Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn tại trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ------------------- NGUYỄN THÀNH HƯNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN THCS TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ------------------- NGUYỄN THÀNH HƯNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN THCS TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM HỒNG QUANG THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là: Nguyễn Thành Hưng Công tác tại: Trường THCS Trần Hưng Đạo thị xã Quảng Yên tỉnh Quảng Ninh. Sau một thời gian học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, đến nay tôi đã hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài: “Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn”. Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số chuyên ngành: 62.14.01.14 Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Phạm Hồng Quang, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thành Hưng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Phạm Hồng Quang, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thị xã Quảng Yên, đặc biệt là BGH, GV và HS trường THCS Trần Hưng Đạo cùng các bậc phụ huynh, bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Thành Hưng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 5 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 5 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 7. Dự kiến đóng góp của luận văn ....................................................................... 6 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở NHÀ TRƯỜNG THCS ..... 7 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................ 7 1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 9 1.2. Lý luận về dạy học tích hợp liên môn ........................................................ 14 1.2.1. Dạy học tích hợp liên môn là gì? ............................................................. 14 1.2.2. Sự khác nhau giữa dạy học theo chủ đề "đơn môn" và chủ đề "liên môn"?.. 16 1.2.3. Xu hướng của dạy học tích hợp liên môn ở nước ta .............................. 17 1.3. Hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS ..........19 1.3.1. Hoạt động ngoại khóa, ngoại khóa liên môn ........................................... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.3.2. Mục đích, yêu cầu của hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS .......................................................................................... 21 1.3.3. Nội dung tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS .................................................................................................. 22 1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS .................................................................................................. 24 1.4. Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn. ....................................................................... 25 1.4.1. Năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa của giáo viên THCS là gì? 25 1.4.2. Bản chất của hoạt động phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ............................. 27 1.4.3. Đặc điểm của việc phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ...................................... 30 1.4.4. Ý nghĩa của việc phát triển năng lực tổ chức các HĐNK cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ............................................................. 32 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS ................................................................................................................. 40 Kết luận chương 1.............................................................................................. 44 Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRẦN HƯNG ĐẠO, THỊ XÃ QUẢNG YÊN, QUẢNG NINH ... 45 2.1. Khái quát về hoạt động khảo sát................................................................. 45 2.1.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 45 2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 45 2.1.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 45 2.1.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 45 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.1.5. Khái quát đặc điểm tình hình giáo dục, kinh tế - xã hội thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................ 46 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo ...................... 48 2.2.1. Về nhận thức ............................................................................................ 48 2.2.2. Về những hình thức tổ chức HĐNKLM:................................................. 54 2.2.3. Về năng lực tổ chức của giáo viên........................................................... 55 2.2.4. Về việc phát triển năng lực tổ chức cho giáo viên: ................................ 64 2.3. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo .... 67 2.3.1. Những ưu điểm và kết quả chính............................................................. 