Luận văn: Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đến nay

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

553
lượt xem 110
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thuỷ sản là một trong 4 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Trong những năm qua, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản (DNXKTS) Việt Nam không ngừng lớn mạnh, nhưng vẫn còn nhiều điểm yếu, đặc biệt là về năng lực cạnh tranh (NLCT). Trong thời gian qua, việc nghiên cứu NLCT đã được quan tâm, nhưng nhìn chung, các công trình nghiên cứu vẫn mang tính cục bộ trên từng lĩnh vực, ở từng địa phương, hoặc còn nhiều điểm bất cập. Do đó, việc nghiên cứu một cách toàn diện NLCT của các DNXKTS...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đến nay

1 Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đến nay
2 Contents LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 5 1. Tính cấp thiết của luận án................................................................ ............ 5 2. Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................... 5 3. Đ ối tượng và phạm vi nghiên cứu................................ ................................ 5 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 5 5. Những công trình nghiên cứu có liên quan trước luận án ......................... 6 6. Đóng góp mới của luận án................................................................ ............ 6 7. Kết cấu của luận án ................................................................ ...................... 7 CHƯƠNG 1 ...................................................................................................... 7 1.1. KHÁI NIỆM VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................................................................... 7 1.2. Một số yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh (các yếu tố nội bộ) của doanh nghiệp .................................................................................................... 9 1.3. Một số yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ................................................................................. 10 1.4. M ỘT SỐ MÔ HÌNH PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN THẾ GIỚI ........................................................... 11 1.5. THIẾT KẾ MÔ HÌNH PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM .............. 12
3 CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 17 2.1. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM .................................................................... 17 2.1.1. Tình hình sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam ......................... 17 CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 30 3.1. CĂN CỨ XÂY DỰNG GIẢI PHÁP ....................................................... 30 Hội nhập rộng và sâu của Việt Nam vào kinh tế thế giới ............................... 30 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 ......................................................................................................................... 33 3.2.1.1. Giải pháp 1: Gia tăng năng lực cạnh tranh về giá của DNXKTS Việt Nam ................................................................................................................. 33 3.2.1.2. Giải pháp 2: Gia tăng năng lực quản trị của DNXKTS Việt Nam ..... 34 3.2.1.3. Giải pháp 3: Nâng cao năng lực nghiên cứu và triển khai của DNXKTS Việt Nam ......................................................................................... 34 3.2.1.4. Giải pháp 4: Gia tăng năng lực công nghệ sản xuất của DNXKTS Việt Nam ................................................................................................................. 34 3.2.2.1. Giải pháp 1: Nâng cao năng lực xử lý tranh chấp thương mại của DNXKTS Việt Nam ......................................................................................... 34 3.2.2.2. Giải pháp 2: Đẩy mạnh năng lực phát triển quan hệ kinh doanh của DNXKTS Việt Nam ......................................................................................... 35
