Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:157

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa, từ đó đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM SẦM VĂN DU PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN THEO HƯỚNG CHUẨN HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM SẦM VĂN DU PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN THEO HƯỚNG CHUẨN HOÁ Ngành:Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, Luận văn “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa” do chính tôi hoàn thành, toàn bộ nội dung, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, ngày 28 tháng 11 năm 2019 Tác giả Luận văn Sầm Văn Du i
LỜI CẢM ƠN Với lòng thành kính và chân thành của người học viên, xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu; Phòng sau Đại học; Khoa Tâm lý Giáo dục; quý thầy, cô giáo Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Đặc biệt, học viên xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm chỉ bảo, giúp đỡ tận tình của PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền, người đã trực tiếp tham gia hướng dẫn và giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận văn này. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn đến các thầy, cô phản biện đã đọc và có những nhận xét rất quý báu đối với bản Luận văn. Trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Sở cùng các phòng chuyên môn, nghiệp vụ của Sở GD&ĐT tỉnh Bắc Kạn; các đồng chí CBQL các trường THPT, Cán bộ quản lý các đơn vị trực thuộc, các cán bộ, nhà giáo và CBQL liên quan đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp thông tin, số liệu thực tế tại địa phương. Tác giả xin tỏ lòng biết ơn tới sự giúp đỡ tận tình của các học viên, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt thời gian thực hiện Luận văn. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng, nỗ lực trong quá trình thực hiện đề tài, song Luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Tác giả rất mong được sự chỉ dẫn và góp ý chân thành của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo và các bạn bè đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019 Tác giả Sầm Văn Du ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................... 2 4. Khách thể nghiên cứu ............................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 6. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3 8. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 9. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Phần 2: NỘI DUNG .................................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG CHUẨN HÓA ......... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 5 1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................................ 5 1.1.2. Trong nước ......................................................................................................... 6 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ................................................................. 9 1.2.1. Đội ngũ, đội ngũ cán bộ quản lý ........................................................................ 9 1.2.2. Đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông ....................................... 11 1.2.3. Phát triển, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT ............................ 12 1.2.4. Chuẩn, chuẩn hóa ............................................................................................. 14 1.2.5. Phát triển đội ngũ CBQL trường THPT theo hướng chuẩn hóa ...................... 15 1.3. Một số vấn đề lí luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa .............................................................. 17 1.3.1. Trường Trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân .................... 17 1.3.2. Mục tiêu phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa ...................................................................................... 18 iii
1.3.3. Yêu cầu phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa .............................................................................................. 20 1.3.4. Nội dung phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa ...................................................................................... 23 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông ................................................................................................... 31 1.4.1. Yếu tố chủ quan ............................................................................................... 31 1.4.2. Các yếu tố khách quan ..................................................................................... 32 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 36 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN THEO HƯỚNG CHUẨN HÓA .................................................................... 