LUẬN VĂN “Nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế để hội nhập có hiệu quả”

Chia sẻ: Bùi Dương Sơn | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:35

Thêm vào BST

Báo xấu

415
lượt xem 206
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn “nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế để hội nhập có hiệu quả”', luận văn - báo cáo, kinh tế - thương mại phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN “Nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế để hội nhập có hiệu quả”

TRƯ NG …………………. KHOA………………………. ----- ----- Báo cáo t t nghi p TÀI:”Nâng cao năng l c c nh tranh c a n n kinh t h i nh p có hi u qu ” 1
M cl c L i nói u .................................................................................................... 1 N i dung ........................................................................................................ 5 I. Nhìn nh n v c nh tranh và h i nh p .................................................. 5 I.1. V h i nh p kinh t qu c t ............................................................. 5 I.2. C nh tranh kinh t qu c t và s tác ng t i Vi t Nam. ............... 9 I.3. Các quan i m v h i nh p và nâng cao kh năng c nh tranh ... 11 II. Th c tr ng năng l c c nh tranh c a Vi t Nam ............................... 18 II.1. Th c tr ng năng l c c nh tranh c a n n kinh t . ...................... 18 II.2. Nh ng y u t ch y u làm h n ch kh năng c nh tranh c a s n ph m d ch v ....................................................................................... 20 III. Nh ng gi i pháp cơ b n nâng cao kh năng c nh tranh. ......... 22 III.1. Phát tri n ngu n nhân l c. ........................................................ 22 III.2. Duy trì s c c nh tranh ch ng c quy n. .................................. 26 III.3. Khai thác l i th so sánh. ........................................................... 28 III.4. Nhà nư c h tr các doanh nghi p tăng cư ng s c c nh tranh b ng cách nào...................................................................................... 30 K t lu n....................................................................................................... 33 Danh m c tài li u tham kh o ..................................................................... 34 2
L I NÓI U T sau i m i, n n kinh t Vi t Nam ã có nhi u ti n b áng k , t c tăng trư ng bình quân trong nh ng năm g n ây luôn t m c trên dư i 7%, ư c x p vào nhóm nư c có m c tăng trư ng kinh t cao nh t th gi i. Tuy nhiên i u ó không nói lên ư c kh năng c nh tranh c a hàng hoá Vi t Nam trên th trư ng trong nư c cũng như th trư ng qu c t . Trong giai o n hi n nay Vi t Nam ang trong quá trình h i nh p kinh t v i khu v c và th gi i, c bi t chúng ta ang trong quá trình àm phán s p s a gia nh p t ch c thương m i th gi i – WTO- và trong l trình c t gi m thu quan th c hi n gia nh p Khu v c m u d ch t do AFTA. Trong giai o n này hàng hoá và d ch v mang nhãn mác MADE IN VIETNAM m i ch ng t ư cs c m nh c a mình trên th trư ng trong nư c và qu c t , các doanh nghi p Vi t Nam li u có ch ng t năng l c c nh tranh c a mình? M t trong mư i nguyên lý kinh t c a giáo sư Trư ng i h c Havard- M có nói r ng, thương m i qu c t làm cho m i ngư i u có l i, nhưng khi nư c ta th c s h i nh p thì chúng ta s b thi t hay lơi? và làm th nào chúng ta có ư c l i nhi u hơn là h i hay nói cách khác chúng ta ph i làm gì t n d ng xu th h i nh p phát tri n t nư c trong c l p t ch và lo i b nh ng b t l i i m t v i thách th c mà h i nh p ưa n cho chúng ta. Trong nh ng năm v a qua, nhi u cu c h i th o ã ư c t ch c bàn v năng l c c nh tranh n n kinh t Vi t Nam trong th i bu i h i nh p kinh t qu c t và không ít các nhà báo kinh t vi t v ch này. Qua nh ng bài 3
báo, nh ng tài li u h i th o v năng l c c nh tranh và tính c p thi t c a v n em xin trình bày m t s v n v năng l c c nh tranh qua tài: “Nâng cao năng l c c nh tranh c a n n kinh t h i nh p có hi u qu ”. Do trình và năng l c h n ch , bài vi t c a em ch c s khó tránh kh i thi u sót, mong th y giáo thông c m. Em xin chân thành c m ơn s giúp c a th y giáo em th c hi n tài này. 4
