÇn so víi n¨m 1996.

3.1.3.2- T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch chi phÝ l−u th«ng n¨m 1996,

1997.

MÆc dï ngay tõ n¨m 1991 ngµnh x¨ng dÇu ®· chuyÓn sang kinh doanh

trong c¬ chÕ thÞ tr−êng nh−ng gi¸ b¸n c¸c lo¹i x¨ng dÇu chÝnh vÉn do Uû ban

vËt gi¸ Nhµ n−íc quy ®Þnh. Víi nh÷ng mÆt hµng nµy, mäi chi phÝ trong qu¸

tr×nh l−u th«ng kh«ng ®−îc cÊu thµnh vµo gi¸ b¸n. Theo h×nh thøc qu¶n lý gi¸

chÝnh sau:

1. Nhãm hµng chØ ®−îc b¸n theo gi¸ quy ®Þnh: Bao gåm X¨ng c¸c lo¹i,

ZetA1, bÕp gas, b×nh gas, dÇu nhên ®ãng trong lon hép.

2. Nhãm hµng ®−îc b¸n theo khung gi¸ qui ®Þnh: Diezel, Mazut, dÇu

ho¶.

3. Nhãm hµng ®−îc b¸n ra theo møc gi¸ do C«ng ty qui ®Þnh: C¸c lo¹i

bÕp gas, dông cô vµ phô kiÖn dïng gas do C«ng ty tù khai th¸c.

ph¸p ®Þnh gi¸ thÝch hîp víi tõng nhãm, cô thÓ nh− sau:

- Víi c¸c nhãm hµng b¸n theo møc gi¸ qui ®Þnh: Gi¸ b¸n c¸c lo¹i hµng

nµy bÞ rµng buéc bëi c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n−íc nªn C«ng ty kh«ng thÓ can

thiÖp trùc tiÕp vµo gi¸ b¸n mµ ph¶i dïng h×nh thøc dÞch vô ®Ó t¸c ®éng ®Õn

gi¸ c¶ nh−: dÞch vô vËn chuyÓn, dÞch vô gi÷ hé, cÊp ph¸t b¸n lÎ hoÆc c¸c biÖn

ph¸p hç trî trong thanh to¸n.

- Víi c¸c nhãm hµng b¸n theo mét khung gi¸ quy ®Þnh bëi gi¸ trÇn vµ

gi¸ b¸n tèi thiÓu. Do tÝnh chÊt c¹nh tranh quyÕt liÖt cña nhãm hµng nµy trªn

thÞ tr−êng nªn Tæng c«ng ty cho phÐp c«ng ty ¸p dông c¸c møc gi¸ ban thay

®æi ®Ó thÝch øng víi gi¸ cña thÞ tr−êng.

- Víi nhãm hµng dÇu nhên mì m¸y vµ mét sè bÕp gas c«ng ty tù khai

th¸c Nhµ n−íc vµ Tæng c«ng ty kh«ng quy ®Þnh gi¸, trªn c¬ së gi¸ mua (mua

dùng vµ thùc hiÖn c¸c lo¹i gi¸ b¸n ®¶m b¶o môc tiªu doanh sè vµ lîi nhuËn.

MÆc dï tû träng lîi nhuËn c«ng ty thu ®−îc trªn viÖc kinh doanh nhãm nµy

trong thêi gian qua kh«ng cao (do khèi l−îng b¸n ra Ýt) nh−ng do lîi nhuËn

trªn mét ®¬n vÞ khèi l−îng tiªu thô kh¸ cao nªn nÕu tiÕn hµnh tèt viÖc kinh

doanh ®Ó t¨ng khèi l−îng hµng tiªu thô trªn c¬ së ®¶m b¶o lîi nhuËn th× phÇn

lîi nhuËn cña c«ng ty thu ®−îc sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ.

phÝ s¶n xuÊt, l−u th«ng c«ng ty ®· thùc hiÖn nh− sau:

-Chi phÝ vÒ tiÒn l−¬ng: 4.365, chiÕm 15,9%

-Chi phÝ vÒ khÊu hao TSC§: 3.338, chiÕm 12,4%

-Chi phÝ vÒ b¶o qu¶n, ®ãng gãi: 3.220, chiÕm 11,8%

-Chi phÝ vÒ thuÕ doanh thu, nhµ ®Êt: 5.050, chiÕm 18,4%

-Chi phÝ vÒ nhiªn liÖu: 2.954, chiÕm 10,7%

-Chi phÝ vÒ söa ch÷a TSC§: 1.999, chiÕm 7,3%

-Chi phÝ vÒ vËn t¶i bèc xÕp: 1.722, chiÕm 6,3%

-Chi phÝ vÒ hao hôt: 849, chiÕm 3,0%

-Chi phÝ vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh: 861, chiÕm 3,8%

-Chi phÝ vÒ c¸c lo¹i chi phÝ phôc vô trùc tiÕp kinh doanh, dÞch vô:

1.021, chiÕm 3,7%

-Chi phÝ vÒ hoa hång cho ®¹i lý: 928, chiÕm 3,3%.

3.1.4 - Ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn c«ng lao ®éng hiÖn nay t¹i c«ng ty x¨ng

dÇu khu vùc III.