4 3.2.1.3. Giải pháp 3: Tăng cường sức cạnh tranh thương hiệu của DNXKTS Việt Nam ................................................................................................ .......... 35 3.2.1.4. Giải pháp 4: Nâng cao năng lực marketing của DNXKTS Việt Nam 35 3.2.2.5. Giải pháp 5: Phát triển nguồn nhân lực của DNXKTS Việt Nam ..... 36 3.2.2.6. Giải pháp 6: Nâng cao năng lực tài chính của DNXKTS Việt Nam .. 36 3.2.3.1. Giải pháp 1: Xây dựng chiến lược cạnh tranh – phát triển thị trường của DNXKTS Việt Nam................................................................................... 37 3.2.3.2. Giải pháp 2: Đẩy mạnh liên kết giữa DNXKTS với nông dân – nhà cung ứng nguyên liệu chế biến và xuất khẩu ................................................. 37 3.2.3.3. Giải pháp 3: Phát triển dịch vụ kho lạnh để bảo quản nguyên liệu và sản phẩm trong xuất khẩu thuỷ sản của doanh nghiệp .................................. 37 3.2.3.4. Giải pháp 4: Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm theo tiêu chí “thuỷ sản xanh” đối với doanh nghiệp ..................................................................... 38 3.3. KIẾN NGHỊ ............................................................................................. 38 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 41
5 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Thuỷ sản là một trong 4 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Trong những năm qua, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản (DNXKTS) Việt Nam không ngừng lớn mạnh, nhưng vẫn còn nhiều điểm yếu, đặc biệt là về năng lực cạnh tranh (NLCT). Trong thời gian qua, việc nghiên cứu NLCT đã đ ược quan tâm, nhưng nhìn chung, các công trình nghiên cứu vẫn mang tính cục bộ trên từng lĩnh vực, ở từng địa phương, hoặc còn nhiều điểm bất cập. Do đó, việc nghiên cứu một cách toàn diện NLCT của các DNXKTS V iệt Nam là một việc làm cấp thiết. 2. M ục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là dùng lý thuyết cạnh tranh để phân tích và xác định NLCT của các DNXKTS Việt Nam theo các tiêu chí đ ặc trưng c ủa ngành, đánh giá tổng hợp các điểm mạnh, điểm yếu trong năng lực cạnh tranh này. Từ đó, đề xuất các nhóm giải pháp cùng với các kiến nghị đối với nhà nước và ngành thuỷ sản nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho DNXKTS V iệt Nam đến năm 2020. 3. Đ ối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các DNXKTS Việt Nam. Phạm vi khảo sát là các DNXKTS ở Đồng bằng sông C ửu Long và vùng Đông Nam Bộ, nơi chiếm đến 87% kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của cả nước. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập đến hết năm 2009. 4. Phương pháp nghiên cứu
6 Luận án này được thực hiện chủ yếu dựa trên p hương pháp chuyên gia, phương pháp hệ thống và phương pháp thống kê mô tả. Các dữ liệu thống kê được xử lý bằng phần mềm SPSS. 5. Những công trình nghiên cứu có liên quan trước luận án Thời gian qua, việc nghiên cứu N LCT đã đ ược sự quan tâm của nhiều tổ chức và cá nhân. Có thể đơn cử các công trình tiêu biểu như: Nguyễn Ngọc Bảo (2001), với “Thị trường Nhật Bản đối với xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong giai đoạn 2002 – 2006 và dự báo đến năm 2015”; Nguyễn Vĩnh Thanh (2005), với “Nâng cao NLCT của doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”; Võ Minh Long (2005) với “Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả marketing trong xu ất khẩu thuỷ sản Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ, giai đoạn 2005 – 2010”… Các công trình đã đánh giá hiện trạng, phân tích chiến lược xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam và chỉ ra những hạn chế về chất lượng sả n phẩm, công nghệ, thương hiệu… Các công trình nêu trên cũng đã đề ra một số giải pháp nâng