Tóm tắt luận văn thạc sĩ khoa học xã hội và nhân văn: Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải

Chia sẻ: Lang Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

790
lượt xem 100
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt luận văn thạc sĩ khoa học xã hội và nhân văn: Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải nhằm trình bày về 3 chương: chương 1 văn học dân gian và mối quan hệ giữa văn học dân gian và văn học viết, chương 2 ảnh hưởng của văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải qua hệ thống đề bài, chủ đề, chương 3 ảnh hưởng của văn hóa dân gian đối với văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải qua thể loại, ngôn ngữ, hình ảnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn thạc sĩ khoa học xã hội và nhân văn: Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải

1 B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG LÊ TH PHƯƠNG NH HƯ NG C A VĂN H C DÂN GIAN Đ I V I THƠ T N ĐÀ, TR N TU N KH I Chuyên ngành : Văn h c Vi t Nam Mã s : 60.22.34 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN VĂN Đà N ng - Năm 2011
2 Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. HOÀNG Đ C KHOA Ph n bi n 1: PGS. TS. NGUY N PHONG NAM Ph n bi n 2: TS. HÀ NG C HOÀ Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn th c sĩ Khoa h c Xã h i và Nhân văn h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 20 tháng 8 năm 2011 * Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng - Thư vi n trư ng Đ i h c Sư ph m, Đ i h c Đà N ng.
3 M Đ U 1. Lý do ch n ñ tài Trong dòng ch y c a n n văn h c Vi t Nam, T n Đà Nguy n Kh c Hi u và Á Nam Tr n Tu n Kh i là nh ng nhà văn t o bư c ñ m cho s chuy n mình c a văn h c t văn hoc trung ñ i sang văn h c hi n ñ i. Các sáng tác, ñ c bi t là thơ ca c a T n Đà, Tr n Tu n Kh i... t lâu v n ñã là m t m nh ñ t màu m h p d n nhi u nhà nghiên c u văn h c chuyên nghi p l n không chuyên v i nhi u hư ng ti p c n, khai phá ñ kh ng ñ nh giá tr n i dung, ngh thu t, t ñó ñi ñ n nh ng nh n ñ nh mang tính khái quát v v trí c a h ñ i v i n n văn h c dân t c. Nhưng có l , cho t i nay, ti p c n thơ ca c a T n Đà, Tr n Tu n Kh i theo hư ng tìm nh hư ng c a văn h c dân gian còn là m t v n ñ khá m i m . Th ng ho c cũng có nhà nghiên c u ñã tìm hi u nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i sáng tác c a t ng tác gi m t vài bài báo... nhưng nh ng công trình nghiên c u chuyên sâu thì chưa có. Trong khi ñó, khi ñ c thơ ca c a h ta d dàng nh n ra nh ng d u n khá ñ m nét c a văn h c dân gian trên ñ tài, ch ñ , hình tư ng con ngư i cũng như trên phương th c th hi n, ngôn ng bi u ñ t… K th a nh ng nghiên c u v các tác gi T n Đà, Tr n Tu n Kh i, chúng tôi mong mu n s góp m t ph n nh vào vi c khám phá nh ng giá tr mà qua thơ, T n Đà, Á Nam ñã ñóng góp cho n n văn h c dân t c. Đó là nh ng lí do chính ñ chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài: nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i.
4 2. L ch s v n ñ nghiên c u A Nh ng v n ñ chung: Nghiên c u nh ng nh hư ng c a văn hóa nói chung, văn h c dân gian ñ i v i văn h c vi t nói riêng ñã tr thành tâm ñi m c a các b môn khoa h c xã h i và nhân văn trong nhi u năm v a qua. Sơ b , cho ñ n nay ñã có m t s công trình tiêu bi u như sau Thơ và m y v n ñ trong thơ Vi t Nam hi n ñ i (Nxb KHXH, Hà N i, 1974) c a Hà Minh Đ c. Bài báo “M t s bi u tư ng thơ dân gian trong thơ Vi t Nam hi n ñ i” (T p chí Văn h c, s 3 – 2001) c a Nguy n Đ c H nh, Văn h c trung ñ i Vi t Nam dư i góc nhìn văn hóa (Nxb Giáo d c, 2008) c a Tr n Nho Thìn… b) M t s v n ñ c th : Khi nghiên c u v thơ ca T n Đà, bên c nh vi c kh ng ñ nh nh ng giá tr v n i dung và hình th c thì h u h t các nhà nghiên c u ñ u th ng nh t cho r ng, thơ T n Đà có âm hư ng c a văn h c dân gian mà tiêu bi u là các công trình: