Luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình - Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

375
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình - Thực trạng và giải pháp bao gồm những nội dung về cơ sở lý luận; các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình; định hướng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình - Thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Mạnh Liêu PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH NINH BÌNH: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Mạnh Liêu PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH NINH BÌNH: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 60 31 05 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. LÊ THÔNG Thành phố Hồ Chí Minh, 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình: Thực trạng và giải pháp” là đề tài do cá nhân tôi nghiên cứu, thu thập, xử lí số liệu và thực hiện. Các số liệu, biểu bảng và hình ảnh thể hiện trong luận văn được trích dẫn từ các nguồn cụ thể. Nếu có gì sai sót tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả Nguyễn Mạnh Liêu
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành đến Ban giám hiệu trường trung học phổ thông nơi tôi đang công tác đã tạo điều kiện cho tôi có cơ hội tốt để học tập và nâng cao trình độ. Đồng thời, tôi xin gởi lời cảm ơn trân trọng đến Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm Tp.Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trường; cảm ơn quí Thầy Cô trong và ngoài Nhà trường - những người đã trực tiếp giảng dạy, truyền đạt tri thức đồng thời cung cấp những tài liệu quí giá để tôi học tập, nghiên cứu và làm hành trang trên con đường còn dài phía trước. Tôi xin chân thành cảm ơn đến các cơ quan ban ngành tỉnh Ninh Bình, nhất là sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Ninh Bình đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp nhiều tài liệu liên quan giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đặc biệt, qua đây, tôi xin được gởi lời biết ơn sâu sắc và lòng tôn kính của mình đến Thầy Giáo sư – Tiến sĩ Lê Thông, người đã định hướng cho tôi trong việc lựa chọn đề tài, đồng thời cũng là người hướng dẫn tận tình, tận tâm trong suốt quá trình tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài. Để hoàn thành được đề tài, tôi cũng xin được chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn bên cạnh giúp đỡ tôi cả về vật chất lẫn tinh thần trong suốt thời gian tôi hoàn thành luận văn. Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng khi hoàn thành đề tài chắc chắn vẫn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định do năng lực bản thân và các điều kiện khách quan khác. Vì vậy, rất mong nhận được sự chia sẻ, đóng góp chân tình, quí báu của quí Thầy Cô và đồng nghiệp để luận văn hoàn chỉnh hơn. Tp.Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2014 Tác giả Nguyễn Mạnh Liêu
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng số liệu Danh mục các biểu đồ Danh mục các bản đồ MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH ....10 1.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................... 10 1.1.1. Các khái niệm ........................................................................................... 10 1.1.2. Vai trò của du lịch .................................................................................... 13 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch .................... 14 1.2.1. Tài nguyên du lịch .................................................................................... 14 1.2.2. Cơ sở hạ tầng ............................................................................................ 20 1.2.3. Dân cư, nguồn lao động ........................................................................... 21 1.2.4. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội........................................................... 21 1.2.5. Nhu cầu nghỉ ngơi du lịch ........................................................................ 22 1.2.6. Xu thế hội nhập khu vực, quốc tế ............................................................. 22 1.2.7. Các nhân tố khác ...................................................................................... 23 1.3. Các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch cho cấp tỉnh ...................................... 24 1.3.1. Điểm du lịch ............................................................................................. 24 1.3.2. Khu du lịch ............................................................................................... 25 1.3.3. Tuyến du lịch ............................................................................................ 25 1.4. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 25 1.4.1. Tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch ở Việt Nam........................... 25 1.4.2. Tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch ở ĐBSH&DHĐB ................. 29 Tiểu kết chương 1 ...............................................................................................................32 Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH NINH BÌNH ................................................................ 33 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình ....................... 33 2.1.1. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ ................................................................... 33