68 2.3.2. Hạn chế của thực trạng ............................................................................ 69 Kết luận chương 2.............................................................................................. 71 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRẦN HƯNG ĐẠO, THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH ............................................................ 73 3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của HĐNKLM ................................ 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của HĐNKLM ................................ 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của HĐNKLM .................................. 73 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của HĐNKLM .................................... 74 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của HĐNKLM ................................. 74 3.2. Một số biện pháp phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 74 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên về tầm quan trọng của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn ........................................................................................ 74 3.2.2. Biện pháp 2: Phát triển kĩ năng xây dựng kế hoạch HĐNKLM cho GV 78 3.2.3. Biện pháp 3: Phát triển kỹ năng tổ chức HĐNKLM cho giáo viên ........ 80 3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức cho giáo viên tham gia tập huấn, trao đổi kinh nghiệm tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn giữa các trường THCS trong thị xã và ngoài thị xã ......................................................... 85 3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng các điều kiện, phương tiện để phục vụ phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ...................................................................................................... 88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................... 90 3.4. Khảo nghiệm nhận thức của các khách thể về tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................. 91 3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 91 3.4.2. Cách đánh giá .......................................................................................... 91 3.4.3. Kết quả đánh giá ...................................................................................... 92 Kết luận chương 3.............................................................................................. 94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 95 1. Kết luận...................................................................................................... 95 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 99 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ HT : Hiệu trưởng BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CBGV : Cán bộ giáo viên CSVC : Cơ sở vật chất GD : Giáo dục HS : Học sinh GV : Giáo viên GVBM : Giáo viên liên môn GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐNK : Hoạt động ngoại khóa HĐNKLM : Hoạt động ngoại khóa liên môn NKLM : Ngoại khóa liên môn PHHS : Phụ huynh học sinh THCS : Trung học cơ sở TPT : Tổng phụ trách PPDH : Phương pháp dạy học XHH : Xã hội hóa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả xếp loại 2 mặt giáo dục năm học 2014 - 2015 ...............................48 Bảng 2.2: Nhận thức của CBGV về mức độ quan trọng của HĐNKLM ....................49 Bảng 2.3: Nhận thức về tác dụng của việc tổ chức HĐNKLM và những yêu cầu cần đạt ............................................................................................. 49 Bảng 2.4: Ý kiến về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các hình thức HĐNKLM ....................................................................................... 50 Bảng 2.5: Năng lực và phẩm chất của giáo viên cần có khi tổ chức HĐNKLM ........52 Bảng 2.6: Mức độ cần thiết của các điều kiện trong việc tổ chức HĐNKLM có hiệu quả ........................................................................................... 53 Bảng 2.7: Ý kiến của GV về mức độ thu hút HS tham gia của các hình thức tổ chức HĐNKLM ..................................................................................................54 Bảng 2.8: Thực trạng triển khai nội dung hoạt động ngoại khóa của trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh................................55 Bảng 2.9: Mức độ thực hiện các nội dung HĐNKLM ................................................57 Bảng 2.10: Quan điểm của giáo viên về hiệu quả các hình thức HĐNKLM đã triển khai ở trường THCS Trần Hưng Đạo .........................................................58 Bảng 2.11: Thực trạng sử dụng các phương pháp tổ chức HĐNKLM ........................60 Bảng 2.12: Thực trạng về thực hiện quy trình tổ chức HĐNKLM cho HS trường THCS trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên ..........................62 Bảng 2.13: Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch HĐNKLM cho học sinh .....64 Bảng 2.14: Thực trạng công tác quản lý HĐNKLM ở trường THCS Trần Hưng Đạo ...... 