Công c a thi sĩ T n Đà c a Xuân Di u[8; 180], T n Đà kh i mâu thu n l n [8; 361] c a T m Dương, T n Đà Nguy n Kh c Hi u [8; 429] c a Tr n Đình Hư u, Lê Chí Dũng, Nh ng cái hay c a thơ T n Đà [8; 144] c a tác gi Trương T u, Tính dân t c và tính hi n ñ i, truy n th ng và cách tân qua thơ T n Đà [8; 482] c a Tr n Ng c Vương,... Qua các bài vi t ñó, các tác gi ñã có nh ng nh n ñ nh xác ñáng v m i quan h c a thơ T n Đà v i văn hóa, văn h c dân gian. Vi t v Á Nam Tr n Tu n Kh i tuy ít có nh ng công trình mang tính ch t chuyên lu n v thơ ca và cu c ñ i c a tác gi này, nhưng các giáo trình ñ i h c, các bài tìm hi u v giai ño n văn h c n a ñ u th k XX… thì ý ki n v nhà thơ này cũng khá phong phú. Tiêu bi u là các cu n: Nhà văn hi n ñ i c a Vũ Ng c Phan, Vi t Nam văn h c s y u c a Dương Qu ng Hàm, Văn h c Vi t Nam 1900 – 1945 c a các tác gi Phan C Đ , Tr n Đình Hư u (Nxb
5 Giáo d c, 2003), hay cu n “Quá trình hi n ñ i hóa văn h c Vi t Nam 1900 -1945” c a tác gi Mã Giang Lân … Đ c bi t là bài vi t m ñ u: “Đ c thơ Á Nam Tr n Tu n Kh i” c a Xuân Di u trong cu n Tuy n t p thơ văn Á Nam Tr n Tu n Kh i (Nxb Văn h c, 1984). 3. Ph m vi và ñ i tư ng nghiên c u - T ki n th c n n v văn h c dân gian Vi t Nam, m i quan h gi a văn h c dân gian và văn h c vi t, khi kh o sát thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i chúng tôi tìm và gi i quy t các v n ñ mà văn h c dân gian ñã có nh hư ng, t ñ tài, ch ñ , hình tư ng con ngư i, các bi u trưng bi u tư ng cho ñ n th lo i, ngôn ng và hình nh… - Ph m vi kh o sát ch y u c a lu n văn: + T n Đà toàn t p, t p 1 (Nguy n Kh c Xương, sưu t m, biên so n, gi i thi u, Nxb Văn h c, Hà N i, 2002) + Thơ văn Á Nam Tr n Tu n Kh i (Xuân Di u gi i thi u, L Huy Nguyên sưu t m, tuy n ch n, Nxb Văn h c, Hà N i, 1984) 4. Phương pháp nghiên c u - Phương pháp phân tích – t ng h p - Phương pháp so sánh – ñ i chi u - Phương pháp h th ng - c u trúc Ngoài ra, chúng tôi cũng s d ng các phương pháp, các thao tác h tr khác như các phương pháp c a thi pháp h c, phương pháp ti p c n văn h c t phương di n văn hóa... 5. B c c lu n văn Ngoài ph n M ñ u và ph n K t lu n, ph n N i dung c a lu n văn g m ba chương: + Chương 1: Văn h c dân gian và m i quan h gi a văn h c dân gian và văn h c vi t
6 + Chương 2: nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i qua h th ng ñ tài, ch ñ . + Chương 3: nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i qua th lo i, ngôn ng , hình nh. CHƯƠNG 1: VĂN H C DÂN GIAN VÀ M I QUAN H GI A VĂN H C DÂN GIAN V I VĂN H C VI T 1.1. Khái quát v văn h c dân gian a) Nói ñ n văn h c dân gian là nói ñ n m t thành t cơ b n c a văn hóa dân gian – c i ngu n c a văn hóa dân t c. Văn h c dân gian là m t hình thái ý th c xã h i. Văn h c dân gian là m t lo i hình ngh thu t c a nhân dân lao ñ ng ra ñ i t r t s m, ñư c truy n mi ng t ñ i này qua ñ i khác và có nh ng m i liên h ch t ch v i ho t ñ ng th c ti n c a con ngư i, nó t n t i và phát tri n trong nh ng sinh ho t c a t p th , c a c ng ñ ng. b) Văn h c dân gian là m t hình thái ý th c xã h i ph c t p, ra ñ i t th i nguyên th y, do ñó có th th y tính nguyên h p trư c h t ñư c th hi n tính ch t nhi u ch c năng c a văn h c dân gian – m t h qu t t y u c a vi c nh n th c nguyên h p c a nhân dân lao ñ ng. Tính nguyên h p c a văn h c dân gian còn ñư c th hi n ch trong n i b ngh thu t nguyên th y còn chưa có s phân hóa rõ r t và s phát tri n ñ c l p c a các lo i hình ngh thu t khác nhau. c) Cũng như tính nguyên h p và tính truy n mi ng (s trình bày ph n sau), tính t p th c a văn h c dân gian là m t bi u hi n c a m i quan h ph thu c c a văn h c dân gian và môi trư ng sinh ho t c a nó. Nói t i tính t p th ngư i ta thư ng hay nghĩ t i tính vô danh c a tác ph m văn h c dân gian. Là h qu c a phương th c truy n mi ng, ng tác là m t hình th c ñ c bi t trong ngh thu t..