N I DUNG I. NHÌN NH N V C NH TRANH VÀ H I NH P I.1. V h i nh p kinh t qu c t . úng như nh n nh c a Mác - Ăng-ghen trong tuyên ngôn ng c ng s n: “ i công nghi p ta ra th trư ng th gi i... Thay cho tình tr ng cô l p trư c kia c a các a phương và các dân t c t cung t c p, ta th y phát tri n nh ng quan h ph bi n, s ph thu c ph bi n gi a các dân t c”. Ho c như m t suy tư ng khác c a các nha kinh tê kinh i n cho r ng: Giá r c a s n ph m là nh ng tr ng pháo b n th ng v n lý trư ng thành c a các qu c gia. Hi n th c i s ng cho th y: quan h kinh t có tính toàn c u là s n ph m t t y u, xu th khách quan khi l c lư ng s n xu t t trình qu c t hoá r t cao, khoa h c-công ngh ti n b vư t b c, kinh t th trương tr nên ph c p. Nói cách khác, không ph i giai c p này hay th l c kia có th t mình sáng t o ra toàn c u hoá theo ý mu n ch quan mà chính nh ng i u ki n kinh t - kĩ thu t nh t nh ã qu c t hoá các quan g kinh t phát tri n n nh cao là toàn c u hoá. Trong bu i u l ch s cũng như su t quá trình v sau, ch nghĩa tư b n, vì m c tiêu l i nhu n, ã nhanh chóng n m b t, l i d ng nh ng thành t u v kinh t - kĩ thu t, thúc y xu hư ng qu c t hoá các ho t ng kinh t , ng th i choàng lên nó nh ng nhân t tiêu c c, làm v n c không gian kinh t toàn c u. Dư i tác ng c a xu th toàn c u hoá, xu t hi n nhu c u hô i nh ph kinh t qu c t là ho t ng c a các dqu c gia v m r ng h p tác kinh té nhưng khoong ch ơn gi n b ng các quan h giao d ch song phương mà b ng hình th c cao hơn là xây d ng các t ch c kinh t khu v c và toàn c u. Các n n kinh t phát tri n cao nh t th gi i cũng không t n t i riêng l . Th c hi n h i nh p qu c t ã tr thành nhu c u c p thi t c a m i qu c gia, nhăm t n d ng nh ng m t l i th c a toàn c u hoá; d ng th i qua ho t ng th c t , m c nhiên góp ph n thúc y, làm phong phú n i dung cơ b n c a xu th này. Hi n nay, cu c u tranh ph n kích c a các nư c ch m 5
phát tri n không nh m xoá b , o ngư c xu th toàn c u hoá và h i nh p qu c t , mà ch nh m c i bién nh ng nh ch kinh t qu c t không h p lý, ch ng l i nh ng mưu và th o n trong vi c l i d ng xu th toàn c u hoá và m r ng h i nh p qu c t . Toàn c u hoá và h i nh p qu c t ã t o nên nhi u s liên k t gi a vã n n kinh t qu c t , yt im c chuyên sâu c a phân công lao ng qu c t : t phân công lao ng theo s n ph m chuy n d n sang phân công lao ng theo chi ti t c a s n ph m. Các n n kinh t qu c gia quan h ch ng ch t, an xen l n nhau n m c t o ta n tư ng r ng n n kinh t th gi i là m t m ng lư i kh ng l , r t a d ng, không thu n nh t, trong ó các n n kinh t qu c gia là các i m nút v a b o v tính t ch v a tác ng l n nhau và ch u nh hư ng c a c m ng lư i. V cơ ch qu n lý, t m vĩ mô cũng như vi mô xu t hi n nh ng sáng ki n m i phù h p v i nh ng c i m m i c a kinh t th gi i. Nh ng ti n b khoa h c công ngh , v t ch c s n xu t và qu n lý ã t o ra năng su t lao ng cao hơn, hi u qu kinh t l n hơn, làm cho l i nhu n c a CNTB t mưc t i a chưa t ng có. i li n v i toàn c u hoá, xu th khu v c hoá cũng s m hình thành phù h p v i trình l c lư ng s n xu t và các quan h kinh t gi a các qu c gia trong khu v c; áp ng nhu c u “co c m, t p h p l c lư ng” c a t ng khu v c thích ng v i c nh tranh toàn c u. Vì v y, h i nh p qu c t ã di n ra nhi u c p khác nhau: Song phương, tam giác, t giác, ti u khu v c, khu v c, liên khu v c, liên khu v c và toàn c u; dư i nhi u phương th c a d ng: Khu v c m u d ch t do, liên minh thu quan, th trư ng chung, liên minh kinh t , di n àn h p tác kinh t b ng cơ ch ngày càng thông thoáng theo hư ng t do hoá. Cho n nay ã hình thành và t ch c kinh t toàn c u: Qu ti n t qu c t (IMF)- g m 182 thành viên, Ngân hàng th gi i (WB)-g m 180 nư c thành viên, T ch c thương m i th gi i (WTO)- v i 136 nư c thành viên, và hàng trăm t ch c kinh t khu v c, liên khu v c. Có th nói th 6
