Luận văn nuôi trồng thủy sản: Đánh giá ảnh hưởng của sự kết hợp các loại hormon trong sản xuất giống cá rô đồng

Chia sẻ: Nguyen Khanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:35

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nuôi trồng thủy sản: Đánh giá ảnh hưởng của sự kết hợp các loại hormon trong sản xuất giống cá rô đồng. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung cần thiết trong luận văn này và vận dụng vào làm bài luận cùng chủ đề của mình được tốt hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn nuôi trồng thủy sản: Đánh giá ảnh hưởng của sự kết hợp các loại hormon trong sản xuất giống cá rô đồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ KHOA SINH HỌC ỨNG DỤNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN MÃ SỐ: 304 ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ KẾT HỢP CÁC LOẠI HORMON TRONG SẢN XUẤT GIỐNG CÁ RÔ ĐỒNG Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện TS. NGUYỄN VĂN KIỂM TRẦN VĂN HÒA Ks. NGUYỄN THÀNH TÂM MSSV 06803013 LỚP NTTS_K1 Cần Thơ, 2010 1
XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Luận văn: Đánh giá ảnh hưởng của sự kết hợp các loại hormon trong sản xuất giống cá rô đồng (Anabas testudineus) Sinh viên thực hiện: TRẦN VĂN HÒA Lớp: Nuôi trồng thủy sản K1 Đề tài được hoàn thành theo yêu cầu cuả cán bộ hướng dẫn và hội đồng bảo vệ luận văn đại học Khoa Sinh Học Ứng Dụng – Đại Học Tây Đô. Cần Thơ, ngày 28 tháng 7 năm 2010 Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện TS. NGUYỄN VĂN KIỂM TRẦN VĂN HÒA KS. NGUYỄN THÀNH TÂM CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG PGS.TS. NGUYỄN VĂN BÁ 2
LỜI CẢM TẠ Sau 3 tháng thực tập từ tháng 3 năm 2010 đến tháng 6 năm 2010 tại trại cá Danh Lợi – Ô Môn-Thành Phố Cần Thơ, áp dụng những kiến thức đã học kết hợp với kinh nghiệm thực tế, luận văn đã được chỉnh sữa và hoàn thành. Em xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Văn Kiểm – Khoa thủy sản Trường Đại Học Cần Thơ và thầy Nguyễn Thành Tâm - Khoa Sinh Học Ứng Dụng - Trường Đại Học Tây Đô đã tận tình giúp đỡ cho em suốt thời gian thực hiện đề tài. Xin chân thành cám ơn quý Thầy Cô - Khoa Sinh Học Ứng Dụng - Trường Đại Học Tây Đô đã tận tình dạy bảo, truyền đạt cho em những kiến thức quý báu trong những năm học vừa qua, tạo dựng hành trang để em bước vào cuộc sống sau này. Xin cám ơn tất các Cô Chú, anh chị trại cá Danh Lợi đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ và đóng góp ý kiến bổ ích để hoàn thành thực tập tốt nghiệp. Cuối cùng em xin chúc quý Thầy Cô - Khoa Sinh Học Ứng Dụng - Trường Đại Học Tây Đô vui, khỏe, công tác tốt và không ngừng con đường cống hiến cho sự nghiệp giáo dục. Với sự hiểu biết còn hạn hẹp và thu thập tài liệu còn hạn chế nên báo cáo tốt nghiệp không tránh khỏi sự sai sót. Kính mong được sự đóng góp ý kiến của quý Thầy Cô và các bạn. Em xin chân thành cám ơn! TRẦN VĂN HÒA 3
TÓM TẮT Cá rô đồng (Anabas testudineus) là loài cá nước ngọt địa phương, cũng là loài cá kinh tế của vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long. Nghiên cứu nhằm xác định sự ảnh hưởng của việc kết hợp các loại hormon lên các chỉ tiêu sinh sản cá rô đồng. Đề tài được thực hiện với 3 thí nghiệm, mỗi thí nghiệm có 3 nghiệm thức, mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Để đạt được mục tiêu đề tài đặt ra thì các loại hormon: HCG (UI) + Não thùy (mg) với 3 liều lượng (2000 UI + 12 mg, 2500 UI + 12 mg, 3000 UI + 12 mg); LRH-a (µg)+ Motilium (mg) với các liều lượng (50 µg + 10 mg, 100 µg + 10 mg, 150 µg + 10 mg) và Não thùy (mg) + Motilium (mg) với các liều lượng (4 mg + 5 mg, 6 mg + 5 mg, 8 mg + 5 mg) được sử dụng kết hợp . Kết quả nghiên cứu cho thấy trong các yếu tố môi trường như nhiệt độ (25-26 0C), pH (7,4-7,5), Oxy hòa tan (4,2±0,2 mg/l), Nitrite (0,2±0,2 mg/l), NH3 (0,4-0,6 mg/l) phù hợp với điều kiện sinh sản cá rô đồng. Kết quả sử dụng các loại hormon khích thích cá rô đồng sinh sản thì kích thích tố LRH-a (µg)+ Motilium (mg) với liều lượng (100 µg + 10 mg) là hiệu quả nhất với thời gian hiệu ứng thuốc 8h40, tỉ lệ đẻ của cá là 100%, sức sinh sản của cá tương đối cao đạt 795.148±3.837 trứng/kg cá, tỉ lệ thụ tinh của trứng cá là 94±1%, tỉ lệ nở đạt 86,6±3%. Từ khóa: Anabas testudineus, cá rô đồng, sinh sản nhân tạo. 4
