Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:166

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích chính của nghiên cứu là tìm kiếm một số biện pháp nhằm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Trên cớ sở lý luận và khảo sát thực trạng, tác giả sẽ đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Võ Linh Nguyện BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Võ Linh Nguyện BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI Chuyên ngành : Giáo dục học (Giáo dục mầm non) Mã số : 8140101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THỊ NGÂN Thành phố Hồ Chí Minh – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các thông tin, số liệu trong đề tài này là trung thực, rõ ràng và cụ thể. Các số liệu nghiên cứu là thật và chưa được công bố trên bất kỳ một công trình khoa học nào trước đây. Tác giả Ngô Võ Linh Nguyện
LỜI CẢM ƠN Quyển luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học đầu tay của tôi, để hoàn thành nó tôi đã phải gặp rất nhiều khó khăn và vất vả. Tuy nhiên sự vất vả khó khăn của tôi không phải là đơn độc vì tôi có rất nhiều sự giúp đỡ, động viên, hỗ trợ từ Quý thầy cô, gia đình và bạn bè. Không thể nào diễn tả hết được sự biết ơn của tôi đến: TS. Vũ Thị Ngân, cô là người đã tận tình hướng dẫn, động viên tôi hoàn thành quyển luận văn này; Quý thầy cô đã cung cấp kiến thức, dẫn dắt tôi vào con đường nghiên cứu khoa học. Tôi xin được cám ơn Ban giám hiệu và các anh chị làm việc ở Phòng Sau Đại học, Khoa Mầm non Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu và các cô Phùng Thị Thoáng, Lê Thị Mai là giáo viên lớp Lá 2 trường Mầm non thực hành thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh, là những người đã hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình thử nghiệm nghiên cứu. Trong tất cả những lời cám ơn trên tôi cũng không quên gửi lời cám ơn đến tất cả các thành viên trong gia đình của tôi, là những người đã bên cạnh, khích lệ tôi trong những lúc tôi mệt mỏi. Cuối cùng tôi xin chân thành gửi lời tri ân đến bạn bè, đồng nghiệp, những người đã sát cánh cùng tôi trong quá trình nghiên cứu, và xin được gửi lời chúc sức khỏe đến tất cả mọi người. Thành phồ Hồ Chí Minh, ngày 31 tháng 05 năm 2020 Tác giả Ngô Võ Linh Nguyện
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI .......................................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................... 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài......................................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước .......................................... 14 1.2. Các lý luận về phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi .................................................................. 17 1.2.1. Khái niệm vận động theo nhịp và tiết tấu ................................... 17 1.2.2. Khái niệm Khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu ................... 22 1.2.3. Đặc điểm khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi .............................................................................. 24 1.2.4. Khái niệm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu ... 26 1.2.5. Điều kiện hình thành và phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................. 29 1.3. Các lý luận về biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................. 31 1.3.1. Khái niệm biện pháp ................................................................... 31 1.3.2. Khái niệm biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ......................................... 32
Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 38 Chương 2. THỰC TRẠNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI .................................................. 40 2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................. 40 2.1.1. Mục đích khảo sát .......................................................................... 40 2.1.2. Đối tượng và khách thể khảo sát ................................................... 40 2.1.3. Thời gian khảo sát ......................................................................... 41 2.2. Tìm hiểu thực trạng biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trong thành phố Hồ Chí Minh ...................................................... 41 2.2.1. Thực trạng giáo viên sử dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ........... 