Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường tiểu học tỉnh Bình Phước và một số giải pháp

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

130
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường tiểu học tỉnh Bình Phước và một số giải pháp được thực hiện nhằm mục tiêu đánh giá đúng thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở tỉnh Bình Phước, từ đó đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường tiểu học tỉnh Bình Phước và một số giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...o0o... NGUYỄN THỊ NHỊ THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH BÌNH PHƯỚC VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh 2006
LỜI CẢM ƠN Để thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được những ủng hộ của nhiều tổ chức và cá nhân. Tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Khoa học Công nghệ (Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã chấp nhận và tạo điều kiện cho tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin Trân trọng cảm ơn Dự án Phát triển Giáo viên Tiểu học đã chấp nhận và tạo điều kiện cho tôi được tham khoa học. Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Bùi Ngọc Oánh, giảng viên trường Đại học (Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã hướng dẫn tôi thực hiện luận văn. Tôi xin trân trọng cám ơn quý thầy cô đã giảng d ạ y và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở GD - ĐT Bình Phước; Phòng Giáo dục các huyện thị, cán bộ quản lý và giáo viên các trường tiểu học trong tỉnh đã cung cấp tài liệu và có những ý kiến quỷ báu để tôi thực hiện luận văn. Cuối cùng, vì trình độ, năng lực còn hạn chế nên luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong các đồng nghiệp, Hội đồng chấm luận văn góp ý , phê bình những thiếu sót trong luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! 3
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ........................................................................................3 MỤC LỤC ..............................................................................................4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...................................................6 DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................7 MỞ ĐẦU.................................................................................................8 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................ 8 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI .............................................. 10 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU....................................................................... 10 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU ................................... 10 5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ...................................................................... 11 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI ..................................................................................... 11 7. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................... 11 8. CÂU TRÚC LUẬN VĂN ............................................................................ 13 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ....................................14 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề : .................................................................... 14 1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài: ........................................... 16 1.2.1 Một số khái niệm cơ bản liên quan trực tiếp đến đề tài:...................... 16 1.2.2. Đặc điểm hoạt động quản lý trong nhà trường tiểu học: .................... 22 1.2.3. Người cán bộ quản lý trường tiểu học ................................................ 26 1.2.4. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học : ........................... 31 Chương 2 : THỰC TRẠNG VỀ ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH BÌNH PHƯỚC ..................................36 2.1. Khái quát tình hình giáo dục trên địa bàn tỉnh Bình Phước ............... 36 2.1.1. Khái quát chung .................................................................................. 36 2.1.2. Tình hình giáo dục tiểu học : .............................................................. 37 2.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước 41 2.2.1. Quy mô về số lượng, trình độ đào tạo các mặt: .................................. 41 4