cao NLCT cho doanh nghiệp, song chưa có công trình nào tiến hành đo lường các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp để xây dựng được hệ thống giải pháp tổng thể nâng cao N LCT cho DNXKTS V iệt Nam. 6. Đ óng góp mới của luận án Luận án đã hệ thống hoá sự phát triển về lý thuyết cạnh tranh của doanh nghiệp, đã tiến hành đo lường các yếu tố cấu thành N LCT, một số yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến NLCT, phân tích thực trạng các điểm mạnh, điểm yếu, để từ đó đề xuất các nhóm giải pháp cơ bản nhằm nâng cao N LCT của DNXKTS Việt Nam đến năm 2020. Bên cạnh đó, luận án cũng nêu ra các kiến nghị đối với nhà nước và ngành thuỷ sản để tạo điều kiện khả thi thực hiện các giải pháp. Đ ây là tài liệu tham khảo, là những gợi ý đ ể các doanh nghiệp vận
7 dụng phù hợp với điều kiện thực tế của mình. 7. Kết cấu của luận án Luận án có 197 trang, 49 bảng và 15 hình vẽ. Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản V iệt Nam. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam đến năm 2020. CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. KHÁI NIỆM VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1.1. Cạnh tranh
8 Cạnh tranh là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế trên cơ sở sử dụng hiệu quả nguồn lực để thoả mãn nhu cầu khách hàng mục tiêu, qua đó giành lấy những vị thế tốt trên thị trường. 1.1.2. Lợi thế cạnh tranh Lợi thế cạnh tranh là tập hợp những giá trị có thể sử dụng vào việc nắm bắt cơ hội, là những gì mà c hủ thể kinh tế đang có và có thể có, so với các đối thủ cạnh tranh của họ. Lợi thế cạnh tranh tạo ra sức mạnh của NLCT. 1.1.3. Năng lực cạnh tranh Các lý thuyết cổ điển Đại diện tiêu biểu cho lý thuyết cổ điển về NLCT là Adam Smith và David Ricardo. Theo Adam Smith, nguồn gốc của quá trình thương mại giữa hai hay nhiều quốc gia là do mỗi quốc gia có lợi thế cạnh tranh tuyệt đối về một ngành nào đó so với quốc gia khác. David Ricardo cho rằng, các quốc gia không có lợi thế cạnh tranh tuyệt đối vẫn có thể mua bán trao đổi nhờ có lợi thế tương đối. Lý thuyết năng lực cạnh tranh của Michael Porter Tâm điểm trong lý thuyết cạnh tranh của Michael Porter là việc đề xuất mô hình 5 áp lực: sự cạnh tranh giữa các công ty đang tồn tại; mối đe doạ về việc một đối thủ mới tham gia vào thị trường; nguy cơ xuất hiện các sản phẩm thay thế; vai trò của các công ty bán lẻ và cuối cùng là các nhà cung cấp đầy quyền lực. Ông đã đ ề xuất mô hình kim cương để đo năng lực cạnh tranh quốc gia dựa vào phân tích các yếu tố: vốn, chiến lược, nhu cầu thị trường, sự phát triển ngành dịch vụ hỗ trợ và 2 yếu tố tác động là chính phủ và cơ hội. Các trường phái khác
9 a) Các quan điểm không đồng tình với Michael Porter: Scott Hoenig (nhấn mạnh việc nâng cao doanh thu hơn việc giảm chi phí), Gary Hamel (cho rằng cạnh tranh là cuộc chiến giành cơ hội trong tương lai nên không thể dùng mô hình “5 yếu tố” của Michael Porter để phân tích), Paul Krugman (chứng minh rằng nỗi ám ảnh về NLCT có thể làm cho quốc gia bị lạc hướng). b) Các trường phái lý thuyết NLCT khác như: trường phái “quản trị chiến lược”, trường phái “NLCT hoạt động”, trường phái “NLCT dựa trên tài sản”, trường phái “NLCT theo quá trình”. c) “Chiến lược đại dương xanh” của Chan Kim và Renée Mauborgne: theo hai ông quan niệm, chiến lược đại dương xanh là làm cho cạnh tranh trở nên không cần thiết. Chiến lược này chính là chiến lược đột phá để doanh nghiệp khai phá con đường riêng, tìm kiếm những khoảng trống thị trường tiềm năng, làm cho đối thủ mất thế cạnh tranh. Quan điểm của tác giả về năng lực cạnh tranh Tổng hợp các cách tiếp cận của nhiều tác giả, luận án đề xuất định nghĩa: “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng duy trì và nâng cao lợi thế cạnh tranh trong việc tiêu thụ sản phẩ m, mở rộng mạng lưới tiêu thụ, thu hút và sử dụng có hiệu quả các yếu tố sản xuất nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao và b ền vững. Đó là việc khai thác, sử dụng thực lực và lợi thế bên trong, bên ngoài nhằm tạo ra những sản phẩm, dịch vụ hấp dẫn người tiêu dùng để tồn tại và phát triển, thu được lợi nhuận ngày càng cao và cải tiến vị trí so với các đối thủ cạnh tranh trên thị trường". 1.2. Một số yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh (các yếu tố nội bộ) của doanh nghiệp Có nhiều yếu tố bên trong cấu thành N LCT của doanh nghiệp. Trong luận
