Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học, đề tài đề xuất biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh góp phần phát triển năng lực giáo viên tiểu học nói chung, năng lực giáo dục của GV trong các nhà trường tiểu học Thành phố Cẩm Phả, tỉnh QN nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ THÚY AN QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ THÚY AN QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Phạm Thị Thúy An i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới đến TS. Hà Thị Kim Linh, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên - ĐHTN đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Phạm Thị Thúy An ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC .......... 6 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................ 6 1.1.1. Các nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên ..................................... 6 1.1.2. Nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo viên ............................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................... 10 1.2.1. Quản lí ...................................................................................................... 10 1.2.2. Bồi dưỡng................................................................................................. 11 1.2.3 Năng lực, Năng lực giáo dục học sinh của giáo viên tiểu học, bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên ..................................... 12 1.2.4. Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên tiểu học ..... 15 1.3. Năng lực giáo dục của giáo viên ở tiểu học ............................................. 16 1.3.1. Vai tr , vị trí của giáo viên tiểu học ......................................................... 16 1.3.2. Yêu cầu năng lực giáo dục của giáo viên tiểu học.................................... 16 1.4. Bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học................. 19 1.4.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên tiểu học ................. 19 1.4.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên tiểu học ................ 20 1.4.3. Hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên tiểu học ............... 23 iii
1.5. Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học ... 25 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học .................................................................................................... 25 1.5.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học.. 27 1.5.3. Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học .. 28 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học ...................................................................................... 30 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở trường tiểu học ...................................................................... 31 Kết luận chương 1.............................................................................................. 34 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ............................. 35 2.1. Vài nét về giáo dục thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh..................... 35 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................... 38 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 38 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 38 2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 39 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu: ................................................... 39 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh .. 40 2.3.1. Thực trạng bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ....................................... 40 2.3.2. Thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ........................... 53 2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................. 62 2.4. Đánh giá chung về thực trạng .................................................................. 64 2.4.1. Những điểm mạnh ................................................................................... 64 2.4.2. Những điểm c n hạn chế ......................................................................... 65 2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 66 Kết luận chương 2.............................................................................................. 67 iv
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ............................................. 68 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực giáo dục cho GV các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ..................... 68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 68 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 68 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 69 3.2. Biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .......................... 69 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức khảo sát và xác định nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh về năng lực giáo dục học sinh ...................................................................... 69 3.2.2. Biện pháp 2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên trường tiểu học đáp ứng yêu cầu thực tiễn giáo dục phổ thông hiện nay ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .............. 71 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng môi trường hỗ trợ, hợp tác giữa CBQL - GV, GV - GV và khuyến khích GV tự bồi dưỡng phát triển năng lực giáo dục học sinh.............................................................................................. 73 3.2.4. Biện pháp 4: Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên tiểu học phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường ... 75 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh của giáo viên các trường tiểu học trước, trong và sau khi tham gia bồi dưỡng............................... 77 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp đề xuất ............ 81 Kết luận chương 3.............................................................................................. 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 86 1. Kết luận .......................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị................................................................................................... 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 89 PHỤ LỤC v