TiÒn l−¬ng lµ kho¶n thu nhËp chÝnh ®¸ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi

sèng cña ng−êi lao ®éng, ®ång thêi lµ chi phÝ c¬ b¶n chiÕm tØ träng lín trong

tæng chi phÝ cña c«ng ty. V× vËy, ®Ò t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,

®ã sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån lùc cña c«ng ty.

Khi nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn l−¬ng lao ®éng t¹i c«ng ty x¨ng

xuÊt.

3. Møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu.

4. Tæng quÜ tiÒn c«ng lao ®éng. Trong ®ã:

-QuÜ tiÒn c«ng chÝnh

-QuÜ tiÒn c«ng phô cÊp

-QuÜ tiÒn c«ng bæ sung.

5. NhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh liªn quan tíi viÖc ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn

100

c«ng.

6. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ tiÒn l−¬ng.

s¶n xuÊt.

§Ó thùc hiÖn hoµn thµnh nhiÖm vô SXKD ®−îc giao, ®¶m b¶o c¸c yªu

cÇu qu¶n lý qu¶n lý SXKD, b¶o ®¶m an ninh, an toµn PCCC, an toµn vÖ sinh

lao ®éng, vÖ sinh m«i tr−êng. Thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng

®èi víi ng−êi lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu kiÖn

thùc tÕ cña ngµnh x¨ng dÇu vµ c«ng ty x¨ng dÇu khu vùc III. MÆt kh¸c ®Ó

hoµn thiÖn viÖc qu¶n lý tiÒn c«ng lao ®éng trong c«ng ty ®ßi hái ph¶i cã

l−îng c¸n bé chuyªn m«n nghiÖp vô vµ t¨ng c−êng hiÖu lùc cña bé m¸y qu¶n

®¹i hãa cña ngµnh vµ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®¶m nhËn c«ng viÖc cña bé phËn

C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III.

BiÓu sè: §Þnh biªn lao ®éng C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III -n¨m 1998

Lao ®éng ®×nh biªn

Trong ®ã

Lao ®éng hiÖn t¹i

Ghi chó

TT

§¬n vÞ

Tæng sè

T.sè H§ vô viÖc

L§ qu¶n lý (Lq1)

L§ trùc tiÕp Lpv

Lyc

Lbx

701 Tæng sè

59

699

164

484

28

23

626 C«ng ty

43 A

613

131

435

26

21

97 VP C.Ty

5 I

93

72

21

L·nh ®¹o CTy

C¸c phßng Cty

Phßng tæ chøc

101

Phßng H.chÝnh

Phßng kÕ to¸n

Phßng Kdoanh

vµo c¸c qui tr×nh ®ã víi nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n:

- Ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh.

-TiÒn l−¬ng ph¶i phï hîp víi n¨ng suÊt chÊt l−îng c«ng viÖc.

tiÒn l−¬ng vµ x¸c ®Þnh chi phÝ tiÒn l−¬ng cho c«ng ty.

3.1.4.2- Møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu:

Tr−íc khi ®i vµo x¸c ®Þnh quÜ tiÒn c«ng chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh chuÈn

- HÖ sè ®iÒu chØnh (K1) theo vïng ®−îc thùc hiÖn t¹i Th«ng t− sè

13/L§TBXH-TT ngµy 10-4-1997 cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ x· héi.

-HÖ sè ®iÒu chØnh (K2) ®−îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t− sè

13/L§TBXH-TT ngµy 10-4-97 cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ x· héi.

-Møc l−¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng:

+ Møc tèi thiÓu thÊp nhÊt (L thÊp nhÊt):

L thÊp nhÊt = L min

+ Møc l−¬ng tèi thiÓu cao nhÊt (L cao nhÊt):

L cao nhÊt = L min x (1 + K1 + K2).

Trong ®ã:

102

+ Lmin: Møc l−¬ng tèi thiÓu Nhµ n−íc qui ®Þnh.

sè lao ®éng ®Þnh biªn.

+ K2: HÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh

t−¬ng øng.

Trong kho¶ng møc l−¬ng tèi thiÓu thÊp nhÊt vµ cao nhÊt cña c¸c ®¬n vÞ

®−îc lùa chän møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu hîp lý ®Ó tÝnh to¸n ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng

c¸c ho¹t ®éng SXKD trªn nguyªn t¾c ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lÊy

thu bï chi vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu hîp lý do ®¬n vÞ

x¸c ®Þnh lµ møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh to¸n quÜ tiÒn l−¬ng chÝnh, c¸c lo¹i

phô cÊp vµ quÜ tiÒn l−¬ng bæ sung. Theo qui ®Þnh cña Tæng c«ng ty x¨ng dÇu

ViÖt Nam th× tiÒn l−¬ng tèi thiÓu cßn ®−îc tÝnh theo hÖ sè n¨ng suÊt cho c¸c

qui tr×nh s¶n xuÊt cã nh÷ng n¨ng suÊt kh¸c nhau. T¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III sau khi tÝnh to¸n th× hÖ sè W ®Òu lµ 1,0.

lao ®éng thùc tÕ t¹i ®¬n vÞ voøi møc l−¬ng t−¬ng øng cña tõng ng−êi ®−îc s¾p

xÕp theo qui ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 26CP.