gi i ã th t s bư c vào “cao trào h i nh p” v i t c ngày càng nhanh, v i nhi u lĩnh v c ngày càng nhi u, v i hình th c ngày càng a d ng. Nh ng nhân t nói trên phá sinh t toàn c u hoá và h i nh p qu c t ã t o nên quan h tuỳ thu c l n nhau gi a các n n kinh t mà không m t ai có th cư ng l i ư c. Quan h tuỳ thu c l n nhau cho phép phát huy các th m nh và b khuy t các th y u c a n n kinh t qu c gia, ng th i góp ph n c ng c tính c l p t ch c a n n kinh t qu c gia trong c nh tranh toàn c u. Tuy nhiên i v i các nư c ch m phát tri n, c n phòng nguy cơ ngư c l i, n u th c t không ph s tuỳ thu c l n nhau mà là x tuỳ thu c m t chi u c a n n kinh t qu c gia và kinh t nư c khác. Th i i chúng ta ang s ng không còn là th i i tư b n tr ơc ây mà là th i i quá t CNTB sang CNXH trên ph m vi toàn th gi i. Trên th c t , ngày nay l c lư ng tham gia, thúc y toàn c u hoá và h i nh p qu c t không ch có các nư c tư b n mà bao g m ba lo i nư c v i hàng trăm dân t c và nhà nư c khác nhau: Các nư c tư b n phát tri n; Các dân t c ch nghĩa v a thoát ra kh i ách ô h th c dân; Các nư c phát tri n theo nh hư ng ch nghĩa XHCN. V i phương th c s n xu t riêng c a t ng nư c mang tính c thù qu c gia, các nư c, các dân t c l i d ng toàn c u hoá và tham gia h i nh p qu c t u theo u i nh ng m c tiêu, ý khác nhau, th m chí il p nhau. Có th nói tóm t t như sau: M t s ít nư c tư b n phát tri n cao không ch theo u i m c tiêu l i nhu n mà quan tr ng hơn là tìm cách chi ph i, kh ng ch th trư ng thê gi i, c i bi n kinh tê các nư c khác theo qu o c a mình. Các nư c dân t c ch nghĩa t n d ng xu th toàn c u hoá và tham gia h i nh p qu c t , có i u ki n xây d ng n n kinh t qu c gia t ch . Các nư c XHCN v n d ng xu th toàn c u hoá và ch ng h i nh p qu c t , tranh th nh ng kh năng có l i trên th trương th gi i, ph c v m c tiêu phát tri n kinh t theo nh hư ng ch nghĩa xã h i, không ch ch ng nguy cơ t t h u xa 7
hơn mà còn nh m m c ích thu h p kho ng cách v ti m l c kinh t so v i các nư c khác. i u ó nói lên tính ch t ng sàng d m ng, a m c tiêu và ý c a h i nh p qu c t , hình thành nh ng cu c c nh tranh gay g t gi a các lo i th l c, báo hi u nh ng kh năng bi n i s ti p t c di n ra trong toàn c u hoá và h i nh p qu c t . Trong b i c nh r t a d ng không thu n nh t bao trùm h u kh p toàn c u, s không h p lý, th m chí có kh năng d n n sai l ch, n u ch nhìn th y tính ch t TBCN c a toàn c u hoá mà không th y nh ng n i dung m i trong n n kinh t th gi i không ch v m t l c lư ng s n xu t và khoa h c công ngh , mà c v quan h tương tác gi a các n n kinh t qu c gia, nh t là s c m nh vươn lên c a các nư c ch m phát tri n. M t khác cũng s không úng n không nhìn th y răng qua trình toàn c u hoá hi n ang b CNTB th gi i chi ph i, do ó, ó là m t qua trình ch a y mâu thu n v a có m t tích c c v a có tiêu c c, v a có h p tác v a có u tranh. th s c m nh kinh t và khoa h c-k thu t, v i b n ch t v n có c a giai c p tư s n, các nư c l n, nh t là các nư c tư b n phát tri n cao nh t ang kh ng ch các t ch c kinh t toàn c u (IMF,WB,WTO), áp t nh ng quy ch và phương th c ho t ông jkhông bình ng, gây ra thi t h i cho các nư c ch m phát tri n, t o tr ng thái th t nghi p, phân hoá giàu nghèo ngày càng nghiêm tr ng, uy hi p ch quy n qu c gia c a các nư c kém phát tri n. H p tác kinh t gi a các qu c gia theo chương trình dài h n hay theo v vi c c th ã t ng di n ra ph bi n trên th gi i. Nhưng ngày nay, h p tác kinh t thư ng ph i di n ra trên cơ s h i nh p qu c t , t c là gia nh p, tr thành thành viên c a các t ch c kinh t qu c t . i u ó ư c ch ng minh ch tuy t ai a s các qu c gia trên th gi i trên u tham gia các t ch c kinh t khu v c, toàn c u. Là thành viên, các qu c gia ph i th c hi n nh ng nh ch , nh ng hi p nh, nh ng cam k t do các bên tho thu n. Ngư i ta coi ó là lu t chơi chung 8
hay còn g i là thông l qu c t mà các qu cgia ph i tuân th . Nhưng tuy t i không nên nghĩ r ng các lu t chơi, các thông l hi n hành ã hoàn h o, b t di b t d ch. u tranh c i ti n, hoàn thi n nó theo hư ng tích c c ã tr thành nhu c u, trách nhi m c a các qu c gia, trư c h t và ch y u là các qu c gia ch m phát tri n. Do nh ng c i m nói trên, trong xu th toàn c u hoá và h i nh p qu c t , luôn luôn ti m n hai kh năng: th i cơ và thách th c, m t ph i và m t trái, h p tác và u tranh, phát t và phá s n, vươn lên và t t h u, t ch và ph thu c...Nh ng kh năng ó tác ng theo chi u hư ng nào và v i m c ra sao i v i t ng qu c gia, tuỳ thu c trư c h t và ch y u b n lĩnh, kh năng ch u ch quan c a t ng qu c gia. Run s trư c thách th c, do ó không m nh d n, k p th i h i nh p qu c t , t n d ng các l i th thì s b l cơ h i, làm h t h ng các ngu n l c, làm ch m à tăng trư ng kinh t . Ngư c l i, coi thư ng thách th c, không th y h t chi u sâu c a thách th c, do ó h i nh p m t cách tuỳ ti n, không tính toán thì v p váp, thua thi t, th m chí v là không tránh kh i. ng