41 2.2.2. Thực trạng kỹ năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................................................ 52 2.2.3. Thực trạng xây dựng kế hoạch giáo dục nhằm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ....................................................................................................... 56 2.2.4. Thực trạng nhận thức của giáo viên đối với các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ........................................................................................ 59 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 69 Chương 3. ĐỀ XUẤT VÀ THỬ NGHIỆM BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI ........... 71 3.1. Một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ........................................................... 71 3.1.1. Cơ sở đề xuất biện pháp: ............................................................. 71
3.1.2. Đề xuất một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................. 73 3.2. Tổ chức thử nghiệm và kết quả thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi .............................................................................................. 78 3.2.1. Tổ chức thử nghiệm ....................................................................... 78 3.2.2. Kết quả thử nghiệm ....................................................................... 99 3.3. Tổ chức khảo nghiệm ......................................................................... 102 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................ 102 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ................................................................ 102 3.3.3. Kết quả khảo nghiệm ................................................................... 102 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................... 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 111 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh dạy học truyền thống và dạy học lấy trẻ làm trung tâm ....................................................................................................... 30 Bảng 2.1. Kết quả dự giờ quan sát giáo viên tổ chức dạy vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................... 42 Bảng 2.2. Kết quả dự giờ quan sát giáo viên tổ chức cho trẻ vận động theo nhịp và tiết tấu trong hoạt động vui chơi tại lớp ................... 46 Bảng 2.3. Kết quả dự giờ quan sát giáo viên tổ chức cho trẻ vận động theo nhịp và tiết tấu trong các hoạt động khác .............................. 50 Bảng 2.4. Kết quả quan sát các khả năng vận động theo tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trên giờ học nhạc ........................................... 53 Bảng 2.5. Kết quả phân tích kế hoạch giáo dục phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi .................. 57 Bảng 2.6. Kết quả nhận thức của giáo viên về vai trò các biện pháp phát triển các khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................................................ 60 Bảng 2.7. Kết quả trưng cầu ý kiến giáo viên về mức độ thường xuyên sử dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ........................................... 63 Bảng 2.8. Kết quả trưng cầu ý kiến giáo viên về những khó khăn khi sử dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................ 66 Bảng 3.1. Kế hoạch phát triển khả năng kiểm soát cơ thể ............................ 79 Bảng 3.2. Kế hoạch phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ ............................................................................................ 93 Bảng 3.3. Kết quả biện pháp phát triển khả năng kiểm soát cơ thể của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi khi vận động theo tiết tấu trước và sau thử nghiệm ................................................................................... 100 Bảng 3.4. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. ..................................................................................... 103
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Các loại nhịp và tiết tấu phổ biến ở trẻ mầm non............................ 21 Hình 3.1. Trẻ đang thực hiện bài tập Căng cơ ............................................... 101 Hình 3.2. Hinh trước và sau thử nghiệm ....................................................... 101