2.2.2. Thực trạng phẩm chất, năng lực của đội ngũ CBQL .......................... 43 2.2.3. Thực trạng hoạt động quản lý nhà trường của đội ngũ CBQL ........... 49 2.2.4 Đánh giá chung về ưu điểm, nhược điểm của đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học của tỉnh. ............................................................................... 57 2.2.5. Phân tích nguyên nhân. ....................................................................... 59 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH BÌNH PHƯỚC ..............63 3.1. Đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước........................................................................................ 63 3.1.1. Cơ sở đề xuất các giải pháp: ............................................................... 63 3.1.2. Các giải pháp đề xuất: ......................................................................... 67 3.2. Ý kiến về các giải pháp do đề tài đề xuất. .............................................. 85 3.2.1. Tính cấp thiết của các giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước...................................................................................... 85 3.2.2. Tính khả thi của các giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước...................................................................................... 87 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................90 1. Kết luận:....................................................................................................... 90 2. Kiến nghị:..................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................95 PHỤ LỤC .............................................................................................98 5
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý GV Giáo viên ĐDDH Đồ dùng dạy học CSVC Cơ sở vật chất GD-ĐT Giáo dục - Đào tạo TTGDTX Trung tâm Giáo dục thường xuyên PHHS Phụ huynh học sinh 6
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2. 1 : Thống kê số trường của các ngành học tỉnh Bình Phước Bảng 2.2 : Thống kê số học sinh của các ngành học tỉnh Bình Phước Bảng 2.3 : Thống kê số học sinh tiểu học của tỉnh Bình Phước năm học 2005 - 2006 Bảng 2.4 : Thông kê xếp loại Hạnh kiểm và Học lực học sinh tiểu học của tỉnh Bình Phước năm học 2005 - 2006 Bảng 2.5 : Bảng theo dõi cơ cấu về giới tính của đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước năm học 2005 - 2006 Bảng 2.6 : Bảng theo dõi vê trình độ đào tạo của đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước năm học 2005 - 2006 Bảng 2.7 : Bảng theo dõi cơ câu vê độ tuổi của đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước năm học 2005 - 2006 Bảng 2.8 : Ý kiến về các phẩm chất của đội ngũ CBQL các trường tiểu học tỉnh Bình Phước Bảng 2.9 : Ý kiến về các năng lực của đội ngũ CBQL các trường tiểu học tỉnh Bình Phước Bảng 2.10 : Ý kiến đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý nhà trường của đội ngũ CBQL các trường tiểu học tỉnh Bình Phước Bảng 2.11: Tổng hợp kết quả thanh tra trường tiểu học của Phòng Giáo dục năm học 2005 - 2006 Bảng 3.1 : Ý kiến về mức độ cần thiết của các giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL các trường tiểu học tỉnh Bình Phước Bảng 3.2 : Ý kiến về mức độ khả thi của các giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL các trường tiểu học tỉnh Bình Phước 7
MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiến pháp năm 1992, điều 35 "Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu". Giáo dục được coi là yếu tố thúc đẩy, là đòn bẩy, là động lực của sự phát triển xã hội. Giáo dục là lĩnh vực đóng vai trò hàng đầu trong việc tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng đầy đủ đòi hỏi của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng Khoa VIII khẳng định: "khâu then chốt để thực hiện chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giáo viên cũng như cán bộ quản lý giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ". Quan điểm của Đảng cộng sản và Nhà nước Việt Nam luôn thể hiện sự đánh giá một cách nhất quán, Đảng luôn xem giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là nhân vật trung tâm, đội ngũ cốt cán góp phần quyết định chất lượng giáo dục "Đổi mới cơ chế quản lý, bồi dưỡng cán bộ, sắp xếp, chấn chỉnh và nâng cao năng lực của bộ máy quản lý giáo dục đào tạo" (Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương khóa VIII) Từ rất sớm vấn đề cán bộ và công tác cán bộ đã được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của chế độ, là khâu then chốt trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa VIII đã đề ra phương hướng xây dựng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ với mục tiêu : "Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức các cấp từ trung ương đến cơ sở, đặc biệt là cán bộ đứng đầu, có phẩm chất và năng lực, có bản lĩnh chính trị vững vàng trên cơ sở lập trường giai cấp công nhân, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đảm bảo sự chuyển tiếp liên tục và vững vàng giữa các thế hệ cán bộ nhằm thực hiện thắng 8