37 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục tỉnh Bắc Kạn....................... 37 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội ............................................................ 37 2.1.2. Khái quát về giáo dục trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ............................... 38 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn .......................................................................................... 40 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 40 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................ 40 2.2.3. Đối tượng khảo sát ........................................................................................... 40 2.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................................ 40 2.3.1. Thực trạng về số lượng, cơ cấu cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ........................................................................................... 40 2.3.2. Thực trạng về trình độ đào tạo, ngoại ngữ, tin học, tiếng dân tộc của đội ngũ CBQL ........................................................................................................ 44 2.3.3. Thực trạng kết quả đánh giá đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT theo chuẩn Hiệu trưởng ....................................................................................................... 46 2.3.4. Kết quả tự đánh giá của các trường THPT tỉnh Bắc Kạn ................................ 47 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hoá ...................................................... 49 2.4.1. Thực trạng quy hoạch đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT của tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................................ 49 iv
2.4.2. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT tỉnh Bắc Kạn .................................................................................................... 55 2.4.3. Thực trạng bổ nhiệm, sử dụng và luân chuyển đội ngũ cán bộ QLGD các trường THPT .................................................................................................... 57 2.4.4. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá cán bộ QLGD các trường THPT .... 60 2.4.5. Thực trạng chế độ chính sách để phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT tỉnh Bắc Kạn ................................................................ 62 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL trường THPT theo hướng chuẩn hóa ........................................................................... 65 2.6. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa .............................. 67 2.6.1. Ưu điểm ........................................................................................................... 67 2.6.2. Tồn tại hạn chế ................................................................................................. 67 2.6.3. Nguyên nhân hạn chế ....................................................................................... 68 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 70 Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN THEO HƯỚNG CHUẨN HÓA ................................................................................ 71 3.1. Định hướng phát triển giáo dục tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn hiện nay ......... 71 3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 73 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý .................................................................... 73 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 74 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 74 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .................................................................... 74 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................................... 75 3.2.6. Nguyên tắc đảm bảo kết hợp hài hòa các lợi ích ............................................. 75 3.3. Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa ...................................................... 75 3.3.1. Cụ thể hóa chuẩn cán bộ quản lý theo chuẩn hiệu trưởng trường trung học phổ thông hiện hành cho phù hợp với đặc điểm phát triển giáo dục tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................................ 75 3.3.2. Chỉ đạo xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa phù hợp với tình hình thực tiễn ........................................................................................................... 77 v