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nói đến âm nhạc là nói đến giai điệu, nhịp, tiết tấu, âm thanh..., các yếu tố này khi hòa quyện lại với nhau sẽ tạo nên một loại hình nghệ thuật rất tuyệt vời. Chúng không chỉ tuyệt vời về mặt nghệ thuật mà còn có khả năng ảnh hưởng rất tốt đến sự phát triển của con người. Trong tất cả các yếu tố trên, nhịp và tiết tấu được xem như là nguồn gốc chung của âm nhạc… dẫn theo lời Christoph đã nói (Christoph, M., 2006); Còn với Dalcroze thì nhịp và tiết tấu “là nền tảng của tất cả nghệ thuật âm nhạc” (Jaques Dalcroze, 1935). Chính vì những ảnh hưởng không nhỏ của nó mà rất nhiều nhà khoa học trên thế giới đã tìm hiểu, nghiên cứu và ứng dụng các yếu tố âm nhạc này vào trong giáo dục và phát triển cho trẻ em. Nhận định được tầm quan trọng của âm nhạc đối với sụ phát triển của trẻ nhỏ, ngành Giáo dục Việt nam đã liên tục đổi mới các phương pháp dạy hoạt động âm nhạc trong nhiều năm qua với mong muốn đáp ứng được mục tiêu giáo dục là “giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ… khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn,…” (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2017). Các phương pháp này đòi hỏi vừa phải đáp ứng được nhu cầu của người học vừa phải đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Chính vì vậy người dạy phải hướng theo các yêu cầu mới, phát huy năng lực của mỗi cá nhân, phát huy tính chủ động, tích cực, tự lực, sáng tạo của người học… (Meier, B. & Nguyễn Văn Cường, 2014). Với quan điểm đổi mới này, hoạt động âm nhạc của ngành giáo dục mầm non đã liên tục chuyển mình với nhiều đổi mới trong các phương pháp, tuy nhiên trên thực tế hiện nay, một vấn đề xuất hiện đó là rất nhiều trẻ mầm non không biết đến tiết tấu của âm nhạc, các vận động đơn giản theo tiết tấu rất ít thấy trẻ thể hiện. Hoạt động âm nhạc hiện nay tại các trường mầm non trong thành phố Hồ Chí Minh tập trung nhiều vào ca hát, múa và vận động minh họa
2 theo lời bài hát. Như vậy, nguồn gốc của âm nhạc, nền tảng của hoạt động nghệ thuật này có được quan tâm để hình thành và phát triển trong con người trẻ mầm non Việt nam hay không? Xuất phát từ những lý do trên và với mong muốn tìm hiểu các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhạc dựa trên quan điểm giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” nên đề tài nghiên cứu “Biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi” được hình thành. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích chính của nghiên cứu là tìm kiếm một số biện pháp nhằm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Trên cớ sở lý luận và khảo sát thực trạng, tác giả sẽ đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục vận động theo nhạc cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non. 3.2.Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non. 4. Giả thuyết khoa học Nếu giáo viên mầm non nhận thức đúng đắn và sử dụng đúng cách các biện pháp như: đánh giá, xây dựng kế hoạch giáo dục, xây dựng môi trường âm nhạc, bài tập, trò chơi,… sẽ phát triển được khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi phù hợp với yêu cầu “phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo” của trẻ.
3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận liên quan đến việc tổ chức vận động theo nhịp và tiết tấu, phát triển các khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Khảo sát thực trạng sử dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường mầm non. Đề xuất và bước đầu thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở một số trường mầm non phù hợp với yêu cầu “phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo” của trẻ. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nghiên cứu Đề tài tập trung khảo sát thực trạng và bước đầu thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trên một số hoạt động giáo dục ở trường mầm non. 6.2. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu khảo sát thực trạng được tiến hành ở 10 lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại các trường mầm non thuộc địa bàn quận 5, 10, Tân Bình gồm trường Mầm non thực hành thuộc trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh (là trường sẽ tiến hành thử nghiệm) và 3 trường mầm non quận 10 (là những trường cùng địa bàn quận 10 với trường Mầm non Thực hành), 3 trường mầm non quận 5, 3 trường mầm non quận Tân Bình (thuộc địa bàn quận lân cận). 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp lý thuyết nhằm tìm hiểu cơ sở khoa học nghiên cứu của đề tài “Biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi”.