2.1.2. Tài nguyên du lịch .................................................................................... 34 2.1.3. Cơ sở hạ tầng ............................................................................................ 38 2.1.4. Dân cư, nguồn lao động ........................................................................... 42 2.1.5. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội........................................................... 43 2.1.6. Chính sách phát triển kinh tế và du lịch ................................................... 45 2.1.7. Các nhân tố khác ...................................................................................... 49 2.2.Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình .................................................. 54 2.2.1.Vai trò của du lịch trong nền kinh tế của tỉnh ........................................... 54 2.2.2.Thực trạng phát triển theo ngành .............................................................. 56 2.2.3. Các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch ..................................................... 67 2.2.4. Đánh giá chung về thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình ............. 78 Tiểu kết chương 2 ...............................................................................................................82 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH NINH BÌNH .....................................................................................83 3.1. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình đến năm 2020, tầm nhìn 2030 ............................................................................... 83 3.1.1. Quan điểm ................................................................................................ 83 3.1.2. Mục tiêu .................................................................................................... 84 3.1.3. Định hướng ............................................................................................... 86 3.2. Các giải pháp phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình ............................................. 95 3.2.1. Giải pháp về công tác tổ chức quản lí ...................................................... 95 3.2.2. Giải pháp về tổ chức quy hoạch và công tác thực hiện quy hoạch .......... 97 3.2.3. Giải pháp về cơ chế chính sách ................................................................ 99 3.2.4. Giải pháp về vốn đầu tư ......................................................................... 101 3.2.5. Giải pháp về nguồn nhân lực .................................................................. 102 3.2.6. Giải pháp về thị trường, xúc tiến và quảng bá du lịch ........................... 103 3.2.7. Giải pháp về nghiên cứu ứng dụng khoa học kĩ thuật và công nghệ ..... 105 3.2.8. Giải pháp về bảo vệ tài nguyên, môi trường du lịch .............................. 106 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................................107 KẾT LUẬN ....................................................................................................................108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................110 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 CSLT Cơ sở lưu trú 2 ĐBSH&DHĐB Đồng bằng sông Hồng và Duyên hải Đông Bắc 3 ĐHSP Đại học sư phạm 4 GDP Tổng sản phẩm thu nhập quốc nội 5 HDV Hướng dẫn viên 6 KS Khách sạn 7 GS-TS Giáo sư – Tiến sĩ 8 PGS-TS Phó Giáo sư – Tiến sĩ 9 QL Quốc lộ 10 UBND Ủy ban nhân dân 11 UNESCO Tổ chức giáo dục - Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc 12 UNWTO Tổ chức Du lịch Thế giới 13 USD Đô la Mỹ 14 TNHH Trách nhiệm hữu hạn
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 1.1. Số khách du lịch quốc tế đến Việt Nam giai đoạn 2005 - 2012 ............ 27 Bảng 1.2. Doanh thu từ khách du lịch giai đoạn 2005 – 2012.............................. 27 Bảng 2.1. Lượng khách du lịch đến Ninh Bình, giai đoạn 2005 – 2012 ............... 57 Bảng 2.2. Cơ sở lưu trú tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005 – 2012 ........................... 61 Bảng 2.3. Lao động trong ngành du lịch tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005- 2012 ....................................................................................................... 63 Bảng 2.4. Hiện trạng chất lượng lao động ngành du lịch Ninh Bình giai đoạn 2005 – 2012 ........................................................................................... 64