3.3.3. Tổ chức đổi mới công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông nhằm nâng cao năng lực theo hướng chuẩn hóa ................................................................................ 79 3.3.4. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa phù hợp với đặc thù của tỉnh Bắc Kạn ........................ 82 3.3.5. Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông theo Chuẩn Hiệu trưởng ................................................................. 86 3.3.6. Thực hiện chính sách và xây dựng chính sách đặc thù của tỉnh Bắc Kạn trong phát triển của đội ngũ cán bộ quản trường trung học phổ thông............ 88 3.3.7. Tạo môi trường, động lực cho sự phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông ......................................................................................... 90 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 92 3.5. Khảo nghiệm tính phù hợp và khả thi của các biện pháp ................................ 93 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 97 1. Kết luận ................................................................................................................... 97 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 101 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH Chủ nghĩa xã hội GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GS.TSKH Giáo sư. Tiến sĩ khoa học GV Giáo viên HĐND Hội đồng nhân dân KH&CN Khoa học công nghệ KT - XH Kinh tế - xã hội LLCT Lý luận chính trị MN Mầm non PGS.TS Phó Giáo sư.Tiến sĩ PTDT Phổ thông dân tộc QLGD Quản lý giáo dục TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng số lượng cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................ 41 Bảng 2.2: Thực trạng về thâm niên công tác quản lý, độ tuổi đội ngũ cán bộ QLGD các trường THPT trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .............................. 42 Bảng 2.3: Thống kê trình độ đào tạo, ngoại ngữ, tin học, tiếng dân tộc thiểu số của đội ngũ cán bộ QLGD các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ......... 44 Biểu 2.4: Tổng hợp đánh giá theo từng tiêu chí đối với CBQL năm học 2018- 2019 tại các trường THPT tỉnh Bắc Kạn (tổng số người được đánh giá là 38) .................................................................................................. 46 Bảng 2.5: Tổng hợp kết quả đánh giá CBQL các trường THPT tỉnh Bắc Kạn năm học 2018-2019 ................................................................................. 47 Bảng 2.6: Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Bắc Kạn ................................................................................................... 50 Bảng 2.7: Thực trạng hoạt động quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường THPT theo hướng chuẩn hóa .................................................................. 52 Bảng 2.8: Thực trạng tổ chức bồi dưỡng đội ngũ CBQL trường THPT ................. 55 Bảng 2.9: Thực trạng hoạt động bổ nhiệm, sử dụng, luân chuyển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Bắc Kạn ......................................................... 57 Bảng 2.10: Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá đội ngũ CBQL trường THPT .......... 60 Bảng 2.11: Thực trạng chế độ chính sách để phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Bắc Kạn ................................................................................. 62 Bảng 2.12: Kết quả khảo sát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa ............. 65 Bảng 3.1: Mức độ phù hợp, mức độ khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ................................................................................................... 94 v
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã trở thành xu thế tất yếu. Cách mạng khoa học công nghệ, thông tin và truyền thông, kinh tế tri thức ngày càng phát triển mạnh mẽ đã tạo ra nhiều cơ hội to lớn, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với sự nghiệp phát triển giáo dục. Muốn giáo dục thực hiện tốt sứ mệnh của mình, bên cạnh việc đổi mới toàn diện tất cả các khâu tới quản lý, đào tạo đến cơ sở vật chất, phương tiện dạy học,… một trong những điều quan trọng cần phải làm chính là xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên đủ về số lượng, đồng bô,̣ hợp lý về cơ cấu và theo các tiêu chí đạt chuẩn. Đảng và Nhà nước ta khẳng định “Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược” [1], “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu” [2] là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền vững đất nước. Trong giai đoạn hiện nay quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém về nhiều mặt. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Cho nên phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo là một giải pháp mang tính đột phá nhằm “đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [3] trong Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng. Đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông là những cán bộ giáo dục chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường, giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Chính vì vậy, đội ngũ này cần phải đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, có phẩm chất và năng lực đạt chuẩn nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiên nay. Tỉnh Bắc Kạn là tỉnh miền núi với sự đa dạng về địa hình, có truyền thống cách mạng và bản sắc văn hoá của nhiều dân tộc thiểu số, tuy nhiên điều kiện phát triển kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Để tỉnh Bắc Kạn phát triển tiến kịp các tỉnh trong vùng thì phải lấy việc phát triển Giáo dục và Đào tạo làm nền tảng nhằm thực 1