7 d) Phương th c sáng tác và t n t i b ng truy n mi ng là phương th c ch y u, và trong nh ng giai ño n l ch s nh t ñ nh, nó là phương th c duy nh t c a văn h c dân gian. Tính truy n mi ng d n ñ n m t h qu t t y u là tính d b n c a tác ph m văn h c dân gian do thông qua hình th c ng tác. Văn h c dân gian có ý nghĩa vô cùng to l n, nó là b bách khoa toàn thư v cu c s ng c a nhân dân lao ñ ng, ñư c ghi l i nh ng phương th c ngh thu t ñ c ñáo. Văn h c dân gian là m t trong nh ng thành t u văn hóa, thành t u ngh thu t quan tr ng nh t làm cơ s cho vi c xây d ng và phát tri n n n văn hóa và ngh thu t c a m t qu c gia, dân t c. Và trư c h t nó là cơ s , là c i ngu n, có tác ñ ng sâu s c ñ n n n văn h c thành văn - văn h c bác h c. 1.2. M i quan h gi a văn h c dân gian v i văn h c vi t 1.2.1. Sơ lư c nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i các nhà văn trung ñ i Văn h c dân gian là cái nôi nuôi dư ng tâm h n bao th h con ngư i Vi t Nam. Trong nh ng nhà thơ trung ñ i ch u nh hư ng c a văn h c dân gian ph i k ñ n Nguy n Trãi, Nguy n B nh Khiêm, Nguy n Công Tr , ñ c bi t nh hư ng qua l i gi a ca dao dân ca v i tác ph m n i ti ng c a Nguy n Du r t sâu s c và phong phú. Nguy n Du t ng vi t như là m t s kh ng ñ nh: Thôn ca sơ h c tang ma ng Dã kh c th i văn chi n ph t thanh (Ti ng hát nơi thôn xóm giúp ta h c nh ng câu t v ngh tr ng dâu, tr ng gai; ti ng khóc nơi ñ ng n i như nh c l i th i chi n tranh) Hai câu thơ v a nói lên quan ñi m c a Nguy n Du v văn h c dân gian, v a nói lên s ñ ng c m c a nhà thơ ñ i v i cu c s ng ñau kh c a nhân dân.
8 H Xuân Hương là m t hi n tư ng ñ c bi t, m t tài năng xu t s c trong vi c v n d ng m t cách sáng t o ngôn ng văn h c dân gian. Tóm l i, không m t nhà thơ nào c a văn h c trung ñ i Vi t Nam ñư c coi là nhà thơ l n l i không dùng nh ng thi li u c a văn h c dân gian, và b ng tài năng c a mình, ñ n lư t nh ng tác ph m b t h c a h cũng l i có tác ñ ng tr l i ñ i v i s phát tri n c a văn h c dân gian. Đây là m i quan h tương tác, song xét cho t i cùng thì các nhà văn c a chúng ta “nh n” t văn h c dân gian nhi u hơn là h “cho” văn h c dân gian. 1.2.2. Sơ lư c nh hư ng c a văn h c dân gian ñ i v i các nhà văn hi n ñ i Sang th i kỳ văn h c hi n ñ i, văn h c dân gian v n có nh ng nh hư ng nh t ñ nh ñ n tư tư ng, tình c m, cách th hi n c a các nhà văn hi n ñ i. Phong trào Thơ m i (1932-1945), m t trào lưu thơ ñư c xem là có nh hư ng sâu ñ m t văn hóa và văn h c phương tây, văn h c Pháp, thì văn h c dân gian v n ng m ng m xuyên th m h n thơ c a nhi u các thi nhân như Đoàn Văn C , Anh Thơ, ñ c bi t là Nguy n Bính… Khi Cách m ng Tháng Tám thành công, m i liên h gi a văn h c dân gian v i các nhà văn hi n ñ i l i có nh ng thay ñ i m i. Trư ng Chinh, Ph m Văn Đ ng, Bác H ñã có nh ng ý ki n ch ñ o là kim ch nam cho các nhà văn cách m ng giúp h tìm v v i nhân dân, ph c v nhân dân, ti p thu t nhân dân. Và ñ g n, hòa vào nhân dân, h ñã tìm v v i văn hóa, văn h c dân gian – nh ng giá tr mà qu n chúng nhân dân ñã sáng t o ra. Tiêu bi u có Tú M , Tô Hoài, T H u, Nguy n Duy, Đ ng Đ c B n...