68 Bảng 3.1: Thống kê kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ở trường THCS Trần Hưng Đạo ...................................92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tiến trình hội nhập quốc tế đòi hỏi Việt Nam phải có nguồn nhân lực trình độ cao, năng động, sáng tạo và phẩm chất đạo đức tốt. Vì vậy, Đảng ta đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị TW 8 (Khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Để đổi mới giáo dục một cách toàn diện, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tích cực chuẩn bị cho Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa từ sau năm 2015. Chúng ta đã từng bước áp dụng các phương pháp dạy và học tích cực, trong đó đặc biệt chú trọng đến phương pháp dạy học tích hợp liên môn. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan điểm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Vận dụng hợp lí quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển các năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo ra những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc và là quan điểm hiện đại trong giáo dục. Đối với nền giáo dục Việt Nam hiện nay việc hiểu đúng và vận dụng phù hợp quá trình tích hợp có thể đem lại những hiệu quả cụ thể đối với từng phân môn trong nhà trường phổ thông. Tích hợp trong nhà trường sẽ giúp cho học sinh học tập thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng và phương pháp của khối lượng tri thức toàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
diện, hài hòa và hợp lý trong giải quyết tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại. Dạy học tích hợp liên môn sẽ giúp người giáo viên quan tâm đến các khả năng, nhu cầu, điều kiện học tập khác nhau của người học, nuôi dưỡng học sinh có khả năng học tập độc lập, có ý thức trách nhiệm và tự định hướng bản thân. Tuy nhiên đội ngũ giáo viên hiện nay chủ yếu được đào tạo theo chương trình sư phạm đơn môn, chưa được trang bị về cơ sở lý luận dạy học tích hợp liên môn một cách chính thống, khoa học nên khi thực hiện thì phần lớn là do giáo viên tự mày mò, tự tìm hiểu nên không tránh khỏi việc hiểu chưa đúng, chưa đầy đủ về mục đích, ý nghĩa cũng như cách thức tổ chức dạy học tích hợp liên môn. Phần lớn giáo viên đã quen với việc dạy học đơn môn là chính nên giáo viên các môn “liên quan” ít có sự trao đổi chuyên môn do vậy khi dạy học tích hợp liên môn chưa có sự thống nhất về nội dung, phương pháp, thời gian tổ chức các nội dung, chủ đề dạy học tích hợp liên môn của các môn “liên quan”; Mặt khác do chương trình giáo dục đã trải qua nhiều lần cải cách nên nhiều giáo viên khác môn chưa thực sự nắm rõ về cấu trúc chương trình, chưa cập nhật kịp thời những kiến thức mới và chưa được trang bị về “phương pháp sư phạm” đặc trưng của các môn học “liên quan” nên cho dù đã xác định được kiến thức, mức độ cần liên môn ở mỗi nội dung, chủ đề thì việc lựa chọn phương pháp tổ chức đôi khi còn chưa phù hợp, thậm chí không mang lại hiệu quả. Do đó khi tiến hành dạy học tích hợp liên môn kết quả đạt được mới ở mức tích hợp; chưa tận dụng, phát huy được việc vận dụng kiến thức ở các môn “liên quan” làm công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học liên môn, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của các môn “liên quan” trong dạy học các chủ đề tích hợp liên môn và cũng chưa thực sự giảm tải được… Trong tổng thể các hoạt động giáo dục của nhà trường hiện nay, dạy học tích hợp liên môn đã và đang thực hiện trong chương trình giáo dục theo thời khóa biểu chính khóa, bên cạnh đó còn có những hoạt động khác cũng đang sử Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
dụng việc tích hợp liên môn và góp phần rất lớn vào công cuộc đổi mới giáo dục toàn diện, đó là các hoạt động ngoại khóa. Hoạt động ngoại khoá là một trong những hình thức hoạt động ngoài giờ lên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo dục cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá bao gồm một số các hình thức tổ chức như câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khoá...Đây là những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học sinh, như những trò chơi mà trong đó các em được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động ngoại khóa được thực hiện trong dạy học tích hợp liên môn không chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho học sinh hứng thú, yêu thích môn học hơn. Mặt khác, hoạt động ngoại khóa còn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - rất cần thiết cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc ngày nay. Hơn thế nữa, hoạt động này cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động ngoại khoá được thực hiện trong hoạt giáo dục tích hợp liên môn, học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn. Tuy nhiên, để hoạt động ngoại khóa thực sự hữu ích và thành công, ngoài vai trò tích cực của học sinh và giáo viên thì năng lực tổ chức hoạt động ngoại khoá là chìa khoá quyết định sự thành công này. Nhưng hiện nay, hoạt động ngoại khoá trong các nhà trường phổ thông còn rất hạn chế, chưa được các nhà quản lí quan tâm. Các hoạt động này mới chỉ dừng lại ở những đơn môn có thế mạnh (ngữ văn, sinh học…) và ngay cả những môn đó thì hình thức tổ chức Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