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Thu nhập bình quân đầu người (theo giá thực tế) của tỉnh Ninh Bình phân theo thành thị và nông thôn, giai đoạn 2004-2012 ........... 50 Biểu đồ 2.2. Chi tiêu bình quân đầu người một tháng của tỉnh Ninh Bình theo giá thực tế phân theo thành thị và nông thôn, giai đoạn 2004 – 2012 .................................................................................................. 51 Biểu đồ 2.3. Đóng góp vào ngân sách Nhà nước của ngành du lịch tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005-2013 ................................................................. 55 Biểu đồ 2.4. Cơ cấu khách du lịch quốc tế theo thị trường đến Ninh Bình năm 2012 .................................................................................................... 58 Biểu đồ 2.5. Doanh thu du lịch tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005 – 2012 ................. 60 Biểu đồ 2.6. Cơ cấu (%) CSLT đã được xếp hạng và chưa xếp hạng của tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005 – 2012 ..................................................... 62 Biểu đồ 2.7. Cơ cấu lao động trực tiếp và gián tiếp của tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2005 – 2012 ............................................................................... 64
DANH MỤC CÁC BẢN ĐỒ 1. Bản đồ hành chính tỉnh Ninh Bình 2. Bản đồ tài nguyên du lịch tỉnh Ninh Bình 3. Bản đồ thực trạng khai thác các điểm, tuyến du lịch tỉnh Ninh Bình
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Được mệnh danh là “ngành công nghiệp không khói”, du lịch ra đời và nhanh chóng hội nhập vào nền kinh tế. Nó trở thành một ngành có thế mạnh đặc biệt, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Phát triển du lịch không chỉ tận dụng triệt để tài nguyên, tạo ra nhiều việc làm, nâng cao đời sống nhân dân mà quan trọng hơn, du lịch đã trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội. Ngành du lịch đang thực sự trở thành “con gà đẻ trứng vàng” của nền kinh tế. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch thế giới, trong những năm gần đây, du lịch Việt Nam đang từng bước tỏa sáng và khẳng định thương hiệu của mình trên trường quốc tế. Điều này được minh chứng bằng rất nhiều sự kiện nổi bật như các lễ hội du lịch theo chủ đề được tổ chức tại các vùng miền như Festival Hoa Đà Lạt, Festival Huế, Lễ hội bắn pháo hoa quốc tế Đà Nẵng (được tổ chức hàng năm), Lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội (2010), Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) được công nhận là một trong bảy Kì quan Thiên nhiên thế giới (2012), Festival Đờn ca tài tử Bạc Liêu (2014) … Ninh Bình là một tỉnh nằm ở cực Nam của Đồng bằng sông Hồng, được đánh giá là vùng đất giàu tiềm năng về du lịch như vị trí địa lí thuận lợi, điều kiện tự nhiên phong phú, là vùng đất “địa linh nhân kiệt” với bề dày lịch sử lâu đời, là Kinh đô xưa của các triều đại Đinh và Tiền Lê. Chính thiên nhiên, lịch sử, con người nơi đây đã tạo cho Ninh Bình những cảnh quan cực kì hấp dẫn cả về tự nhiên lẫn văn hóa, xã hội, không chỉ mang ý nghĩa địa phương mà còn có ý nghĩa mang tầm quốc gia và quốc tế như: Vườn quốc gia Cúc Phương, Khu du lịch sinh thái Tràng An, Tam Cốc – Bích Động, Cố đô Hoa Lư, Nhà thờ đá Phát Diệm … Mặc dù tiềm năng phát triển du lịch to lớn như vậy, nhưng trong những năm qua, việc phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình nhìn chung vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng hiện có. Điều này thể hiện qua tỉ trọng đóng góp của ngành du lịch còn khá thấp trong cơ cấu kinh tế, hiện tượng sử dụng lãng phí tài nguyên vẫn
2 đang diễn ra. Do đó, muốn du lịch Ninh Bình đi vào quỹ đạo chung của sự phát triển, cần phải khai thác triệt để tài nguyên và thế mạnh trong vùng để tạo ra những sản phẩm du lịch đặc trưng hấp dẫn. Với tư cách là người con của quê hương Ninh Bình giàu đẹp và nhiều truyền thống, cùng với niềm tự hào về quê hương mình, xuất phát từ thực tế trên tôi luôn mong muốn góp sức vào việc thúc đẩy sự phát triển ngành du lịch của tỉnh nhà, trong khả năng cho phép, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình: thực trạng và giải pháp” nhằm góp phần tìm ra lời giải đáp cho bài toán phát triển du lịch một cách bền vững ở tỉnh Ninh Bình trong thời gian tới, tương xứng với tiềm năng và lợi thế sẵn có. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài - Mục tiêu: Trên cơ sở tổng quan các nghiên cứu đã có về lí luận cũng như thực tiễn và vận dụng vào địa bàn tỉnh Ninh Bình, mục tiêu chủ yếu của đề tài là tìm hiểu tình hình phát triển du lịch trong giai đoạn 2005 – 2012 để từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm khai thác ngành này có hiệu quả và bền vững ở vùng đất cố đô. - Nhiệm vụ: + Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài và vận dụng chúng vào nghiên cứu ở tỉnh Ninh Bình (vị trí địa lí, tài nguyên du lịch, dân cư lao động .v.v…) ảnh hưởng đến việc phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình. + Đánh giá thực trạng phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình theo ngành và theo lãnh thổ. + Đề xuất các giải pháp để phát triển hơn nữa ngành du lịch tỉnh Ninh Bình trong thời gian tới. 3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài - Về nội dung: Đề tài chủ yếu tập trung vào nghiên cứu, phân tích về tài nguyên du lịch, thực trạng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật, cũng như về số khách, doanh thu và lao động ngành du lịch trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm phát triển hiệu quả hơn du lịch của tỉnh Ninh Bình trong thời gian tới.