4 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Mục tiêu: tìm hiểu thực trạng giáo viên sử dụng và thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi của giáo viên tại một số trường mầm non nằm ở địa bàn quận 5, 10 và Tân Bình thuộc thành phố Hồ Chí Minh. Nội dung: - Quan sát giáo viên sử dụng các biện pháp, các trang thiết bị trên giờ hoạt động âm nhạc và các hoạt động khác nhằm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. - Quan sát biểu hiện khả năng phát triển vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở lớp nghiên cứu thử nghiệm. Đối tượng: 10 hoạt động âm nhạc, 8 hoạt động thể sục sáng, 8 hoạt động học, 8 hoạt động vui chơi, 8 hoạt động chiều của lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở trường Mầm non Thực hành, mầm non 19/5 quận 10, mầm non 3 quận 5 và mầm non 13 quận Tân Bình. 7.2.2 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Mục tiêu: tìm hiểu thực trạng nhận thức của giáo viên về các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Nội dung: - Nhận thức của giáo viên về các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi - Mức độ thường xuyên các biện pháp được giáo viên sử dụng để phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. - Những khó khăn của giáo viên khi sử dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Đối tượng: 56 giáo viên lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
5 7.2.3 Phương pháp phân tích hồ sơ Mục tiêu: tìm hiểu thực trạng sử dụng biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi qua giáo án hoạt động âm nhạc và các kế hoạch giáo dục. Nội dung: Phân tích các kế hoạch giáo dục có đề ra những biện pháp phát triển tính tích cực, độc lập, sáng tạo và các mức độ đánh giá những biểu hiện vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi không? Các mục đích yêu cầu được đề ra có phù hợp với môi trường, nội dung yêu cầu của chương trình, bộ chỉ số phát triển và có định hướng để phát triển khả năng vận động theo nhip và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi không? Đối tượng: 4 giáo án hoạt động âm nhạc, 4 kế hoạch giáo dục ở một số trường mầm non. 7.2.4 Phương pháp sử dụng bài tập (test) Mục tiêu: Xác định mức độ phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong nghiên cứu thực trạng và thử nghiệm. Nội dung: Sử dụng 8 bài tập để đánh giá mức độ phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu ở trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Đối tượng: 12 trẻ lớp lá Trường Mầm non Thực hành thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh. 7.3. Phương pháp thử nghiệm Mục tiêu: Kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp đề xuất trong đề tài nghiên cứu. Nội dung: Đề xuất và tổ chức thử nghiệm một số biện pháp nhằm phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Đối tượng: 12 trẻ lớp lá Trường Mầm non Thực hành thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh. 7.4. Phương pháp thống kê toán học Mục tiêu: Thu số liệu từ việc điều tra và kết quả thử nghiệm.
6 Nội dung: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để thống kê kết quả khảo sát với các thông số tỷ lệ phần trăm cho các nội dung khảo sát từ đó liên hệ với lý thuyết, phân tích và lý giải kết quả. 8. Đóng góp mới của đề tài - Tổng hợp lý luận về biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. - Bước đầu xác định thực trạng và đề xuất thử nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi theo hướng phát huy tính tích cực, độc lập, tự do theo ý thích, theo khả năng của trẻ.
