Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Dạy học hình học 8 theo dự án cho học sinh THCS

Chia sẻ: Ganuongmuoixa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu cơ sở lý luận về DHTDA để tổ chức dạy học hình học 8 theo dự án nhằm giúp học sinh không những nắm vững được các kiến thức hình học 8 mà còn phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập; hướng tới phát triển kỹ năng tư duy, rèn luyện khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn cho học sinh THCS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Dạy học hình học 8 theo dự án cho học sinh THCS

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THU THẢO DẠY HỌC HÌNH HỌC 8 THEO DỰ ÁN CHO HỌC SINH THCS LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO HỌC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ THU THẢO DẠY HỌC HÌNH HỌC 8 THEO DỰ ÁN CHO HỌC SINH THCS Ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Toán Mã số: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Việt Cường THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là Nguyễn Thị Thu Thảo, học viên cao học chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Toán, Trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, khóa học 2017 - 2019. Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Trần Việt Cường. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực, chưa từng được ai công bố trước đây. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, ngày 25 tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Thảo i
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn " Dạy học hình học 8 theo dự án cho học sinh THCS", bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu luận văn. Lời cảm ơn trân trọng đầu tiên tôi xin được gửi tới PGS.TS. Trần Việt Cường, người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Toán, Phòng sau đại học Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và các thầy cô đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại Trường. Cuối cùng, tôi xin trân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh. Dù đã cố gắng nhiều, song vì những lý do khách quan và chủ quan, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu xót. Rất mong nhận được sự góp ý, chỉ dẫn và giúp đỡ của quý thầy cô giáo, và các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Thu Thảo ii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục những chữ viết tắt sử dụng trong luận văn ....................................... iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v Danh mục hình, biểu đồ ...................................................................................... vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do lựa chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 6. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ......................................... 4 1.1. Tổng quan về dạy học theo dự án ................................................................. 4 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 4 1.1.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án .............................................................. 5 1.1.3. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học theo dự án ..................... 7 1.1.4. Ưu điểm, hạn chế của dạy học theo dự án ................................................. 8 1.1.5. So sánh hình thức dạy học dự án với dạy học truyền thống.................... 10 1.1.6. Phân loại dự án học tập............................................................................ 11 1.1.7. Các hoạt động cơ bản trong dạy học theo dự án ..................................... 12 1.1.8. Tiến trình dạy học theo dự án .................................................................. 16 1.2. Dạy học Hình học lớp 8 ở trường Trung học cơ sở.................................... 17 1.2.1. Đặc thù hình học lớp 8 ở trường trung học cơ sở.................................... 17 1.2.2. Nội dung chương trình hình học lớp 8 ở trường Trung học cơ sở .......... 18 1.2.3. Mục đích, yêu cầu khi dạy học Hình học lớp 8 cho học sinh ở trường Trung học cơ sở ................................................................................................. 19 iii