3 - Về không gian: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi tỉnh Ninh Bình và trong mối quan hệ với các vùng phụ cận. - Về thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu chủ yếu trong giai đoạn 2005 – 2012, định hướng đến năm 2020. 4. Lịch sử nghiên cứu đề tài ở Việt Nam 4.1. Trong lĩnh vực nghiên cứu Từ lâu, du lịch đã trở thành một ngành kinh tế quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, việc nghiên cứu phát triển du lịch đã và đang được nhiều cơ quan chức năng cũng như các nhà khoa học đặc biệt quan tâm. Từ năm 1988, Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch đã được thành lập, trực thuộc Tổng cục Du lịch (thuộc Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ngày nay). Viện có chức năng nghiên cứu xây dựng chiến lược, quy hoạch, cơ chế chính sách quản lý, phát triển du lịch phục vụ công tác quản lý nhà nước về du lịch. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Viện này là xây dựng hoặc tham gia xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch tổng thể phát triển du lịch; các chương trình, đề án, dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật về du lịch. Một trong số các đề tài do Viện chủ trì đáng chú ý nhất là Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 v.v… Bên cạnh đó, các nhà Địa lí học hàng đầuViệt Nam như: Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ, Vũ Đình Hòe, Đặng Duy Lợi, Phạm Trung Lương ... cũng có rất nhiều các công trình nghiên cứu về du lịch. Một số trong các công trình đó là Địa lí du lịch Việt Nam (Nguyễn Minh Tuệ chủ biên, NXB Giáo dục, 2010), Tổ chức lãnh thổ du lịch (Lê Thông chủ biên, NXB Giáo dục, 1998), Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam (Phạm Trung Lương chủ biên, NXB Giáo dục, 2000), Nhập môn khoa học du lịch (Trần Đức Thanh, NXB ĐHQG Hà Nội, 2000) v.v… Một số địa phương trong cả nước cũng đã xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của tỉnh với sự tham gia của các chuyên gia ở Viện nghiên cứu và Phát triển Du lịch, Sở Văn hóa – Thể thao – Du lịch như: Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh …
4 4.2. Trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo Trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo có rất nhiều đề tài luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ chuyên ngành Địa lí học nghiên cứu về du lịch dưới góc độ địa lí học. -Luận án tiến sĩ: + Phát triển du lịch Thành phố Hồ Chí Minh với việc khai thác tài nguyên du lịch ở vùng phụ cận (Đỗ Quốc Thông, 1998); + Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Sơn La (Đỗ Thị Mùi, 2010); + Phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận thông qua vấn đề phát triển bền vững (Luận án bảo vệ ở Khoa Địa lí trường ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh của cô La Nữ Ánh Vân, 2013) v.v… -Luận văn thạc sĩ: + Tiềm năng, hiện trạng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Cao Bằng (Vũ Khắc Quang, 2005); + Phát triển du lịch tỉnh Hải Dương: Tiềm năng, hiện trạng và giải pháp (Đỗ Ngọc Hương, 2010); + Hiện trạng và định hướng phát triển du lịch tỉnh Hà Tĩnh (Dương Thị Hải Yến, 2014) v.v… 4.3. Các nghiên cứu về du lịch tỉnh Ninh Bình Đối với tỉnh Ninh Bình cũng có một số công trình nghiên cứu dưới nhiều góc độ. Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình đã được xây dựng lần đầu tiên vào nửa sau thập niên 90 của thế kỉ XX. Các nghiên cứu khác cũng được triển khai dưới góc độ kinh tế, văn hóa, quản lí … Việc tổng quan các nghiên cứu đã có về tỉnh Ninh Bình đã giúp tôi chọn được đề tài mà không trùng lặp với các nghiên cứu (hoặc luận án, luận văn) trước đó. 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu của đề tài 5.1. Quan điểm nghiên cứu: 5.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Quan điểm này chỉ ra rằng, khi nghiên cứu một vấn đề cụ thể nào đó phải đặt nó trong vị trí tương quan với các vấn đề, các yếu tố trong hệ thống cao hơn và
