Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính ở các đơn vị công trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Thanh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nhằm nâng cao tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính cho mục đích ra quyết định và đánh giá trách nhiệm giải trình đồng thời phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính ở các đơn vị công trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ MINH QUÁCH ĐÔNG GIÀM CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC ĐƠN VỊ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kế toán Mã số ngành: 60340301 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ MINH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH Ở CÁC ĐƠN VỊ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kế toán Mã số ngành: 60340301 CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƢƠNG THỊ MAI HÀ TRÂM TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : TS. DƢƠNG THỊ MAI HÀ TRÂM (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 27 tháng 03 năm 2016 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 PGS.TS. Phan Đình Nguyên Chủ tịch 2 TS. Nguyễn Quyết Thắng Phản biện 1 3 TS. Nguyễn Thị Mỹ Linh Phản biện 2 4 PGS.TS. Lê Quốc Hội Ủy viên 5 TS. Hà Văn Dũng Ủy viên, Thƣ ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn PGS.TS. Phan Đình Nguyên
TRƢỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày..… tháng….. năm 2016 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUÁCH ĐÔNG GIÀM Họ tên học viên: ..........................................................................Giới tính: ......................... Nam Ngày, tháng, năm sinh: ................................................................Nơi 19 / 10 / 1985 sinh: ......................... Cà Mau Kế toán – Kiểm toán Chuyên ngành: .............................................................................MSHV: 1441850011 ........................... I- Tên đề tài: CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH ................................................................................................................................................. Ở CÁC ĐƠN VỊ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. II- Nhiệm vụ và nội dung: ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. III- Ngày giao nhiệm vụ: (Ngày bắt đầu thực hiện LV ghi trong QĐ giao đề tài) IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: ....................................................................................... V- Cán bộ hƣớng dẫn: (Ghi rõ học hàm, học vị, họ, tên) ................................................. TS. DƢƠNG THỊ MAI HÀ TRÂM ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký)
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung nghiên cứu của toàn bộ luận văn này. Học viên thực hiện Luận văn (Ký và ghi rõ họ tên)
ii LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, Tôi xin gửi đến quý Thầy Cô ở khoa Kế toán – Tài chính – Ngân hàng; phòng Quản lý khoa học và đào tạo sau đại học – Trƣờng Đại học Công nghệ Tp. HCM; tất cả quý Thầy Cô đã truyền đạt vốn kiến thức quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trƣờng. Tôi chân thành cảm ơn TS. Dƣơng Thị Mai Hà Trâm đã tận tâm hƣớng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài luận văn. Nếu không có những lời hƣớng dẫn tận tình của cô thì tôi rất khó hoàn thành đƣợc luận văn này. Mặc dù, tôi đã cố gắng rất nhiều trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Nhƣng do hạn chế về mặt thời gian cùng với việc thiếu kinh nghiệm trong nghiên cứu nên đề tài luận văn chắc chắn còn nhiều hạn chế và thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp quý báu của quý Thầy Cô để luận văn của tôi đƣợc hoàn thiện hơn nữa. TP. HCM, tháng 01 năm 2016 Tác giả