®èi t−îng ®−îc h−ëng phô cÊp theo qui ®Þnh hiÖn hµnh.

møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ®Ó h×nh thµnh tæng quÜ tiÒn c«ng c¬ b¶n tr−íc khi cã

chi phÝ tiÒn l−¬ng.

®éng ra c¸c chøc danh cÇn thiÕt, ¸p dông vµ nghiªn cøu c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch

hÖ sè l−¬ng cÊp bËcbq

103

hÖ sè l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc.

* C¸c lo¹i phô cÊp ®−îc tÝnh cho sè lao ®éng thùc tÕ cã mÆt ®−îc

lao ®éng ®Þnh biªn.

tèi thiÓu cña tõng ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó x¸c ®Þnh quÜ tiÒn phô cÊp c¶ n¨m

cña tõng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.

C¸c lo¹i phô cÊp ®−îc ¸p dông:

* Phô cÊp khu vùc: ®−îc tÝnh theo møc t¹i Th«ng t− 15/L§TBXH ngµy

02-6-1993 cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi.

* Phô cÊp ®éc h¹i: ®−îc tÝnh to¸n theo møc qui ®Þnh t¹i v¨n b¶n sè

280/XD-TC ngµy 24-3-1994 cña Tæng c«ng ty.

* Phô cÊp chøc vô, tr¸ch nhiÖm: thùc hiÖn theo Th«ng t− sè

12/L§TBXH-TT, ngµy 02-6-1993 cña Liªn Bé Lao ®éng Th−¬ng binh x· héi-

Tµi chÝnh vµ Th«ng t− sè 17/L§TBXH-TT ngµy 02-6-1993 cña Bé Lao ®éng

Th−¬ng binh X· héi vµ c¸c qui ®Þnh cña Tæng c«ng ty.

* Phô cÊp lµm ®ªm: thùc hiÖn theo Th«ng t− sè 18/L§TBXH-TT ngµy

02-6-1993 cña Bé Lao ®éng Th−¬ng binh vµ X· héi.

* Phô cÊp l−u ®éng: vËn dông Th«ng t− sè 19/L§TBXH-TT ngµy 02-6-

1993 cña Bé Lao ®éng Th−¬ng binh vµ X· héi ®Ó ¸p dông cho c¸c ®èi t−îng

®Æc thï sau:

-VËn t¶i biÓn, vËn t¶i x¨ng dÇu ®i Lµo: 0,4%

* Phô cÊp thu hót: vËn dông Th«ng t− sè 16/L§TBXH-TT ngµy 02-6-

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c cña Tæng c«ng ty.

Phô cÊp thu hót ®−îc ¸p dông møc 20% møc l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc

104

nh− sau:

-Lao ®éng lµm viÖc trong kho hµng hÇm, b¶o vÖ tuyÕn èng x¨ng dÇu.

-Lao ®éng lµm viÖc t¹i Tæng kho x¨ng dÇu Nhµ BÌ.

* Phô cÊp ®¾t ®á: vËn dông Th«ng t− sè 24/LB-TT ngµy 30-7-1993 cña

Liªn Bé Lao ®éng Th−¬ng binh vµ X· héi-Tµi chÝnh-Tæng côc thèng kª ¸p

dông nh− sau:

- C¸c ®¬n vÞ ®ãng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh: hÖ sè 03.

-C¸c ®¬n vÞ ®ãng trªn ®Þa bµn Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lo¹i II bao

gåm H¶i Phßng, Vinh, HuÕ, §µ N½ng, Biªn Hßa, CÇn Th¬, H¹ Long, Nha

Trang, Vòng Tµu vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung: hÖ sè 02.

3.1.4.4- Tæng quÜ l−¬ng kÕ ho¹ch:

ViÖc hµnh thµnh quÜ l−¬ng kÕ ho¹ch x¸c ®Þnh c¨n cø vµo c¸c chØ

tiªu sau ®©y:

-§Þnh biªn lao ®éng.

-TiÒn l−¬ng tèi thiÓu

tæng quÜ l−¬ng KH

C«ng thøc x¸c ®Þnh quü tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch:

Vkh = (L®b x Lmindn x Hcbcv x 12 th¸ng)+Vpc+Vbs.

Trong ®ã:

-Vkh: lµ quÜ tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch cña ho¹t ®éng SXKD.

-L®b: lµ lao ®éng ®Þnh biªn cho ho¹t ®éng SXKD.

-Lmindn: lµ møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ®Ó lùa chän ®¬n gi¸ tiÒn

l−¬ng.

105

-Vpc: Quü tiÒn l−¬ng phô cÊp c¸c lo¹i (nÕu cã)theo qui ®Þnh t¹i

®iÒu 8.

-Vbs: QuÜ tiÒn l−¬ng bæ sung (nÕu cã) theo qui ®Þnh t¹i ®iÒu 9.

Quü tiÒn l−¬ng bæ sung:

do yÕu tè ®Æc thï nªn kh«ng bè trÝ ®Çy ®ñ theo ca, kÝp. Do ®ã lao ®éng t¹i

th× ®−îc tÝnh to¸n quÜ tiÒn l−¬ng bæ sung. QuÜ tiÒn l−¬ng bæ sung bao gåm:

Quü tiÕn l−¬ng nghØ phÐp n¨m, lÔ, tÕt cña lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt

kinh doanh:

* §èi t−îng:

xuÊt nhËp tµu ngo¹i.