1.3. Thực trạng dạy học Hình học 8 cho học sinh ở trường Trung học cơ sở... 22 1.4. Kết luận chương 1....................................................................................... 25 CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC HÌNH HỌC 8 THEO DỰ ÁN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ ...................................................... 27 2.1. Một số định hướng khi tổ chức dạy học Hình học 8 theo dự án cho học sinh Trung học cơ sở ......................................................................................... 27 2.2. Tiêu chí lựa chọn nội dung để tổ chức dạy học theo dự án cho học sinh lớp 8 ................................................................................................................... 29 2.3. Quy trình tổ chức dạy học theo dự án trong dạy học môn Toán cho học sinh ............................................................................................................. 30 2.4. Ví dụ tổ chức dạy học Hình học 8 theo dự án cho học sinh ....................... 33 2.4.1. Tổ chức dạy học theo dự án nội dung “Tam giác đồng dạng” ................ 33 2.4.2. Tổ chức dạy học theo dự án khi dạy nội dung “Lăng trụ đứng. Hình chóp đều” ........................................................................................................... 45 2.5. Kết luận chương 2....................................................................................... 59 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................. 61 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ................................................................. 61 3.2. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................... 61 3.3. Nội dung và hình thức thực nghiệm sư phạm ............................................ 62 3.3.1. Nội dung thực nghiệm sư phạm .............................................................. 62 3.3.2. Hình thức thực nghiệm ............................................................................ 62 3.3.3. Thời gian thực nghiệm............................................................................. 63 3.4. Đánh giá thực nghiệm sư phạm .................................................................. 63 3.4.1. Đánh giá định lượng ................................................................................ 63 3.4.2. Đánh giá định tính ................................................................................... 71 3.5. Kết luận chương 3....................................................................................... 74 KẾT LUẬN....................................................................................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 76 PHỤ LỤC iv
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN Viết tắt Viết đầy đủ DATDA Dạy học theo dự án DAHT Dự án học tập ĐC Đối chứng HS Học sinh PPDH Phương pháp dạy học THCS Trung học cơ sở TN Thực nghiệm iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Kết quả kiểm tra khảo sát chất lượng đầu vào .................................. 61 Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm kiểm tra 45 phút ............................................... 69 Bảng 3.3. Bảng tổng kết kết quả điều tra (theo các tiêu chí) ............................ 72 v
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Đặc điểm của DHTDA ........................................................................ 7 Hình 1.2. Phân loại DHTDA ............................................................................. 12 Hình 1.3. Tiến trình DHTDA ............................................................................ 16 Biểu đồ 1.1. Mức độ hiểu biết về DHTDA ....................................................... 22 Biểu đồ 1.2. Mức độ sử dụng DHTDA của giáo viên ....................................... 23 Biểu đồ 1.3. Khó khăn khi sử dụng DHTDA .................................................... 23 Biểu đồ 1.4. Thái độ của học sinh khi học nội dung Hình học 8 ...................... 24 Biểu đồ 1.5. Thái độ học tập của học sinh với hình thức DHTDA ................... 24 Biểu đồ 3.1. Biểu đồ về điểm kiểm tra 45 phút của hai lớp TN và ĐC ............ 69 vi