iii TÓM TẮT Kế toán khu vực công Việt Nam hiện nay còn nhiều cách biệt so với kế toán khu vực công trên thế giới. Kế toán khu vực công Việt Nam chƣa cung cấp thông tin hữu ích cho trách nhiệm giải trình và ra quyết định.Vì vậy, kế toán khu vực công chƣa là công cụ hữu ích để quản lý, kiểm soát nguồn tài chính công. Bên cạnh đó là quá trình toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới đã hình thành các mối quan hệ quốc tế đồng thời tạo ra nhu cầu đòi hỏi thông tin đƣợc cung cấp phải có tính chuẩn mực, có khả năng so sánh và phải đƣợc quốc tế thừa nhận. Luận văn đã nghiên cứu: “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính ở các đơn vị công trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” nhằm nâng cao tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính cho mục đích ra quyết định và đánh giá trách nhiệm giải trình đồng thời phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. Tổng hợp các lý luận, thừa kế kết quả từ các nghiên cứu trƣớc đây có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến đề tài, tác giả bƣớc đầu hình thành nên các thang đo về các yếu tố ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính khu vực công ; Kết quả nghiên cứu cả 5 yếu tố: Chuẩn mực Kế toán Quốc tế, Cơ chế Tài chính công, Yêu cầu của Lãnh đạo, Giáo dục nghề nghiệp và Luật Ngân sách Nhà nƣớc đều có ảnh hƣởng tỷ lệ thuận đến hoạt động của các đơn vị khu vực công Việt Nam. Tức là khi GDNN, CCTC, LNSNN, CMQT, YCLD càng cao thì hệ thống Báo cáo tài chính của các đơn vị khu vực công Việt Nam hoạt động hiệu quả. Trong 5 yếu tố này thì yếu tố Cơ chế Tài chính công (  = 0.714) có sự ảnh hƣởng mạnh nhất đến hoạt động của hệ thống Báo cáo tài chính tại các đơn vị khu vực công Việt Nam, tiếp đến là yếu tố Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (  = 0.265), Luật Ngân sách Nhà nƣớc (  = 0.253), Giáo dục nghề nghiệp (  = 0.221) và cuối cùng là Yêu cầu của Lãnh đạo (  = 0.197). Từ kết quả nghiên cứu trên, tác giả đã đề xuất một số giải pháp có tác động trực tiếp đến các yếu tố nhằm hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính khu vực công theo hƣớng hội nhập quốc tế .
iv ABSTRACT Public Sector Accounting Vietnam now still many gaps compared with the public sector accounting in the world. Public Sector Accounting Vietnam does not provide useful information for accountability and decision. So, public sector accounting is not a useful tool for management and control of public financing. Besides the process of globalization of the world economy has formed international relationship while creating demand that information provided must be the norm, with the ability to compare and must be internationally recognized. Thesis has studied: "The factors affecting the quality financial statements in HoChiMinh city" to enhance the usefulness of information on the financial statements for purposes of making decisions and assess accountability and in line with international accounting rules. Synthesis of reasoning, inheritance results from previous studies related directly and indirectly to the subject, the author initially formed the scale of the factors that affect the financial reporting area public sector; Findings All 05 factors: International Standards, Public Finance Mechanism, Requests Prime Minister, Education and Career State Budget Law have influence proportional to the operation in the Vietnam public sector. Ie when GDNN, CCTC, LNSNN, CMQT, higher invoice system financial statements of public sector units operate effectively Vietnam. Among five factors, Public Finance Mechanisms have the greatest impact to the operation of the financial system in the Report public sector unit of Vietnam, is the most powerful factor in Public Finance Mechanisms ( = 0.714), followed by the International Standards factor (= 0.265), the Law on State Budget (= 0.253), Career Education (= 0.221) and finally the Request of the heads (= 0.197). From the results of the study, the authors have proposed a number of measures have a direct impact to the factors in order to improve the financial reporting system, the public sector towards international integration.
v MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... I LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ II TÓM TẮT .................................................................................................................III ABSTRACT ............................................................................................................. IV DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... VIII DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... IX DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH................................. X PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ....................................................................................... 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................1 3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU...................................................................................1 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................... 2 4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................2 4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 2 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................2 6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU .........................................................................3 7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................... 3 CHƢƠNG 1 ................................................................................................................4 TỔNG QUAN .............................................................................................................4 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC.................................................4 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NGOÀI NƢỚC .................................................5 1.3. NHẬN XÉT .....................................................................................................7 CHƢƠNG 2 ................................................................................................................9 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..................................................................................................9 2.1. BÁO CÁO TÀI CHÍNH KHU VỰC CÔNG THEO KHUÔN MẪU LÝ THUYẾT KẾ TOÁN KHU VỰC CÔNG QUỐC TẾ VÀ CHUẨN MỰC KẾ TOÁN CÔNG QUỐC TẾ. ...................................................................................... 9 2.1.1. Khái niệm ...................................................................................................9 2.1.2. Phân loại BCTC khu vực công...................................................................9 2.1.3 Mục đích của báo cáo tài chính cho mục đích chung của khu vực công: 11 2.1.4. Đặc tính thông tin trình bày trên báo cáo tài chính cho mục đích chung của khu vực công:..................................................................................12 2.1.5. Các nguyên tắc lập và trình bày BCTC cho mục đích chung: ..........13
vi 2.1.6 Số lượng, nội dung và kết cấu của báo cáo tài chính cho mục đích chung của khu vực công ..................................................................................... 15 2.2. CÁC LÝ THUYẾT NỀN PHỤC VỤ CHO VIỆC NGHIÊN CỨU ................16 2.2.1. Lý thuyết đại diện hay còn gọi lý thuyết ủy nhiệm (Agency Theory) .......16 2.2.2. Lý thuyết Quỹ ........................................................................................... 18 2.3. BÁO CÁO TÀI CHÍNH KHU VỰC CÔNG Ở MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM...................................................... 18 CHƢƠNG 3 ..............................................................................................................21 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................21 3.1. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................................................................21 3.2. KHUNG NGHIÊN CỨU ..............................................................................23 3.3. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ........................................................................24 3.4. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT ........................................................... 25 3.5. PHƢƠNG TRÌNH HỒI QUI ĐỀ XUẤT ........................................................ 