* Sè ngµy nghØ ®−îc qui ®Þnh:

- NghØ c¸c ngµy lÔ, tÕt: 08 ngµy/ng−êi/n¨m.

-NghØ viÖc riªng cã h−ëng l−¬ng: 03 ngµy/ng−êi/n¨m.

-ChÕ ®é lao ®éng n÷, héi häp häc tËp vµ qui ®Þnh kh¸c: tèi ®a 5

ngµy/ng−êi/n¨m.

C¸ch tÝnh:

Qui ®æi thµnh quü lao ®éng ®Ó tÝnh quü tiÒn l−¬ng bæ sung cho tõng

106

tèi thiÓu cña tõng ho¹t ®éng.

nhËp ®−êng thuû: C¨n cø vµo sè liÖu thèng kª thùc hiÖn táng hai n¨m b¸o

ho¹ch cô thÓ cña ®¬n vÞ.

Quü tiÒn l−¬ng do rót ng¾n thêi gian ®èi víi ng−êi lµm c«ng viÖc ®Æc

biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i ®iÒu kiÖn lao ®éng tõ lo¹i V trë lªn.

Quü tiÒn l−¬ng bæ sung do sè lao ®éng thùc tÕ lín h¬n sè lao ®éng

* §èi t−îng: ®¬n vÞ thµnh viªn cã sè lao ®éng thùc tÕ lín h¬n sè lao

®éng ®Þnh biªn tõ 5% trë lªn.

* Thêi h¹n ®−îc tÝnh bæ sung: Tèi ®a lµ 3 n¨m tÝnh tõ n¨m 1998.

NhiÖm vô SXKD

* C¸ch tÝnh: §−îc tÝnh trªn c¬ së sè lao ®éng thùc tÕ v−ît trªn 105% so

Møc l−¬ng tèi thiÓu Nhµ n−íc qui ®Þnh.

3.1.4.5- NhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ chi phÝ tiÒn l−¬ng.

C¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn n¨m b¸o c¸o, ®¬n vÞ x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch

®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng: Vkhi

107

§GTLi = -------------

Qkhi

Trong ®ã:

-§GTLi: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cña ho¹t ®éng SXKD i.

-Vkhi: QuÜ tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch cña ho¹t ®éng SXKD i (x¸c ®Þnh theo

®iÒu 10).

-Qkhi: NhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña ho¹t ®éng SXKD i theo kÕ

HiÖn nay C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III ®· cã nh÷ng qui ®Þnh vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng nh−ng trong tõng n¨m c«ng ty sÏ cã

nh÷ng ph−¬ng ph¸p hoµn thiÖn cho phï hîp víi chÕ ®é chÝnh sq¸ch cña Nhµ

C¸c chØ tiªu ®¬n gi¸

ph©n bæ 97

3.1.4.5- C¸c nguån h×nh thµnh quÜ tiÒn l−¬ng:

- Quü tiÒn l−¬ng Tæng c«ng ty giao

-Quü tiÒn l−¬ng tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ phô trî.

+ Quý l−¬ng kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ®Òu ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo s¶n

l−îng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cho tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ x¸c

Q = ∑ Si x §fi i =1

®Þnh theo c«ng thøc sau:

Trong ®ã:

- Q: Quü tiÒn l−¬ng toµn C«ng ty.

- Si: S¶n l−îng (doanh sè) lo¹i h×nh SX thø i.

108

- §fi: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng lo¹i h×nh SX thø i.

+ Quü tiÒn l−¬ng cña tõng ®¬n vÞ: Quü tiÒn l−¬ng cña tõng ®¬n vÞ còng

®−îc h×nh thµnh vµ x¸c ®Þnh trªn c¸c c¬ së c«ng thøc trªn.

tiÒn l−¬ng dù phßng:

-Quü tiÒn l−¬ng dù phßng:

Quü tiÒn l−¬ng dù phßng ®−îc sö dông:

+ Dù phßng kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n l−îng toµn C«ng ty.

+ §iÒu tiÕt thu nhËp tõ tiÒn l−¬ng cho c¸c ®¬n vÞ nÕu do c¸c yÕu tè

kh¸ch quan kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n l−îng kÕ ho¹ch dÉn ®Õn tiÒn

l−¬ng thÊp h¬n c¸c ®¬n vÞ kh¸c vµ thÊp h¬n mÆt b»ng chung cña c«ng ty.

Hµng n¨m, c«ng ty trÝch 5% quÜ tiÒn l−¬ng kÕ ho¹ch dù phßng ®Ó sö

dông vµo c¸c môc ®Ých sau:

- §iÒu chØnh cho c¸c ®¬n vÞ khi cÇn thiÕt: Kh«ng qu¸ 1%.

- KhuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ hoµn thµnh v−ît møc kÕ ho¹ch lîi nhuËn:

Quü tiÒn l−¬ng dù phßng cßn l¹i.

Tr−íc khi c«ng khai b¸o c¸o quyÕt to¸n n¨m, c«ng ty sÏ cã ph−¬ng ¸n

- Bï trõ phÇn chªnh lÖch quü tiÒn l−¬ng thùc hiÖn cña c¸c ®¬n vÞ víi

quü tiÒn l−¬ng giao kÕ ho¹ch cho c¸c ®¬n vÞ.

- KhÊu trõ quü tiÒn l−¬ng ®· ®iÒu chØnh trong n¨m kÕ ho¹ch theo qui

theo qui ®Þnh.

Lîi nhuËn cña ®¬n vÞ:

t−¬ng ®èi chÝnh x¸c vµ thuËn tiÖn, c¸c kh¸i niÖm vÒ lîi nhuËn ®−îc biÓu hiÖn

109

nh− sau:

®¬n vÞ theo kÕ ho¹ch ®Çu n¨m trong kÕ ho¹ch toµn diÖn theo mÆt b»ng chiÕt

khÊu vµ lîi nhuËn ®Þnh møc kÕ ho¹ch.

®· lo¹i trõ c¸c yÕu tè:

+ Lîi nhuËn t¨ng lªn (gi¶m ®i) do chªnh lÖch gi÷a sè kÕ ho¹ch vµ thùc

hiÖn cña c¸c lo¹i chi phÝ do yÕu tè kh¸ch quan nh−: Chi phÝ khÊu hau TSC§,

chi phÝ thuÕ, lÖ phÝ, chi phÝ b¶o hiÓm.

KhuyÕn khÝch tõ quÜ tiÒn l−¬ng dù phßng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ hoµn thµnh

v−ît møc tæng kÕ ho¹ch lîi nhuËn theo ®Þnh møc sau:

- §¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 105% ®Õn d−íi 110% th×

®−îc bæ sung thªm 2% quÜ tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

- §¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 110% ®Õn d−íi 120% th×

®−îc bæ sung thªm 3% quÜ tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

- §¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 120% trë lªn th× ®−îc bæ

sung thªm 4% quÜ tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

Trõ lïi quü tiÒn l−¬ng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch

lîi nhuËn:

-§¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 90% ®Õn d−íi 95% th× bÞ trõ

lïi 1% quÜ tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

- §¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 85% ®Õn d−íi 90% th× bÞ trõ

lïi 2% quÜ tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

- §¬n vÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ 85% th× bÞ trõ lïi 3% quü

110

tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n theo nhiÖm vô SXKD.

Sau khi bï trõ quü tiÒn l−¬ng bæ sung thªm vµ quü tiÒn l−¬ng bÞ trõ lïi

tiÒn l−¬ng ®−îc quyÕt to¸n cña tõng ®¬n vÞ theo quy ®Þnh.

qui chÕ ®Æt ra.

viÖc hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− chØ tiªu vÒ tiÒn l−¬ng

ty c¨n cø vµo:

. L−îng lao ®éng cÇn thiÕt cho tõng lo¹i h×nh SXKD cña ®¬n vÞ.

tõng lo¹i h×nh SXKD cña tõng ®¬n vÞ.

Qua thùc tÕ c¸c n¨m ta cã sè liÖu ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn l−¬ng cho lao

111

®éng qu¶n lý, lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng phôc vô nh− sau:

3.1.4.7- Giao kho¸n tiÒn l−¬ng cho c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c«ng ty.

C¨n cø qui ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc vÒ qu¶n lý tiÒn l−¬ng trong

quyÕt to¸n quÜ l−¬ng cña c¸c ®¬n vÞ.

Víi nh÷ng nguyªn t¾c chung.

- Mäi ho¹t ®éng SXKD cña ®¬n vÞ ®Òu ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng vµ

®éng theo qui ®Þnh t¹m thêi ®Þnh biªn lao ®éng t¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña

tæng c«ng ty. Khi thay ®æi ®Þnh møc lao ®éng hoÆc th«ng sè tiÒn l−¬ng th×

®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc xem xÐt thay ®æi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¬n

cÊp (nÕu cã) vµ møc l−¬ng tèi thiÓu do Nhµ n−íc qui ®Þnh.

- TiÒn l−¬ng cña ®¬n vÞ phô thuéc vµo khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô,

thµnh viªn.

PhÇn cøng: Lµ ®¶m b¶o theo nguyªn t¾c chÕ ®é tiÒn l−¬ng cña Nhµ

n−íc cho ng−êi lao ®éng (®¶m b¶o tÝnh lÞch sö).

PhÇn mÒm: Lµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c lµm nhiÒu, chÊt l−îng c«ng viÖc

112

chÝnh s¸ch ®ßn bÈy kinh tÕ, khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng cã n¨ng suÊt cao.

sè l−¬ng chøc danh c«ng viÖc ®· ®−îc chuÈn hãa.

mÒm cña tiÒn l−¬ng.

mÒm); tiÒn th−ëng (nÕu cã) ph¶i lÊy s¶n l−îng thùc tÕ b¸n ra lµm c¬ së ®Ó

ph©n phèi.

Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông ®−îc lµ do:

§¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cña c¸c cöa hµng hiÖn nay ®¬n vÞ tÝnh lµ ®ång/lÝt

x¨ng dÇu b¸n ra cho tÊt c¶ c¸c lo¹i mÆt hµng: X¨ng-Diezen-DÇu háa.