CAM KẾT KẾT QUẢ Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi và kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất kỳ luận văn cùng cấp nào khác. Cần Thơ, ngày 28 tháng 7 năm 2010. TRẦN VĂN HÒA 5
MỤC LỤC Trang LỜI CẢM TẠ.............................................................................................. i TÓM TẮT................................................................................................... ii CAM KẾT KẾT QUẢ................................................................................ iii MỤC LỤC................................................................................................... iv DANH SÁCH BẢNG.................................................................................. vi DANH SÁCH HÌNH................................................................................... vii CHƯƠNG I. ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................ 1 1.1 Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................1 1.2 Nội dung nghiên cứu............................................................................ 1 CHƯƠNG II. TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................ 2 2.1 Đặc điểm sinh học của cá rô đồng........................................................ 2 2.1.1 Hình thái phân loại.................................................................. 2 2.1.2 Hình thái cấu tạo......................................................................2 2.1.3 Đặc điểm phân bố.................................................................... 3 2.1.4 Đặc điểm dinh dưỡng.............................................................. 3 2.1.5 Đặc điểm sinh trưởng.............................................................. 3 2.1.6 Đặc điểm sinh sản....................................................................3 2.2 Các loại kích tố sử dụng trong sinh sản nhân tạo........................... 5 2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotrpine)............................5 2.2.2 Não thùy cá chép...............................................................5 2.2.3 LHRH_a........................................................................... 6 2.2.4 Dom (Domperidone)......................................................... 6 2.3 Tình hình nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng.............................. 6 2.3.1 Tình hình nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng trên thế giới................................................................................... 6 2.3.2 Tình hình nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng ở Việt Nam................................................................................ 7 CHƯƠNG III. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................9 3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu......................................................... 9 3.2 Vật liệu nghiên cứu............................................................................... 9 3.3 Phương pháp nghiên cứu....................................................................... 9 3.3.1 Tiêu chuẩn chọn cá bố mẹ....................................................... 9 3.3.2 Pha thuốc và cách tiêm............................................................ 10 3.3.3 Ấp trứng.................................................................................. 10 3.3.4 Bố trí thí nghiệm......................................................................10 3.3.5 Tiến hành thí nghiệm............................................................... 11 6