25 3.6. NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC .....................................................................30 3.6.1. Phương pháp chọn mẫu ...........................................................................30 3.6.2. Thiết kế thang đo cho bảng câu hỏi ......................................................... 30 3.6.3. Diễn đạt và mã hoá thang đo ...................................................................30 CHƢƠNG 4 ..............................................................................................................34 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................34 4.1. PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO ...................................34 4.1.1. Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach's alpha ..................35 4.1.2 Đánh giá giá trị thang đo - phân tích yếu tố khám phá EFA ................... 39 4.2. KIỂM ĐỊNH TƢƠNG QUAN ...............................................................................44 4.3. KIỂM ĐỊNH PHƢƠNG SAI ANOVA ..................................................................45 4.3.1. Kiểm định độ phù hợp của mô hình hồi qui tổng thể .............................. 35 4.3.2 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của các hệ số hồi qui ............................ 46 4.4. KIỂM TRA CÁC GIẢ ĐỊNH MÔ HÌNH HỒI QUY BỘI .............................................47 4.4.1. Kiểm định độ phù hợp của mô hình hồi qui tổng thể .............................. 35 4.4.2 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của các hệ số hồi qui ............................ 48 4.5. KIỂM TRA GIẢ ĐỊNH KHÔNG CÓ MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN ĐỘC LẬP (HIỆN TƢỢNG ĐA CỘNG TUYẾN) ............................................................................50 4.6. MÔ HÌNH HỒI QUY CHÍNH THỨC CÁC YẾU TỐ CỦA HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH ẢNH HƢỞNG TỚI HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH ........................................ 51 4.7. MỘT SỐ THẢO LUẬN TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................... 53 CHƢƠNG 5 ..............................................................................................................56 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 56 5.1. KẾT LUẬN VỀ NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN BCTC CÔNG .......56 5.2. KIẾN NGHỊ ......................................................................................................58
vii 5.2.1 Về Cơ chế tài chính công:.........................................................................58 5.2.2 Về Chuẩn mực kế toán: .............................................................................59 5.2.3 Về Luật ngân sách Nhà nước: ..................................................................61 5.2.4 Về Giáo dục nghề nghiệp: ........................................................................63 5.2.5 Về Yêu cầu của Lãnh đạo: ........................................................................64 5.3. HẠN CHẾ VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .................................64 5.3.1. Hạn chế của luận văn ..............................................................................64 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ....................................................................65 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 67
viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCTC: Báo cáo tài chính HCSN: Hành chính sự nghiệp IMF: Quỹ tiền tệ Quốc tế (International Monetary Fund) IPSAS: Chuẩn mực kế toán công quốc tế (International Public Sector Accounting Standards) KBNN: Kho bạc Nhà nƣớc NSNN: Ngân sách Nhà nƣớc SXKD: Sản xuất kinh doanh
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Bảng so sánh BCTC cho mục đích chung và BCTC cho mục đích đặc biệt .............................................................................................................................9 Bảng 3.1. Bảng mã hóa các biến .............................................................................31 Bảng 4.1. Đánh giá độ tin cậy thang đo Chuẩn mực Kế toán Quốc tế ...................35 Bảng 4.2. Đánh giá độ tin cậy thang đo Cơ chế Tài chính công ............................36 Bảng 4.3. Đánh giá độ tin cậy thang đo Yêu cầu của Lãnh đạo .............................36 Bảng 4.4. Đánh giá độ tin cậy thang đo Giáo dục nghề nghiệp..............................37 Bảng 4.5. Đánh giá độ tin cậy thang đo Luật ngân sách Nhà nƣớc ........................37 Bảng 4.6. Đánh giá độ tin cậy