7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG VẬN ĐỘNG THEO NHỊP VÀ TIẾT TẤU CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài Theo Richard Hawkins, khoảng 500 năm trước công nguyên, giáo dục âm nhạc đã được chú ý và đưa vào giảng dạy trong các trường học ở Hy lạp với mục đích phát triển các công dân tham gia vào xã hội Hy lạp. Lúc này âm nhạc được giáo dục như một hoạt động mỹ thuật nói chung chủ yếu ở lĩnh vực ca hát. Hoạt động ca hát cứ thế được phát triển dần theo thời gian nhưng chủ yếu phục vụ cho việc ca hát ở các nhà thờ và chưa được đưa vào chương trình dạy học ở các trường công. Đến cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19, theo quan điểm giáo dục của Pestalozzi (1746 – 1827) – nhà cải cách giáo dục Thụy Sỹ, Lowell Mason (1792 – 1872) đã phát triển các phương pháp giảng dạy âm nhạc và đưa âm nhạc thành một môn học ngoại khóa trong các trường học của Hoa Kỳ. Vào năm 1830, âm nhạc được dùng để phát triển các mặt trí tuệ, thể chất và phẩm chất đạo đức cho người học. Từ năm 1892 Emile Jaques Dalcroze (1865 – 1950), giáo sư ký xướng âm của nhạc viện Geneva – Thụy sỹ, trong quá trình giảng dạy ông nhận thấy các phương pháp giáo dục âm nhạc truyền thống không đạt hiệu quả cao, từ đây ông đã nghiên cứu và sáng tạo ra phương pháp dạy nhạc mới gọi là Erhythmic Dalcroze – sử dụng nhịp điệu cơ thể để học nhạc. Sau Jaques còn có một số nhà sư phạm âm nhạc khác cũng tìm ra các phương pháp để dạy nhạc hiệu quả dựa trên những năng lực tự nhiên, nhu cầu và hứng thú của người học. Các phương pháp này được các nước trên thế giới nhất là các nước tiên tiến tiếp nhận và sử dụng cho đến ngày nay như: phương pháp của Orff Schulwerk, nhà sư phạm âm nhạc người Đức, phương pháp này
8 sử dụng bộ gõ cơ thể để học nhạc từ những năm 1920; phương pháp của Zoltán Kodály (1882 – 1976) một nhà soạn nhạc, nghiên cứu âm nhạc dân tộc, và sư phạm âm nhạc người Hungary, phương pháp này học nhạc qua ký hiệu từ năm 1929; … Một trong những điểm chung của các phương pháp này là sử dụng nhịp và tiết tấu để phát triển khả năng âm nhạc trong đó có vận động theo nhạc. Sau đây là một số tài liệu cụ thể: • Một số tài liệu nói về dạy học âm nhạc theo Jaques – Dalcroze: Rhythm, Music and Education tạm dịch là “Nhịp điệu, Âm nhạc và Giáo dục” của Jaques – Dalcroze được dịch bởi Harold F. Rubenstein vào năm 1973 và được xuất bản lần thứ 5 vào năm 2000, là một bộ sưu tập các bài giảng và bài báo trình bày ý tưởng và phương pháp của Jaques – Dalcroze, tác giả đã cho các nhà sư phạm và tâm lý học theo dõi sự biến đổi và phát triển phương pháp của mình, tác giả đã chỉ ra những tồn tại của các phương pháp giáo dục âm nhạc truyền thống và trình bày các nguyên tắc cơ bản trong phương pháp mới của mình vào ba lĩnh vực chính là: tiết tấu, xướng âm và ngẫu hứng. Cuối cùng, tác giả tóm tắt các nguyên tắc để sử dụng cho các bài tập nhằm giúp người học cảm nhận được nhịp và tiết tấu của âm nhạc và thích nghi với các hoạt động của tập thể (Jaques – Dalcroze, E. và Rubenstein, H.F., 2000). Eurhythmies, Art and Education tạm dịch là “Nhịp điệu, Nghệ thuật và Giáo dục” Của Jaques – Dalcroze được dịch bởi Frederick Rothwell, là một bộ sưu tập các bài viết liên quan đến tiết