3.4 Các chỉ tiêu nghiên cứu......................................................................... 12 3.4.1 Các chỉ tiêu môi trường........................................................... 12 3.4.2 Các chỉ tiêu sinh sản................................................................ 12 3.5 Xử lý số liệu..........................................................................................12 CHƯƠNG IV. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN.....................................................13 4.1 Kết quả yếu tố môi trường trong thời gian thí nghiệm........................... 13 4.1.1 Nhiệt độ...................................................................................13 4.1.2 pH........................................................................................... 13 4.1.3 Oxy hòa tan (DO).................................................................... 14 4.1.4 Nitrite (NO2)............................................................................14 4.1.5 NH3 .........................................................................................14 4.1.6 Kiềm tổng................................................................................14 4.2 Kết quả kích thích cá sinh sản15 4.2.1 Kết quả kích thích cá sinh sản bằng (HCG + Não thùy)............................................................. 15 4.2.2 Kết quả kích thích cá sinh sản bằng (LRH_a + Motilium)..........................................................18 4.2.3 Kết quả kích thích cá sinh sản bằng (Não thùy + Motilium).......................................................20 4.2.4 So sánh tác dụng của 3 loại kích dục tố: HCG + não thùy, LRHa + Motilium, Não thùy + Motilium liều lượng cho kết quả tốt nhất.................................................................. 23 CHƯƠNG V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.......................................................... 24 5.1 Kết luận............................................................................................... 24 5.2 Đề xuất.................................................................................................24 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 25 PHỤ LỤC............................................................................................................. 7
DANH SÁCH BẢNG Bảng 3.1 : Bố trí thí nghiệm...................................................................................11 Bảng 4.1 : Sự dao động của nhiệt độ (0C) ở các nghiệm thức. ............................... 13 Bảng 4.2 : Sự dao động của pH ở các nghiệm thức. .............................................. 15 Bảng 4.3 : Sự dao động của oxy hòa tan (mg/l) ở các nghiệm thức. ...................... 20 Bảng 4.4 : Sự dao động của Nitrite (mg/l) ở các nghiệm thức................................ 20 Bảng 4.5 : Sự dao động của NH3 (mg/l) ở các nghiệm thức. ................................. 23 8
DANH SÁCH HÌNH Hình 2.1 Hình dạng ngoại cá rô đồng (Anabas testudineu, Bloch, 1792)................2 Hình 2.2: Cá rô đồng cái và đực thành thục tốt...................................................... 4 Hình 3.1 : Bố trí cá rô đồng trong thùng mớp.........................................................11 Hình 4.1: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (HCG + Não thùy) lên các chỉ tiêu sinh sản của cá rô đồng.......................................................................................... 15 Hình 4.2: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (HCG + Não thùy) lên sức sinh sản tương đối của cá rô đồng....................................................................................... 16 Hình 4.3: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (LRH_a + Motilium) lên các chỉ tiêu sinh sản của cá rô đồng................................................................................... 18 Hình 4.4: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (LRH_a + Motilium) lên sức sinh sản tương đối của cá rô đồng................................................................................ 19 Hình 4.5: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (Não thùy + Motilium) lên các chỉ tiêu sinh sản của cá rô đồng................................................................................... 21 Hình 4.6: Ảnh hưởng của liều lượng kích thích tố (Não thùy + Motilium) lên sức sinh sản tương đối của cá rô đồng................................................................................. 22 9