th i ph i th ng th n th y r ng:H u ho l n nh t là không h i nh p, b i vì th không nên nghĩ r ng không h i nh p có th tránh kh i m i thách th c, trái l i có khi thách th c còn l n hơn. N u t mình ra ngoài xu th chung thi hành chính sách t l c m t chi u không bi t t n d ng ưu th c a phân công lao ng qu c t thì không tránh kh i t t h u ngày càng xa hơn, cu i cùng s v m ng v n n kinh t t ch , rơi vào tình tr ng n n kinh t ph thu c, kéo theo nh ng tác ng khó lư ng v chính tr -xã h i. I.2. C nh tranh kinh t qu c t và s tác ng t i Vi t Nam. Ngay trong th i kỳ u c a th k 19 nhà kinh t c i n vĩ i ngư i Anh avit Ricac ô ã cho r ng s ho t ng không b h n ch c a quy lu t l i th tương i làm cho m i ngư i ngày càng phát t hơn. Ông nói: m i qu c gia c n t do l a ch n hư ng chuyên môn hóa vào nh ng s n ph m có hi u qu 9
và giành vi c s n xu t s n ph m khác cho nh ng nư c nào có kh làm vi c ó m t cách có h êu qu nh t. Như v y n n kinh t th gi i s có nhi u hàng hoá hơn ư c em ra trao i thông qua ngo i thương. T ó t i nay, th c ti n kinh t th gi i ã ch ng minh hùng h n s c m nh chân lý c a lý tư ng vĩ i ó. Ngày nay, ánh èn neon qu ng cáo c a các công ty a qu c gia Nh t b n, M , c ng ng Châu Âu và các nư c Nies ã chi u sáng r c r b u tr i c a h u h t các thành ph trên th gi i. Các công ty này ã vươn r ng các chi nhánh c a chúng khai thác tri t các kh năng l i th so sánh tương i trong s n xu t m i nơi trên trái t và c l i th tương i v quy mô c a b n thân chúng. Tính kinh t , hi u qu c a quy mô càng ư c m nh thông qua vi c u tư ra th trư ng nư c ngoài và ưu thê c a các quy mô kinh t ó ã vư t qua ư c nh ng quy inh và r i ro v tài chính khi ho t ng trên ph m vi th gi i. Nói t i c nh tranh là nói t i th trư ng và ngư c l i, nói t i th trư ng là nói t i c nh tranh. Ngư c l i, th trư ng mà không có c nh tranh thì không còn là th trư ng n a. M t tích c c c a th trư ng cũng là m t tích c c c a c nh tranh. M t tiêu c c c a th trư ng t n t i theo quan ni m c a nhi u ngư i, cũng là m t tiêu c c c a c nh tranh. ý t o l p th trư ng không có c nh tranh, “th trư ng có t ch c” ã s p hoàn toàn vì nó không tao ra ư c cơ ch phân ph i t i ưu các ngu n l c c a xã h i. Tri t tiêu c nh tranh là làm m t tính năng ng sáng t o c a m i con ngư i cũng như c a toàn xã h i, n n s n xu t xã h i s không có hi u qu - ngu n g c c a vi c nâng cao i s ng nhân dân. Ngày nay, c nh tranh kinh t qu c t v a mang tính ch t kinh t v a mang tính ch t chính tr , hay nói chính xác hơn, c nh tranh kinh t qu c t ư c phát tri n trên cơ s s th ng nh t kinh t và chính tr . Chúng ta có th th y r t nhi u s ki n x y ra trên th gi i minh ch ng cho i u này. C nh tranh kinh t qu c t lên n nh cao thư ng ư c g i là chi n tranh kinh t . Chi n 10
tranh kinh t ngoài m c tiêu kinh t gi ng như c nh tranh kinh t nh m thu l i nhu n, chi n tranh kinh t nh m m c ích khác, có th là quân s , phi quân s , h tr cho m t cu c chi n tranh quân s như ki m soát tàu hàng, phong to c ng, chi n thu t vùng t tr ng. Chi n tranh kinh t còn v chính tr thư ng nh m m c ích làm cho m t nư c ho c m t nhóm nư c b ph thu c và bu c h ph i thay i chính sách c a mình v i các bi n pháp thư ng dùng là c m v n ho c tr ng ph t. Như v y, chi n tranh kinh t có th có nh ng c trưng khác v i c nh tranh kinh t . Lý lu n kinh t h c ã ch ra tình tr ng c m ch ngăn sông, h n ch c nh tranh trong m t qu c gia s gây thi t h i l n, lãng phí ghê g m các ngu n l c. H n ch c nh tranh kinh t qu c t , th c hi n ch b o h dư i m i hình th c khác nhau cũng s gây thi t h i to l n, lãng phí nhi u hơn cho n n kinh t th gi i phương di n t ng th . Th t vô lý khi ngư i ta ph i mua nh ng hàng hoá ph i t hơn ho c ch t lư ng th p hơn, x u hơn trong khi v n có ngư i s n sàng bán nh ng hàng hóa ó v i giá r hơn, ch t lư ng t t hơn. Th nhưng, l i ích toàn c c, l i ích toàn nhân lo i v n c ph i lùi bươc trư c nh ng l i ích c c b và nh t th i b i các hàng rào thu quan và phi thu quan. I.3. Các quan i m v h i nh p và nâng cao kh năng c nh tranh h i nh p n n kinh t qu c gia vào khu v c và th gi i thì vi c nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam là thách th c vô cìng l n iv i chúng ta. Nó ã và ang t ra nhi u v n c n lưu tâm gi i quy t t o ra nh ng bư c t phá, phát huy t i a n i l c, m b o tính nh hư ng XHCN c a n n kinh t trên con ư ng h i nh p. Sau ây là sáu quan i m h i nh p kinh t qu c t xác nh cho Vi t Nam trong xu th toàn c u hoá. M t là, ch ng v ch ra chi n lư c phát tri n t ng th vư t u i phù h p v i nh ng m c tiêu c th trong t ng th i kì nh t nh 11