9 1.3. Thơ ca ba mươi ñ u th k XX v i văn h c dân gian N n văn h c Vi t Nam ba mươi năm ñ u th k là n n văn h c giao th i: giai ño n văn h c ñư c hi n ñ i hóa ñ chuy n giao t ph m trù văn h c trung ñ i sang ph m trù văn h c hi n ñ i. N n văn h c hình thành ba dòng ch y (văn h c bác h c, văn h c th dân, văn h c dân gian) nhưng v n hòa làm m t: dòng riêng c a ngu n chung, ñó là c i r c a truy n th ng văn h c dân t c. Dòng văn h c th hai - văn h c th dân là dòng văn h c c a m t s nhà nho sinh nhai b ng ngh vi t văn s ng thành th . Tiêu bi u cho dòng văn h c này là các nhà văn T n Đà, Đông H , Tuơng Ph , Đoàn Như Khuê, Tr n Tu n Kh i, Hoàng Ng c Phách… H ñã c găng dùng nh ng th thơ dân gian và dân t c. Văn c a h giàu tính nh c, xen l n v i thơ, giàu c m xúc. Các thi sĩ ñua nhau vi t nh ng bài thơ, bài ca, th th c dân gian như sa m c, hát x m, nh ng bài l c bát hay song th t l c bát... Có th nói, thơ c a h man mác m t h n thơ dân gian, m t tình ñi u Vi t Nam. CHƯƠNG 2: NH HƯ NG C A VĂN H C DÂN GIAN Đ I V I THƠ T N ĐÀ, Á NAM – TR N TU N KH I QUA H TH NG Đ TÀI, CH Đ 2.1. Đ tài, ch ñ v quê hương ñ t nư c a) T xa xưa, làng quê ñã tr thành d u n sâu ñ m v ñ t nư c, v dân t c. Không gian làng quê là m t không gian g n gũi thân thu c, nơi ñó có hoa sen, bóng h c, cánh di u, có ti ng chim hót vào lúc ban mai, có ru ng lúa, nương dâu, con ñò, có dòng sông b n nư c, có non xanh nư c b c, và ñó còn có h i hè, l t t và các phong t c t p quán thu n ch t Vi t Nam: “Làng anh có con sông êm / Cho em t m mát nh ng ñêm mùa hè” (Ca dao).
10 Trong thơ T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i, làng quê Vi t Nam v n ñư c c m nh n t nh ng dáng v c truy n c a nó: Anh ñi anh nh quê nhà Nh canh rau mu ng nh cà d m tương Nh ai dãi n ng d m sương Nh ai tát nư c bên ñư ng hôm nao (Tr n Tu n Kh i, Phong dao) Cũng có nhi u khi, c nh s c quê hương ñư c c m nh n trong dáng v thi v hóa b ng nh ng hình nh tư ng trưng, ư c l : M t d i trư ng giang nư c u n dòng Hai bên ñư ng xóm ch y thong dong Bóng xe khách du i trên sông thoáng Ng n sóng chèo khua mái c rung (Tr n Tu n Kh i, Chi u qua sông Nhu ) Nh ng kí c v dòng sông, ng n núi quê hương cũng tr ñi tr l i trong thơ Tr n Tu n Kh i: “Anh ñi anh nh non côi / Nh sông V Th y, nh ngư i tình chung” (Tr n Tu n Kh i, Phong dao). “Sông V mênh mông, ng n nư c tràn / Non côi man mác bóng mây tan” (Tr n Tu n Kh i, Nh b n). b) Quê hương, ñ t nư c trong ca dao, dân ca thư ng ñư c th hi n qua nh ng bài ca ca ng i v ñ p c a phong c nh ñ t nư c, t hào v c nh v t c a làng quê. Trong thơ c a T n Đà, Tr n Tu n Kh i m i mi n quê là m t ph n c a t qu c: “Ai xui ta nh Hàm R ng / Mu n trông ch ng th y cho lòng khôn khuây / T ta tr l i Sơn Tây / Con ñư ng Nam, B c ít ngày vãng lai / Sông c u còn ñ chưa phai? / Non xanh còn ñ i, sông dài còn sâu” (T n Đà, Nh c nh c u Hàm R ng).
11 Thi sĩ tt, Tr n Tu n Kh i say ñ m thư ng th c nh ng s n v t c a nh ng làng quê mà các ông ñã t ng ñi qua. V i T n Đà, ăn ñã tr thành m t th ngh thu t: Hà tươi c a bi n Tu-Ran Long Xuyên chén m m, Ngh An ch m cà Sài Gòn nh v cá Tra Cái xe song mã, chén trà Nh t tiên Đa tình con m t Phú Yên H u tình rau bí ông quy n Thu n An(…) (T n Đà, Thú ăn chơi) c) Vi t v quê hương ñ t nư c, hai nhà thơ không ch v n d ng nh ng bi u tư ng quen thu c c a văn h c dân gian ñ nói lên tình c nh nư c m t nhà tan như bi u tư ng con cu c, b c dư ñ rách, h n nư c, nư c non… mà trên cơ s ñó các ông