10 án này, tác giả phân tích về vai trò của các yếu tố sau đây: 1.2.1. Năng lực quản trị 1.2.2. Trình độ công nghệ sản xuất 1.2.3. Nguồn nhân lực 1.2.4. Năng lực tài chính 1.2.5. Năng lực marketing 1.2.6. Năng lực nghiên cứu và triển khai 1.2.7. Vị thế của doanh nghiệp 1.2.8. Năng lực cạnh tranh về giá 1.2.9. Năng lực phát triển quan hệ kinh doanh 1.2.10. Năng lực xử lý tranh chấp thương mại 1.2.11. Văn hoá doanh nghiệp 1.2.12. Thương hiệu. 1.3. M ột số yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến N LCT của doanh nghiệp, song có 3 nhóm yếu tố có vai trò quan trọng nhất, đó là : 1.3.1. Thị trường 1.3.2. Luật pháp và chính sách
11 1.3.3. Kết cấu hạ tầng và các dịch vụ hỗ trợ. 1.4. MỘT SỐ MÔ HÌNH PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN THẾ GIỚI 1.4.1. Ma trận SWOT SWOT là ma trận đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp. Trên cơ sở phân tích chính xác các yếu tố trên, doanh nghiệp có thể xác định đ ược chiến lược cạnh tranh p hù hợp nhằm phát huy hiệu quả năng lực, nắm bắt các cơ hội và vượt qua các thách thức. 1.4.2. Mô hình kim cương của M ichael Porter Mô hình này đã lý giải những lực lượng tác động đến doanh nghiệp và qua đó, nâng cao NLCT của doanh nghiệp. Bốn nhóm yếu tố trong mô hình kim cương phát triển trong mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau và tạo nên NLCT quốc tế của các doanh nghiệp. Mô hình này đ ã được vận dụng trong đánh giá xếp hạng NLCT cấp tỉnh ở Việt Nam. Michael Porter c ho rằng, rất nhiều ngành hàng của Việt Nam đã có vị trí cao trên thế giới như gạo, điều, cà phê, tiêu, thuỷ sản…, trong khi đ ó không ít ngành thì NLCT còn kém so với nước ngoài. 1.4.3. Phương pháp ma trận hình ả nh cạnh tranh Phương pháp này cho phép so sánh trực tiếp giữa doanh nghiệp đ ược nghiên cứu với các đối thủ cạnh tranh. Để đánh giá NLCT cần tiến hành các bước: xác định các yếu tố cấu thành NLCT; xác định trọng số của các yếu tố; cho điểm từng yếu tố năng lực đối với doanh nghiệp; tính điểm của từng yếu tố đối với từng doanh nghiệp, tính tổng điểm của từng doanh nghiệp và cuối cùng là so sánh điểm số của các doanh nghiệp để xác định thứ hạng của các doanh
12 nghiệp về N LCT. 1.4.4. Phương pháp của Thompson – Strickland Thompson và Stric kland đã đề xuất phương pháp đánh giá N LCT của doanh nghiệp thông qua ma trận đánh giá các yếu tố nội bộ, với các bước cụ thể là : lập danh mục các yếu tố quyết định NLCT của doanh nghiệp; xác định tầm quan trọng của các yếu tố đối với ngành; tính tổng điểm cho toàn bộ các yếu tố được đưa vào ma trận bằng cách cộng điểm số các yếu tố thành phần NLCT của doanh nghiệp. Tổng số điểm này phản ánh NLCT tuyệt đối của doanh nghiệp. Nếu tổng số điểm T ≥ T* = 2,50 trở lên thì doanh nghiệp có N LCT tuyệt đối trên mức trung bình. Nếu T < T* thì NLCT tuyệt đối của doanh nghiệp thấp hơn mức trung bình. Trường hợp nếu thang đo 5 bậc (từ 1 đến 5) thì T* = 3. 1.5. THIẾT KẾ MÔ HÌNH PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM 1.5.1. Khung phân tích Mục tiêu và nội dung nghiên cứu là căn cứ để lựa chọn phương pháp nghiên cứu N LCT, xác đ ịnh tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành NLCT, đo lường các yếu tố NLCT nội bộ và yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đ ến NLCT của doanh nghiệp. Phương pháp chuyên gia được vận dụng để thu thập ý kiến về NLCT của doanh nghiệp. Trên cơ sở đó ma trận các yếu tố nội bộ đ ược xây dựng cho phép rút ra các kết luận về NLCT, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao NLCT cho DNXKTS Việt Nam. Quy trình đ ó được mô tả trong sơ đồ sau đây.