tấu hay còn gọi là nhịp điệu. Các bài viết này được viết từ năm 1922 đến 1935. Bộ sưu tập được chia thành bốn loại đó là: Nhịp điệu, Giáo dục, Nghệ thuật và Tổng quan. Phần Nhịp điệu Jaques – Dalcroze nói về bản chất và giá trị của vận động theo giai điệu và kỹ thuật di chuyển. Phần Giáo dục nói về việc sử dụng nhịp điệu trong giáo dục âm nhạc, mối quan hệ giữa người chơi nhạc với các bài học piano, việc sử dụng nhịp điệu cho người mù và những định hướng của giáo dục âm nhạc trong tương lai. Trong phần Nghệ thuật, tác giả trình bày các nguyên tắc và triết lý của mình
9 liên quan đến nhịp điệu cho các biên đạo múa và vũ công, các tác phẩm âm nhạc cho phim và kịch nghệ. Phần cuối, tổng quan, đề cập đến việc sử dụng bài hát dân gian để thể hiện nhịp điệu tự nhiên theo văn hóa dân tộc (Jaques – Dalcroze, E. và Rothwell, F., 1935). Rhythm Games for Perception and Cognition tạm dịch là “Những trò chơi nhịp điệu phát triển nhận thức” của Abramson, tác giả dựa trên các nguyên tắc của Jaques – Dalcroze để sử dụng ba hình thức trò chơi cơ bản đó là: phản ứng nhanh, làm theo và nối tiếp hay còn gọi là canon. Abramson đã biên soạn một loạt các trò chơi âm nhạc nhằm kích thích sự tích cực của người tham gia. Trong tài liệu này, các trò chơi tập trung nhấn mạnh vào các khái niệm về nhịp độ và nhịp điệu, cường độ. Các trò chơi cho mỗi khái niệm được sắp xếp theo độ khó tăng dần. Tiến trình cơ bản của trò chơi là: từ di chuyển tại chỗ đến di chuyển trong không gian, từ chuyển động đơn lẻ của từng bộ phận cơ thể đến sự chuyển động của toàn bộ cơ thể (Abramson, R. M., 1978). Crumpler, S. E. tác giả của quyển luận văn The Effect of Dalcroze Eurhythmics on the Melodic Musical Growth of First Grade Student tạm dịch là “Hiệu quả nhịp điệu của Dalcroze trong phát triển âm nhạc dành cho trẻ đầu cấp” trình bày khá đầy đủ về phương pháp dạy học theo quan điểm Jaques – Dalcroze. Phương pháp này được nhiều nước trên thế giới công nhận và sử dụng để giáo dục âm nhạc cho học sinh các cấp và cũng dùng để dạy khiêu vũ, sân khấu và trị liệu trong các trung tâm trị liệu cho người khuyết tật (Crumpler, S. E., 1998). Jeong, J. với luận án Tiến sĩ Đại học Boston Massachusetts Adaptation of Dalcroze methodology to the teaching of music to kindergarten students in Korea tạm dịch là “Phương pháp Dalcroze dành cho trẻ mẫu giáo ở Hàn Quốc”, tác giả nghiên cứu về phương pháp dạy âm nhạc của Dalcroze cho trẻ mẫu giáo. Với nghiên cứu này tác giả đã đưa ra được những đặc điểm của phương pháp Dalcroze đáp ứng được với mục tiêu cuối cùng của việc giáo dục âm nhạc
10 đương đại của Hàn Quốc, từ đó đề xuất vận dụng vào thực tiễn giáo dục âm nhạc cho trẻ mẫu giáo ở Hàn Quốc (Jeong, J., 2005). Christina M. W. tác giả luận văn thạc sĩ thuộc Đại học Missouri – Kansas năm 2007 Mind/body dualism and music theory pedagogy: Applications of Dalcroze Eurhythmics tạm dịch là “Thuyết nhị nguyên và Lý thuyết giáo dục âm nhạc áp dụng theo phương pháp Nhịp điệu của Dalcroze”, tác giả trình bày lý thuyết của phương pháp dạy âm nhạc của Jack Dalcroze, người phát hiện ra một sự phân chia giữa tâm trí và cơ thể là cái cản trở học sinh học âm nhạc. Từ đó Dalcroze đã xây dựng một phương pháp bao gồm các bài tập được thiết kế để tăng cường giao tiếp tâm trí với cơ thể giúp người học trải nghiệm âm nhạc một cách trí tuệ và trực quan (Christina, M. W., 2007). • Một số tài