còn có cách bi u hi n riêng c a mình và sáng t o thêm nh ng bi u tư ng m i. “Non nư c” tr thành hình tư ng mang tâm s bi u trưng cho ñ t nư c, dân t c, nó th hi n m t “tư tư ng yêu nư c” c a T n Đà và Tr n Tu n Kh i: “Nư c non bao n ng l i th / Nư c ñi ñi mãi không v cùng non” (Th non nư c) d) Trong thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i, ñ t nư c, dân t c còn ñư c c m nh n và ñư c th hi n m t phương di n khác: Phương di n văn hóa, l ch s . Truy n thuy t m Âu Cơ, cha L c Long Quân, “Con R ng, cháu Tiên”, truy n thuy t v M Châu - Tr ng th y, v thành C Loa, nh ng li t n anh hùng c a dân t c như Hai Bà Trưng, Bà Tri u ñã in ñ m d u n lên thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i: “M t ñôi k Vi t ngư i Tàu / N a ph n ân ái n a ph n oán thương / Vu t rùa chàng ñ i móng / Lông ng ng thi p ñưa ñư ng / Th
12 nguy n phu ph / Lòng nhi n / Vi c quân vương / Duyên n tình kia d d dang” (T n Đà, M Châu - Tr ng Th y). Tóm l i ñ t nư c dân t c là m t ñ tài l n trong thơ Á Nam Tr n Tu n Kh i và T n Đà Nguy n Kh c Hi u. Quê hương ñ t nư c không ch có v ñ p sơn th y h u tình, nh ng danh lam th ng c nh, nh ng s n v t c a m i mi n quê; ñ t nư c còn hi n lên qua n i ñau m t nư c, qua nh ng truy n thuy t c a l ch s dân t c… Dù phương di n nào hai nhà thơ cũng mang n ng n i ni m yêu nư c, t hào v dân t c, trăn tr lo âu cho v n m nh c a qu c gia. 2.2. Đ tài, ch ñ v tình yêu 2.2.1. Đ i v i thơ c a T n Đà T n Đà là m t nhà thơ ña tình. Cái ña tình c a T n Đà trư c h t ñư c th hi n nh ng cu c tình t , du hí cùng ngư i ñ p trong nh ng thiên tư ng tư ng v i nàng Vân Anh, Chu Ki u Oanh, Tây Thi, Chiêu Quân, H ng Nga… nhưng có th nói sâu ñ m nh t v n là nh ng bài thơ tình c a T n Đà. Thi nhân nhìn c nh, v t, ngư i ñ u qua lăng kính phong tình ái ân. Nhà thơ cũng ch u nh hư ng không nh b i l i nói tình t , duyên dáng c a ca dao, dân ca khi n cho nh ng bài thơ c a ông dù là vi t v tình b n hay tình yêu ñ u th m ñ m ch t duyên th m mà văn h c dân gian ñã có. T n Đà không ch v n d ng văn h c dân gian vi t v tình yêu vào phong thi: “Em v anh n m l y tay / Anh d n câu này em ch có quên / Con sông ñã n ng l i th / Đ ng non tay lái cho thuy n l t ngang / Mu n sang kh m c mà sang” (Phong dao), các th thơ dân t c mà còn c thơ ñư ng lu t, làm cho thơ tình yêu c a T n Đà có nh ng sáng t o m i m .
13 T hình th c ñ n n i dung, t l i xưng hô mình ta quen thu c cho ñ n các hình nh so sánh, ngôn ng c a T n Đà ñã làm s ng l i tình yêu c a ngư i bình dân. 2.2.2. Đ i v i thơ Tr n Tu n Kh i Nh c ñ n thơ Tr n Tu n Kh i, có l ít ai ñ ý ñ n tình yêu l a ñôi trong thơ ông b i cái s trư ng, cái tinh túy nh t Á Nam ñã d n vào nh ng v n thơ yêu nư c. Cũng như T n Đà, Á Nam - Tr n Tu n Kh i ñã mư n cách th hi n c a văn h c dân gian làm cho thơ tình yêu c a ông mang âm hư ng c a ca dao dân ca: “Th y xuân thêm nh ñ n ngư i / Ti n xuân xin g i m y l i nh n ai / Đư ng xa năm cũng xa r i / H i lòng còn nh nh ng l i hay quên” (Nh n xuân). Á Nam Tr n Tu n Kh i vi t nh ng câu phong dao v tình nghĩa v ch ng ñ ng i ca tình c m sát son chung th y này. Không vi t nhi u thơ tình như T n Đà Nguy n Kh c Hi u nhưng ñ c thơ tình Á Nam Tr n Tu n Kh i ta cũng b t g p nh ng bài thơ tình hay không kém c a nhà thơ núi T n, Sông Đà. 2.3. Các ñ tài, ch ñ khác 2.3.1. Đ tài, ch ñ tình b n Bên c nh ñ tài quê hương ñ t nư c, tình yêu, ñ tài tình b n là m t ñ tài r t quen thu c c a thơ ca dân gian, thơ ca bác h c trung ñ i Là nh ng ngư i giàu tình c m, giàu lòng thương yêu ñ i v i con ngư i, T n Đà, Á Nam có nhi u v n thơ lai láng tình b n. Đó là nh ng tình tri âm, tri k . Như ñã nói, nhìn cu c ñ i qua lăng kính ái ân phong tình, nên thơ T n Đà cũng thi v hóa tình b n, bi n “b n” thành nh ng ngư i tình, dù ñó ch là ngư i b n thơ, ngư i ñ c gi … Cũng như văn h c dân gian, khi vi t thơ v tình b n, Á Nam cũng h t l i ng i ca tình b n s t son, chung th y, nh ng tình b n tri âm, tri k , th nhưng không như T n Đà nhìn ngư i b n hóa tình
14 nhân, Á Nam nhìn b n là b n, nhà thơ luôn hư ng lòng mình ñ n v i nh ng ngư i b n ñang phương tr i xa. Có th nói T n Đà là nhà thơ c a tình yêu thì Á Nam l i là nhà thơ c a tình b n. N u T n Đà tình nhân hóa ngư i b n thì Á Nam l i ñ ng chí hóa tri âm. Nh ng ngư i b n c a Á Nam cùng thi nhân có chung chí hư ng. 2.3.2. Đ tài, ch ñ ngư i ph n Trên cơ s k th a ñ tài c a văn h c dân gian và văn h c vi t, T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i ñã có nhi u bài thơ ng i ca, c m thông, trân tr ng ngư i ph n . L y c m h ng t nh ng câu thơ dân gian, hình tư ng ngư i ph n ñã ñi vào thơ hai ông như m t ám nh không d t. T n Đà và Á Nam cũng ti p thu ý thơ dân gian, ñ ng th i sáng t o thêm ñ hoàn ch nh hình tư ng ngư i ph n Vi t Nam nhi u hình, nhi u v . Ca ng i tình yêu th y chung s t son c a ngư i ph n là ñ c ñi m n i b t trong thơ c a hai ông. Thơ T n Đà, Á Nam cũng là ti ng nói c m thông cho s ph n c a nh ng ngư i ph n , nh t là nh ng ngư i “tài hoa mà m nh b c”, là th ñ chơi c a s m nh, c a con t o hay ghen ghét. Tuy nhiên, cũng như ca dao, thơ T n Đà hay Á Nam cũng có nh ng bài lên án nh ng thói hư t t x u c a ngư i ph n , ñ c bi t là nh ng cô gái tham ti n lúc b y gi ñã t o nên cái m t “l y ch ng tây”, Tr n Tu n Kh i thì ý nh hơn: khuyên nh cô bán nư c ñ g i m t tâm s th m kín sâu xa hơn, lên án phư ng bán nư c h i dân: “Th mà cô c y cô khôn / Th a cơ ñem nư c bán buôn ki m l i! (…)/ Đ ng ñi bán nư c mà rê ri u ñ i / H i cô hàng nư c kia ơi” (Tr n Tu n Kh i, H i cô bán nư c).
15 C T n Đà Nguy n Kh c Hi u l n Á Nam Tr n Tu n Kh i tuy có nh ng nét phong cách khác nhau nhưng nh ng ñ tài quen thu c c a văn h c truy n th ng, hai ông l i thư ng có nh ng nét gi ng nhau, ñó là tìm v v i hình th c c a thơ ca dân gian ñ th hi n nh ng c m nh n v quê hương ñ t nư c, v tình yêu, tình b n, tình thương v i nh ng ki p ngư i tài hoa b c m nh…. CHƯƠNG 3 : NH HƯ NG C A VĂN H C DÂN GIAN Đ I V I THƠ T N ĐÀ, TR N TU N KH I QUA TH LO I, NGÔN NG , HÌNH NH 3.1. Th lo i 3.1.1. Th lo i và th lo i trong thơ T n Đà, Tr n Tu n Kh i Th lo i là toàn b nh ng tác ph m có chung nh ng ñ c tính v n i dung, gi ng văn, phong cách, nó chính là d ng th c t n t i ch nh th c a tác ph m Có ý ki n cho r ng s xu t hi n c a T n Đà và Á Nam ñã làm thay ñ i n i dung th hi n cũng như hình th c thơ ca Vi t Nam trong bu i ñ u c a quá trình hi n ñ i hóa văn h c, ch ñ n h thì “thơ là thơ”: “N u không phá cách v t ñi u lu t / Khó cho thiên h ñ n bao gi ” ( T n Đà ). 3.1.2. Th thơ l c bát Thơ l c bát là m t th thơ c truy n c a dân t c ta, ñư c lưu truy n t r t lâu ñ i trong dân gian, ñây là th thơ có nh p ñi u uy n chuy n, linh ho t vô cùng, không có s gò bó, không b h n ch v ñ dài, ng n trong tác ph m (S lư ng c p câu tùy thu c vào tác gi ). Th l c bát r t có s trư ng trong vi c di n t c m xúc v n r t phong phú, th hi n các n i dung h t s c ña d ng và hi n th c.