13 Vấn đề nghiên cứu: NLCT c ủa DN XKTS VN Mục tiêu nghiên cứu: Đo lường NLCTcủa DNXKTS Việt N am, tìm giải pháp nâng cao NLCT Xác định mức độ ảnh Nghiên cứu lý hưởng của các yếu tố thuyết về phân tích cấu thành NLCT của NLCT của DN DNXKTS VN Xác định sức mạnh của từng yếu tố NLCT Đánh giá mức Đánh giá tổng hợp về NLCT của DNXKTS Việt Nam độ ảnh hưởng yếu tố môi trường bên ngoài đến Thảo luận với chuyên gia về giải pháp nâng cao NLCT của NLCT của DNXKTS Việt Nam DNXKTS VN Giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao NLCT của DNXKTS VN đến năm 2020
14 Hình 1.2: Khung phân tích N LCT của doanh nghiệp XKTS Việt Nam Nguồn: Theo kết quả nghiên cứu của tác giả 1.5.2. Lựa chọn phương pháp đánh giá NLCT của DNXKTS Việt Nam Có 4 phương pháp cơ bản để đánh giá NLCT của doanh nghiệp : (1) sử dụng ma trận SWOT, (2) mô hình kim cương của Michael Porter, (3) phương pháp ma trận hình ảnh cạnh tranh, và (4) phương pháp của Thompson – Strickland. Các phương pháp (1), (2), (3) đều có những hạn chế. Luận án chọn phương pháp do Thompson – Strickland đ ề xuất vì phương pháp này p hù hợp với điều kiện khó thu thập được đầy đủ thông tin về các đối thủ cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đ ể triển khai phương pháp này có 2 bước quan trọng, đó là: (1) xác định tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành NLCT ngành thủy sản, (2) xác định NLCT của DNXKTS Việt Nam. 1.5.3. Phương pháp xác định mức độ ảnh hưởng (tầm quan trọng) của các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của ngành xuất khẩu thuỷ sản Việt
15 Nam (xác định trọng số cạnh tranh ngành) Lựa chọn các yếu tố quan trọng đ ối với năng lực cạnh tranh của ngành xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Trên cơ sở 14 yếu tố cơ b ản phản ánh NLCT trong xuất khẩu do Thompson – Strickland đề x uất, tiến hành tham khảo ý kiến chuyên gia cho thấy, có 10 yếu tố quan trọng đối với đ iều kiện doanh nghiệp V iệt Nam là: năng lực quản trị; năng lực nghiên cứu và triển khai; năng lực công nghệ sản xuất; năng lực phát triển q uan hệ kinh doanh; nguồ n nhân lực; năng lực tài chính; năng lực marketing; NLCT về giá; NLCT thương hiệu và năng lực x ử lý tranh chấp thương mại. Tiến hành phỏng vấn chuyên gia Tiến hành phỏng vấn chuyên gia về mức độ quan trọng của 10 yếu tố kể trên đối với ngành xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. Kết quả đ ược tổng hợp bằng phương pháp thống kê để tính trọng số ngành. Phương pháp tính trọng số Trọng số từng yếu tố được tính theo công thức: Ti = Ki / ∑∑Kij (j = 1, 10), trong đó: ki là số điểm đánh giá của chuyên gia thứ j về yếu tố i. 1.5.4. Phương pháp đo lường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Xây dựng thang đo năng lực cạnh tranh của d oanh nghiệp Trên cơ sở các lý thuyết về NLCT, có 66 biến đo lường NLCT được lựa chọn để khảo sát và dùng Cronbach Alpha kiểm định thang đo. Kết quả cho thấy các thang đo đều có thể sử dụng được. Có 8 biến quan sát bị loại nên bộ thang