CHƯƠNG I ĐẶT VẤN ĐỀ Ngành thủy sản nước ta nói chung và Đồng Bằng Sông Cửu Long nói riêng là một trong những ngành kinh tế đem lại kim ngạch xuất khẩu cao, góp phần trong việc cải thiện đời sống và nâng cao thu nhập cho người dân. Sau khi Việt Nam là thành viên của tổ chức thương mại thế giới (WTO) mặt hàng thủy sản càng có điều kiện phát triển thuận lợi hơn. Với điều kiện này thì sản phẩm thủy sản của ta đòi hỏi đạt số lượng và chất lượng. Tuy nhiên nguồn giống thả trước đây hoàn toàn dựa vào tự nhiên do đó việc cung cấp không đủ đáp ứng cho người dân. Những năm gần đây việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ảnh hưởng đến nguồn giống tự nhiên gần như cạn kiệt. Vì vậy hiện nay nguồn giống chủ yếu từ nhân tạo. Cá rô đồng là loài cá bản địa và được ưa chuộng trên thị trường do chất lượng thịt cá ngon. Kể từ khi kỹ thuật sản xuất giống nhân tạo cá rô đồng được phát triển thì cá được nuôi phổ biến ở nhiều loại hình thủy vực như ruộng lúa, ao nhỏ, sông (nuôi trong lồng). Trong nuôi cá rô đồng thường bắt gặp sự chênh lệch về sinh trưởng nên kích cỡ cá cái thường lớn hơn cá đực khi thu hoạch. Cá cái có thể đạt khối lượng từ 60-100 g/con trong khi cá đực chỉ đạt từ 30-50% khối lượng cá cái. Hiện nay giống cá rô đồng đã cung cấp đủ cho người nuôi ở các tỉnh như: Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Kiên Giang. Tuy nhiên, tùy theo kinh nghiệm và cũng tùy theo điều kiện cụ thể mà các cở sở sản xuất giống cá sử dụng nhiều loại hormon khác nhau, liều lượng hormon cũng biến đổi rất lớn. Có một vấn đề mà phần lớn các cơ sở sản xuất giống ít quan tâm đến đó là việc sử dụng kết hợp các loại hormon khi kích thích cá sinh sản, nếu sử dụng hợp lý thì sẽ nâng cao được hiệu quả khi kích thích cá đẻ. Từ những nguyên nhân trên, đề tài “Đánh giá ảnh hưởng của sự kết hợp các loại hormon trong sản xuất giống cá rô đồng (Anabas testudineus)” đã được thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu trên. 1.1 Mục tiêu nghiên cứu Nhằm xác định sự phối hợp các loại kích thích tố trong sản xuất giống cá rô đồng để đem lại hiệu quả cao. 1.2 Nội dung nghiên cứu Nghiên cứu sự ảnh hưởng của việc kết hợp các loại hormon lên các chỉ tiêu sinh sản. Đồng thời theo dõi một số chỉ tiêu thủy - lý - hóa trong sản xuất giống cá rô đồng. 10
CHƯƠNG II TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học của cá rô đồng 2.1.1 Hình thái phân loại Theo Mai Đình Yên và csv,1992 thì cá rô đồng được phân loại như sau: Giới: Animalia Ngành: Chordata Lớp: Actinopterygii Bộ: Percifomes Phân bộ: Anabantoidei Họ: Anabantidae Giống: Anabas Loài: Anabas testudineus, Bloch, 1792 Hình 2.1: Hình dạng ngoài cá rô đồng (Anabas testudineus, Bloch, 1792) (Nguồn: Dương Nhựt Long, 2003) 2.1.2 Hình thái cấu tạo Rất dễ nhận dạng có vây lưng XVI-XVIII/ 8-11. Vây hậu môn VIII-X-19-22. Vẩy trên đường bên 15-19/ 10-14. Thân cá kéo dài dẹp bên về phía sau. Chiều dài cá rô không kể đuôi gấp 3-4 lần chiều cao thân. Đầu rộng, chiều dài đầu bằng chiều cao thân. Mõm ngắn, đầu mõm tròn. Miệng ở tận cùng, nghiêng chẻ sâu. Răng hàm xếp thành hàm rộng, ngắn và nhọn. Có 2 mắt lớn. Đỉnh và hai bên đầu có vảy. Cạnh của nắp mang khía răng cưa. Đường bên thành hai hàng. Vây lưng và vây hậu môn dài, có những gai khỏe. Vây đuôi tương đối tròn. Cá có màu nâu, mặt bụng sáng hơn. Hai bên thân có các chấm đen xếp thành hàng ngang đều hoặc không đều. Có một chấm đen 11
lớn, tròn ở góc vây đuôi. Vây lưng, vây hậu môn và vây đuôi màu nâu, các vây khác màu nhạt (Mai Đình Yên và csv, 1979). Ngoài ra cá rô đồng còn có cơ quan hô hấp phụ ở cung mang thứ nhất còn gọi là mê lộ (Cơ quan này giúp cho cá hô hấp được trực tiếp khí trời). 2.1.3 Đặc điểm phân bố Cá rô đồng là loài cá sống trong môi trường nước ngọt ở vùng nhiệt đới. Cá hiện diện trong các thủy vực như ao đìa, đầm lầy, mương vườn và ruộng lúa ở Thái Lan, Campuchia, Lào và Việt Nam (Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương, 1993). 