16 Thơ l c bát c a T n Đà, Tr n Tu n Kh i là nh ng bài phong thi mư t mà quy n rũ, mang âm ñi u c a ca dao thi t tha, thanh thoát. Chính vì th nh ng bài phong dao c a T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i ñã nh p vào kho tàng văn h c dân gian tr thành nh ng câu ca dao mà ai cũng nh , cũng thu c. Phong dao c a T n Đà, Á Nam ñã ñư c dân gian hóa khá nhi u. Kh o sát “T n Đà toàn t p” (T p 1- nhà xu t b n văn h c, 2002) [35] và “Tuy n t p thơ văn Á Nam Tr n Tu n Kh i” (nhà xu t b n văn h c, 1984) [4] chúng tôi ñã ñưa ra ñư c nh ng s li u như sau: T n Đà có 100 bài l c bát (trong ñó 49 bài thơ, 51 bài phong dao), Tr n Tu n Kh i có 111 bài l c bát (trong ñó có 10 bài thơ và 101 bài phong dao). Đó qu là nh ng con s bi t nói, nó cho th y s lư ng các bài thơ l c bát, bài phong dao l c bát c a hai nhà thơ là m t s lư ng l n. Đi u này ch ng t , c T n Đà và Á Nam ñã tìm v v i h n thơ dân t c ñ gi i bày tâm s c a mình, ñó cũng là s tr v v i c i ngu n tâm h n con ngư i Vi t Nam. Ti p thu l c bát ca dao, song T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i v n t o nên ñư c nét riêng trong l c bát c a mình. Cái riêng ñó ch y u ñư c th hi n cách k t h p ch t uyên bác và ch t dân gian nhu n nhuy n tinh t , cũng như ñã ph vào l c bát nh ng tình ñi u m i mang cá tính sáng t o c a hai nhà thơ. 3.1.3. Th thơ song th t l c bát Thơ song th t l c bát là m t th thơ k t h p gi a thơ th t ngôn (7 t ) c a Vi t Nam v i th thơ song th t l c bát thành t ng kh m t, hai câu th t r i ñ n hai câu l c bát, nó t o thành m t th g n bó ch t ch v i nhau c v ý nghĩa l n âm thanh, s lư ng kh trong th thơ không h n ñ nh, ít nh t là m t kh . Thơ song th t l c
17 bát thích h p ñ di n t nh ng cung b c tình c m ñ c bi t là n i bu n, s trúc tr c trong tâm tr ng c a con ngư i. Qua kh o sát hai tài li u trên (tài li u [35] và [4]), chúng tôi nh n th y T n Đà có 20 bài, Á Nam có 5 bài thu c th lo i này. Nh ng bài hay nh t là chùm thơ 3 b c “thư g i ngư i tình nhân không quen bi t” c a T n Đà, “Hai ch nư c nhà”, “X m c i thiên văn” c a Tr n Tu n Kh i. Hai nhà thơ ñã l i d ng ưu th c a th thơ trong vi c th hi n nh ng cung b c xúc c m ñ bày t n i mu n phi n, lo âu c a mình. T n Đà bu n vì ngư i tình nhân “không quen bi t” h ng h , vô tâm; Tr n Tu n Kh i lo vì v n m nh ñ t nư c lâm nguy qua l i c a hào ki t ñã khu t mà “n i anh hùng ñâu v ng tá” bi t ai là k gánh g ng giang sơn qua cơn bi n thiên l ch s này. 3.1.4. Các th hát Trong kho tàng văn h c mà T n Đà và Á Nam Tr n Tu n Kh i ñã ñ l i có l ngư i ta yêu nh t là các bài ñư c làm theo các th hát dân gian như: Ca lý, nam ai, nam b ng, c b n, x m, chèo, tu ng, hát d m ñò, hát nói… Cái tài hoa ñư c th hi n trên t ng trang vi t c a hai ông, nhưng có l ñ nh ñi m c a tài hoa ñó ta ph i tìm nh ng bài làm theo các th hát mà nó ñã khi n thơ T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i không còn n m trên trang gi y n a, nó ñã ñi vào ñ i s ng con ngư i Vi t Nam không ch b ng con ñư ng ñ c mà còn ñư ng khác như di n xư ng, con ñư ng ca nh c. T n Đà có 19 bài hát nói, 9 bài x m, nh ng bài ñò ñưa, d m ñò, ca c b n, câu hát t p… k c nh ng v chèo tu ng như chèo “Thiên thai”, tu ng “Tây Thi”, t ng c ng các tác ph m làm theo ñi u dân ca, hát xư ng dân gian có t i 41 bài, trong ñó ph i k ñ n các tuy t tác như “L i say”, “Cánh bèo”, “H i gió”, “Con cá vàng”, “X m ch ”…