5 trong cấp phân vị thấp hơn. Theo quan điểm này, du lịch tỉnh Ninh Bình là một bộ phận trong hệ thống lớn hơn là Vùng du lịch Đồng bằng sông Hồng nói riêng, các vùng phụ cận cũng như hệ thống du lịch của cả nước nói chung. Bên cạnh đó, du lịch Ninh Bình lại được cấu trúc bởi nhiều khu, nhiều điểm du lịch (các khu các điểm du lịch này lại được cấu trúc bởi nhiều phân khu, nhiều thành phần khác nhau) với những chức năng và vai trò khác nhau như: du lịch tâm linh, du lịch hang động sinh thái, du lịch hướng về cội nguồn lịch sử hoặc du lịch về các lĩnh vực văn hóa khác (ẩm thực, âm nhạc, …) Vì vậy, nghiên cứu sự phát triển của du lịch tỉnh Ninh Bình cần quan tâm đến chiến lược, mục tiêu và sự phát triển không chỉ của toàn ngành du lịch Ninh Bình mà còn chú ý nghiên cứu sự phát triển du lịch của cả vùng Đồng bằng sông Hồng cũng như một số vùng phụ cận để thống kê được một cách tổng thể và chính xác nhất về sự phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình. 5.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ Việc nghiên cứu, đánh giá các nguồn lực du lịch thường được nhìn nhận trong mối quan hệ về mặt không gian hay lãnh thổ nhất định để đạt được những giá trị đồng bộ về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Bởi vì, hệ thống lãnh thổ du lịch được xem như là một hệ thống được tạo thành bởi nhiều thành tố có mối quan hệ qua lại thống nhất và hoàn chỉnh: tự nhiên, văn hóa, lịch sử, con người… Mỗi khu, mỗi điểm du lịch đều bao gồm nhiều thành phần, nhiều tính chất được phân bố trong những không gian cụ thể và trên các lãnh thổ nhất định. Để mang lại hiệu quả cao trong việc tổ chức, kinh doanh du lịch, cần thấy được mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa các yếu tố trong cùng một lãnh thổ, tìm ra sự khác biệt và thấy được lợi thế so sánh của nó trong mối quan hệ với các hệ thống lãnh thổ khác. Lãnh thổ du lịch Ninh Bình được hình thành trên cơ sở hợp nhất nhiều bộ phận khác nhau nằm trên cùng một không gian lãnh thổ của các huyện, thành phố của tỉnh Ninh Bình. Trong đó, mỗi bộ phận có đặc trưng và thế mạnh riêng, phù hợp với từng loại hình du lịch cụ thể. Sự hợp nhất các thành phần này với các thành tố tự nhiên, kinh tế, xã hội của chúng tạo nên một hệ thống lãnh thổ có tiềm năng du
6 lịch rất phong phú, đa dạng và đặc sắc, tạo tiền đề cho sự phát triển du lịch tại tỉnh Ninh Bình. 5.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh Là một vùng đất địa linh nhân kiệt, Ninh Bình vốn từng là Cố đô của nước ta. Trải qua hàng nghìn năm xây dựng phát triển, đến nay, Ninh Bình đã có một bề dày lịch sử và hiện vẫn đang không ngừng vươn lên với những nét đặc sắc của riêng mình về tự nhiên, văn hóa, xã hội và con người. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh được áp dụng trong việc nghiên cứu đề tài góp phần tìm hiểu thực trạng quá trình phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể, từ đó đề xuất những giải pháp góp phần thúc đẩy du lịch Ninh Bình phát triển một cách hiệu quả và bền vững hơn. 5.1.4. Quan điểm phát triển bền vững Hiện nay, du lịch được xem là ngành công nghiệp không khói, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, phát triển du lịch phải gắn với việc bảo vệ, giữ gìn, tôn tạo cảnh quan môi trường để phát triển bền vững. Do đó, cần có biện