cũng chưa phong phú, chưa tạo được hứng thú thật sự cho học sinh chứ chưa nói tới việc tổ chức hoạt động ngoại khoá trong dạy học tích hợp liên môn. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các nhà quản lí và giáo viên chưa được cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức và quản lí hoạt động ngoại khoá trong dạy học tích hợp liên môn học. Còn quá ít các công trình nghiên cứu về vấn đề này. Giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục nói chung, cán bộ quản lí nhà trường nói riêng chưa ý thức được đầy đủ về vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động ngoại khoá. Năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại khóa liên môn nói riêng của giáo viên còn hạn chế, chưa đồng đều. Còn quá ít những buổi tập huấn và những buổi giao lưu về tổ chức hoạt động ngoại khóa. Cùng chung thực trạng trên, các trường THCS thị xã Quảng Yên trong những năm qua cũng chưa chú trọng đến công tác tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khóa môn học, một phần do yêu cầu về thời gian, kinh phí tổ chức hạn hẹp, mặt khác do nhận thức của giáo viên về hoạt động ngoại khoá còn phiến diện, năng lực tổ chức ngoại khoá còn hạn chế. Đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường THCS, nhưng thực tế ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh chưa có công trình nghiên cứu nào về phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn. Với những lý do trên, tôi chọn đề tài “Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn tại trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1.Khách thể nghiên cứu Hoạt động phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được và triển khai được một số biện pháp dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn xác đáng thì năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa của giáo viên và chất lượng các hoạt động ngoại khoá trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo sẽ được nâng cao, giúp học sinh học tập có hứng thú và đạt kết quả cao hơn, góp phần phát triển toàn diện các phẩm chất và năng lực của các em, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa của giáo viên THCS trong dạy học tích hợp liên môn nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng dạy học. 5.2. Nghiên cứu thực trạng về năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa của giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Khảo sát qua: + Bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp CBGV nhà trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
+ Tham dự, quan sát các hoạt động ngoại khóa trong dạy học tích hợp liên môn. + Phỏng vấn cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, học sinh. 6.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 6.4. Phương pháp chuyên gia 6.5. Phương pháp toán thống kê 7. Dự kiến đóng góp của luận văn 7.1. Những đóng góp về mặt lý luận Đề xuất được một số biện pháp mang tính khả thi nhằm phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. 7.2. Những đóng góp về mặt thực tiễn Phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở trường THCS Trần Hưng Đạo sẽ thúc đẩy khả năng thích ứng, vận dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng, phương pháp trong khối lượng tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lý để giải quyết tình huống mới mẻ và khác nhau trong cuộc sống hiện đại của học sinh. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục. Nội dung luận văn được cấu trúc trong 3 chương. Chương 1: Một số vấn đề lý luận về phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS. Chương 2: Thực trạng hoạt động phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên. Chương 3: Biện pháp phát triển năng lực tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho giáo viên trong dạy học tích hợp liên môn ở nhà trường THCS Trần Hưng Đạo, thị xã Quảng Yên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO GIÁO VIÊN TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Ở NHÀ TRƯỜNG THCS 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề Hoạt động ngoại khóa là một trong các hình thức dạy học có thể giúp HS đạt kết quả cao hơn trong học tập và góp phần hoàn thiện nhân cách cho các em. Chính vì vậy, hoạt động ngoại khóa ngày càng được trú trọng nghiên cứu và thực hiện không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, sau khi Quốc hội thông qua Đề án đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông, Bộ GD-ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên. 1.1.1. Trên thế giới Hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như là một công cụ hữu ích để giúp học sinh học tập có kết quả hơn và phát triển toàn diện hơn nhân cách của các em. Tại Anh, gần 7 triệu học sinh hàng năm được tham gia vào các hoạt động ngoại khoá và hoạt động ngoài giờ lên lớp, có nghĩa là hàng tuần có hàng nghìn em được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống. Chính phủ Anh cho rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