thang đo Báo cáo tài chính .....................................38 Bảng 4.7. Kiểm định điều kiện thực hiện của EFA ................................................40 Bảng 4.8. Bảng ma trận yếu tố sau khi xoay ..........................................................42 Bảng 4.9. Kiểm định điều kiện thực hiện của EFA ................................................43 Bảng 4.10. Ma trận tƣơng quan giữa biến phụ thuộc và các biến độc lập ..............44 Bảng 4.11a. Tóm tắt mô hình với biến phụ thuộc là Báo cáo tài chính ..................46 Bảng 4.11b. Phân tích ANOVA – Độ tin cậy của mô hình ....................................46 Bảng 4.12. Bảng kết quả các trọng số hồi quy .......................................................46 Bảng 4.13. Bảng Kiểm định giả định phƣơng sai của sai số ..................................47 Bảng 4.14. Tóm tắt kết quả kiểm định các giả thuyết ............................................52 Bảng 5.1. Bảng sắp xếp thứ tự quan trọng theo hệ số Beta của các yếu tố ............57
x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Trang Hình 3.1: Khung nghiên cứu ........................................................................... 22 Hình 3.2: Quy trình nghiên cứu ...................................................................... 25 Hình 3.3: Mô hình nghiên cứu ........................................................................ 26 Hình 4.1: Đồ thị phân tán giữa giá trị dự đoán và phần dƣ từ hồi quy .......... 48 Hình 4.2: Đồ thị P-P Plot của phần dƣ – đã chuẩn hóa .................................. 49 Hình 4.3: Đồ thị Histogram của phần dƣ – đã chuẩn hóa ............................... 50
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay chế độ kế toán khu vực công Việt Nam còn nhiều cách biệt so với kế toán khu vực công trên thế giới, kế toán khu vực công Việt Nam chƣa cung cấp thông tin hữu ích cho trách nhiệm giải trình và ra quyết định.Vì vậy, kế toán khu vực công chƣa là công cụ hữu ích để quản lý, kiểm soát nguồn tài chính công. Bên cạnh đó là quá trình toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới đã hình thành các mối quan hệ quốc tế đồng thời tạo ra nhu cầu đòi hỏi thông tin đƣợc cung cấp phải có tính chuẩn mực, có khả năng so sánh và phải đƣợc quốc tế thừa nhận (Bộ tài chính, 2011). Do đó, đề tài nghiên cứu: “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính ở các đơn vị công trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” nhằm nâng cao tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính cho mục đích ra quyết định và đánh giá trách nhiệm giải trình đồng thời phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế là việc làm cấp thiết và rất hữu ích cho Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU • Xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng báo cáo tài chính ở các đơn vị công nhằm đảm bảo BCTC khu vực công cung cấp thông tin hữu ích và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. • Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính khu vực công hiện nay. • Đề xuất các giải pháp nền nhằm đảm bảo cho việc đổi mới kế toán khu vực công Việt Nam đƣợc khả thi, qua đó tạo cơ sở pháp lý cho việc thiết lập hệ thống BCTC cho mục đích chung ở khu vực công nói chung và ở đơn vị HCSN nói riêng nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho ngƣời sử dụng theo hƣớng tiếp cận chuẩn mực kế toán công quốc tế và xu hƣớng chung về kế toán công của các quốc gia trên thế giới nhƣng vẫn phù hợp với môi trƣờng của Việt Nam. 3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
2 • Các yếu tố nào ảnh hƣởng đến BCTC khu vực công Việt Nam nhằm đảm bảo BCTC khu vực công tại Việt Nam cung cấp thông tin hữu ích và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế? • Mức độ tác động của các yếu tố ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính khu vực công hiện nay nhƣ thế nào? • Giải pháp cho việc nâng cao chất lƣợng báo cáo tài chính khu vực công Việt Nam nhƣ thế nào để BCTC khu vực công có thể cung cấp thông tin hữu ích và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế? 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Các yếu tố tác động đến báo cáo tài chính khu vực công. Đối tƣợng nghiên cứu cụ thể bao gồm: • Chế độ kế toán và BCTC của các đơn vị thuộc khu vực công Việt Nam. • Chuẩn mực kế toán công quốc tế và xu hƣớng kế toán khu vực công trên thế giới. • Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng báo cáo tài chính ở các đơn vị công nhằm cung cấp thông tin trên BCTC trung thực, hữu ích và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu • Phạm vi nghiên cứu là: các đơn vị HCSN trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Do các đơn vị HCSN chiếm đại bộ phận trong khu vực Công tại Việt Nam. • Thời gian thực hiện khảo sát: Tháng 9 năm 2015. 