hiện đồng bộ các mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Trong hơn hai mươi năm qua từ khi tái lập tỉnh (1997) đến nay, ngành giáo dục và đào tạo đã có những bước phát triển khả quan. Tuy vậy vẫn có một số bất cập, đó là đội ngũ cán bộ quản lý của các trường trung học phổ thông vừa thiếu về số lượng, vừa mất cân đối về cơ cấu, đặc biệt là năng lực quản lý chưa thể đáp ứng tốt các yêu cầu phát triển giáo dục của tỉnh trong bối cảnh đổi mới giáo dục như hiện nay. Do đó yêu cầu cấp thiết về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý đối với phát triển giáo dục bậc trung học phổ thông nhằm góp phần phát triển giáo dục và đào tạo. Đã có nhiều công trình khoa học của các tác giả nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực nói chung, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học học phổ thông nói riêng, các thành quả nghiên cứu đó đã được vận dụng hiệu quả trong phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục của nước ta. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông ở tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. Vì vậy, nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông ở tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay là vấn đề mang tính cấp thiết. Từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hoá” làm đề tài nghiên cứu với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn đáp ứng các yêu cầu đổi mới giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa, từ đó đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. 4. Khách thể nghiên cứu Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa. 2
- Khảo sát, đánh giá thực trạngphát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. - Đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc kạn theo hướng chuẩn hóa, khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp. 6. Giả thuyết khoa học Hoạt động phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn trong những năm gần đây đã được quan tâm thực hiện và thu được thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của tỉnh, tuy nhiên so với quy định chuẩn Hiệu trưởng mới và yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay thì vẫn còn nhiều bất cập. Nếu đề xuất và triển khai đồng bộ các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông theo hướng tạo điều kiện đào tạo, bồi dưỡng; kiểm tra và đánh giá; xây dựng và thực hiện các điều kiện để cán bộ quản lý phát huy năng lực và sáng tạo thì sẽ phát triển được đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn có đủ phẩm chất và năng lực theo chuẩn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Trong phạm vi của đề tài chúng tôi xác định phát triển đội ngũ cán bộ quản lý bao gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng trường trung học phổ thông. Theo hướng chuẩn hóa là theo Chuẩn Hiệu trưởng tại Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT ngày 20 tháng 7 năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông. Đề tài tập trung nghiên cứu lý luận về CBQL đạt chuẩn Hiệu trưởng, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. Chủ thể của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông là Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp nghiên cứu phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hoá, so sánh, đối chiếu từ những tài liệu, văn bản, Luật, Nghị quyết, Nghị định, Chỉ thị, Thông tư... liên quan đến đề tài; những công trình khoa học về phát triển đội ngũ nhằm xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 3
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng các phiếu điều tra, khảo sát phù hợp với nội dung luận văn, thống kê, phân tích các dữ liệu để có những nhận xét, đánh giá chính xác về thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa những năm vừa qua. - Phương pháp chuyên gia: Thông qua hỏi ý kiến cán bộ QLGD các cấp có nhiều kinh nghiệm (phỏng vấn, đàm thoại, trao đổi) để xin ý kiến đánh giá về các biện pháp đang sử dụng và các biện pháp mà luận văn đề xuất. Mặt khác, phương pháp này dùng để xem xét tính phù hợp và khả thi của các biện pháp được đề xuất sau khi hoàn chỉnh các biện pháp dự kiến. - Phương pháp khảo sát: Khảo sát biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Bắc theo hướng chuẩn hóa đã được đề xuất trong luận án để đánh giá hiệu qủa của biện pháp khi triển khai thực hiện thực tế. 8.3. Nhóm phương pháp bổ trợ Dùng phương pháp thống kê, phân tích, xử lý các số liệu điều tra. 9. Cấu trúc luận văn Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, Mục lục, nội dung chính gồm 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông theo theo hướng chuẩn hóa. Chương 2. Thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. Chương 3. Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. 4