2.1.4 Đặc điểm dinh dưỡng Là loài cá ăn tạp thiên về động vật. Thành phần thức ăn của cá rô đồng khá phong phú và đa dạng, gồm 37 loại đại diện cho 10 ngành động - thực vật khác nhau, chủ yếu là các ngành động vật không xương sống và tảo phù du. Phổ thức ăn được mở rộng từ nhóm cá có kích thước nhỏ đến nhóm cá có kích thước lớn (Trần Thị Thanh Hiền, 1999). Phạm vi hoạt động của cá rô đồng rộng, trong thủy vực cá ăn tầng đáy cho đến tầng mặt. Khi phân tích trong dạ dày cá rô đồng, người ta thấy 19% giáp xác, 3,5% côn trùng, 6% nhuyễn thể, 9,5% cá con, 47% thực vật, 16% vật chất tiêu hóa (Nargis và Hossain, 1987), pH trong dạ dày là 5,9-6,5 (Pendey, 1992). Theo Fulton (1902) và Clark (1928) hệ số béo không có sự sai khác nhiều, chứng tỏ sức chứa nội quan không lớn, nên là loài có độ béo cao, khá giàu dinh dưỡng và có giá trị thương phẩm (Nguyễn Ngọc Phúc, 2000). Ở giai đoạn còn nhỏ cá ăn chủ yếu là động thực vật phù du, mùn bả hữu cơ. Cá rô đồng có phạm vi hoạt động mạnh, ăn từ tầng đáy cho đến mặt nước. (Dương Nhựt Long, 2003). 2.1.5 Đặc điểm sinh trưởng Sau khi ương 45 ngày, trọng lượng cá giống đạt cao nhất dao động từ 2,04-3,05 g/con. Sau 6 tháng nuôi cá đạt trọng lượng từ 60-100 g/con (Dương Nhựt Long, 2003). Khối lượng trung bình của cá khai thác ở ĐBSCL dao động từ 60-120 g/con (Nguyễn Văn Kiểm, 2004). Cá tự nhiên 1 năm đạt 50-80 g ở cá cái và 50-60g ở cá đực (Phạm Văn Khánh, 1999). 2.1.6 Đặc điểm sinh sản Cá rô đồng thành thục lần đầu sau 10 tháng tuổi (cỡ trung bình 50-60 g trở lên). Khi cá phát dục có thể phân biệt cá đực, cá cái. Cá đực có gai sinh dục nhỏ và nhọn, cá cái gai sinh dục lớn hơn, không nhọn đầu và hơi lồi, đỏ mọng. Mùa vụ sinh sản của cá rô đồng trong tự nhiên tập trung vào các tháng đầu và giữa mùa mưa, cao nhất là tháng 12
6-7 dương lịch. Các tháng 11-1 là thời kỳ tuyến sinh dục đã đẻ xong hoặc trứng thoái hóa trở về giai đoạn II, chuẩn bị cho mùa sinh sản mới (Nguyễn Tường Anh, 2005). Hình 2.2: Cá rô đồng cái và đực thành thục tốt (Nguồn: Dương Nhựt Long, 2003) Cá sinh sản tự nhiên vào đầu mùa mưa (từ tháng 4-7) nhưng còn tùy thuộc vào điều kiện sinh thái của từng nơi mà có sự biến động về thời điểm bắt đầu và kết thúc mùa vụ sinh sản. Cá di chuyển từ nơi sinh sống đến những nơi vừa ngập nước sau những đám mưa lớn đầu mùa như ruộng, ao, đìa, nơi có chiều cao cột nước 30-40 cm để sinh sản. Cá không có tập tính giữ con. Sức sinh sản của cá rô đồng dao động từ 300.000- 700.000 trứng/kg cá cái. Cá có khả năng tái thành thục sau thời gian ngắn (1 tháng). Trứng cá rô đồng thành thục có màu trắng ngà hoặc hơi vàng, đường kính trứng sau khi trương nước là 1,2-1,3 mm. Trứng cá thuộc loại trứng nổi (Nguyễn Văn Kiểm, 2004). Nguyễn Thành Trung (2001), mùa vụ sinh sản của cá rô đồng ngoài tự nhiên từ tháng 5-7 và theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương, (1993) thì mùa vụ sinh sản của cá rô đồng từ tháng 5-6. Còn trong sinh sản nhân tạo cá hầu như đẻ quanh năm. Theo Pravdin (1973) thì điều kiện khí tượng thủy văn không những chỉ làm thay đổi mùa vụ đẻ trứng mà còn làm thay đổi cả khả năng thành thục của cá (trích dẫn bởi Mai Viết Văn, 2002). Các kết quả nghiên cứu trên cho thấy sức sinh sản của cá rô đồng có sự khác biệt nhau do sống trong những điều kiện khác nhau. Sức sinh sản của cá tăng theo kích cỡ và trọng lượng cá. Ở điều kiện nuôi vỗ đầy đủ thức ăn, cá sẽ có sức sinh sản cao hơn cá ngoài tự nhiên (Nguyễn Thành Trung, 1998). 13
2.2 Các loại kích tố sử dụng trong sinh sản nhân tạo 2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotropine) HCG có tên bằng tiếng việt nhưng ít được dùng là kích dục tố màng đệm hoặc kích dục tố nhau thai, được Zondec và Aschheim phát hiện từ năm 1927 trong nước tiểu phụ nữ có thai. HCG có tác dụng duy trì thể vàng sau khi rụng trứng do LH. (Nguyễn Tường Anh, 1999). Cũng như các kích dục tố khác, HCG là một glycoprotein tan trong nước. Có thể nói HCG là loài kích dục tố dị chủng được dùng có hiệu quả cho nhiều loại cá nhất. Ngoài các loài cá mè, các loài cá trê, HCG có tác dụng gây rụng trứng cho các loài cá khác cá trôi, cá bống…. Ở nước ngoài, HCG còn được dùng cho cá chình (Yamamoto, Nagahama, 1973), cá nheo mang túi Ấn Độ (Sundararaj, Goswami, 1966), cá vượt vằn (Stevens, 