MỞ ĐẦU 1. Lí do lựa chọn đề tài Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định đầu tư cho phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Trong bối cảnh nước ta đang tích cực, chủ động hội nhập quốc tế nên việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục là rất cần thiết. Trong đổi mới giáo dục phổ thông, đổi mới cách thức tổ chức dạy học là một giải pháp được xem là then chốt, điều đó đã được minh chứng trong các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước: Quyết định số 16/2006/QĐ –BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng của học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”. Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ 8 khóa XI đã nhấn mạnh [1]: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học". Mục đích của quá trình đổi mới phương pháp dạy học là lấy học sinh làm trung tâm, tích cực hóa hoạt động của học sinh. Dạy học theo dự án (DHTDA) là một trong những hướng góp phần đáp ứng được mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, khắc phục được những hạn chế nhất định của 1
phương pháp dạy học truyền thống. DHTDA giúp học sinh năng động, tự lực, chủ động, tích cực trong việc chiếm lĩnh tri thức, tạo môi trường thúc đẩy lẫn nhau trong học tập của học sinh và hướng tới sự phát triển toàn diện. Trong nội dung môn Toán ở bậc THCS, nội dung hình học 8 là một trong những mạch kiến thức chính ở trường THCS, qua nội dung này cung cấp cho học sinh các định lý và các tính chất nền tảng để giải những bài toán thực tế . Ở Việt Nam, hiện đã có một số tác giả nghiên cứu về DHTDA như: Trần Việt Cường (2012) về đề tài "Tổ chức DHTDA học phần Phương pháp dạy học môn Toán góp phần rèn luyện năng lực sư phạm cho sinh viên khoa Toán", Trần Thị Hoàng Yến (2012) về đề tài "Vận dụng DHTDA trong môn Xác suất và Thống kê ở trường đại học (chuyên ngành kinh tế và kỹ thuật)", luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục của Nguyễn Đắc Thắng về đề tài “Vận dụng DHTDA trong dạy học môn toán cho học sinh lớp 10-11 Trung học phổ thông (ban cơ bản)”... Có thể nói, những nghiên cứu về việc vận dụng DHTDA trong dạy học môn toán ở trường THCS nói chung và trong dạy học chủ đề tam giác đồng dạng nói riêng còn chưa nhiều. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu về DHTDA trong dạy học vẫn có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Vì vậy, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của luận văn này là "Dạy học hình học 8 theo dự án cho học sinh THCS". 2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về DHTDA. - Tìm hiểu thực trạng của việc dạy học hình học 8 ở trường THCS. - Vận dụng phương pháp DHTDA vào tổ chức dạy học một số nội dung Hình học lớp 8 cho học sinh THCS. - Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm định tính khả thi và hiệu quả của đề tài. 3. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận về DHTDA để tổ chức dạy học hình học 8 theo dự án nhằm giúp học sinh không những nắm vững được các kiến thức hình học 2
8 mà còn phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập; hướng tới phát triển kỹ năng tư duy, rèn luyện khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn cho học sinh THCS. 4. Giả thuyết khoa học Nếu giáo viên tổ chức dạy học hình học 8 theo dự án một cách phù hợp thì học sinh không những nắm vững được các kiến thức về hình học mà còn phát triển tư duy, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập và góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn toán ở trường phổ thông. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu một số tài liệu về lý luận dạy học, phương pháp dạy học môn Toán, tài liệu về DHTDA để hệ thống hóa cơ sở lý luận của việc tổ chức DHTDA. - Điều tra, quan sát: Dự giờ, khảo sát, quan sát hoạt động dạy học của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh để đánh giá thực trạng tổ chức DHTDA trong hoạt động dạy và học ở trường THCS. - Thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính phù hợp và khả thi của đề tài. 6. Cấu trúc luận văn Ngoài phần “Mở đầu”, “Kết luận” và “Danh mục tài liệu tham khảo”, nội dung chính của luận văn được trình bày trong ba chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn Chương 2. Tổ chức dạy học hình học 8 theo dự án cho học sinh THCS Chương 3. Thực nghiệm sư phạm 3