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BGD&ĐT : Bộ giáo dục và đào tạo BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý ĐTB : Điểm trung bình GD : Giáo dục GV : Giáo viên GVTH : Giáo viên tiểu học Ít QT : Ít quan trọng NLGD : Năng lực giáo dục Phó HT : Phó hiệu trưởng PV : Phỏng vấn QN : Quảng Ninh QT : Quan trọng Rất QT : Rất quan trọng THPT : Trung học phổ thông TP : Thành phố vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng nhận thức của CBQL và GV trường Tiểu học thành phố Cẩm phả về ý nghĩa của hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục ......................................................................................... 41 Bảng 2.2: Thực trạng nhận thức của CBQL và GV trường Tiểu học thành phố Cẩm phả về mục tiêu của hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục ......................................................................................... 44 Bảng 2.3: Thực trạng năng lực giáo dục học sinh của GV ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh QN ......................................... 47 Bảng 2.4: Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực giáo dục cho GV ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm Phả ...................................... 50 Bảng 2.5: Thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho GV ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm Phả ...................................... 52 Bảng 2.6: Thực trạng lập kế hoạch quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................... 54 Bảng 2.7: Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ........... 56 Bảng 2.8: Thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh ........... 58 Bảng 2.9: Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................................................... 61 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp ............ 82 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp ............... 83 vii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục là một yêu cầu tất yếu đối với giáo dục Việt Nam hiện nay. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt, giáo dục và Đào tạo phải thực hiện sứ mệnh nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho các đối tượng người học. Để đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới, giáo viên các cấp cần được bồi dưỡng phát triển các năng lực trong đó có các nhóm năng lực chủ yếu là dạy học và giáo dục học sinh. Tuy nhiên với mỗi bậc học hoạt động bồi dưỡng được tổ chức có những điểm riêng của cấp học Bậc tiểu học là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đây cũng là bậc học đầu tiên thực hiện đổi mới chương trình trong năm học 2020 - 2021. Bên cạnh việc tập trung đổi mới chương trình sách giáo khoa, giáo viên c n cần thực hiện tốt chức năng giáo dục học sinh. Lứa tuổi học sinh tiểu học từ 6 đến 11 tuổi vừa có sự chuyển tiếp từ giai đoạn giáo dục mầm non với nhiều điểm khác biệt, điều này gây ra nhiều khó khăn cho GV trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục. Việc nắm bắt tâm lí lứa tuổi để có định hướng giáo dục đúng đắn, hiệu quả đ i hỏi người làm giáo dục phải thực sự có sự quan tâm và sát sao nhờ vậy có thể xác định được các biện pháp giáo dục phù hợp. Học sinh ở lứa tuổi này đang trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách, việc định hướng tốt sẽ giúp cho các em phát triển tốt và ổn định về nhân cách sau này. Song để làm tốt công tác giáo dục học sinh đ i hỏi giáo viên phải có năng lực đáp ứng yêu cầu công việc. Thực tế đổi mới giáo dục hiện nay cho thấy người giáo viên cần trang bị thêm nhiều năng lực thiết yếu mới có thể tiến hành thành công hoạt động dạy học và giáo dục học sinh. 1
Việc trang bị năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên cần phải được tổ chức thông qua các hoạt động bồi dưỡng bài bản, theo kế hoạch, xác định rõ được các mục tiêu cần hình thành sau bồi dưỡng. Muốn có được hiệu quả cao trong công tác bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh thì BGH nhà trường cần phải phát huy được vai tr tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra sát sao và đánh giá khách quan kết quả của hoạt động này. Giáo dục tiểu học ở Thành phố Cẩm phả tỉnh Quảng Ninh luôn được quan tâm đầu tư từ cơ quan quản lí giáo dục các cấp. Ph ng GD&DT, các trường Tiểu học trên địa bàn Thành phố luôn chú trọng đến công tác bồi dưỡng năng lực giáo viên. Tuy nhiên năng lực chuyên môn thường được quan tâm bồi dưỡng nhiều hơn so với năng lực giáo dục học sinh. Trong khi đó mỗi giáo viên có năng lực giáo dục và tạo dựng mối quan hệ để giáo dục học sinh khác nhau. Từ tình hình và nhu cầu thực tiễn tại Thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh, vấn đề đặt ra làm thế nào để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên tiểu học trên địa bàn nhằm đáp ứng được yêu cầu của giai đoạn với nhiệm vụ mới. Xuất phát từ lý do trên tác giả chọn đề tài: “Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường Tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học, đề tài đề xuất biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh góp phần phát triển năng lực giáo viên tiểu học nói chung, năng lực giáo dục của GV trong các nhà trường tiểu học Thành phố Cẩm Phả, tỉnh QN nói riêng. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên tiểu học. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, Tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Bồi dưỡng năng lực (trong đó có năng lực giáo dục) cho giáo viên tiểu học đã được quan tâm trong các nhà trường hiện nay.Tuy nhiên hiệu quả bồi dưỡng chưa đạt được mục tiêu mong muốn trong đó có nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lí. Nếu nghiên cứu được cơ sở lý luận và khảo sát được thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên các trường tiểu học của thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh sẽ đề xuất được hệ thống biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên trường tiểu học phù hợp với điều kiện của các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động bồi dưỡng, nâng cao năng lực giáo dục của giáo viên trường tiểu học hướng đến nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học thành phô Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Xây dựng cơ sở lý luận về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên trường tiểu học. Khảo sát thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài Khảo sát thực trạng tại 10 trường Tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Quá trình thực hiện đề tài từ tháng 5 năm 2019 đến tháng 4 năm 2020. 3