1967), cá sóc (Hyrose, 1972), cá bơn (Zenzerov,1982)…(Nguyễn Tường Anh, 1999). Nước ta đã nghiên cứu ứng dụng HCG kích thích thích sinh sản thành công trên nhiều đối tượng. Cá Mè Trắng là 1500-2000 UI (chế phẩm HCG của Trung Quốc) theo quy trình kĩ thuật nuôi cá nước ngọt (Vụ khoa học kỹ thuật, 1976), (trích, Nguyễn Tường Anh. 1999). Cá Lóc (Ophicephalus striatus), liều sơ bộ 500 UI/kg, liều quyết định 1200 – 1500 UI/kg, tiêm cách liều sơ bộ từ 12-24h (Phạm Văn Khánh, 2005). Cá rô đồng (Anabas testudineus) liều tiêm 1500-2000 UI/kg cá cái, cá đực bằng 50% liều dùng cho cá cái, chỉ tiêm một lần. Trong những năm gần đây HCG được nghiên cứu sinh sản nhân tạo một số đối tượng có giá trị kinh tế cao. Kích thích cá lóc bông (Channa micropeltes) sinh sản, kích dục tố HCG được tiêm 2000-3000 UI/kg cá đực và 500 UI cho cá cái, tiêm cá đực trước khi tiêm cá cái (Bùi Minh Tâm, Nguyễn Thanh Phương và Dương Nhựt Long, 2008). Lươn Đồng (monopterus albus) lươn bố mẹ được tiêm HCG liều 2000 UI/kg, tỷ lệ thụ tinh cao 86%. Kết quả nghiên cứu ở cá vồ đém, kích dục tố HCG được sử dụng kích thích sự rụng trứng ở cá, kích thích đường kính trứng phát triển bằng liều lượng thấp 500 UI/kg/ngày. Sau đó kích thích sự rụng trứng của cá với liều lượng cao 1500 và 2500 UI/kg cá. Sức sinh sản giao động 9.870-74.050 trứng/kg cá cái. Tỷ lệ thụ tinh 20,2-87,7% và tỷ lệ nở từ 50,6-63,7% (Đỗ Thị Thanh Hương và csv, 2008). 2.2.2 Não thùy cá chép Não thùy thể (Cá chép) được lấy từ những cá chép thành thục còn tươi sống, càng gần thời điểm sinh sản thì hoạt tính kích dục của não thùy càng cao. Cá đẻ nhờ kích thích bằng GnRH hoặc các loại antiestrogen như clomiphen citrate, tamoxifen thì não thùy hình như không còn hoạt tính kích dục. Kích dục tố nội tiết từ tuyến yên chủ yếu đã tiết ra đẻ gây chín, rụng trứng hoặc tiết tinh cho chính nó. 14
Ngược lại cá đã sinh sản bằng kích dục tố ngoại sinh hoặc cá loại hormon steroid thì não thùy vẫn còn hoạt tính kích dục. Việc định lượng não thùy cho cá bố mẹ tùy thuộc vào nhiều yếu tố chất lượng hoạt tính của não thùy, mức độ thành thục của cá được tiêm, nhiệt độ nước (Nguyễn Tường Anh, 1999). 2.2.3 LHRH_a Ngoài ra còn có GnRH-A là những chất tổng hợp tương tự hormone phóng thích kích dục tố từ tuyến yên. Trong nghề nuôi cá, người ta thường dùng mGnRH-A (hay còn gọi là LHRH_a là chất tương tự GnRH-A của động vật có vú) sGnRH-A (chất tương tự GnRH của cá hồi) và một chất kháng dopamin (Nguyễn Tường Anh, 1999). Có thể nói tất cả các GnRH_a đều có tác dụng kích thích cá sinh sản cho tất cả các loài. Tính đặc hiệu theo loài chỉ thể hiện ở mức hoạt tính, không có loại GnRH-A nào lại không có hoạt tính trên cá. Ở cá bố mẹ, sau khi tiêm GnRH-A và đẻ xong thì tuyến yên không còn kích dục tố. Não thùy cá bố mẹ sau khi đẻ nhờ được kích thích bằng GnRH-A không còn hoạt tính kích dục và không thể làm chế phẩm kích dục cho cá (Nguyễn Thành Trung, 1999). 2.2.4 Dom (Domperidone) Là chất kết hợp với LHRH_a để ức chế sự tiết Dopamine. Motilium là một trong những sản phẩm thương mại của Doperidone được sản xuất trong nước (Nguyễn Văn Kiểm, 2004). 2.3 Tình hình nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng 2.3.1 Những nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng trên thế giới Cá rô đồng (Anabas testudineus) là loài cá rất quan trong trong trong khu vực Đông Nam Châu Á. Vì vậy việc nghiên cứu sản xuất giống trên đối tượng này đã và đang được quốc gia trong khu vực này rất quan tâm. Nghiên cứu đặc điểm cá rô đồng cho thấy cá rô đồng là loài cá thích ứng rộng với điều kiện khí hậu nhiệt đới vào mùa khô thậm chí lúc thời tiết khô hạn cá cũng có thể sống được (Potongkam, 1971). Doolgindachabaporn (1994) đã nghiên cứu cho đẻ thành công cá rô đồng (Anabas testudineus) và khuyến cáo rằng thức ăn có hàm lượng đạm 30,6% là thức ăn tốt nhất cho sinh trưởng và tỉ lệ sống cá rô đồng giai đoạn cá giống. Yakupitiyage et al (1998) nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản giống cá rô đồng và từ đó hoàn toàn chủ động về con giống cá rô đồng cho nhu cầu của người nuôi. Doolgindachabaporn (1994) đã thử nghiệm nuôi cá rô đồng trong ao, sử dụng phụ phẩm nông nghiệp và đạt năng suất và đạt năng suất khoảng 10 kg/100m2 sau 3 tháng nuôi. Theo Ray và Patra (1989) đánh giá ảnh hưởng của thức ăn có hàm lượng đạm 15