S¶n l−îng trong tõng ca lµm viÖc cña tõng ng−êi ®−îc thèng kª qua cét

b¬m x¨ng dÇu.

TiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng (nÕu cã) cña tõng ng−êi b»ng tæng quü tiÒn

l−¬ng (mÒm) hoÆc tæng quü tiÒn th−ëng (nÕu cã) chia cho tæng s¶n l−îng

trong lú (th¸ng, qóy, n¨m). Riªng tiÒn l−¬ng (mÒm), tiÒn th−ëng (nÕu cã) cña

thï lao tr¸ch nhiÖm vµ khuyÕn khÝch cho c¸n bé cöa hµng tr−ëng.

C«ng thøc tÝnh tiÒn l−¬ng (mÒm) cho tõng ng−êi trong cöa hµng:

∑ QL (mem) TLi (mÒm) = -------------- x Qi Q

C«ng thøc tÝnh tiÒn th−ëng (nÕu cã) cho tõng nguêi lao ®éng trong cöa

113

hµng:

∑ QTT Tti (nÕu cã) = -------------- x Qi Q

Trong ®ã:

TLi lµ tiÒn l−¬ng (phÇn mÒm) cña ng−êi lao ®éng i trong cöa hµng,

trong th¸ng.

+TTi lµ tiÒn l−¬ng (nÕu cã) cña ng−êi lao ®éng i trong cöa hµng trong

th¸ng, quý, n¨m.

+∑Qi (mÒm) lµ tæng quü tiÒn l−¬ng mÒm trong cöa hµng.

+∑Qi lµ tæng quü tiÒn th−ëng trong cöa hµng.

+Q lµ tæng s¶n l−îng trong cöa hµng trong mét kú (th¸ng, quý, n¨m).

+Qi lµ tæng s¶n l−îng cña ng−êi lao ®éng i thùc hiÖn trong kú (th¸ng,

quý, n¨m).

Nh÷ng ®iÓm −u viÖt cña ph−¬ng ph¸p nµy:

Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®¶m b¶o hai mÆt vÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é

chÝnh s¸ch ®èi víi ng−êi lao ®éng.

-§¶m b¶o ®−îc chÕ ®é tiÒn l−¬ng cña Nhµ n−íc ®èi víi ng−êi lao ®éng.

-§¶m b¶o ®−îc sù c«ng b»ng vÒ thu nhËp gi÷a ng−êi lao ®éng víi

nhau: Lµm nhiÖm, chÊt l−îng cao, h−ëng nhiÒu; lµm Ýt, chÊt l−îng thÊp,

-Gi¶m ®−îc thêi gian häp, tæ chøc b×nh xÐt, ®¸nh gi¸, tr¸nh ®−îc kiÓu

114

ganh ®ua lÉn nhau gi÷a c¸c ca lµm viÖc.

Nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i ë ph−¬ng ph¸p nµy:

-Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy dÏ dÔ dÉn ®Õn c¸c mèi quan hÖ gi÷a Cöa

Nh÷ng ®iÓm nµy rÊt dÔ kh¾c phôc v× lý do: Sù ®Êu tranh gi÷a nh÷ng ng−êi lao

®éng hiÖn nay rÊt th¼ng th¾n, môc tiªu chung cña ng−êi lao ®éng lµ sù c«ng

b»ng x· héi.

-Hµng ngµy, gi÷a c¸c ca lµm viÖc ph¶i bµn giao cô thÓ vÒ s¶n l−îng

l−îng. NÕu s¶n l−îng b¸n ra thèng kª trong th¸ng, quý, n¨m kh«ng chÝnh x¸c

®óng ®¾n.

theo ph−¬ng ph¸p trªn.

Gi¶ sö mét cöa hµng cã s¸u lao ®éng tæng quü tiÒn l−¬ng thu vÒ trong

th¸ng lµ: 4.200.000, biÕt hÖ sè l−¬ng nghÞ ®Þnh 26, ngµy c«ng, s¶n l−îng thùc

tÕ b¸n ra cña tõng ng−êi trong th¸ng theo biÓu sau:

HS

PC

Ngµy

PC

Ngµy

S¶n

ChØ tiªu

®éc

l−¬ng

cöa

c«ng

l−îng

h¹i

N§ 26

hµng

lµm

(lÝt)

ca 3

tr−ëng

viÖc

thùc tÕ

Tªn CN

Cöa hµng tr−ëng

2,34

0,2

C«ng nh©n A

2,34

0,2

23.000

C«ng nh©n B

1,84

0,2

24.500

C«ng nh©n C

1,64

0,2

25.000

C«ng nh©n D

2,85

0,2

22.500

C«ng nh©n E

1,47

0,2

25.000

115

TÝnh tiÒn l−¬ng tr¶ phÇn cøng cho ng−êi lao ®éng.

C«ng thøc tÝnh tiÒn l−¬ng (cøng) cho ng−êi lao ®éng.

(K1+ K2)x 120.000 K1 x 120.000 x 40% TLi (cøng)=--------------------xN + --------------------------x Nd 26 26

Trong ®ã:

+ K1 lµ hÖ sè l−¬ng NghÞ ®Þnh 26.