pháp tổ chức, quản lý chặt chẽ để ngăn ngừa những ảnh hưởng tiêu cực từ các hoạt động du lịch đến môi trường tự nhiên và môi trường văn hóa xã hội trên địa bàn du lịch. Đối với việc phát triển du lịch của cả nước nói chung, của Ninh Bình nói riêng, trên quan điểm phát triển bền vững, cần thiết phải xây dựng được một kế hoạch chiến lược để phát triển du lịch. Đặc biệt là trong vấn đề quy hoạch, cải tạo tự nhiên và phát triển kinh doanh du lịch, cần phải được thực hiện trong một giới hạn nhất định, tránh làm tổn hại đến môi trường cảnh quan, môi trường sinh thái tự nhiên của khu vực. Đi đôi với mục tiêu phát triển kinh tế cần có kế hoạch bảo vệ môi trường, tái định cư cho nhân dân trong vùng quy hoạch du lịch. Trong quá trình khai thác du lịch cần phải quản lý, bảo vệ môi trường một cách chặt chẽ, hiệu quả. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: 5.2.1. Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu Không riêng gì luận văn cao học mà đối với hầu hết các công trình nghiên cứu khoa học nói chung, phương pháp thu thập, tổng hợp, phân tích tài liệu, xử lí số liệu
7 thống kê được coi là một phương pháp phổ biến và cực kì quan trọng. Việc vận dụng phương pháp này nhằm đảm bảo tính kế thừa những nghiên cứu trước đó. Bên cạnh việc thu thập các dữ liệu từ các nguồn như sách, giáo trình, báo, tạp chí chuyên ngành, các báo cáo, các đề tài nghiên cứu khoa học của tỉnh Ninh Bình, Tổng Cục Du lịch, Viện Nghiên cứu phát triển Du lịch, các thông in trên mạng internet … Các tài liệu có được trong quá trình thu thập phục vụ đề tài này hầu hết từ các nguồn chính thống như Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Bình, Cục Thống kê Ninh Bình … Các thông tin này chủ yếu thu thập từ năm 2008 đến 2012. Sau khi thu thập đầy đủ các tài liệu cần thiết, tác giả tiến hành phân tích, tổng hợp các tài liệu phục vụ cho việc đánh giá thực trạng phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình, từ đó đề xuất những giải pháp cần thiết góp phần thúc đẩy du lịch Ninh Bình phát triển hơn nữa trong thời gian tới. 5.2.2. Phương pháp phân tích, so sánh Đây cũng là một trong những phương pháp rất quan trọng, không thể thiếu được trong quá trình làm đề tài. Trong khi thực hiện đề tài về phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình, phương pháp này đã phát huy rất rõ vai trò của mình, nó giúp cho việc nhận định, đánh giá, dự báo trên cơ sở phân tích các số liệu thống kê và phép đối chiếu so sánh khoa học đạt được những kết quả nhất định. Qua việc các số liệu, các thông tin được đưa vào xử lí, phân tích, so sánh đã giúp cho việc đưa ra những kết luận, những nhận định có giá trị thực tiễn cao. 5.2.3. Phương pháp bản đồ Trong quá trình nghiên cứu của bất kì một đề tài khoa học nào về mặt không gian lãnh thổ lại không sử dụng phương pháp bản đồ. Đặc biệt là với các đề tài nghiên cứu khoa học thuộc lĩnh vực địa lí, phương pháp bản đồ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Bằng một thứ “ngôn ngữ” tổng hợp , trực quan, bản đồ trở thành một loại tư liệu cần thiết khi đánh giá tiềm năng, phân tích thực trạng phát triển du lịch của một lãnh thổ nào đó. Trong quá trình thực hiện đề tài “Phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình: Thực trạng và giải pháp”, tác giả đã sử dụng phương pháp bản đồ trên cơ sở bản đồ nền là các