lợi nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giữ vững độc lập tự chủ, đi lên chủ nghĩa xã hội..." Xuất phát từ quan điểm cán bộ là nhân tố quyết định thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng, "là cái gốc của mọi công việc", Đảng và Nhà nước ta luôn chăm lo, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức gắn với giải quyết nhiệm vụ chính trị trong từng giai đoạn cách mạng. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2001 - 2010 đã nêu rõ : để đáp ứng yêu cầu về con người và nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cần tạo chuyển biến cơ bản về giáo dục. Mục tiêu của Chiến lược phát triển giáo dục 2001 — 2010 đưa ra các giải pháp, có giải pháp phát triển đội ngũ nhà giáo, đổi mới phương pháp giáo dục; đổi mới quản lý giáo dục. Trong đó, đổi mới chương trình giáo dục, phát triển đội ngũ nhà giáo là các giải pháp trọng tâm; đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá. Trong thời gian vừa qua Trung ương Đảng, Chính phủ đã ban hành các chỉ thị, phê duyệt đề án về xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cho chúng ta thấy được sự quan tâm cũng như sự cần thiết của việc xây dựng đội ngũ ngành Giáo dục. Tiểu học là bậc học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách của con người. Trên từng chặng đường phát triển, sự lớn mạnh của đội ngũ cán bộ, giáo viên tiểu học luôn là nhân tố quan trọng góp phần to lớn tạo nên chất lượng giáo dục tiểu học. Trong đó đội ngũ cán bộ quản lý chính là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục - đào tạo, đáp ứng yêu cầu mới của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bình Phước là tỉnh mới tái lập (01/01/1997). Là tỉnh miền núi khó khăn, đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học nói riêng trong những năm trước đây phần lớn vừa thiếu về số lượng vừa yếu về trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Đáp ứng nhu cầu trường lớp tiểu học phát triển nhanh, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng hầu hết chọn từ đội ngũ giáo viên có 9
năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức tốt, chưa qua đào tạo, bồi dưỡng, nhìn chung đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước còn thiếu, yếu. Nhằm phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi, xây dựng trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, đáp ứng được đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông thì việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học là hết sức cần thiết cho việc phát triển sự nghiệp giáo dục - đào tạo của tỉnh. Xuất phát từ những vấn đề trên tôi chọn nghiên cứu đề tài : Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường tiểu học tình Bình Phước và một số giải pháp. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá đúng thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ở tỉnh Bình Phước luận văn đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ này. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Một số vấn đề cơ sở lý luận của đề tài 3.2. Thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước. Phân tích nguyên nhân của thực trạng. 3.3. Đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài: - Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường tiểu học tỉnh Bình Phước. - Những giải pháp xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước . 4.2. Khách thể nghiên cứu của đề tài: - Đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học trong tỉnh Bình Phước. - CBQL phụ trách tiểu học của các phòng Giáo dục. 10
- Các trường tiểu học trong tỉnh. 5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học của tỉnh Bình Phước chưa ổn định, trình độ đào tạo không đồng đều, nhiều trình độ và nguồn đào tạo khác nhau, còn hạn chế về trình độ nghiệp vụ quản lý. Nếu có các giải pháp thích hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ này. 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI Đề tài nghiên cứu thực trạng và giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý (hiệu trưởng và phó hiệu trưởng) trường tiểu học tỉnh Bình Phước về : - Không gian : địa bàn tỉnh Bình Phước : các phòng Giáo dục, các trường tiểu học và các cơ quan liên quan. - Thời gian : từ năm học 1997 - 1998 đến năm học 2005 - 2006. 7. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu : Tham khảo sách, báo, các bài viết, các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, các văn bản của Sở, Phòng Giáo dục. 7.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu : - Phiếu trưng cầu ý kiến dành cho lãnh đạo, Chánh thanh tra, trưởng phòng Tổ chức cán bộ, Giáo dục tiểu học, chuyên viên phụ trách tiểu học của Sở GD- ĐT; Lãnh đạo, chuyên viên phụ trách tiêu học Phòng Giáo dục; dành cho hiệu trưởng, trưởng phòng đào tạo trường Cao đẳng sư phạm : 23 Nội dung hỏi về thực trạng đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước : mức độ đầy đủ, trình độ đào tạo, phẩm chất, năng lực và các hoạt động quản lý trường tiểu học của đội ngũ đồng thời xin ý kiến về mức độ cần thiết của các phẩm chất, năng lực ; mức độ cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề tài đề xuất. - Phiếu trưng cầu ý kiến dành cho 200 CBQL trường tiểu học và 150 giáo viên tiểu học. 11
Nội dung hỏi về thực trạng đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bình Phước : phẩm chất, năng lực và các hoạt động quản lý trường tiểu học của đội ngũ đồng thời xin ý kiến về mức độ cần thiết của các phẩm chất, năng lực ; mức độ cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề tài đề xuất. 7.3. Phương pháp phỏng vấn : - Phỏng vấn lãnh đạo, Chánh thanh tra, trưởng phòng Giáo dục tiểu học, Phó phòng Tổ chức cán bộ ngành GD - ĐT của tỉnh, huyện thị. Nội dung phỏng vấn là những vấn đề về những thuận lợi, khó khăn, mặt mạnh, thực trạng đội ngũ ; thực trạng công tác xây dựng đội ngũ CBQL trường tiểu học. Xin ý kiến về các giải pháp do đề tài đề xuât. - Đàm thoại với CBQL, GV trường tiểu học. Nội dung trao đổi là những vần đề liên quan đến đội ngũ CBQL . 7.4. Dựa vào phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu : * Các câu hỏi về phẩm chất, năng lực và hoạt động quản lý nhà trường của đội ngũ đánh giá các mức độ với thang điểm : : - Rất cần hoặc Rất tốt: 4 điểm - Cần thiết hoặc Tốt: 3 điểm - Ít cần hoặc Trung bình : 2 điểm - Không cần hoặc Yếu : 1 diêm Câu hỏi về các giải pháp đề xuất đánh giá các mức độ với thang điểm : - Rất cần hoặc Rất khả thi: 3 điểm - Cần thiết hoặc Khả thi: 2 điểm - Chưa cần thiết hoặc Không khả thi: 1 điểm + Tính trung bình (Mean) + Tính tỉ lệ % Qua đó đưa ra các bảng số liệu 2 chiều : Thông qua tần số để tính M, theo từng nhóm đánh giá (MI) , của cả nhóm về từng nội dung (M2). Đồng thời qua tỉ lệ % theo các nhóm đánh giá để so sánh việc đánh giá của từng nhóm về các nội 12
dung và có nhận định tổng quát về thực trạng đội ngũ hoặc các giải pháp do đề tài đề xuât. 8. CÂU TRÚC LUẬN VĂN Mở đầu Chương 1 : Cơ sở lý luận của đề tài 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. 1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan trực tiếp đến đề tài 1.2.2. Đặc điểm hoạt động quản lý trong nhà trường tiểu học 1.2.3. Người cán bộ quản lý trường tiểu học 1.2.4. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học Chương 2 : Thực trạng đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học tỉnh Bình Phước 2.1. Khái quát tình hình giáo dục trên địa bàn tỉnh Bình Phước 2.2. Thực trạng về đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước Chương 3 : Đề xuất giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học tỉnh Bình Phước Kết luận và kiến nghị 13
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề : Vấn đề đội ngũ cán bộ quản lý và xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học nói riêng và xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung đã được Đảng và Nhà nước quan tâm. Nhiều nhà khoa học, cán bộ quản lý, trong và ngoài ngành Giáo dục và các giáo viên quan tâm nghiên cứu : - Ngày 15 tháng 6 năm 2004 , Ban chấp hành Trung ương đã ban hành Chỉ thị số 40-CT7TW về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. - Ngày 11 tháng OI năm 2005 Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm đã ký Quyết định số 09/2005/QĐ -TTg về việc phê duyệt Đề án "Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010". Mục tiêu tổng quát là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. - Ngày 18 tháng 3 năm 2004, Bộ trưởng Bộ GD - ĐT đã ký Quyết định về Chương trình hành động của ngành Giáo dục thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 BCHTW Đảng khóa IX, trong đó có ghi : Nhanh chóng triển khai thực hiện đề án Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý 14
- Cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa - Lê Vũ Hùng , Thứ trưởng Bộ GD - ĐT -Tạp chí giáo dục số 60 (tháng 6/2003). Trong đó tác giả khẳng định vai trò quan trọng của đội ngũ CBQL giáo dục. Đội ngũ CBQL không thể tự hình thành, trước đây vẫn dùng con đường "chọn tự nhiên" nhưng cách làm đúng là phải tạo ra môi trường "đào tạo hệ thống". - Phẩm chất nhân cách cán bộ quản lý giáo dục trước yêu cầu đổi mới giáo dục - TS. Trần Minh Hằng - Trường Cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo trung ương. Tác giả nêu ra 4 nhóm phẩm chất, năng lực cần thiết của đội ngũ CBQL giáo dục (về trình độ đào tạo, về phẩm chất chính trị - đạo đức, về năng lực công tác và về hiệu quả lao động). Qua các nhóm phẩm chất, năng lực này định hướng công tác bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất nhân cách CBQL giáo dục. - Năng lực quản lý và định hướng các giải pháp nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý trường học - ThS. Nguyễn Mạnh Cường - Giám đốc Trung tâm GDTX Hữu Lũng, Lạng Sơn. Tác giả nêu khái quát về năng lực, năng lực quản lý của CBQL trường học và định hướng thiết lập các giải pháp nâng cao năng lực quản lý cho CBQL trường học trong giai đoạn hiện nay. - Biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học tỉnh Bạc Liêu - Luận văn thạc sĩ (TP Hồ Chí Minh - 2000) ThS. Văn Thị Tường Oanh - Bạc Liêu. Đề tài nghiên cứu thực trạng đội ngũ CBQL trường tiểu học (đi sâu nghiên cứu vê phẩm chất và năng lực), thực trạng công tác xây dựng đội ngũ của tỉnh và đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Bạc Liêu. - Một số giải pháp quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học tại tỉnh Bến Tre - Luận văn thạc sĩ (TP Hồ Chí Minh - 2000) - ThS. Nguyễn Tân Phúc – Bến Tre. Đề tài nghiên cứu thực trạng về đội ngũ hiệu trưởng (phẩm chất, năng lực), về quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học tỉnh Bến Tre và một số giải pháp quản lý phát triển đội ngũ. 15
- Biện pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý các trường mầm non tỉnh Bình Phước - Luận văn thạc sĩ (TP Hồ Chí Minh - 2000) ThS. Nguyễn Thị Nhung - Bình Phước. Đề tài nghiên cứu thực trạng đội ngũ CBQL trường mâm non (đi sâu nghiên cứu về phẩm chất và năng lực), thực trạng công tác xây dựng đội ngũ của tỉnh và đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ CBQL trường mầm non tỉnh Bình Phước. Mỗi công trình nghiên cứu trên đều đề cập đến những khía cạnh khác nhau của công tác xây dựng đội ngũ CBQL trường học. Tuy nhiên, cho đến nay, theo chúng tôi thì chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về thực trạng đội ngũ CBQL ở các trường tiêu học tỉnh Bình Phước và đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ này. 1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài: 1.2.1 Một số khái niệm cơ bản liên quan trực tiếp đến đề tài: 1.2.1.1. Khái niệm về quản lý. a ) Khái niệm chung : Khi xã hội loài người xuất hiện, một loạt các quan hệ : quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với xã hội và cả quan hệ giữa con người với chính bản thân mình xuất hiện theo. Điều này làm nảy sinh nhu cầu về quản lý. Chính vì thế quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội của lao động. Cho đến nay, về cơ bản mọi người đều cho rằng quản lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Ngày nay, nhiều người thừa nhận rằng quản lý trở thành một nhân tố của sự phát triển xã hội. Có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm quản lý: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến đổi của môi trường. [25, tr.4] 16
Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung nhằm thực hiện những mục tiêu đã dự kiến [19, tr12] Hoạt động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. [25, tr.4] Quản lý là tác động vừa có tính khoa học vừa có tính nghệ thuật vào hệ thống con người, nhằm đạt các mục tiêu kinh tế - xã hội. Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể (người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế... bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng. Đối tượng quản lý có thể trên quy mô toàn cầu, khu vực, quốc gia, ngành, đơn vị, có thể là một con người cụ thể, sự vật cụ thể. [25, tr.3] Quản lý là quá trình dựa vào quy luật khách quan vốn có của hệ thống để tác động đến hệ thống nhằm chuyển hệ thống đó sang một trạng thái mới.[1, tr.21] Có nhiều cách diễn đạt định nghĩa quản lý khác nhau, nhưng đều có những nội dung cơ bản, quản lý phải bao gồm các yếu tố sau : - Phải có ít nhất một chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động và ít nhất là một đối tượng bị quản lý tiếp nhận trực tiếp các tác động của chủ thể quản lý tạo ra và các khách thể khác chịu các tác động gián tiếp của chủ thể quản lý. Tác động có thể chỉ là một lần mà cũng có thể là liên tục nhiều lần. - Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tượng và chủ thể để tạo ra các tác động. - Chủ thể phải thực hành việc tác động. 17