Phần 2: NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG CHUẨN HÓA 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Phát triển giáo dục và đào tạo đều được các nước trên thế giới xem xét là nhiệm vụ trọng tâm, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nước nào có nền giáo dục phát triển thì sẽ tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng và nâng cao vị thế của quốc gia. Chính vì vậy các nước đặc biệt quan tâm đến việc hoàn thiện những tiêu chuẩn về kỹ năng thiết yếu nhất dành cho những người quản lý trường học đạt Bộ chuẩn quốc gia cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường học nói chung. - Ở Vương quốc Anh: Bao gồm 6 nội dung chính thể hiện trong các phạm trù quan trọng của hiệu trưởng (hay đối với cả CBQL), đó là: Xây dựng kế hoạch phát triển; phát triển dạy và học; phát triển cá nhân và làm việc với đồng nghiệp; quản lý tổ chức; đảm bảo trách nhiệm giải trình; tham gia phát triển cộng đồng (dẫn theo) [17]. Bộ chuẩn cũng xác định cụ thể chi tiết từng nội dung này ở các phạm trù bao gồm kiến thức, phẩm chất nghề nghiệp (kỹ năng) và hành động của hiệu trưởng. Mặc dù ở từng nội dung của chuẩn có các yêu cầu khác nhau phù hợp cho các phạm trù, tuy nhiên các nội dung này liên quan lẫn nhau và có những nội dung có thể áp dụng cho cả 3 phạm trù kiến thức, phẩm chất nghề nghiệp (kỹ năng) và hành động [16] - Ở Hoa Kỳ: Có nhiều bộ chuẩn hiệu trưởng hiện hành ở Hoa Kỳ, trong đó có bộ chuẩn của Hiệp hội lãnh đạo trường học liên bang. Bộ chuẩn của có 11 tiêu chuẩn, bao gồm: Tầm nhìn và sứ mệnh (tiêu chuẩn 1); năng lực giảng dạy (tiêu chuẩn 2); phương pháp giảng dạy (tiêu chuẩn 3); chương trình dạy và kiểm tra đánh giá (tiêu chuẩn 4); môi trường học tập (tiêu chuẩn 5); môi trường chuyên nghiệp cho cán bộ và giáo viên (tiêu chuẩn 6); kết nối phụ huynh và các bên liên quan (tiêu chuẩn 7); điều hành và quản lý (tiêu chuẩn 8); các nguyên tắc đạo đức (tiêu chuẩn 9); công bằng và trách nhiệm (tiêu chuẩn 10) và liên tục cải tiến nhà trường (tiêu chuẩn 11) [17]. - Đối với Australia: Bộ chuẩn quốc gia cho hiệu trưởng của Australia được xây dựng theo mô hình 3 x 5, trong đó 3 yêu cầu về năng lực lãnh đạo bao gồm tầm nhìn và giá trị; kiến thức và hiểu biết; phẩm chất cá nhân và phẩm chất xã hội. 5
Cùng với đó là 5 hoạt động nghề nghiệp là: Dẫn dắt hoạt động dạy và học; phát triển bản thân và đồng nghiệp; dẫn dắt cải tiến, đổi mới và thay đổi; lãnh đạo công tác quản lý nhà trường; tham gia và làm việc với cộng đồng [17]. - Trung Quốc: Chuẩn trình độ quản lý trường học chủ yếu tập trung đến nội dung tác nghiệp như: Quản lý hành chính; Quản lý đức dục; Quản lý giảng dạy; Quản lý giáo dục; Quản lý công chức; Quản lý tổng vụ [17]. - Khu vực Đông Nam Á: Ấy là bộ chuẩn do Trung tâm SEAMEO INNOTECH biên soạn dưới dạng sách hướng dẫn học tập với sự tham gia của các quốc gia thành viên SEAMEO, trong đó có Việt Nam. Tài liệu được biên soạn từ năm 2003 và có bổ sung điều chỉnh vào năm 2013 với mục đích nhằm giúp xây dựng chuẩn năng lực giúp phát triển chuyên môn và nâng cao năng lực lãnh đạo cho những hiệu trưởng trong khu vực hoàn thành tốt nhiệm vụ. Bộ chuẩn năng lực này có cấu trúc gồm 5 nhóm chuẩn năng lực cốt lõi, với 16 năng lực chung và 42 năng lực hỗ trợ (mỗi năng lực cốt lõi có từ 2 - 5 năng lực hỗ trợ), bên cạnh đó có 170 chỉ số (mỗi năng lực hỗ trợ có từ 3 - 6 chỉ số thành công) [16]. Bộ chuẩn năng lực này giúp các hiệu trưởng và cán bộ quản lý nhà trường: biết được năng lực sẵn có của bản thân; chuẩn bị kế hoạch phát triển chuyên môn; hỗ trợ liên tục nâng cao chuyên môn cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục. Mỗi một năng lực được đánh giá ở 4 mức: Tôi chưa thể thực hiện được điều này; Tôi đã bắt đầu thực hiện được, nhưng tôi cần phải học thêm; Tôi có thể thực hiện được điều này rất tốt; Tôi có thể tự tin thực hiện điều này và tôi có thể hướng dẫn những người khác. Trong lịch sử phát triển giáo dục của các nước, nhất là các nước có nền kinh tế và khoa học kỹ thuật phát triển đều có một nền giáo dục tốt. Trong đó, vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mang tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của nền giáo dục. Vì vậy, đội ngũ cán bộ QLGD luôn được lựa chọn, đào tạo, cùng với đó là chính sách đãi ngộ xứng đáng về vật chất và tinh thần đối với những cống hiến của họ. 1.1.2. Trong nước Trong xu thế hội nhập và đổi mới giáo dục vai trò quyết định của nhà giáo trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý trong điều hành hệ thống giáo dục đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển giáo dục. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đạt chuẩn, đảm 6
bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, thì phải phát triển đúng định hướng theo quy định của nhà nước. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ươngvề đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, đã nêu nội dung phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo “Cán bộ quản lý giáo dục các cấp phải qua đào tạo về nghiệp vụ quản lý” [3]. Một số công trình nghiên cứu như các luận văn thạc sĩ, các đề tài, đề án, các tham luận tại các Hội thảo, các bài viết trên các tạp chí, báo điện tử,… đã đề cấp đến nhiều khía cạnh về phát triển đội ngũ nói chung, đội ngũ cán bộ quản lý các trường học. Một số tác giả đã có những khái quát, phân tích về quản lý giáo dục, đưa ra các giải pháp phát triển đội ngũ CBQL ở các cấp học, ở các vùng miền khác nhau. Trong nhà trường, Hiệu trưởng nói riêng và CBQL nói chung đóng vai trò chủ đạo, then chốt, là nhân tố quyết định đến chất lượng và hiệu quả của một trường học. Những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước được quán triệt tới đội ngũ giáo viên hay không cũng do phần lớn cách tuyên truyền, phổ biến của hiệu trưởng và đội ngũ CBQL. Sự nắm bắt chương trình và đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên cũng phụ thuộc vào người hiệu trưởng. Việc xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý nói chung, hiệu trưởng nói riêng theo hướng chuẩn hóa luôn là vấn đề quan tâm của các cấp, với mục đích chính là nâng cao hiệu quả quản lý trong nhà trường, nhân tố quan trọng quyết định hiệu quả hoạt động giáo dục. Đến nay, đã có nhiều Hội thảo khoa học cấp quốc gia bàn luận về các chủ đề nêu trên, nhiều ý kiến đã được đăng tải trên các tạp chí, tập san chuyên ngành, nhiều tác giả đã nghiên cứu vấn đề này như: "Xây dựng chuẩn hiệu trưởng trường THCS và THPT" - Đề tài cấp Bộ do Trần Ngọc Giao làm chủ nhiệm đề tài; "Phương pháp phát triển giáo viên thành cán bộ quản lý giáo dục" - Đề tài cấp Bộ do Đặng Thị Thanh Huyền làm chủ nhiệm đề tài; "Một số cách tiếp cận trong việc xây dựng chuẩn hiệu trưởng trường phổ thông" của tác giả Trịnh Thị Hồng Hà trong hội thảo Chuẩn và chuẩn hóa trong giáo dục của Viện Chiến lược giáo dục; một số luận văn thạc sĩ của các tác giả: Trần Thị Thu Phương với đề tài “Phát triển đội ngũ hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện miền núi đặc biệt khó khăn”... 7
Song, chưa có đề tài nghiên cứu nào đề cập đến việc tìm ra các giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tại tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. Với đề tài này sẽ phân tích thực trạng xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tại tỉnh Bắc Kạn, từ đó đưa ra một số giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa. Tại Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT ngày 20 tháng 7 năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông. Do đó việc phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn theo hướng chuẩn hóa sẽ dựa trên cơ sở các quy định tại thông tư này để thực hiện nhiệm vụ phát triển. Từ những nghiên cứu của thế gới và trong nước đã nêu trên cho thấy phát triển đội ngũ CBQL theo hướng chuẩn hóa có vai trò quan trọng trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào. Kinh nghiệm phát triển GD&ĐT của các nước đã chỉ rõ hiệu trưởng có vai trò quan trọng nhất đối với sự tồn tại, phát triển của một nhà trường và cho rằng, chất lượng và sự thành công của mỗi nhà trường phụ thuộc vào hiệu trưởng. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ hiệu trưởng được tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau và tập trung ở các nội dung chính: Về tiêu chuẩn hiệu trưởng; Bổ nhiệm hiệu trưởng; Đào tạo, bồi dưỡng hiệu trưởng; Sử dụng, đánh giá... Xác định những kỹ năng cho hiệu trưởng nói riêng, CBQL nói chung trong bối cảnh mới: tự chịu trách nhiệm, linh hoạt, có chuyên môn sư phạm, phải chuyển từ tập trung vào quản lí hành chính sang lãnh đạo và thể hiện tầm nhìn. Nhà QLGD là một nhà lãnh đạo giáo dục - người phát huy được sự thành công của tất cả các học sinh thông qua việc: bảo vệ, giáo dục và duy trì văn hóa trường học; kết hợp với gia đình và các thành viên thuộc các tổ chức để huy động được các nguồn giúp đỡ. Tiêu chuẩn của người CBQL tập trung vào 5 lĩnh vực: Điều hành tác nghiệp; quản lí nhân lực; quản lý chuyên môn; phát triển giá trị và hình ảnh nhà trường; xây dựng văn hóa nhà trường. Người CBQL nhà trường phải nêu gương sáng, có khả năng lãnh đạo, hiểu rõ mục đích, tôn trọng, khuyến khích nhân viên. Một người CBQL lĩnh hội được sứ mệnh của trường học với các mục tiêu cụ thể, năng lực lãnh đạo tốt, và sự thông cảm cũng như tôn trọng đồng nghiệp sẽ là động lực cho những người khác noi theo. 8