Như chúng ta ã bi t, các n n kinh t công nghi p m i (Nies) ông á nh xác nh ơc chi n lư c vư t u i y táo b o mà h ã t ư c nh ng k t qu vư t tr i so v i nhi u nư c trong khu v c, vươn lên tr thành các “con r ng” v i nh ng ch tiêu kinh t tăng liên t c trong nhi u năm, t o nên nh ng bư c i th n t c trong qua trình hphát tri n kinh t t nư c. Trong t ng giai o n c th Nies ã xác nh ơc chi n lư c i t t, ón u phù h p nên ã có nh ng thành công l n trong phá tri n n n kinh t . Ch ng h n, th i kì u khi còn thi u v n, k thu t kém...h ã ti n hành công nghi p goá thay th nh p kh u, phát tri n m t s ngành công nghi p, gi i quy nt nh ng v n xã h i b c xúc...và chi n lư c công nghi p hóa hư ng ra xu t kh u, v i m c tiêu khai thác l i th bên trong kà ch y u như lao ng d i dào, giá r ... nên h ch y u t p trung vào công nghi p nh , dùng nhi u lao ng ... ã em l i ngu n thu ngo i t áng k , t o l c cho s phát tri n công nghi p n ng. theo k p xu th phát tri n thì h l i ti n hành công nghi p hoá hư ng t i công ngh cao và ã thu ư c nh ng k t q a áng kh quan. Nhìn chung, ch có nh ng nư c xác nh ư c nh ng chi n lư c táo b o, v i nh ng m c tiêu phát tri n y tham v ng m i có th t o ra ư c nh ng bư c phát tri n th n kì, mà không ph i nư c nào cũng làm ư c v i nh ng chi n lư c thông thư ng cũng mang l i thành công như v y. Vì v y trong xu th toàn c u hoá, khu v c hoá di n ra m nh m như hi n nay thì Vi t Nam c n ph i căn c vào i u ki n c th xác nh chi n lư c phát tri n có l a ch n, có tr ng i m. ôí v i Vi t Nam hi n nay thì chi n lư c t do hoá thương m i, t do hoá th trư ng là con ư ng phù h p hơn c . Có như v y, Vi t Nam m i ti p c n ư c nh ng k thu t công ngh hi n i c a các nư c, m r ng th trư ng giao lưu, t o ra c u n i thông thương v i các nư c trên th gi i h ch i kinh nghi m. Tuy v y, Vi t Nam c n l a chon con ư ng riêng cho mình, ph n u phát tri n kinh t xã h i, xác nh m c tiêu thi t l p ư c m t n n kinh t c nh tranh công b ng và hi u qu . 12
Hai là, s c c nh tranh c a n n kinh t ph i d a trên quan i m khuy n khích và thúc y c nh tranh lành m nh. Chúng ta bi t r ng, c nh tranh là m t trong nh ng c trưng cơ b n c a cơ ch th trư ng, không có c nh tranh thì không có n n kinh t th trư ng. N n kinh t th trư ng khi v n hành ph i tuân th nh ng quy lu t khách quan riêng có c a mình, trong ó quy lu t c nh tranh. C nh tranh là ng l c hay như A.Smith g i là “bàn tay vô hinh” thúc y l c lư ng s n xu t xã h i phát tri n. N u l i nhu n thúc y các cá nhân ti n hành s n xu kinh doanh m t cách có hi u qu nh t thì c nh tranh l i b t bu c và thôi thúc h ph i i u hành các ho t ng s n xu t kinh doanh m t cách có hi u qu nh t. Vì v y, c nh tranh là y u t c n thi t cho s phát tri n c a n n kinh t . C nh tranh là ng l c kinh t c a s n xu t hàng hóa, b i l nó là con ư ng th c hi n l i ích c a các ch th trong kinh doanh. ng l c này có tác d ng hai m t, m t m t thúc y kinh t phát tri n, m t khác h n ch có khi i n s phá v s phát tri n kinh t . C nh tranh chính là môi trư ng t n t i và phát tri n kinh t th trư ng, không có c nh tranh s không có tính năng ng và sáng t o trong ho t ng s n xu t kinh doanh. Song xã h i d n s ch ch p nh n hành vi c nh tranh lành m nh b ng các phương th c s n xu t và chu chuy n hành hoá m t cách khoa h c, hi u qu ch không th a nh n các hành vi c nh tranh b ng cách d a vào các th o nl a o không trong sáng. Vi t Nam ang trong quá trình i m i n n kinh t , th c hi n kinh t m , g n n n kinh t Vi t Nam v i khu v c và th gi i. ih i i bi u toàn qu c l n thư VIII c a ng ã xác nh: “Cơ ch th trư ng òi h i ph i hình thành m t môi trư ng c nh tranh lành m nh, h p pháp, văn minh. C nh tranh vì l i ích phát tri n t nư c, ch không ph i làm phá s n hàng lo t, lãng phí ngu n l c, thôn tính l n nhau”. T quan i m mang tính nguyên t c c a ng, thì i u ki n c n và khuy n khích và thúc y c nh tranh lành m nh là ph i xây d ng h th ng pháp lu t nghiêm minh, lu t l ưa ra ph i có tính kh thi. 13