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phƣơng pháp nghiêu cứu đƣợc thực hiện thông qua hai bƣớc chính: Nghiên cứu tổng thể để khám phá bằng phƣơng pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu kiểm định bằng phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng. (1) Nghiên cứu tổng thể: thực hiện lƣợt khảo các kết quả nghiên cứu trƣớc trên thế giới và ở Việt Nam để tìm hiểu sâu về những yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng BCTC ở các đơn vị công. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu định tính bằng cách thảo luận và trao đổi trực tiếp với các chuyên gia về kế toán công.
3 (2) Nghiên cứu kiểm định: thông qua phƣơng pháp định lƣợng, thực hiện khảo sát mức độ ảnh hƣởng đến chất lƣợng BCTC ở các đơn vị công bằng bảng trả lời câu hỏi của những ngƣời làm công tác kế toán ở các đơn vị công . Ngoài ra, đề tài cũng tiến hành đo lƣờng các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng BCTC ở các đơn vị công để xây dựng mô hình hồi quy phản ánh mối tƣơng quan giữa các yếu tố ảnh hƣởng và chất lƣợng BCTC. 6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU Kết quả nghiên cứu của đề tài đã đóng góp nhất định về mặt lý luận và thực tiễn cho kế toán khu vực công bao gồm: Về mặt lý luận: Phân biệt và làm sáng tỏ về mặt lý luận hai loại BCTC cho đơn vị công đó là: BCTC cho mục đích chung và BCTC cho mục đích đặc biệt. Về mặt thực tiễn: • Đánh giá thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng báo cáo tài chính ở các đơn vị công nhằm đảm bảo BCTC khu vực công tại Việt Nam cung cấp thông tin hữu ích và phù hợp với thông lệ quốc tế. • Đề xuất giải pháp nền để BCTC khu vực công Việt Nam có thể đƣợc lập và trình bày đƣợc theo thông lệ kế toán quốc tế và cung cấp thông tin hữu ích. • Hoàn thiện nội dung thông tin trên BCTC cho mục đích chung của khu vực công nói chung và đơn vị hành chính sự nghiệp nói riêng để BCTC cung cấp thông tin hữu ích cho việc ra quyết định và trách nhiệm giải trình, phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế, phù hợp với môi trƣờng Việt Nam. 7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Bố cục nghiên cứu này đƣợc chia thành 5 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu Chƣơng 5: Kết luận và kiến nghị
4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC Tại Việt Nam, tác giả chƣa thấy các công trình nghiên cứu chuyên sâu, sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng và thực hiện khảo sát tại Việt Nam để xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính khu vực công và các nghiên cứu chuyên sâu về BCTC khu vực công Việt Nam. Lê Thị Cẩm Hồng (2013), trong luận văn thạc sỹ nghiên cứu hoàn thiện BCTC đơn vị HCSN theo định hƣớng tiếp cận IPSAS, theo tác giả trƣớc mắt để hệ thống BCTC hiện hành phù hợp với bản chất và yêu cầu cung cấp thông tin thì cần phải có những thay đổi về danh mục cũng nhƣ nội dung của các báo cáo . Phan Thị Thúy Quỳnh (2012), trong luận văn thạc sỹ nghiên cứu thiết lập hệ thống BCTC cho đơn vị HCSN, tác giả đề xuất hệ thống BCTC của đơn vị HCSN trong giai đoạn 2012 – 2015 sẽ bao gồm: Bảng cân đối tài khoản, Báo cáo tổng hợp tình hình kinh phí và quyết toán kinh phí đã sử dụng, Báo cáo thu chi hoạt động sự nghiệp và hoạt động SXKD và Thuyết minh BCTC. Bên cạnh bốn thành phần báo cáo chính thức, đơn vị HCSN phải lập thêm năm phụ biểu gồm Báo cáo chi tiết kinh phí hoạt động, Báo cáo chi tiết kinh phí dự án, Bảng đối chiếu dự toán kinh phí ngân sách tại KBNN, Bảng đối chiếu tình hình tạm ứng và thanh toán tạm ứng kinh phí tại KBNN, Bảng đối chiếu số dƣ tài khoản tiền gửi và nộp cho cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền nhằm phục vụ cho công tác kiểm tra, đối chiếu, điều chỉnh và khai thác số liệu. Từ sau 2015 hệ thống BCTC mới của đơn vị HCSN đƣợc đề xuất bao gồm bốn báo cáo: Bảng cân đối kế toán; Báo cáo thu, chi và kết quả hoạt động; Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ và Thuyết minh BCTC. Hà Phƣớc Vũ (2014), trong báo cáo tại hội thảo khoa học kế toán khu vực công trong tiến trình hội nhập kinh tế toàn cầu, theo tác giả còn nhiều cách biệt giữa IPSAS và các qui định pháp lý của Việt Nam về trình bày BCTC. Sự khác biệt này