35% phối hợp từ nhiều nguồn nguyên liệu khác nhau lên sinh trưởng cá rô đồng. Về dinh dưỡng và thức ăn, Sangrattanakhul (1989) đánh giá ảnh hưởng của thức ăn có hàm lượng đạm khác nhau lên sinh trưởng của cá rô đồng giai đoạn cá hương. Potongkam (1972) và Mangklamance (1986) cho rằng thức ăn (cá tạp và thức ăn viên) ảnh hưởng lên tốc độ tăng trưởng cá rô đồng 0,5-0,9 g/ngày trong nuôi ao đất. 2.3.2 Những nghiên cứu về sản xuất giống cá rô đồng ở Việt Nam Để nâng cao hiệu quả sản xuất giống bằng cách sinh sản nhân tạo, đáp ứng nhu cầu nuôi thì việc kích thích cá đẻ bằng các chế phẩm sinh học ngày càng được mở rộng, trên thị trường hiện nay có nhiều loại hormon kích thích cá đẻ nhưng có một số loại mang lại hiệu quả cao như não thùy, HCG (Human Chorionic Gonadotropin). Ngoài ra còn có một số loại chế phẩm có tên thương mại như: Ovaprim (hỗn hợp của LHRH_a hoặc sGnRH với Domperidone). Nguyễn Thành Trung (1999) đã nghiên cứu cho đẻ thành công cá rô đồng và có thể cung cấp khá chủ động nguồn cá giống cho nhu cầu nuôi thương phẩm cá rô đồng ở nước ta. Hormon sử dụng kích thích cá rô sinh sản là gồm LRH_a + DOM với các liều lượng tùy thuộc vào mức độ thành thục sinh dục của cá bố mẹ nuôi vỗ dao động từ 60-100 μg/kg cá cái và liều lượng hormon kích thích sinh sản dùng cho cá đực thường bằng 1/3 liều dùng cho cá cái (Phạm Văn Khánh, 1999). Theo Nguyễn Văn Triều (1999), nghiên cứu qui trình sản xuất giống cá rô đồng, kết quả cho thấy để kích thích cá sinh sản đạt sức sinh sản cao, tỷ lệ thụ tinh và tỷ lệ nở cao với liều lượng hormon như: Não thùy cá chép (8 mg/kg), HCG (3000 UI/kg), LHRH_a (50  g/kg). Theo Đàm Bá Long (2005) nghiên cứu đặc điểm sinh học và thử nghiệm đẻ nhân tạo cá rô đồng tại Khánh Hòa đã kết luận: cá rô đồng thành thục ngoài tự nhiên có khối lượng trung bình 26,89 g ở cá cái và 16,16 g ở cá đực. Mùa sinh sản của cá rô đồng ngoài tự nhiên kéo dài quanh năm, hệ số thành thục sinh dục của cá cái đạt 6,27±2,34 % và ở cá đực là 1,09±0,24 %, sức sinh sản tuyệt đối là 16.016±3.767 trứng/cá cái. Cá nuôi vỗ trong giai với mật độ 0,5-1 kg/m3 thành thục sau 20-25 ngày nuôi, thời gian nuôi tái phát dục là từ 12-15 ngày, tỉ lệ thành thục đạt 95,24 % ở cá đực và 76,50 % ở cái. Với liều lượng 50 μg LRH_a + 5 mg DOM/kg cá cái, những cá cái đẻ trong bể xi măng có thời gian hiệu ứng kích dục tố dao động từ 7h-7h30. Sức sinh sản thực tế của cá rô đồng thành thục ngoài tự nhiên là 935 trứng/g cá cái sai khác có ý nghĩa (P < 0,05) sức sinh sản thực tế của cá rô đồng thành thục trong điều kiện nhân tạo (đạt 807 trứng/g cá cái). Cá rô đồng thành thục ngoài tự nhiên cũng cho các chỉ tiêu: tỉ lệ thụ tinh, tỉ lệ nở của trứng cao hơn cá rô đồng thành thục trong điều kiện nhân tạo. Hiện nay nhiều người đã sử dụng nhiều loại hormon để kích thích cá rô sinh sản và đạt hiệu tương đối tốt như dùng HCG với liều 3000 UI/kg, nhiệt độ 25 0C cá đẻ 100% 16
thời gian hiệu ứng thuốc là 7-13 giờ, tỉ lệ thụ tinh 97,2%, tỉ lệ nở 98,56% hoặc khi sử dụng LHRH_ a liều 70 µg ở nhiệt độ 25,5 0C cá đẻ 100%, thời gian hiệu ứng thuốc 6,15 giờ, tỉ lệ thụ tinh 96,7%, tỉ lệ nở 99,32% (Nguyễn Văn Triều, 2001). Theo nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Phúc (2000) dùng HCG ở liều lượng 2500 UI/kg, thời gian hiệu ứng thuốc 22,5 giờ, sức sinh sản đạt 458,982 trứng/kg cá cái, tỉ lệ thụ tinh 83%, tỉ lệ nở 94,3%. Khi sử dụng LHRH_ a ở liều 40 µg ở nhiệt độ 21-22 0C thời gian hiệu ứng thuốc 23,55 giờ, tỉ lệ thụ tinh 52,5%, tỉ lệ nở 85%. Nghiên cứu của Trần Thị Trang (2001) khi cho cá sinh sản nhân tạo bằng HCG với liều 3000 UI/kg cá cái thì cá có sức sinh sản 658.864 trứng/kg cá cái, tỉ lệ thụ tinh 97,16%, tỉ lệ nở là 99,87%. Khi sử dụng não thùy ở liều 8 mg/kg cho tỉ lệ đẻ 100%, sức sinh sản 822,416 trứng/kg cá, tỉ lệ thụ tinh 89,96%, tỉ lệ cá bột 96,9%. Từ những nghiên cứu của các giả trên cho thấy hiệu quả của các loại kích thích tố cho cá sinh sản nhân tạo rất hiệu quả và để ngày càng hoàn thiện hơn trong sinh sản nhân tạo cá rô bằng kích thích tố nghiên cứu này nhằm mở rộng ứng dụng sự kết hợp của các loại kích thích kích tố ở liều lượng khác nhau nhằm xác định được ảnh hưởng của các loại hormon ở các liều lượng khác nhau lên các chỉ tiêu sinh sản và tìm ra được loại kích thích tố có liều lượng thích hợp ứng dụng trong sinh sản nhân tạo cá rô đồng. 17