Với vai trò của mình, hiệu trưởng và đội ngũ CBQL phải vạch ra một tầm nhìn đối với những thành tích, kết quả dự định đạt được và tạo ra một môi trường học tập lý tưởng cho học sinh và cả giáo viên. Hiệu trưởng cần duy trì liên tục mục đích tăng cường năng lực cho giáo viên để đối mặt với thử thách hiện tại và tương lai và luôn phấn đấu vì sự phát triển để hướng tới nền giáo dục toàn diện cho học sinh và giáo viên. Trong mô hình phát triển của các nước, cũng như ở Việt Nam vai trò của người lãnh đạo, quản lý nhà trường được xếp vào tiêu chí số một. Như vậy, tham khảo cách tiếp cận chuẩn hiệu trưởng của một số nước như Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Australia, Trung Quốc, các nước Đông Nam Á... Chuẩn hiệu trưởng đều xác định theo công việc và nhiệm vụ cụ thể mà người hiệu trưởng, CBQL phải thực hiện; Xác định theo những yêu cầu về năng lực và phẩm chất theo chuẩn; tổ chức kiểm tra, đánh giá cũng tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Đội ngũ, đội ngũ cán bộ quản lý 1.2.1.1. Đội ngũ Khái niệm đội ngũ được hiểu là tập hợp một nhóm người, một tổ chức, tập hợp thành một lực lượng để thực hiện mục đích nhất định. Do đó, dù khái niệm đội ngũ có thể diễn đạt một cách khác nhau thì người quản lý nhà trường đều phải xây dựng gắn kết các thành viên tạo ra đội ngũ, trong đó mỗi người có thể có phong cách riêng, song khi đã được gắn kết thành một khối thì mỗi cá nhân phải có sự thống nhất cao về mục tiêu cần đạt tới và có cùng một nhiệm vụ. Thuật ngữ “Đội ngũ” thường được dùng với tư cách một thuật ngữ quân sự để chỉ về (một tổ chức gồm nhiều người, tập hợp thành một lực lượng để chiến đấu hay bảo vệ). Tuy nhiên, do những phát triển của đời sống thực tiễn, thuật ngữ quân sự nêu trên dần được dùng trong công tác quản lý nhân sự. Trong trường hợp này “Đội ngũ” được hiểu là một nhóm người được tổ chức và tập hợp thành một lực lượng để thực hiện những mục đích nhất định trong quan hệ phối hợp thống nhất về chức năng, nhiệm vụ. Ngày nay thuật ngữ “đội ngũ” được sử dụng rộng rãi để chỉ những nhóm người có tổ chức trong xã hội như đội ngũ tri thức, đội ngũ công nhân viên chức… Với ý nghĩa đó trong phạm vi đề tài luận văn chúng tôi sử dụng khái niệm đội ngũ theo Từ điển Tiếng Việt - Nhà xuất bản Đà Nẵng - 1997 đã định nghĩa: “Đội ngũ là tập hợp gồm một số đông người cùng chức năng hoặc nghề nghiệp tạo thành một lực lượng” [21]. 9
1.2.1.2. Cán bộ quản lý Cán bộ quản lý là một trong những nhân tố cơ bản quyết định sự thành công hay thất bại của cả hệ thống trong hoạt động theo nghĩa rộng: cán bộ quản lý bao gồm tất cả những người tham gia vào hệ thống quản lý và hình thành chức năng nhất định. Cán bộ quản lý là người thực hiện chức năng quản lý, đứng đầu hệ thống với chức danh nhất định và chịu hoàn toàn trách nhiệm về hệ thống do mình phụ trách. Cán bộ quản lý là một trong những nhân tố cơ bản quyết định thành công hay thất bại của hệ thống trong hoạt động, họ thực hiện những vai trò cụ thể sau: Vai trò quản lý: liên kết các bộ phận riêng rẽ, tổ chức các mối quan hệ qua lại một cách nhịp nhàng để tạo thành một hệ thống trọn vẹn. Đồng thời, họ là người trực tiếp vận dụng các quy luật khách quan vào hoạt động của hệ thống. Vai trò chính trị: cán bộ quản lý là người tham gia xây dựng hoạch định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời tổ chức thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội đó ở mức độ nhất định, người cán bộ đại diện cho quyền lợi của nhân dân. Cán bộ quản lý là khái niệm dùng để chỉ những người mà hoạt động nghề nghiệp của họ hoàn toàn hay chủ yếu gắn với việc thực hiện chức năng quản lý trong một tổ chức; nhằm điều hành, hướng dẫn và tổ chức thực hiện những quyết định của cán bộ lãnh đạo tổ chức đó. Người đứng đầu, phụ trách một tổ chức, đơn vị, phong trào nào đó thì đương nhiên là cán bộ lãnh đạo của tổ chức, đơn vị đó; nhưng xét trong hệ thống lớn hơn (chứa đựng các tổ chức, đơn vị đang xem xét) thì họ chỉ là người quản lý. Trong thực tiễn một số người đứng đầu một tổ chức vừa đóng vai trò là cán bộ lãnh đạo của tổ chức và vừa đóng vai trò là cán bộ quản lý của tổ chức đó. 1.2.1.3. Đội ngũ cán bộ quản lý Khái niệm đội ngũ cán bộ quản lý cũng có thể hiểu là tập hợp người làm nhiệm vụ đứng đầu một đơn, được tổ chức để thực hiện một hay nhiều chức năng, nhưng đều có chung một mục đích nhất định là quản lý đơn vị đạt mục tiêu và sứ mạng của đơn vị đó. Theo từ điển Tiếng Việt: “CBQL là người làm công tác có chức vụ trong một cơ quan, tổ chức, phân biệt với người khác không có chức vụ” [21]. Như vậy, cán bộ QLGD là người chỉ huy, lãnh đạo, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ của tổ chức, họ vừa là người lãnh đạo, quản lý cơ quan, đơn vị và có vai trò tác động, ra lệnh, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của đối tượng quản lý, vừa là người được cấp trên bổ nhiệm hoặc bãi nhiệm và chịu sự lãnh đạo, quản lý của cấp trên. 10