- Chủ thể có thể là một người, nhiều người, còn đối tượng có thể là một hoặc nhiều người (trong tổ chức xã hội) - Như vậy, có thể khái quát: Quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đã đề ra. Sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để người bị quản lý luôn luôn hồ hởi, phấn khởi đem hết năng lực, trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội. [25,tr.4] b ) Chức năng quản lý : Chức năng quản lý là một thể thống nhất những hoạt động tất yếu của chủ thể quản lý nảy sinh từ sự phân công, chuyên môn hóa trong hoạt động quản lý nhằm thực hiện mục tiêu chung của quản lý. Quản lý có những chức năng cơ bản sau : • Chức năng kế hoạch hóa : Chức năng kế hoạch hóa là chức năng cơ bản nhất trong số các chức năng quản lý bao gồm xác định mục tiêu, xây dựng chương trình hành động và bước đi cụ thể nhằm đạt được mục tiêu trong một thời gian nhất định của một hệ thống quản lý. Thực hiện chức năng kế hoạch hóa tạo ra tầm nhìn chiến lược cho các nhà quản lý, giúp cho việc phát hiện và lựa chọn chính xác các chương trình hành động phù hợp với các nguồn lực của hệ thống, làm giảm bất trắc, hạn chế lãng phí do được tính toán sắp đặt từ trước. Đồng thời, chức năng kế hoạch hóa là căn cứ để hình thành và thực hiện các chức năng khác : tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh, kiểm tra và đánh giá. .Chức năng tổ chức : Tổ chức là xác định một cơ cấu chủ định về vai trò nhiệm vụ hay chức vụ được hợp thức hóa. Xét về mặt chức năng quản lý, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. Nhờ việc tổ chức có hiệu quả, người quản lý có thể 18
phối hợp, điều phối tốt hơn các nguồn vật lực và nhân lực. Tổ chức có vai trò to lớn trong quản lý vì: + Tổ chức làm cho các chức năng khác của hoạt động quản lý thực hiện có hiệu quả. + Từ khối lượng công việc quản lý mà xác định biên chế, sắp xếp con người. + Tạo điều kiện cho việc hoạt động tự giác và sáng tạo của các thành viên trong tổ chức, tạo nên sự phối hợp ăn khớp nhịp nhàng trong cơ quan quản lý và đối tượng quản lý. + Dễ dàng cho việc kiểm tra, đánh giá. • Chức năng điều khiển (hay chỉ đạo thực hiện): Đây là chức năng thể hiện rõ năng lực của người quản lý. Sau khi hoạch định kế hoạch và sắp xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển cho hệ thống hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Đây là quá trình sử dụng quyền lực quản lý để tác động đến các đối tượng bị quản lý một các có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng của họ hướng vào việc đạt mục tiêu chung của hệ thống. Người điều khiển hệ thống phải là người có tri thức và kỹ năng ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định. • Chức năng kiểm tra : Kiểm tra là một chức năng quản lý, thông qua đó một cá nhân, một nhóm hoặc một tổ chức theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động và tiến hành những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Một kết quả hoạt động phải phù hợp với những chi phí bỏ ra, nếu không tương ứng thì phải tiến hành những hành động điều chỉnh, uốn nắn. Kiểm tra là một quá trình gồm ba bước : + Xây dựng tiêu chuẩn, đó chính là những chỉ tiêu thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ. + Đo đạc việc thực hiện : đối chiếu, đo lường kết quả, sự thành đạt so với chuẩn mực đã đặt ra. 19
+ Điều chỉnh các sai lệch nhằm làm cho toàn bộ hệ thống đạt mục tiêu đã định. Các chức năng quản lý tạo thành một hệ thống thống nhất với một trình tự nhất định, trong đó từng chức năng vừa có tính độc lập tương đối, vừa có mối quan hệ phụ thuộc với các chức năng khác, các chức năng đan xen vào nhau trong bất kỳ chu trình quản lý nào. Việc phân chia các chức năng chỉ để nhà quản lý không bỏ sót, và khi thực hiện một chức năng nào đó phải phát huy hết ưu thế trội của nó trong chừng mực để có thể phối hợp với các chức năng khác. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục a)Khái niệm chung : Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà cho mọi người. Tuy nhiên trọng tâm vẫn là giáo dục thế hệ trẻ cho nên quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ thống giáo dục quốc dân, các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân. [25, tr.5] Quản lý giáo dục nói chung và quản lý trường học nói riêng là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học -giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất. [25, tr. 5] Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, đảm bảo sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng. [17, tr. 5] 20