C n có s i u ti t c a Nhà nư c t o i u ki n, môi trư ng cho c nh tranh lành m nh trong s n xu t kinh doanh. C n có nh ng quy nh c th v th t c khi u ki n và th m quy n x lý c a m t t ch c tài phán trong ph m vi c nư c i v i nh ng hành vi c nh tranh không lành m nh, nh m gi nghiêm k cương phép nư c, có như v y m i t o s dung h p gi a c nh tranh và công b ng xã h i. Ba là, s c c nh tranh c a n n kinh t ph i phát tri n trên cơ s phát huy các l i th so sánh c a t nư c như: con ngư i, truy n th ng văn hoá dân t c, s n nh chính tr - xã h i, v trí a lý chính tr và kinh t , tài nguyên thiên nhiên... Vi t Nam là nư c ư c thiên nhiên ban t ng nhi u tài nguyên thiên nhiên r t thu n l i cho quá trình phát tri n kinh t , c ng v i ngu n nhân l c d i dào v i hơn 80 tri u dân và hơn 40 tri u lao ng, cơ c u dân s tr , c n cù lao ng, giá nhân công r . Hơn n a t sau i m i thì tình hình t nư c có s n nh v chính tr và kinh t t o i u ki n cho các nhà u tư trong và ngoài nư c yên tâm b v n kinh doanh, m r ng th trư ng và m i quan h v i các nư c trên th gi i. Chính nh nh ng l i th này mà s c m nh c nh tranh c a n n kinh t ư c nâng cao, nh ng s n ph m hàng hóa và d ch v Vi t Nam ã có m t trên th trư ng khu v c và qu c t , ã có s c c nh tranh v giá c . Vì v y, c n nh n th c rõ v trí quan tr ng c a nh ng l i th mà mình ang óc có nh ng gi i pháp h u hi u gi gìn và khai thác có hi u qu . ng th i, c n nh n th c ư c th c ch t c a nh ng l i th so sánh ó là ph n l n do thiên nhiên ban t ng nên nó không có b n v ng lâu dài n u chúng ta không có chi n lư c phát tri n quy ho ch, phát triên có k ho ch.Chính vì v y, trên cơ s phát huy các l i th so sánh v n có thì c n ph i có s phát tri n m i, t o ra bươc t phá thu h p kho ng cách, u i k p các nư c trong khu v c, vươn lên sánh vai v i các nư c trên th gi i. ng th i, ánh giá úng t m quan tr ng c a các ngu n l c có bi n pháp khai thác h p lý có hi u qu , mu n v y 14
n n kinh t phat có s c m nh áp ng ư c m i s bi n i c a th trư ng b ng chính n i l c c a mình là ch y u. Tóm l i phát huy nh ng l i th so sánh c a t nư c là ti n quan tr ng và c n thi t nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam. V n quan tâm là c n nh n th c và ánh giá úng m c các l i th so sánh. Trong các ngu n l c thì ngu n nhân l c ư c ào t o có ý nghĩa l n hơn c , ào t o con ngư i là ng l c tr c ti p c a s phát tri n n n kinh t . C n không ng ng k t h p s d ng các ngu n l c có hi u qu , không ng ng tái t o, b i dư ng tao ra các ngu n có l i th cho t nư c. B n là, nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t ph i gi v ng nh hư ng xã h i ch nghĩa. N n kinh t nư c ta ang v n hành theo cơ ch th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN. Do v y, nh hư ng XHCN trong s phát tri n n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n nư c ta là m t t t y u khách quan, t c nhà nư c ây có vai trò i u ti t n n kinh t , b o m ngày càng t t hơn nhu c u v t ch t cho xã h i; b o m công b ng xã h i trên cơ s n n i công nghi p hi n i; t o ra bư c chuy n m nh m v cơ c u kinh t . nh hư ng XHCN là s n ph m t t y u c a quá trình tác ng c a quy lu t quan h s n xu t ph i phù h p v i tính ch t và trình phát tri n c a l c lư ng s n xu t và s nh n th c c a nh ng ngư i c ng s n iv is v n ng c a các hình thái kinh t xã h i loài ngư i. Vì v y, nh n th c rõ m t phù h p gi a kinh t th trư ng v i nh hư ng XHCN. B i vì kinh t th trư ng là s n ph m chung c a n n kinh t th gi i, ph n ánh các n c thang ti n hoá trong m t giai o n c th c a n n kinh t th gi i. Nó không ph i là s n ph m c a m t phương th c s n xu t mà s t n t i trong nhi u phương th c s n xu t. Và kinh t th trư ng là s n ph m c a s tác ng bi n ch ng gi a quy lu t quan h s n xu t và l c lư ng s n xu t. Chính vì v y, kinh t th trư ng và nh hư ng XHCN không th i l p nhau 15