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Tổng quan về dạy học theo dự án 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản a) Dự án Thuật ngữ “Dự án” có nguồn gốc từ tiếng La tinh là “Projicere” ,trong tiếng Anh là “Project” có nghĩa là phác thảo, dự thảo hay thiết kế. Ngày nay, khái niệm dự án được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Theo tiêu chuẩn DIN 69901: “Dự án là một kế hoạch, một dự định, về cơ bản được đặc trưng bởi tính duy nhất của các điều kiện trong tính tổng thể của nó, ví dụ có mục đích định trước, giới hạn về thời gian, nhân lực và các điều kiện khác” [16]. Theo các tác giả Clements và Gido (2009): Dự án là một nỗ lực để hoàn thành một mục tiêu cụ thể thông qua một tập hợp các nhiệm vụ liên quan đến nhau và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên. Như vậy, thuật ngữ dự án có thể hiểu là một dự định hay một kế hoạch được thực hiện bởi một chuỗi các công việc trong một nhóm điều kiện về thời gian (có hạn), kinh phí, nhân lực, vật lực xác định nhằm đạt được các mục đích đã đề ra. Dự án được thực hiện trong hệ điều kiện nhất định, có tính phức hợp, tổng thể và được thực hiện có tổ chức [20]. b) Dự án học tập Dự án học tập (DAHT) là một nhiệm vụ học tập được thực hiện qua dạy học theo dự án. Do đó, có thể hiểu [3]: DAHT là một dự án trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành; kết hợp kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm thực tiễn thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. c) Dạy học theo dự án Khái niệm DHTDA được định nghĩa và được hiểu theo nhiều cách khác nhau: 4
Theo Frey K [23], Phương pháp dự án là một con đường giáo dục. Đó là một hình thức của hoạt động học tập, có tác dụng giáo dục. Quyết định là ở chỗ: nhóm học sinh xác định một chủ đề làm việc, thống nhất về nội dung làm việc, tự lực lập kế hoạch và tiến hành công việc để dẫn đến một sự kết thúc có ý nghĩa, thường xuất hiện một sản phẩm có thể trình ra được. Tác giả Nguyễn Thị Diệu Thảo cho rằng: “DHTDA là một hình thức tổ chức dạy học, trong đó người học dưới sự chỉ đạo của giáo viên thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp mang tính thực tiễn với hình thức làm việc nhóm là chủ yếu. Nhiệm vụ này được thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, tạo ra những sản phẩm có thể trình bày, giới thiệu” [16]. Mặc dù có nhiều quan niệm khác nhau về DHTDA, nhưng trong mỗi quan niệm đều nổi bật lên tư tưởng lấy người học làm trung tâm, mọi hoạt động học tập đều hướng vào người học. Trong DHTDA, người học được tự nghiên cứu và hoạt động tích cực, sáng tạo trong tư duy cũng như trong nhận thức; giáo viên là người định hướng, hướng dẫn, trợ giúp người học trong quá trình kiến tạo kiến thức; tạo ra các sảm phẩm thực tế có thể giới thiệu. Trong luận văn này, chúng tôi đồng nhất với quan niệm [8] “DHTDA là PPDH, trong đó học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn, kết hợp lý thuyết với thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể giới thiệu được”. 1.1.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án DHTDA có các đặc điểm cơ bản sau [4]: - Định hướng thực tiễn: Chủ đề của mỗi dự án phải được xuất phát từ những tình huống thực tiễn. Nhiệm vụ của DAHT cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức của người học 5
- Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Các DAHT góp phần gắn việc học tập của người học trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Việc triển khai thực hiện các DAHT góp phần mang lại những tác động xã hội tích cực. - Định hướng hứng thú người học: Người học có thể được tham gia lựa chọn đề tài nghiên cứu, lựa chọn những nội dung học tập phù hợp với khả năng nhận thức và hứng thú cá nhân. Trong quá trình thực hiện DAHT, giáo viên cần tiếp tục phát triển hứng thú của người học. - Định hướng hành động: Trong quá trình triển khai thực hiện DAHT có sự kết hợp giữa việc nghiên cứu nội dung lý thuyết với vận dụng lý thuyết vào thực hành, vào những hoạt động trong thực tiễn. Thông qua đó, người học có thể củng cố, mở rộng thêm hiểu biết cũng như có thể rèn luyện những kỹ năng, những kinh nghiệm thực tiễn cho bản thân. - Tính phực hợp: Nội dung của DAHT có sự kết hợp tri thức của nhiều môn học hoặc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. - Tính tự lực cao của người học: Trong các giai đoạn của quá trình DHTDA, người học cần tham gia tích cực và tự lực. Điều đó đòi hỏi và khuyến khích tinh thân trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, định hướng, hỗ trợ khi cần thiết. Tuy nhiên, mức độ tự học cần phù hợp với khả năng của người học và mức độ khó khăn của nhiệm vụ. - Cộng tác làm việc: Các DAHT thường được thực hiện theo hình thức làm việc nhóm, trong đó có sự phân công công việc và sự cộng tác làm việc giữa các thành viên trong nhóm. Trong quá trình triển khai thực hiện DAHT đòi hỏi và rèn luyện ở người học sự sẵn sàng và kĩ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên trong nhóm, giữa người học với giáo viên, giữa người học với cộng động học tập. 6
Định hướng Định thực tiễn Có ý hướng sản nghĩa phẩm xã hội Cộng tác Định làm ĐẶC ĐIỂM hướng việc CỦA DHTDA hứng thú người học Tính Tính tự lực phức cao của Định hợp người học hướng hành động Hình 1.1: Đặc điểm của DHTDA - Định hướng sản phẩm: Trong quá trình triển khai thực hiện DAHT, các sản phẩm được người học tạo ra không chỉ giới hạn trong những bài thu hoạch lý thuyết mà còn có thể tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm của DAHT này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu… 1.1.3. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học theo dự án [9] a) Vai trò của giáo viên - Giáo viên không còn là người chiếm giữ kiến thức và truyền tải các kiến thức, người “cầm tay chỉ việc” cho học sinh mà là người hướng dẫn, định hướng, tham vấn, trợ giúp đồng hành với học sinh. 7
- Giáo viên phải là người tạo ra các cơ hội học tập cho người học, tổ chức việc học cho người học một cách chủ động, tiếp cận với thông tin, làm mẫu, hỗ trợ và hướng dẫn cho học sinh khi cần thiết. - Giáo viên cần phải tạo ra những môi trường học tập để thúc đấy sự hợp tác trong học tập giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với giáo viên, giữa học sinh với xã hội... - Giáo viên không phải như một chuyên gia mà còn như là một đạo diễn, tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh thực hiện DAHT; giúp học sinh định hướng các hoạt động học tập để đảm bảo dự án đi đến thành công. b) Vai trò của học sinh - Đóng vai trò trung tâm trong mọi hoạt động. - Dưới sự hỗ trợ của giáo viên, người học được tự lựa chọn nội dung, đề tài nghiên phù hợp với năng lực, khả năng của bản thân; tự định hướng các hoạt động thực hiện DAHT. - Người học được tham gia tích cực, chủ động, cộng tác với các thành viên trong nhóm để giải quyết những nội dung học tập phức hợp. - Người học không còn hoạt động thụ động theo sự điều khiển của giáo viên mà tự tìm ra kiến thức và thực sự trở thành tác giả của việc học tập của họ. 1.1.4. Ưu điểm, hạn chế của dạy học theo dự án Mỗi phương pháp dạy học, hình thức dạy học đều có những ưu điểm, hạn chế nhất định. DHTDA cũng có một số những ưu điểm và hạn chế sau: a) Ưu điểm - Đối với giáo viên: DHTDA góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, sự hợp tác trong quá trình tổ chức dạy học với các đồng nghiệp; Tạo cơ hội để có thể xây dựng các mối quan hệ với học sinh; Đưa ra các mô hình triển khai, cho phép hỗ trợ các đối tượng học sinh đa dạng bằng việc tạo ra nhiều cơ hội học tập hơn trong lớp học. 8