16 đo NLCT của DNXKTS gồm 10 nhóm yếu tố , 58 biến quan sát. Triển khai khảo sát Việc khảo sát được thực hiện với kích thước mẫu là 330. Đối tượng phỏng vấn là lãnh đ ạo và các cán bộ quản lý của các DNXKTS. Kết quả thu về 318 phiếu hợp lệ. Xử lý dữ liệu khảo sát Từ 318 phiếu khảo sát hợp lệ, dữ liệu được tập hợp và xử lý bằng phần mềm SPSS. Giá trị trung bình điểm đánh giá của chuyên gia cho N LCT của yếu tố Ti được xếp hạng. Nếu 3.0 ≤ Ti < 3.7 thì NLCT của yếu tố « i » là trung bình. Nếu 3.7 ≤ Ti < 4.5 thì NLCT của yếu tố « i » là khá. 1.5.5. Phương pháp đo lường các yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Thiết kế thang đo mức độ ảnh hưởng của yếu tố môi trường bên ngoài Tổng hợp và cân nhắc các yếu tố trong 3 nhóm (yếu tố thị trường, yếu tố luật pháp và chính sách, yếu tố kết cấu hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ), tác giả đề xuất bộ thang đo với 21 biến quan sát. Kiểm định thang đo mức độ ảnh hưởng của yếu tố môi trường bên ngoài Sau khi dữ liệu được thu thập dữ liệu khảo sát chuyên gia, hệ số Cronbach Alpha được sử dụng để kiểm định thang đo. Qua kiểm định, tất cả các thang đo đều có thể sử dụng được. Có 3 biến bị loại, thang đo còn lại 18 biến quan sát. Khảo sát mức độ ảnh hưởng của yếu tố môi trường bên ngoài Đối tượng phỏng vấn là các doanh nhân kinh doanh xuất khẩu thuỷ sản, các
17 nhà kinh tế, nhà quản lý xuất khẩu thuỷ sản. Phương pháp xử lý kết quả khảo sát Giá trị trung bình đ iểm đánh giá của chuyên gia cho mức độ ảnh hưởng của của yếu tố môi trường Mi được xếp hạng. Nếu 3.0 ≤ Mi < 3.7 thì ảnh hưởng của yếu tố « i » là trung bình. Nếu 3.7 ≤ Mi < 4.5 thì ảnh hưởng của « i » là khá. 1.5.6. Phương pháp chuyên gia nghiên cứu giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Một cuộc toạ đàm với các giảng viên, nghiên cứu viên của trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, trường Đại học Ngoại thương và các nhà quản lý thuộc các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã được tổ chức. Những ý kiến thu thập đ ược là cơ sở quan trọng để tác giả nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nâng cao NLCT của DNXKTS Việt Nam. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM 2.1. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM 2.1.1. Tình hình sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Nuôi trồng và khai thác thu ỷ sản Tổng sản lượng nuôi trồng thuỷ sản năm 2009 đạt 2.569 ngàn tấn. Sản lượng khai thác hàng năm có thể đạt khoảng 200.000 tấn. Với việc đẩy mạnh
18 nuôi trồng và đánh bắt, năm 2009 ngành thuỷ sản đã đạt 4,846 triệu tấn, tăng hơn 2 lần so với năm 2000. Tình hình chế biến thuỷ sản Năm 2009, Việt Nam có khoảng 600 cơ sở chế biến thuỷ sản. Công nghệ chế biến thuỷ sản đã được các doanh nghiệp quan tâm hiện đại hoá. Nhiều cơ sở đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và trên một số mặt đã tiếp cận được trình độ thế giới. Tuy nhiên, chế biến thuỷ sản còn thiếu quy hoạch tổng thể, thường ở dạng quy mô nhỏ, nhiều cơ sở công nghệ còn lạc hậu. Tình hình xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam Thuỷ sản Việt Nam đã có mặt ở 170 nước và vùng lãnh thổ. Năm 2009, Việt Nam xuất khẩu 1.216 ngàn tấn, đạt 4,25 tỷ USD. Tôm là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, tuy nhiên, xuất khẩu cá đang tăng nhanh, đặc biệt là cá tra, cá basa. Thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của nước ta là EU, Mỹ, Nhật Bản. 2.1.2. Tình hình doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam Doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, cá basa Năm 2009, Việt Nam có 281 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, cá basa, trong đó 20 doanh nghiệp lớn nhất có tổng kim ngạch 883,5 triệu USD. Công ty NAVICO đ ứng đầu về kim ngạch xuất khẩu. Doanh nghiệp xuất khẩu tôm Năm 2009, Việt Nam có trên 300 doanh nghiệp xuất khẩu tôm, trong đó 60 doanh nghiệp dẫn đầu chiếm 80% tổng kim ngạch. MINH PHU SEAFOOD CORP là doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất. Các doanh nghiệp xuất khẩu hải sản khác