trong s phát tri n. Nh n th c ư c nh ng m t tích c c c a kinh t th trư ng, t ó k th a ch n l c, ti p thu nh ng nhân t kích thích s phát tri n, c bi t là s v n d ng m t tích c c c a các quy lu t: giá tr , cung c u, c nh tranh...làm l i cho n n kinh t . ng th i, gi a KTTT và nh hư ng XHCN có nh ng m t i l p, xu t phát t b n ch t c a chúng, ó là v xu hư ng v n ng và m c tiêu phát tri n c a chúng. C n nh n th c rõ m t tiêu c c c a KTTT có chi n lư c phòng, h n ch nh ng tác ng x u cho n n kinh t . Trong i u ki n Vi t Nam m b o tính nh hư ng XHCN thì c n tăng cư ng l c lư ng kinh t nhà nư c; kinh t nhà nư c ph i s c m nh, vươn lên óng vai trò ch o, ih i i bi u toàn qu c l n th VIII c a ng ã ch rõ vai trò ch o c a kinh t nhà nư c: làm òn b y y nhanh tăng trư ng kinh t và gi i quy t nh ng v n xã h i; m ư ng, hư ng d n, h tr các thành ph n kinh t khác phát tri n; làm l c lư ng v t ch t nhà nư c th c hi n ch c năng i u ti t và qu n lý vĩ mô; t o n n t ng cho ch xã h i m i. Và ti n hành i m i, hoàn thi n các công c qu n lý vĩ mô. Năm là, nâng cao s c c nh tranh ph i quán tri t quan i m a phương hoá, a d ng hoá các quan h kinh t i ngo i. Sau 15 năm i m i n n kinh t nư c ta ã t ư c nh ng thành t u nh t nh, nhưng v n còn nh ng m t y u kém chưa áp ng t t yêu c u phát tri n như: kh năng v v n có h n, nhu c u vi c làm r t b c bách, i s ng nhân dân còn nhi u khó khăn, tình hình kinh t xã h i chưa th t n nh v ng ch c. Do v y, v n t ra là c n ph i ti p t c kiên trì và m r ng kinh t i ngo i là nhu c u b c bách i v i chúng ta. i h i IX cũng ã kh ng nh: “Th c hi n nh t quán ư ng l i i ngo i c l p t ch , r ng m , a phương hoá a d ng hoá các quan h kinh t . Vi t Nam s n sàng là b n, là i tác tin c y c a các nư c trong c ng ng qu c t , ph n u vì hoà bình, c l p và phát tri n”. 16
quán tri t ư c quan i m trên, chúng ta c n ph i m r ng th trư ng xu t kh u, i m i cơ c u và nâng cao ch t lư ng hàng xu t kh u. Ho t ng xu t kh u ph i ư c c bi t chú tr ng, ây là ngành mang lai ngu n thu ngo i t l n, t o ngu n v n ti n hành CNH-H H t nư c. i h i l n th VIII c a ng ã ch rõ: y m nh xu t kh u, coi xu t kh u là xu hư ng ưu tiên và là tr ng i m c a kinh t i ngo i. Tăng t tr ng s n ph m ch bi n sâu và tinh, gi m m nh vi c xu t kh u hàng thô. Tăng kh i lư ng các m t hàng c s n có giá tr . a phương hoá, a d ng hoá quan h kinh t i ngo i có quan h g n bó, tác ng qua l i, b sung, thúc y nhau cùng phát tri n. Do ó, nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam c n quán tri t quan i m a phương hoá, a d ng hoá quan h kinh t i ngo i. Sáu là quán tri t quan i m hi u qu kinh t xã h i. N n kinh t mu n tăng trư ng và phát tri n b n v ng ph i m b o hi u qu kinh t - xã h i cao. Nó ư c coi là tiêu chu n hàng u b t c ngành, lĩnh v c kinh t nào trong n n kinh t . c bi t trong gu ng máy c a s phát tri n thì hai khía c nh c n ơc xem xét ánh giá úng m c là: hi u qu kinh doanh và hi u qu kinh t xã h i. Hi u qu kinh doanh th hi n k t qu kinh doanh thông qua ch tiêu lãi hay l , ư c xác nh c nh tính l n nh lư ng. Còn hi u qu kinh t xã h i là k t qu mang l i cho i s ng xã h i, iv i m t d ch v kinh doanh ho c ho t ng c a m t doanh nghi p ho c iv i m t ho t ng kinh t i ngo i nh t nh. Nó th hi n m c óng góp vào th c hi n m c tiêu kinh t xã h i c a t nư c; ch y u ư c xác nh v m t nh tính khó xác nh v m t nh lư ng. Do v y, chúng ta c n nh n th c rõ t m quan tr ng c a hi u qu kinh doanh và hi u qu kinh t xã h i; chúng có quan h ch t ch v i nhau, tác ng qua l i b sung l n nhau trong quá trình phát tri n c a n n kinh t qu c dân. Nhà nư c c n có h th ng pháp lu t, chính sách và cơ ch qu n lý kinh t , m b o công b ng xã h i, hư ng d n khuy n khích các doanh nghiêpj chú tr ng n hi u qu kinh t trong kinh 17
doanh, ây là i m m u ch t, quy t nh s thành b i c a các doanh nghi p; có như v y m i nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam trên th trư ng qu c t . ng th i, nhà nư c ph i hư ng d n m i ho t ng kinh t th c hi n dân giàu nư c m nh, xã h i công b ng dân ch văn minh theo nh hư ng XHCN. II. TH C TR NG NĂNG L C C NH TRANH C A VI T NAM II.1. Th c tr ng năng l c c nh tranh c a n n kinh t . Vi c ánh giá năng l c c nh tranh c a m t qu c gia có th ư c ti p c n trên ba c p (n n kinh tée, ngành, doanh nghi p). Dư i dây s c p n trên c p n n kinh t . Kh năng c nh tranh c a nèn kinh té Vi t Nam ư c ánh giá m c r t th p. H th ng tài chính chưa năng ng. Các ngu n thu vào ngân sách còn ch a ng nh ng y u t b t n d nh, nh t là các kho n thu t thu xu t nh p gi m xu ng làm cho m c thâm h t càng l n so v i nhu c u có th gi i quy t ng b các v n kinh t xã h i, h th ng ngân hàng thương m i v i 4 tr c t l n v n ch y u th c hi n ch c năng là t ch c tín d ng ch chưa ph i là nhà u tư . Hơn 