18 Á Nam Tr n Tu n Kh i có t i 13 bài ñ t theo tên câu hát v t, 9 bài ñ t theo tên ca lí m i, 7 bài x m và 12 bài hát nói t ng c ng 41 bài, nh ng bài hay nh t là chùm thơ anh khóa, “Con hoàng oanh”, “Gánh nư c ñêm”… Có th nói chưa có m t nhà thơ nào trong l ch s văn h c dân t c l i v n d ng nhi u th lo i văn h c dân gian vào trong sáng tác c a mình như Nguy n Kh c Hi u và Tr n Tu n Kh i, h ñã làm m t cu c t ng duy t các th lo i văn h c dân gian. Thơ T n Đà, Á Nam ñ m tính nh c. Tuy nhiên, s nh hư ng c a các th lo i văn h c dân gian và thơ T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i không ch là nh ng th lo i văn h c dân t c như trên, ngay c th lo i thơ Đư ng lu t, nh t là các bài thơ d ch Đư ng thi c a T n Đà “ch t” văn h c dân gian ñã “ng m ” vào r t sâu, nó làm m m hóa, thanh thoát hóa nh ng câu thơ v n gò bó trong niêm lu t c a thơ Đư ng, làm cho thơ Đư ng g n gũi hơn v i thơ ca dân gian Vi t Nam mà n i dung bài thơ v n ñư c gi nguyên. Tóm l i, th lo i nào các ông cũng có nh ng thành t u r t r c r , có nh ng sáng t o b t ng , có khi t cái n n văn h c dân gian y ñã “khai sinh” ra nh ng th lo i m i: Thơ t do. C a ñ ng Đ u non Đư ng l i cũ Ngàn năm thơ th n bóng trăng chơi (T n Đà, T ng bi t)
19 3.2. Ngôn ng Ngôn ng là công c , là ch t li u cơ b n c a văn h c. Vì v y, văn h c ñư c g i là lo i hình ngh thu t c a ngôn t . T n Đà và Á Nam Tr n Tu n Kh i là nh ng cây bút s c s o và thành công trong vi c s d ng ngôn ng dân t c. Thơ h ñã dung n p ñư c khá t nhiên v n t v ng thu n Vi t, ti p bi n sinh ñ ng h u h t các bi n pháp tu t thư ng th y s d ng trong ngôn ng văn h c dân gian, ñ c bi t là h ñã xây d ng ñư c h th ng hình nh t o nên ch ñ xuyên su t trong tác ph m thơ. Đ ng th i, h cũng r t thích s d ng các ñ i t , c m t mà ca dao r t hay s d ng. Đi u ñó ñã ñem l i m t hi u qu b t ng : làm cho thơ ca c a h g n hơn v i văn h c dân gian, d hòa vào tâm h n c a qu n chúng nhân dân và vì th s c ph bi n c a nó r ng kh p hơn r t nhi u. 3.2.1. S d ng ngôn ng dân gian Ngôn ng thơ ca T n Đà, Á Nam Tr n Tu n Kh i không quá ư c l , tư ng trưng như văn h c trung ñ i, cũng không quá trau chu t hoa m như trong thơ Xuân Di u, Huy C n, Hàn M c T … mà nó g n gũi v i ngôn ng c a ca dao, g n v i l i ăn ti ng nói hàng ngày c a nhân dân lao ñ ng, h th ng ngôn ng c a h r t bình d nhưng l i r t duyên dáng, “ñ c bi t An Nam”. Ch t Vi t Nam th m ñ m trong t ng trang thơ, câu ch : “Nh ai cành kh ng n ñào / Nh ai m y s m, mưa chi u ñâu xa / Làn cây khu t bóng trăng tà / Đêm thu m t kh c quan hà m y mươi / Nh ai ñ t khách quê ngư i / Nh ai góc b , chân tr i bơ vơ” (T n Đà, Nh ai). T t c là nh ng t thông d ng, là kh u ng , l i nói t nhiên, nh ng t ng trong ñ i s ng ñư c ñưa vào làm cho câu thơ, l i hát có s c thái ca dao, dân ca nôm na m c m c, tr n tr i và r t th c
20 3.2.2. Dùng nh ng t , c m t quen thu c c a thơ ca dân gian: “mình” - “ta”, “ai”, “thương ai”, “nh ai” Thơ T n Đà, Á Nam thư ng dùng l i xưng hô g n gũi, thân m t, d nh , nh t là dùng các c p t “mình”- “ta”, “ai”. Chúng ñư c dùng nhi u ngôi s khác nhau. Bên c nh ñó các nhà thơ còn dùng nh ng t tr tình g i lên n i nh thương như: ‘nh mình”, “nh ai”, “thương ai”; l i hô g i th m thi t như “mình ơi”, “ai ơi”, “anh ơi”… Khi s d ng các t “mình’, “ta”, “ai”, hai thi nhân luôn có cách bi n hóa ñ chúng phù h p v i n i dung, tư tư ng bài thơ. Trong thơ T n Đà c p ñ i t “mình” – “ta” l p ñi l p l i khá nhi u, có nh ng bài thơ nó xu t hi n trùng ñi p như bài “Thư l i trách ngư i tình nhân không quen bi t”. Nhưng có l xuyên su t toàn b thơ ca Á Nam Tr n Tu n Kh i, T n Đà là s có m t m t cách dày ñ c c a ñ i t “ai’. “Ai”, r i “nh ai”, “thương ai”, “trách ai”, “mà ai”… l p ñi l p l i r t nhi u h u kh p các bài thơ k c thơ Đư ng, phong dao cho ñ n các bài th hát. “Ai” là m t ñ i t phi m ch v a dùng ñ làm t h i, v a dùng ñ ch nh ng ñ i tư ng không xác ñ nh, có khi dùng ñ ch b n thân ngư i nói. Cũng như ca dao, T n Đà, Tr n Tu n Kh i s d ng t “ai” v i r t nhi u ý nghĩa, r t nhi u bi u hi n. “Ai” là ch , “ai” cũng là khách, “ai” là m t nghi v n, “ai’ cũng ñ bi u ñ t s c thái mơ h trong c m xúc. H “nghi n” t “ai” ñ n m c khi ñ c thơ ca c a h ta không kh i b ám nh: “ai” sao mà nhi u th . Kh o sát “T n Đà toàn t p” [35], “Thơ văn Á Nam Tr n Tu n Kh i” [4] chúng tôi nh n th y, T n Đà ñã dùng trên 374 l n t “ai’, Á Nam cũng dùng t i trên 336 l n.