CHƯƠNG 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu Thời gian thực hiện Đề tài được thực hiện từ 8/3/2010 đến 30/6/2010 Địa điểm thực hiện Tại trại cá Danh Lợi - Ô Môn - Thành phố Cần Thơ 3.2 Vật liệu nghiên cứu Kích dục tố kích thích sinh sản Thùng mớp Lưới, vợt vớt cá Ống và kim tiêm Cối, chày dùng để nghiền thuốc Nước muối sinh lý Máy sục khí Khay ấp trứng Ống đong trứng Dụng cụ đo nhiệt độ, pH…và các trang thiết bị khác cần thiết cho nghiên cứu sinh sản. Kích thích tố sử dụng là: não thuỳ, LHRH_a, HCG và Motilium 3.3 Phương pháp nghiên cứu 3.3.1 Tiêu chuẩn chọn cá bố mẹ Chọn cá rô có cơ thể khỏe mạnh, không dị tật, dị hình, không xây xát, kích thước đồng đều đạt trọng lượng 10-15 con/kg. (Nguyễn Văn Kiểm, 2004). Chọn cá đực: Cá đực thon dài, cá đực có kích thước nhỏ hơn cá cái cùng lứa tuổi, khi phát dục cá rô đực có gai hậu môn dài hơn gai hậu môn của cá cái và màu sắc sặc sở hơn, khi vuốt nhẹ gờ bụng thấy có tinh dịch màu trắng đục chảy ra. Chọn cá cái: Cá cái thành thục tốt là cá có bụng to, mềm đều, lổ sinh dục hơi lồi có màu hồng. Đồng thời có thể kết hợp với vuốt trứng để kiểm tra, trứng phải tròn đều, kích thước từ 0,7-1 mm. Nguồn cá bố mẹ được nuôi vỗ trong ao. 18
3.3.2 Pha thuốc và cách tiêm Não thùy được lấy từ lọ đặt vào trong tờ giấy sạch, chờ cho bốc hơi hết acetone thì cho vào trong cối sứ, dùng chày chà nhuyễn não thùy bột nhão dùng kim tiêm bơm nước lọc vào pha trộn cho đều với thể tích cần dùng. Khi dùng các loại kích tố như HCG, LHRH_a thì dùng bơm tiêm bơm nước lọc với thể tích cần dùng vào lọ rồi lắc nhẹ. Đối với lọ chứa HCG ta dùng thêm một kim tiêm xuyên qua nút đậy để thông hơi, thuận lợi cho quá trình pha và lấy thuốc ra. Khi kết hợp HCG với não thùy thì pha HCG trước, sau đó dùng dung dịch HCG để hoà tan và trộn với não thùy đã được ngà nhuyễn. Vị trí tiêm cá: dùng khăn sạch và khô để bắt cá, để cá nằm ngửa trong lòng bàn tay và tiêm ở dưới gốc vi ngực. Mũi kim tiêm hướng về phía đầu cá và tiêm sâu chừng 0,5-1 cm. Tiêm xong cho cá vào bể đẻ hoặc thau có chứa nước sạch. Mực nước trong các dụng cụ cho đẻ trung bình 20-30 cm. Sau khi thả cá vào những dụng cụ cho đẻ cần phải dùng lưới phủ lên trên tránh khi cá đẻ nhảy ra ngoài. Sau khi tiêm thuốc khoảng 7-10 giờ cá sẽ đẻ trứng. Chờ cá đẻ xong, vớt trứng sang bể ấp ở nơi khác. 3.3.3 Ấp trứng Nguồn nước ấp trứng trong và mát, không bị ô nhiễm, và phải lọc qua vải mịn để loại trừ sinh vật hại trứng. Có thể dùng bồn composite, bể xi-măng để ấp trúng cá rô đồng. Mực nước ấp trứng trung bình 40-60 cm. Do trứng cá rô đồng nổi trên mặt nước, do đó diện tích ấp trứng chiếm 2/3 diện tích mặt nước. Trong quá trình ấp trứng cần bảo đảm oxy cho trứng, lượng oxy hoà tan trung bình 3-4 mg/l. 3.3.4 Bố trí thí nghiệm Đề tài gồm 3 thí nghiệm, mỗi thí nghiệm có 3 nghiệm thức, mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần với tỷ lệ đực cái 1:1. Liều lượng hormon dùng cho cá đực bằng 1/3 liều tiêm cá cái (Nguyễn Văn Kiểm, 1999; Phạm Văn Khánh, 1999). Thí nghiệm được bố trí trong thùng mớp, không sục khí và kích dục tố thực hiện được mô tả (Bảng 3.1). 19
Bảng 3.1: Bố trí thí nghiệm Thí Nghiệm Hormon kết hợp Liều lượng Nghiệm thức 1 2000 UI + 12 mg I HCG (UI) + Não thùy (mg) 2 2500 UI + 12 mg 3 3000 UI + 12 mg 1 50 µg + 10 mg II LRH-a (µg) + Motilium (mg) 2 100 µg + 10 mg 3 150 µg + 10 mg 1 4 mg + 5 mg III Não thùy (mg) + Motilium (mg) 2 6 mg + 5 mg 3 8 mg + 5 mg 3.3.5 Tiến hành thí nghiệm Sau khi tiêm kích dục tố xong, cá được cho vào thùng, với tỉ lệ đực cái là 1:1, mỗi thùng gồm 2 cặp cá, dùng lưới đậy cận thận. Theo dõi khi nào cá đẻ xong, vớt trứng đem ra bể ấp, trong quá trình ấp có sục khí. Hình 3.1: Bố trí cá rô đồng sinh sản trong thùng mớp 20