liệu nói về dạy học âm nhạc theo Orff Schulwerk: Diane. M. L. tác giả của quyển sách Together in Harmony. Combining Orff Schulwerk and music learning theory tạm dịch là “Hòa âm, sự kết hợp giữa phương pháp Orff Schulwerk với lý thuyết học âm nhạc”, tác giả giới thiệu và tổng hợp lại các phương pháp dạy âm nhạc cho trẻ theo Orff một cách rất dễ hiểu gồm: nói theo nhịp, chơi nhạc cụ, hát, sử dụng nhạc cụ cầm tay định âm và không định âm, sử dụng bộ gõ cơ thể để thể hiện tiết tấu. Ở chương 2 tác giả trình bày những lý luận về lý thuyết âm nhạc. Qua tài liệu này người đọc sẽ hiểu rõ hơn về cách sử dụng phương pháp dạy nhạc của Orff cũng như có sự nối kết giữa lý luận dạy nhạc với phương pháp của Orff (Diane. M. L., 2005). Christoph Maubach đã giới thiệu phương pháp Orff Schulwerk trên trang của hiệp hội Victoria Orff Schulwerk qua tài liệu Introduction To The Orff Schulwerk Approach tạm dịch là “Giởi thiệu về phương pháp Orff Schulwerk”, tác giả đã viết Gunild Keetman và Orff đã phát triển một mô hình mới để dạy âm nhạc cho mọi độ tuổi. Quan điểm của Orff là trẻ em và người lớn học âm nhạc tốt nhất khi được chơi, khiêu vũ, sáng tạo và ứng biến âm nhạc. Tác giả còn nêu lên các nguyên tắc cơ bản làm nền tảng cho phương pháp cùng các
11 phương tiện, quy trình thực hiện của phương pháp. Ngoài ra, tác giả còn trình bày về lịch sử phát triển của phương pháp Orff Schulwerk cũng như giới thiệu bộ sưu tập năm quyển sách “Orff Schulwerk âm nhạc cho trẻ nhỏ” được viết từ năm 1950 đến năm 1954 là bộ sưu tập âm nhạc gồm các bài tập dành cho trẻ để liên kết các nội dung chơi nhạc cụ, hát nói và khiêu vũ (Christoph, M., 2006). The Orff Schulwerk Approach tạm dịch là “Phương pháp Orff Schulwerk” được tiến sĩ Shamrok thuộc đại học Westirginia và Đại học bang California của Mỹ trình bày: triết lý sư phạm của Orff Schulwerk dựa trên nền tảng khai thác và phát triển năng lực âm nhạc thông qua khả năng vui chơi tập thể và vận động là khả tự nhiên của mọi đứa trẻ. Năng lực âm nhạc tự nhiên đó bao gồm: hát, xướng đồng dao – ca dao, vỗ tay, đập gõ, chơi trò chơi, nhảy múa, v.v… Theo Orff và Keetman, trẻ học âm nhạc bắt đầu bằng nghe và thực hành trước, rồi mới đến đọc và viết. Các tác phẩm văn học dân gian như đồng dao, ca dao, các bài hát ru của mẹ… được Orff khai thác và xây dựng nó thành những bài tập để học âm nhạc. Khi học nhạc trẻ phải được trải nghiệm qua vận động và chơi đùa. Các bài học của Orff khám phá và phát triển các kỹ năng thông qua các phương tiện: hát nói, ca hát, vận động, chơi nhạc cụ. Giáo viên khi dạy âm nhạc cho trẻ theo phương pháp của Orff phải đi theo quy trình của nó gồm: thăm dò, sau đó là bắt chước, rồi cải tiến, cuối cùng là sáng tạo (Shamrock, 2007). • Một số tài liệu nói về dạy âm nhạc theo quan điểm của Kodály: Micheal Houlahan và Philip Tacka với tác phẩm Kodaly Today: A Cognitive Approach to Elementary Music Education tạm dịch là “Kodaly ngày nay: một cách tiếp cận để giáo dục âm nhạc cho trẻ ở tiểu học”. Tác giả trình bày triết lý sư phạm và phương pháp giáo dục âm nhạc theo phương pháp Kodaly, tài liệu này cung cấp cho giáo viên lý luận âm nhạc, giới thiệu nhạc cụ cần trong dạy và học, các yêu cầu về diện tích lớp học âm nhạc theo phương pháp Kodaly. Tài liệu còn cung cấp các cách tác động đến trẻ theo phương pháp Kodaly. Phương pháp này sử dụng các bài hát dân gian, dấu hiệu tay Curwen,