+ K2 lµ hÖ sè phô cÊp ®éc h¹i vµ phô cÊp cöa hµng tr−ëng (nÕu cã).

+ N lµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ cña ng−êi lao ®éng.

+ Nd lµ sè ngµy lµm viÖc ca 3 cña ng−êi lao ®éng.

TÝnh tiÒn l−¬ng phÇn cøng cho tõng ng−êi:

2,74x120.000 2,34x120.000x 40% - TLCH tr−ëng= ----------------x26+ -----------------------x8 =363.300®

26 26 2,54x120.000 2,34x120.000x 40%

- TLCN A= ----------------x 26 + ----------------------- x12 =356.600®

26 26

2,04x120.000 1,84x120.000x 40%

- TLCN B= ----------------x 27 + ----------------------- x10 =288.100®

26 26

1,84x120.000 1,64x120.000x 40%

- TLCN C= ----------------x 28 + ----------------------- x12 =274.000®

26 26

3,05x120.000 2,85x120.000x 40%

- TLCN D = ----------------x 23 + ----------------------- x10 =376.300®

26 26 1,67x120.000 1,47x120.000x 40%

- TLCN E= ----------------x 28 + ----------------------- x 8 =237.500®

26 26

VËy tæng quü tiÒn l−¬ng tr¶ cho ng−êi lao ®éng (phÇn

116

cøng)=1.895.900®.

Tæng quü tiÒn l−¬ng mÒm cßn l¹i:

4.200.000® - 1.895.900® = 2.304.100 ®ång.

TÝnh tiÒn l−¬ng mÒm tr¶ cho ng−êi lao ®éng.

TiÒn l−¬ng mÒm tr¶ cho cöa hµng tr−ëng:

2.304.100 ------------- x 120% = 460.800® 6

lµ: 2.304.100 - 460.800 = 1.843.300 ®.

117

QL (MEM) TLi (mÒm) = ------------ x Qi Q 1.843.300 - TLCN A = ------------- x 23.000 = 353.200® 120.000 1.843.300 - TLCN B = ------------- x 24.500 = 376.500® 120.000 1.843.300 - TLCN C = ------------- x 25.000 = 384.000® 120.000 1.843.300 - TLCN D = ------------- x 22.500 = 345.600® 120.000 1.843.300 - TLCN E = ------------- x 25.000 = 384.000® 120.000

TÝnh tæng tiÒn l−¬ng th¸ng cho tõng ng−êi trong cöa hµng:

= 824.100 ® = 363.300 + 460.800 Cöa hµng tr−ëng

lao ®éng phô thuéc vµo hÖ sè l−¬ng NghÞ ®Þnh 26, ngµy lµm viÖc vµ s¶n l−îng

thùc tÕ b¸n ra cña tõng ng−êi. Ta thÊy r»ng: HÖ sè l−¬ng NghÞ ®Þnh 26, ngµy

lµm viÖc vµ s¶n l−îng thùc tÕ b¸n ra cña ng−êi lao ®éng ngµy cµng cao th× thu

nhËp cña ng−êi lao ®éng cµng lín vµ ng−îc l¹i.

3.2 - Mét sè kiÕn nghÞ.

Qua viÖc nghiªn cøu tiÒn c«ng tiÒn l−¬ng trong c¸c doanh nghiÖp vµ ë

c«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III H¶i Phßng chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ sau

®©y:

1. Nhµ n−íc nªn hÖ thèng hãa vµ tiÕp tôc c¶i tiÕn c¸c chÕ ®é tiÒn l−¬ng

trong c¸c doanh nghiÖp cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh doanh hiÖn nay trong

c¶ n−íc:

- VÒ hÖ thèng thang l−¬ng vµ b¶ng l−¬ng nÕu tiÕp tôc ¸p dông cÇn më

®iÓm cña Nhµ n−íc. §èi víi ngµnh x¨ng dÇu lµ mét ngµnh kinh tÕ lín trong

sè l−îng lao ®éng lín, kinh doanh mÆt hµng ®Æc thï cÇn cã thang b¶ng l−¬ng

118

riªng ¸p dông cho m×nh.

riªng cho ngµnh x¨ng dÇu nh−ng míi chØ ngõng l¹i ë viÖc sö dông trong néi

ch−a ®−îc tÝnh to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ. NÕu cã sù chØ ®¹o cña Nhµ n−íc vµ ®Çu

t− nghiªn cøu mét c¸ch kü l−ìng c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trong nÒn kinh tÕ

cña m×nh. Do vËy, hiÖu qu¶ do tiÒn l−¬ng mang l¹i sÏ tèt h¬n.

- Bªn c¹nh tiÒn l−¬ng c¬ b¶n vÊn ®Ò phô cÊp tiÒn l−¬ng còng cßn nh÷ng

h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. ViÖc ®Þnh ra phô cÊp víi tû lÖ cßn ch−a mang tÝnh kÝch

thÝch cho lao ®éng qu¶n lý, hoÆc tÝnh ngµnh nghÒ. §èi víi c¸n bé qu¶n lý víi

tiÒn l−¬ng chuyªn m«n nghiÖp vô céng víi tiÒn l−¬ng chøc vô cã nh÷ng lóc,

nh÷ng ®èi t−îng ch−a ®óng møc ¶nh h−ëng ®Õn viÖc kÝch thÝch lao ®éng

khuyÕn khÝch lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao. HoÆc vÝ dô

nh− t¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III lao ®éng x¨ng dÇu trong nhiÒu n¨m víi ®Æc thï ngµnh nghÒ víi ®éc h¹i cao nh−ng víi møc phô cÊp rÊt thÊp theo

chóng t«i ch−a thùc sù lµ møc båi d−ìng hîp lý.