- Đối với học sinh: Giúp hình thành và phát triển các kĩ năng, năng lực cần thiết cho học sinh như: Kĩ năng giao tiếp, làm việc nhóm; năng lực tổ chức, tự lập kế hoạch, giải quyết vấn đề..., người học sẽ có trách nhiệm hơn trong học tập. Thông qua DHTDA, học sinh tham gia sẽ lĩnh hội được các kiến thức cơ bản, hình thành và phát triển được các kỹ năng cần thiết cho bản thân; khuyến khích ở người học khả năng tự giải quyết vấn đề một cách tự lực và giúp cho khả năng giao tiếp của người học được phát triển. - Đối với dạy học: DHTDA góp phần gắn kết giữa lý thuyết với thực hành, tư duy với hành động...; cùng một nội dung học tập, mỗi người học khác nhau sẽ có những cách học tập khác nhau; Tạo cơ hội cho học sinh được nghiên cứu, khám phá, tự lực tìm hiểu và kiến tạo kiến thức; có sự hợp tác với các bạn trong nhóm, tạo cơ hội để phát triển tư duy sáng tạo, khả năng giao tiếp; rèn luyện kĩ năng nghiên cứu khoa học và kĩ năng tự học suốt đời. b) Hạn chế - Về nội dung chương trình: Không phải mọi nội dung, mọi chủ đề trong sách giáo khoa, trong môn học đều có thể tổ chức DHTDA được hiệu quả. Do vậy, người giáo viên cần phải nghiên cứu kỹ mục đích, yêu cầu và nội dung chương trình của môn học để có thể lựa chọn, đề xuất và xây dựng các tình huống có thể tổ chức DHTDA hoặc hướng dẫn người học tìm chủ đề có liên quan đến nội dung học được hiệu quả. - Về giáo viên: Cần nhiều thời gian, công sức để nghiên cứu và chuẩn bị các vấn đề liên quan đến DAHT; Đòi hỏi giáo viên phải có trình độ chuyên môn cao và nghiệp vụ vững vàng. Giáo viên đã quen với những phương pháp dạy học trước đây nên không muốn có những thay đổi trong hoạt động dạy học của bản thân. Việc xác định chủ đề hoặc nhiệm vụ học tập là bước đầu tiên, nhưng thường gặp nhiều khó khăn; nếu không xác định đúng chủ đề dự án, quản lý và điều hành nhóm không tốt thì kết quả thu được sẽ không cao. Việc tổ chức DHTDA nói chung không thể chỉ giới hạn đúng trong một tiết học mà 9
cần nhiều thời gian hơn, nhiều khi vượt ra ngoài thời gian, không gian của lớp học, hoạt động học đa dạng, khó khăn trong việc theo dõi kịp thời, chi tiết. - Về học sinh: Cần có nhiều thời gian hơn để tìm hiểu và hoàn thành DAHT; Học sinh đã quen với vai trò thụ động trong việc lĩnh hội các kiển thức nên những thói quen cũ chính là những cản trở chính khi vận dụng DHTDA. Việc thực hiện kế hoạch thường tốn về kinh phí (mua tài liệu, số liệu, xử lí tư liệu, thực hành, thí nghiệm…) gây khó khăn đối với học sinh. 1.1.5. So sánh hình thức dạy học dự án với dạy học truyền thống [13] Tiêu chí Dạy học truyền thống DHTDA Học sinh thuộc, nhớ, biết vận Học sinh hiểu và biết vận dụng Mục tiêu dụng kiến thức để giải bài kiến thức để giải quyết các tình tập. huống thực tiễn. - Bắt nguồn từ chương trình - Bắt nguồn từ thực tế cuộc sống Nội dung học đã có sẵn (Sách giáo học tập khoa, sách giáo viên...) - Ít có tính liên môn - Có tính liên môn cao, - Giáo viên là trung tâm, học - Học sinh là trung tâm. Giáo viên sinh thụ động trong việc lĩnh hỗ trợ cho học sinh tự xây dựng Phương hội kiến thức kiến thức pháp - Hoạt động cá nhân, ít làm - Hoạt động cá nhân trong tập thể, việc nhóm dưới hình thức làm việc nhóm Sản phẩm - Học sinh không có dự tính - Học sinh có dự tính trước về sản trước về sản phẩm phẩm và thực hiện hóa nó trong suốt quá trình học tập - Giáo viên là người đánh giá - Cá nhân, nhóm tự đánh giá lẫn Đánh giá - Sự đánh giá chỉ quan tâm nhau. Đánh giá của giáo viên đến kết quả cuối cùng - Sự đánh giá được thể hiện trong suốt quá trình học tập 10
1.1.6. Phân loại dự án học tập Sau đây là một số cách phân loại DAHT [17]: - Phân loại theo chuyên môn + Dự án trong một môn học: Là các DAHT trọng tâm nội dung nằm gọn trong một môn học nhất định. + Dự án liên môn: Là các DAHT trọng tâm nội dung nằm ở trong nhiều môn khác nhau. + Dự án ngoài chuyên môn: Là các DAHT không phụ thuộc trực tiếp vào các môn học. - Phân loại theo quỹ thời gian + Dự án nhỏ: Là dự án được thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2 - 6 giờ học. + Dự án trung bình: Là dự án được thực hiện trong một số ngày (ngày dự án) nhưng giới hạn là dưới một tuần hoặc 40 giờ học. + Dự án lớn: Là dự án được thực hiện trong quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40 giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (tuần dự án). - Phân loại theo sự tham gia của người học + Dự án cá nhân; + Dự án cho nhóm người học; + Dự án cho một lớp học. + Dự án dành cho một khối lớp + Dự án toàn trường. Trong các loại DAHT trên, DAHT dành cho nhóm người học là hình thức DAHT chủ yếu. - Phân loại theo sự tham gia của giáo viên + Dự án dưới sự hướng dẫn của một giáo viên, + Dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên. 11