5 đƣợc giải thích do các nguyên nhân: (1) Cơ chế quản lý tài chính. (2) Cơ sở kế toán áp dụng. (3) Mức độ công bố thông tin và đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán. Mai Thị Hoàng Minh (2014), trong bài viết về vận dụng IPSAS để trình bày BCTC nhà nƣớc theo mô hình tổng kế toán nhà nƣớc, theo tác giả những trở ngại, thách thức cho Việt Nam khi vận dụng IPSAS để lập BCTC nhà nƣớc bao gồm: (1) Chƣa hình thành hệ thống kế toán nhà nƣớc thống nhất, phƣơng pháp và nguyên tắc kế toán chƣa tuân thủ hoàn toàn thông lệ kế toán quốc tế. (2) Số liệu kế toán tại các đơn vị kế toán nhà nƣớc chƣa đồng bộ. (3) Kho bạc nhà nƣớc chƣa triển khai và vận hành một cách hoàn chỉnh hệ thống thông tin kế toán tập trung. (4) Khuôn khổ pháp lý chƣa đồng bộ và chƣa theo kịp với sự phát triển của kinh tế thị trƣờng. (5) Năng lực, trình độ của cán bộ còn bị giới hạn. (6) Lộ trình cải cách chậm và nguồn lực tài chính dành cho cải cách kế toán chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu. Trên quan điểm kế thừa và tiếp tục phát triển những công trình nghiên cứu trƣớc, tác giả sẽ tiếp tục nghiên cứu về kế toán khu vực công tại Việt Nam và tập trung nghiên cứu kiểm định các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng báo cáo tài chính ở các đơn vị công. Trên cơ sở đó tạo tiền đề cho việc hoàn thiện BCTC khu vực công để BCTC khu vực công Việt Nam cung cấp thông tin hữu ích và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. Tuy nhiên, do đặc thù khu vực công quá rộng, quá nhiều loại hình đơn vị thuộc khu vực công nhƣ đơn vị hành chính sự nghiệp, kho bạc, thuế, hải quan, phƣờng xã v.v… mà hiện nay các đơn vị này đang làm kế toán theo những qui định khác nhau của Bộ tài chính. Vì vậy, theo nội dung đã đƣợc giải thích trong phần phạm vi nghiên cứu, đề tài nghiên cứu yếu tố ảnh hƣởng đến báo cáo tài chính khu vực công Việt Nam nhƣng sẽ phân tích và minh họa cụ thể nội dung, kết cấu BCTC cho đơn vị hành chính sự nghiệp. 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NGOÀI NƢỚC Bằng phƣơng pháp nghiên cứu định tính, các nghiên cứu trƣớc đây của Luder (1992); Ouda (2004, 2008); Chan J.L (2005); Phetphrairin Upping và Judy Olive (2011); Harun Harun và Haryono Kamase (2012); Cristina Silvia Nistora và cộng sự (2013) đều khẳng định để nâng cao chất lƣợng thông tin BCTC khu vực công
6 nhằm tăng cƣờng tính hữu ích, trung thực, đáp ứng nhu cầu cung cấp thông tin cho việc ra quyết định và đánh giá trách nhiệm giải trình thì các quốc gia cần thực hiện kế toán khu vực công trên cơ sở dồn tích hoàn toàn. Bên cạnh đó bằng việc sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng và định tính các nghiên cứu trƣớc đây đã xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến việc chuyển đổi kế toán sang cơ sở dồn tích của các quốc gia phát triển (Klaus G. Luder, 1992; Hassan A. G. Ouda, 2004; Cristina Silvia Nistora và cộng sự, 2013) và các yếu tố ảnh hƣởng đến việc chuyển đổi kế toán cơ sở dồn tích của các nƣớc đang phát triển (Chan J.L, 2005; Hassan A. G. Ouda,2008; Phetphrairin Upping và Judy Olive, 2011; Harun Harun và Haryono Kamase, 2012; Cristina Silvia Nistora và cộng sự, 2013). Về BCTC cho khu vực công, các nghiên cứu trƣớc đây của Carlin Tyrone M (2003), Daniela Artemisa Calu và cộng sự (2008), Colin Clark(2010), Janet Mack (2003, 2006) v.v... khẳng định mục tiêu BCTC khu vực công ngoài việc cung cấp thông tin hữu ích cho việc ra quyết định còn cung cấp thông tin cho việc đánh giá trách nhiệm giải trình. Tuy nhiên, khi lập BCTC trên cơ sở dồn tích để đáp ứng mục tiêu BCTC phải thực hiện đầy đủ, toàn phần chứ nếu chỉ thực hiện ở một vài lĩnh vực và một vài tiểu bang thì không mang lại hiệu quả so với chi phí bỏ ra (Carlin Tyrone M, 2003) và BCTC cho mục đích chung cung cấp thông tin hữu ích thì BCTC phải bao gồm Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ, Bảng thuyết minh BCTC và Báo cáo kiểm toán BCTC (Janet Mack, 2006). Yasuhiro Yamada (2007), Maria Kapadis và Colin Clark (2010) đã xác định các BCTC trong khu vực công trình bày các thông tin về tình hình tài chính, tình hình hoạt động, báo cáo lƣu chuyển tiền tệ, các thông tin thuyết minh về tình hình tài chính và phi tài chính để cung cấp thông tin hữu ích cho việc ra quyết định và đánh giá trách nhiệm giải trình. Việc nghiên cứu lập và trình bày BCTC theo IPSAS bao gồm năm báo cáo Bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả hoạt động, báo cáo lƣu chuyển tiền, báo cáo tình hình thay đổi vốn chủ sở hữu và bảng thuyết minh BCTC thì chắc chắn thông tin cung cấp sẽ giá trị hơn, hữu ích hơn (Carmen Cretu và cộng sự, 2011).