19 Xuất khẩu cá ngừ có 185 doanh nghiệp, xu ất khẩu mực và bạch tuộc có 195 doanh nghiệp. KISIMEX là doanh nghiệp dẫn đầu với tổng kim ngạch là 14 triệu USD. Nhận xét về doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam DNXKTS Việt Nam không ngừng lớn mạnh cả về số lượng, quy mô và năng lực. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này vẫn còn yếu về hệ thống phân phối, sản phẩm chưa đa dạng và thương hiệu c hưa mạnh... 2.2. ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM 2.2.1. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh đối với ngành xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (xác định trọng số ngành) Tầm quan trọng của năng lực cạnh tranh thương hiệu Theo k hảo sát, yếu tố quan trọng nhất của N LCT đối với ngành xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam là N LCT thương hiệu với điểm trung bình là 3.7759, trọng số là 0.142. Thương hiệu có vai trò lớn vì đó là nền tảng để thâm nhập thị trường, tăng doanh số, giảm chi phí quảng cáo. Tầm quan trọng của năng lực marketing Marketing là yếu tố quan trọng thứ 2 với điểm trung bình được đánh giá là 3.4828. Marketing dẫn dắt toàn bộ hoạt động, giúp doanh nghiệp phát hiện và thoả mãn nhu cầu của khách hàng, xây dựng giải pháp khách hàng và xây dựng thương hiệu mạnh. Tầm quan trọng của năng lực công nghệ sản xuất Năng lực công nghệ sản xuất là một yếu tố cạnh tranh mạnh, có tầm quan
20 trọng thứ 3 (đạt trung bình 3.1379 trên tổng số 5 điểm). Công nghệ sản xuất hiện đại cho phép đáp ứng nhu cầu thị trường thế giới về sản lượng, c hất lượng và mẫu mã sản phẩm. Tầm quan trọng của năng lực tài chính Đây là điều kiện giải quyết các vấn đề về đổi mới công nghệ, tăng cường nghiên cứu, thu hút nhân tài, thực hiện các chương trình thị trường, phát triển liên doanh, liên kết. Theo kết quả khảo sát, năng lực tài chính đạt điểm bình quân là 2.8621. Tầm quan trọng của năng lực nghiên cứu và triển khai Năng lực nghiên cứu và triển khai quyết định khả năng áp dụng công nghệ hiện đại, quy trình sản xuất phù hợp, nghiên cứu thị trường, hoạch định chiến lược, phát triển sản phẩm mới… Qua kết quả khảo sát, các chuyên gia cho đ iểm trung bình là 2.3621. Tầm quan trọng của năng lực q uản trị Năng lực quản trị là một yếu tố quyết định việc hoạch định chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến phương hướng phát triển, k hả năng cung ứng, sản xuất và tiêu thụ, tuyển dụng và đào tạo nhân lực. Các chuyên gia đánh giá trọng số yếu tố này là 0.087, điểm bình quân 2.3276. Tầm quan trọng của năng lực cạnh tranh về giá Nhiều DNXKTS hiện nay chủ yếu cạnh tranh dựa vào giá. Theo kết quả khảo sát, điểm trung bình là 2.2931 phản ánh mức độ ảnh hưởng yếu đến NLCT của ngành. Sở dĩ như vậy là vì việc cạnh tranh dựa vào gia tăng giá trị cho khách hàng ngày càng quan trọng hơn việc cạnh tranh về giá.