60%tín d ng c p cho các doanh nghi p là ng n h n, t tr ng u tư vào các doanh nghi p c a h th ng ngân hàng h u như là không áng k . H th ng tài chính theo ki u tr c tuy n v i các c p c a h th ng ngân sách . chúng ta còn thi u h n h th ng các t ch c tài chính trung gian năng ng cho n n tài chính qu c gia như: các công ty thuê mua, công ty nh n n , công ty ch ng khoán... Lư ng ti n trong lưu thông còn qua l n, n m ngoài s ki m soát c a h th ng tài chính công. H th ng ch ng t k toán chưa ph n ánh các quan h thanh toán trong n n kinh t . Các kho n chi tiêu có ch ng t làm cho lu t thu VAT ph i có nh ng i u ch nh không áng có, làm cho tính pháp lý c a thu chưa cao. Vi c i u ch nh thu su t thu VAT s gây ph c t p cho vi c t ch c th c 18
hi n. H th ng k toán chưa theo k p các thông l qu c t cũng là m t c n tr l n cho s h i nh p, tr c ti p làm gi m kh năng c nh tranh c a n n kinh t . K t c u h tâng k thu t- thông tin còn th p kém l i không ng u gi a các vùng là nguyên nhân tr c ti p làm gi m kh năng c nh tranh c a n n kinh t ,b it ó chi phi u vào cho các doanh nghi p tăng cao. T tr ng thái phát tri n không u gi a các vùng, nhanh chóng thay i cơ c u dân cư khi n m t s ô th nhanh chóng quá t i ang là gánh n ng cho ngân sách vì các v n xã h i và sinh thái. Trình , ch t lư ng ngu n nhân l c d i dào nhưng không m nh. i ngũ nhân l c trình cao s n sàng i phó v i phân công lao ng qu c t chưa nhi u. ây là v n thách th c l n cho h th ng ào t o, nh t là ào t o ngh nghi p, năng l c th c hành. i ngũ cán b qu n lý kinh t c t m vĩ mô và các doanh nghi p u b c l nh ng y u kém, c bi t làki n th c v th trư ng và tài chính. Theo báo cáo m i ây c a chính ph g n 70% giám c doanh nghi p không c n i các báo cáo tài chính. K t qu t t ng i u tra m i ây v trình cán b qu n lý các doanh nghi p cho th y trong s 127 cán b qu n lý ư c h i ch có 7 ngư i ư c ào t o, b i dư ng chuyên môn l i trong nư c sau năm 1990, 9 ngư i ư c b i dư ng nư c ngoài v i th i gian t m t n ba tháng. Thi t ch kinh t còn mang n ng tính t p trung, m t s ngành v n duy trì c quy n các c p , các hình th c. Khu v c kinh t dân doanh chưa ư c khuy n khích tho áng, trong nhi u lĩnh v c nhi u khu v c v n chưa tìm th y s ph i h p ng b gi a các chính sách vĩ mô v i v n c a các doanh nghi p dân doanh. M c d u th i gian g n ây, s thông thoáng ã th hi n rõ qua vi c th c hi n lu t doanh nghi p m i nhưng h th ng doanh nghi p dân doanh, c bi t là các doanh nghi p v a và nh v n chưa nh n ơc s h tr khích l tho áng t phía nhà nư c. Các v n như quy n s d ng t, v n 19
quy ho ch t ng th , s ph i h p liên ngành c a các cơ quan qu n lý nhà nư c v n ti p t c h n ch u tư dài h n vào s n xu t c akhu v c kinh t dân doanh. Công ngh s n xu t còn th p, m c dù ã có m t s công ngh t trình tiên ti n trên th gi i nhưng nhìn chung m t b ng còn th p. Trong các ngành s n xu t hàng hoá hư ng v xu t kh u ch y u là công ngh có ơc thông qua chuyên giao công ngh và kh năng qu n lý công ngh chưa t yêu c u c a s phát tri n công ngh và tăng trư ng kinh t . M t s ngành khác chưa có công ngh áp ng nhu c u ngày càng cao c a th gi i d n t i ch t lư ng s n ph m kém thi u s c c nh tranh, giá thành s n xu t cao. M c dù nư c ta ã có m t s thành t u áng k trong phát tri n công ngh tuy nhiên vai trò nghiên c u và tri n khai còn th p. II.2. Nh ng y u t ch y u làm h n ch kh năng c nh tranh c a s n ph m d ch v Th nh t, chi phí s n xu t trong t ng ngành, t ng s n ph m trong toàn b n n kinh t còn cao. Trong nông nghi p, chi phí s n xu t còn chi m 40% giá tr s n xu t. Các phương th c canh tác còn l c h u, gi ng cây tr ng v t nuôi có ch t lư ng và năng su t th p, thi t b ch bi n còn l c h u, làm cho chi phí s n xu t cao. Khi gi m thu nh p kh u và d b các rào c n phi thu s h n ch r t l n kh năng c nh tranh so v i hàng nh p kh u. Ch c ch n s có nh ng doanh nghi p, nh ng ngành s n xu t trong nông nghi p b thu h p quy mô, thâm chí không t n t i n u như ngay t bây gi không nâng cao năng l c c nh tranh c a mình. Trong công nghi p, chi phí s n xu t c a nhi u s n ph m còn cao, chi m bình quân kho ng 70% giá tr s n xu t. Giá thành m t s s n ph m như xi măng, thép, giây, v i, phân bón, hoá ch t cơ b n, ư ng... u cao hơn giá thành s n ph m cùng lo i c a các nư c trong khu v c t 20- 30%. 20