Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Một số biện pháp tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy bài luyện tập, ôn tập phần Hữu cơ lớp 11 trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Đinh Thị Thu Hiền<br /> <br /> MỘT SỐ BIỆN PHÁP TÍCH CỰC HOÁ<br /> HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH KHI<br /> DẠY BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP PHẦN<br /> HỮU CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> TP HỒ CHÍ MINH – 2011<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Đinh Thị Thu Hiền<br /> <br /> MỘT SỐ BIỆN PHÁP TÍCH CỰC HOÁ<br /> HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH KHI<br /> DẠY BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP PHẦN<br /> HỮU CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br /> Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn hóa học<br /> Mã số: 60 14 10<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> PGS.TS. TRẦN THỊ TỬU<br /> <br /> TP HỒ CHÍ MINH – 2011<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Sau nhiều khó khăn, luận văn này đã được hoàn thành bởi sự nỗ lực của bản thân tác<br /> giả, sự khích lệ và giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, bạn bè, anh chị em đồng nghiệp,<br /> các em học sinh và những người thân trong gia đình.<br /> Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo hướng dẫn - PGS.TS Trần Thị Tửu và<br /> thầy – PGS. TS Trịnh Văn Biều đã khuyến khích, động viên và tận tình chỉ dẫn tôi trong suốt<br /> quá trình xây dựng đề cương và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các<br /> thầy cô giáo khoa Hóa trường ĐHSP TPHCM, trường ĐHSP Hà Nội đã truyền đạt cho<br /> chúng tôi nhiều kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong quá trình học tập cũng như đã nhiệt<br /> tình giúp đỡ, giải đáp những khó khăn thắc mắc trong quá trình chúng tôi thực hiện luận<br /> văn tốt nghiệp này.<br /> Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo đồng nghiệp và các em học<br /> sinh ở các trường trung học phổ thông đã giúp tôi trong quá trình tiến hành điều tra thực tế<br /> và thực nghiệm sư phạm.<br /> Xin gửi lời cảm ơn Phòng Sau đại học - trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí<br /> Minh, đã tạo điều kiện thuận lợi để luận văn được hoàn thành đúng tiến độ.<br /> Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 12, năm 2011<br /> Tác giả luận văn<br /> <br /> Đinh Thị Thu Hiền<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. 1<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ 3<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 4<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 7<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ........................................................................................ 7<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2. Một số vấn đề về tích cực hóa hoạt động nhận thức [27][38] ................................ 8<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.1. Hoạt động nhận thức của học sinh ................................................................................... 8<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.2. Tính tích cực nhận thức.................................................................................................... 8<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.3. Những biểu hiện của tính tích cực nhận thức .................................................................. 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.4. Một vài đặc điểm của tính tích cực nhận thức ................................................................. 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.5. Tích cực hóa hoạt động nhận thức ................................................................................... 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3. Dạy học các bài luyện tập, ôn tập ........................................................................... 11<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng của các bài luyện tập, ôn tập [8],[17] ..................................... 11<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.2. Bài luyện tập, ôn tập trong chương trình hóa học phổ thông ......................................... 13<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.3. Các phương pháp dạy học trong giờ luyện tập, ôn tập .................................................. 14<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giờ luyện tập, ôn tập ......................................... 21<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4. Thực trạng dạy học bài luyện tập, ôn tập ơ trường trung học phổ thông ......... 28<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................................... 28<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát................................................................................ 29<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.3. Kết quả khảo sát ............................................................................................................. 29<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> Kết luận chương 1 .................................................................................................... 35<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG NHẬN<br /> THỨC CỦA HỌC SINH TRONG CÁC BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP ............... 37<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1. Cơ sở khoa học của các biện pháp tích cực hóa hoạt động nhận thức của học<br /> sinh trong các bài luyện tậP, ôn tập .............................................................................. 37<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.1. Các nguyên tắc của việc dạy học [20] ......................................................................... 37<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.2. Đặc trưng của phương pháp dạy học hóa học [12] ................................................... 37<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.3. Đặc điểm của kiểu bài ôn tập, luyện tập [8], [12] ...................................................... 38<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.4. Đặc điểm của việc hoàn thiện kiến thức kĩ năng, kĩ xảo [12] ................................... 39<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.5. Quan hệ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học [15] ................................. 39<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2. Một số biện pháp tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong các bài<br /> luyện tập, ôn tập.............................................................................................................. 40<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.1. Biện pháp 1: Sử dụng sơ đồ tư duy để tích cực hóa hoạt động của học sinh ................. 41<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.2. Biện pháp 2: Sử dụng phương pháp grap dạy học ......................................................... 48<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.3. Biện pháp 3: Sử dụng hệ thống bài tập .......................................................................... 50<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.4. Biện pháp 4: Sử dụng algorit dạy học ............................................................................ 52<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.5. Biện pháp 5: Sử dụng hình thức nhóm học tập (học tập hợp tác theo nhóm) ................ 54<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.6. Biện pháp 6: Sử dụng phiếu học tập .............................................................................. 56<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.7. Biện pháp 7: Sử dụng trò chơi để kích thích hứng thú học tập ...................................... 57<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.8. Biện pháp 8: Sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học tích cực .............................. 63<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3. Hệ thống bài tập để tích cực hóa hoạt động nhận thức dùng cho các bài ôn,<br /> luyện tập phần hóa hữu cơ 11 cơ bản ........................................................................... 67<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.1. Bài tập Đại cương hóa hữu cơ ....................................................................................... 67<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.2. Bài tập hidrocacbon ....................................................................................................... 69<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.3. Bài tập Dẫn xuất halogen – Ancol – Phenol .................................................................. 77<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.4. Bài tập Anđêhit – Xeton – Axit cacboxylic ................................................................... 82<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4. Nguyên tắc, qui trình thiết kế giáo án bài luyện tập, ôn tập theo hướng tích cực<br /> hóa hoạt động nhận thức của học sinh ......................................................................... 85<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.1. Nguyên tắc thiết kế giáo án bài luyện tập, ôn tập .......................................................... 85<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.2. Mục tiêu và các yêu cầu cần đạt được khi thiết kế giáo án bài luyện tập, ôn tập ......... 86<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.3. Qui trình thiết kế giáo án bài luyện tập, ôn tập .............................................................. 87<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5. Một số giáo án thực nghiệm phần hóa hữu cơ lớp 11 cơ bản .............................. 88<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.1. Giáo án bài 24: “Luyện tập HỢP CHẤT HỮU CƠ, CÔNG THỨC PHÂN TỬ, CÔNG<br /> THỨC CẤU TẠO” .................................................................................................................. 88<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.2. Giáo án bài 27: “Luyện tập ANKAN – XICLOANKAN” ........................................... 93<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.3. Giáo án bài 38: Luyện tập HỆ THỐNG HÓA VỀ HIDROCACBON ....................... 102<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.4. Giáo án bài 46: “Luyện tập ANĐÊHIT – XETON – AXIT CACBOXYLIC” .......... 111<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 118<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM......................................................... 119<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.1. Mục đích thực nghiệm ........................................................................................... 119<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.2. Nội dung thực nghiệm ........................................................................................... 119<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.3. Đối tượng thực nghiệm.......................................................................................... 119<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 120<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.5. Kết quả thực nghiệm ............................................................................................. 122<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> Kết luận chương 3 ......................................................................................................... 128<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................ 129<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> PHỤ LỤC ................................................................................................................ 135<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br />