8 bản đồ đã được quét dạng ảnh (bản đồ hành chính, bản đồ giao thông…) để xây dựng nên các bản đồ tổng quan, tài nguyên du lịch và hiện trạng phát triển du lịch ở Ninh Bình. 5.2.4. Phương pháp khảo sát thực địa Phương pháp khảo sát thực địa được tác giả thực hiện vào tháng ba năm 2014 tại tỉnh Ninh Bình. Phương pháp này nhằm tìm hiểu giá trị tài nguyên du lịch, các điều kiện tự nhiên, xã hội, cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ du lịch của đối tượng nghiên cứu. Qua việc khảo sát thực địa tại địa phương Ninh Bình đã giúp tác giả đánh giá được một cách khá chính xác về thực trạng phát triển du lịch tại địa phương này, đó cũng là cơ sở thực tế giúp tác giả đề xuất được một số giải pháp phát triển du lịch phù hợp với địa phương. 5.2.5. Phương pháp dự báo Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã chủ động gặp gỡ và may mắn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo phụ trách phòng Nghiệp vụ Du lịch (thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Ninh Bình). Qua buổi tiếp xúc, không những được giúp đỡ về mặt tài liệu mà tác giả còn được trao đổi, lấy ý kiến của một số vị lãnh đạo nơi đây về tình hình phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình. Trên cơ sở các tài liệu, thông tin và ý kiến thu thập được, cùng với sự hướng dẫn tận tình của người hướng dẫn khoa học, tác giả đã tổng hợp và xử lý thông tin hiệu quả hơn. Qua đó, đưa ra được những định hướng, giải pháp phù hợp, có tính khả thi hơn đối với việc phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình. 6. Đóng góp mới của đề tài Đề tài luận văn có những đóng góp chủ yếu sau đây: - Góp phần làm sáng tỏ được cơ sở lí luận, thực tiễn theo hướng đề tài từ việc tổng quan các nghiên cứu đã có và vận dụng vào địa bàn tỉnh Ninh Bình. - Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch của tỉnh Ninh Bình, phát hiện được những thế mạnh và những hạn chế cần phải khắc phục. - Trình bày được thực trạng phát triển du lịch ở địa bàn nghiên cứu trong giai
9 đoạn 2005 – 2012 với những kết quả mà tỉnh đx đạt được và những bất cập phải giải quyết. - Đề xuất được định hướng và một số giải pháp cụ thể nhằm phát triển mạnh hơn, bền vững hơn ngành này ở Ninh Bình. 7. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển du lịch. Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình. Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình
10 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm 1.1.1.1. Du lịch Du lịch không phải là một khái niệm mới lạ. Tuy nhiên, dưới mỗi góc độ nghiên cứu và tiếp cận khác nhau sẽ có những cách hiểu khác nhau về du lịch. Điều này thật đúng với nhận định của GS.TS. Berneker - một trong những chuyên gia hàng đầu về du lịch thế giới - rằng: “Đối với du lịch, có bao nhiêu tác giả nghiên cứu thì có bấy nhiêu định nghĩa” [15]. Dưới góc độ địa lý du lịch, I.I.Pirogionic (1985) cho rằng: “Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian rỗi liên quan với sự di chuyển và lưu trú tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi, chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức – văn hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên, kinh tế và văn hóa” [19]. Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) định nghĩa: “Du lịch bao gồm tất cả các hoạt động của một cá nhân đi đến và lưu trú tại những điểm ngoài nơi ở thường xuyên của họ trong thời gian không dài hơn một năm với mục đích nghỉ ngơi, công vụ và mục đích khác” [15] Ở Việt Nam, thuật ngữ du lịch được định nghĩa tại Điều 4 của Luật Du lịch (2005) như sau: “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định” [8]. 1.1.1.2. Sản phẩm du lịch Luật Du lịch Việt Nam (2005) nêu rõ: “Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch” [8]. Sản phẩm du lịch là một quá trình "trực tiếp" cho phép các doanh nghiệp và các cơ quan du lịch xác định khách hàng hiện tại và tiềm năng, ảnh hưởng đến ý