trọng của công tác giáo dục thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các hoạt động này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá và các hoạt động ngoài giờ lên lớp khác [dẫn theo 12]. Công trình nghiên cứu gần đây của các nhà giáo dục Mĩ cho thấy tác dụng to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp nói chung và ngoại khoá nói riêng sau đây đối với đời sống của học sinh: có 49% học sinh không tham gia vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13- 19 phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt động ngoại khoá. 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương trình hoạt động ngoài giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực... [dẫn theo 9]. Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản là các trường bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động ngoài giờ lên lớp này tập trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng, các nghề truyền thống của Nhật Bản... Ngoại khoá các môn học chủ yếu tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên ti vi. Chương trình cải cách giáo dục của Nhật Bản giảm bớt thời lượng các giờ lên lớp để tăng cường nhiều hơn các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh [dẫn theo 25]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Từ thực tiễn trải nghiệm, nhà sư phạm J.A. Cômen xki kết luận: “Công việc ngoại khoá nếu được tiến hành có hệ thống không những nâng cao trình độ chung về sự tiến bộ của học sinh mà còn cả về trình độ ngôn ngữ, kiến thức của các em” [30]. Cai Rôp - Nhà giáo dục học người Nga đã viết: “Khi đặt kế hoạch công tác giáo dục chung cho cả năm học mới, người Hiệu trưởng phải xét cả kết quả hoạt động ngoài giờ lên lớp năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích của học sinh, củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, mà định nhiệm vụ hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá cho năm học sắp tới. Trong kế hoạch công tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khóa [29]. Như vậy, các công trình nghiên cứu này đã làm nổi bật tầm quan trọng của các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt đông ngoại khoá và chỉ ra một số biện pháp cần thiết cho người cán bộ quản lý (CBQL) các nhà trường phải làm gì để tổ chức và quản lí tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Nhìn chung trên thế giới, nhiều nước có xu hướng tích hợp các môn học thuộc lĩnh vực khoa học xã hội như Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân…để tạo thành môn học mới, với hình thức tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn. Xu hướng thứ hai là việc thực hiện quan điểm tích hợp nhưng không tạo môn học mới. Đại diện cho xu hướng này là Cộng hòa Liên bang Đức; Hà Lan… Như vậy, trên thế giới hiện nay có hai xu hướng dạy học tích hợp: - Tích hợp trong một môn học gồm có tích hợp đơn môn, tích hợp đa môn, tích hợp liên môn hoặc tích hợp xuyên môn. - Tích hợp nhiều môn học, nhiều lĩnh vực thành một môn tổng hợp mới gồm có tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Thời gian gần đây đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề dạy học tích hợp (DHTH) dưới góc độ lý luận dạy học nói chung và lý luận dạy học môn học nói riêng, trong đó vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm là việc xây dựng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn
chương trình và sách giáo khoa theo quan điểm tích hợp. Ở trung học cơ sở và trung học phổ thông, tích hợp môn học còn đang được nghiên cứu thử nghiệm trong phạm vi hẹp mà chưa được triển khai đại trà. Xu hướng DHTH ở Việt Nam nhằm mục tiêu rút gọn thời lượng trình bày tri thức của nhiều môn học và chú trọng tập dượt cho học sinh cách vận dụng tổng hợp các tri thức vào thực tiễn. Thực tế cho thấy, để giải quyết một vấn đề thực tiễn thường phải huy động tri thức của nhiều môn học - dạy từng môn học riêng sẽ đem lại những tri thức hàn lâm có hệ thống nhưng khó vận dụng vào thực tiễn. Có thể điểm qua một số nghiên cứu về dạy học tích hợp ở Việt Nam như sau: Theo tác giả Trần Bá Hoành: Việc dạy học tích hợp ở các trường phổ thông không chỉ liên quan với việc thiết kế nội dung chương trình mà còn đòi hỏi sự thay đổi đồng bộ về cách tổ chức dạy học, đổi mới phương pháp dạy và học, thay đổi việc kiểm tra, đánh giá. Chương trình giáo dục phổ thông mới 2012 chưa thực hiện các môn học tích hợp ở trung học cơ sở (THCS). Tuy chưa thực hiện được các môn học tích hợp, nhưng vấn đề phát triển năng lực và kỹ năng DHTH của GV trung học vẫn được đặt ra. Bởi vì, ngày càng có nhiều nội dung giáo dục mới cần đưa vào nhà trường như: giáo dục dân số - môi trường, giáo dục phòng chống HIV/AIDS, chống các tệ nạn xã hội, giáo dục pháp luật, an toàn giao thông…) nhưng không thể đặt thêm những môn học mới mà phải lồng ghép vào các môn học đã có. Vì thế trong dạy học, GV cần tăng cường những mối liên hệ liên môn (ví dụ sinh học với kĩ thuật nông nghiệp, vật lí với kĩ thuật công nghiệp), thực hiện tích hợp trong nội bộ môn học (ví dụ Tiếng Việt - Văn học, Tập làm văn trong môn Ngữ văn), tích hợp các mặt giáo dục khác trong các môn học phù hợp (ví dụ giáo dục dân số, môi trường trong môn sinh học, địa lí) [13]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 10 http://www.lrc.tnu.edu.vn