2. Trong lÜnh vùc tiÒn l−¬ng vÊn ®Ò ®Þnh biªn lao ®éng rÊt quan träng

cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh quÜ tiÒn l−¬ng. VÊn ®Ò n¨ng

suÊt lao ®éng ngµy nay ®ang lµ vÊn ®Ò th¸ch ®è víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ

n−íc. Do vËy, ®Ó t¨ng c−êng c«ng t¸c tiÒn l−¬ng tr−íc tiªn chóng ta nªn quan

tèc ®é t¨ng n¨ng xuÊt lao ®äng ph¶i cao h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l−¬ng. §Ó ®Æt

®−îc vÊn ®Ò nµy tr−íc tiªn chóng ta ph¶i nªu ra ®−îc nh÷ng chuÈn cø khoa

häc cho c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh bªn c¹nh nã lµ sè vµ chÊt l−îng lao

®éng.

3. ViÖc tÝnh to¸n nguån tiÒn l−¬ng còng nªn ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch

thÝch ®¸ng. HiÖn nay trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc viÖc tÝnh to¸n nguån

quü tiÒn l−¬ng cßn mang nhiÒu tuú tiÖn kh«ng theo nh÷ng khoa häc mang

119

cô thÓ.

4. §Ó ho¹ch ®Þnh tiÒn l−¬ng mét c¸ch chÝnh x¸c vµ cã hiÖu qu¶ vÊn ®Ò

x¸c ®Þnh chØ tiªu s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n vµ c¸c kÕ ho¹ch t−¬ng øng víi

c«ng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. Chän chØ tiªu nµo mang tÝnh tæng hîp,

nãi lªn tÝnh tiªu biÓu cña hao phÝ lao ®éng ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh

l−¬ng cho doanh nghiÖp.

5. Víi nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh ®Ò ra trong ®ã tiÒn l−¬ng ph¶i

®¶m b¶o h¹ch to¸n trong kinh doanh còng chÝnh v× vËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

nµy chóng ta ph¶i lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng sao cho phï

hîp, thÓ hiÖn hÕt môc tiªu cña kinh doanh vµ n¨ng suÊt hiÖu qu¶.

6. TiÒn l−¬ng vµ thu nhËp phô thuéc vµo thùc hiÖn khèi l−îng s¶n

phÈm dÞch vô n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Theo

quy ®Þnh cña nhµ n−íc møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu hiÖn nay ¸p dông cho toµn bé

ngµnh nghÒ lµ 144.000 ® vµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ c¨n cø vµo hiÖu qu¶

SXKD cña m×nh ®Ó ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm ®Ó lùa chän møc

l−¬ng tèi thiÓu tõ 144.000-360.000. ViÖc ¸p dông quy ®Þnh nµy cã mét sè bÊt

hîp lý nhµ n−íc cÇn xem xÐt vµ ®iÒu chØnh cho phï hîp b¬Ø v×:

+ §èi víi møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu hiÖn nay ¸p dông lµ 144.000 ® ®Ó

thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch kh¸c ®èi víi ng−êi lao ®éng lµ c¬ së ®Ó thu

nép c¸c kho¶n b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, ®ång

thêi møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu nµy còng lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é cho

ng−êi vÒ h−u, mÊt søc, TNL§... víi viÖc ¸p dông møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu nµy

®−îc ¸p dông so víi gi¸ c¶ thÞ tr−êng hiÖn nay kh«ng thÓ ®¶m b¶o ®−îc

nh÷ng yªu cÇu tèi thiÓu cÇn thiÕt cña ng−êi lao ®éng, do vËy nhµ n−íc cÇn

®iÒu chØnh l¹i møc l−¬ng tèi thiÓu nµy sao cho phï hîp víi tèc ®é ph¸t triÓn

120

+ §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh

t¨ng thªm kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc lwong tèi thiÓu do nhµ n−íc quy ®Þnh

®Ó tÝnh vµo ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng, ®ång thêi víi viÖc khèng chÕ møc l−¬ng tèi

thiÓu cña doanh nghiÖp trong kho¶ng tõ 144.000-360.000. Theo quy ®Þnh nµy

mÆc dï doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lu«n mang l¹i hiÖu qu¶, t¨ng lîi

nhËn n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc th× tiÒn l−¬ng cña doanh nghiÖp vÉn chØ gi÷

ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy sÏ lµm cho ng−êi lao ®éng trong doanh

n−íc cÇn më réng khung ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm cho doanh

nghiÖp vµ møc l−¬ng tèi thiÓu lùa chän ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tr¶ l−¬ng cao

h¬n, gãp phÇn c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn cho ng−êi lao ®éng, ®ång thêi gi¶m c¸c chi

121