7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Đọc và nghiên cứu những tài liệu có liên quan đến quản lí và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh từ đó tác giả tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để thu thập thông tin về thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực GD cho GVTH qua trưng cầu ý kiến của CBQL, GV, HS nhằm thu thập những thông tin liên quan phục vụ quá trình nghiên cứu đề tài. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn CBQL, GV để thu thập thông tin về thực trạng bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên cũng như thực trạng quản lí hoạt động trên tại các trường tiểu học TP cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh. 7.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Xin ý kiến của các lãnh đạo và chuyên viên Ph ng giáo dục thành phố Cẩm phả, các đồng chí hiệu trưởng, giáo viên lâu năm là những người có kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng năng lực cho giáo viên… để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. 7.2.4. Phương pháp khảo nghiệm Khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính khoa học, cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên ở các trường tiểu học TP Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh đã đề xuất trong đề tài 7.3. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phần mềm nhằm xử lí kết quả khảo sát thực trạng thu được. 4
8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận - khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh của giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lí quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh của giáo viên ở các trường tiểu học thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC HỌC SINH CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên Liên minh Châu Âu cho rằng: Phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên là vấn đề trọng tâm để nâng cao chất lượng giáo dục của các trường học. Chất lượng giáo dục chỉ có thể được đảm bảo bằng việc bồi dưỡng giáo viên một cách liên tục, cũng như chất lượng rèn tay nghề cho giáo viên và các nhân viên phục vụ hoạt động giáo dục trong nhà trường [dẫn theo 14]. Cùng quan điểm đó, UNESCO nhấn mạnh: Trong nền giáo dục hiện đại, vai tr , vị trí chức năng của người giáo viên đã thay đổi với những yêu cầu cao hơn. Những thay đổi đ i hỏi phải nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đặc biệt phải coi trọng hơn việc bồi dưỡng thường xuyên với nhiều hình thức đa dạng, trang bị hệ thống các tri thức, kỹ năng cần thiết cho hoạt động nghề nghiệp của giáo viên [dẫn theo 14]. Theo Nghiên cứu của tác giả Đỗ Tường Hiệp, ở Triều Tiên, tất cả giáo viên đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên môn theo quy định. Chủ yếu bố trí theo 2 hướng: một là “Chương trình bồi dưỡng GV mới” tiến hành bồi dưỡng giáo viên trong nước và hai là “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài [dẫn theo 14]. Nghiên cứu ở trên cho thấy nhà trường chú trọng bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên nhiều hơn các hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên. Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực dạy học và giáo dục học sinh từ bậc học phổ thông đến Cao đẳng, đại học. Tuy nhiên các nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh thường tiếp cận 6
các vấn đề lí luận về bồi dưỡng. Nội dung bồi dưỡng hướng vào phát triển năng lực làm công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên hoặc bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Có thể kể đến một số nghiên cứu như: Trong cuốn “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI”, tác giả Trần Khánh Đức đã khái quát: Năng lực của người giáo viên là sự thể hiện khả năng “chuyên gia” qua kiến thức của họ về các môn học, các lĩnh vực. Năng lực cũng bao gồm cách mà người giáo viên giảng dạy trong lớp học thực sự mang đến giá trị hữu ích cho học sinh… Người giáo viên trong nền giáo dục hiện đại không chỉ là người cung cấp những thông tin được soạn thảo trên những điều có sẵn, người thừa hành mà phải là người đề xướng, thiết kế nội dung và phương pháp dạy học làm thay đổi những thị hiếu, hứng thú người học, là người giúp cho học sinh biết cách học, cách tự rèn luyện. Vì vậy, nội dung bồi dưỡng giáo viên cần tập trung vào những vấn đề như bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, kiến thức liên quan và các tiến bộ khoa học khác trong lĩnh vực chuyên ngành; bồi dưỡng kiến thức sư phạm và kỹ năng thực hành giảng dạy [11]. Các tác giả Vũ Quốc Chung, Nguyễn Văn Cường trong nghiên cứu “Cải cách đào tạo và bồi dưỡng giáo viên theo định hướng chuẩn năng lực nghề nghiệp” đã trình bày mô hình năng lực nghề nghiệp của giáo viên trong thế kỷ XXI bao gồm: Năng lực dạy học, năng lực giáo dục, năng lực đánh giá, năng lực đổi mới và phát triển. Các tác giả cho rằng cần bồi dưỡng giáo viên theo hai mô hình cơ bản là chương trình bồi dưỡng theo khả năng cung cấp của cơ quan bồi dưỡng và chương trình bồi dưỡng định hướng nhu cầu người học [11]. Tác giả Nguyễn Thanh Bình đã có nghiên cứu có giá trị khoa học về công tác chủ nhiệm lớp với các công trình: “Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT”, đề tài mã số SPHN-09-465NCSP vào năm 2010. Tác giả này cũng đã xuất bản cuốn “Một số vấn đề trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT hiện nay. Ở đây các tác giả đề cập đến những vấn đề cơ bản của công tác chủ nhiệm lớp, những nội dung trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT hiện 7
nay từ góc nhìn của chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Những kiến thức nền tảng, cần thiết trong hoạt động của người giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông được tác giả mô tả cụ thể, tường minh, rõ nét [3]. Tác giả Nguyễn Thị Kim Dung cũng thể hiện quan điểm của mình về nội dung quan trọng trong đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên sư phạm trong cuốn kỉ yếu hội thảo khoa học “Nâng cao chất lượng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các trường Đại học sư phạm”, 2010. Quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp c n có các tác giả với các công trình như: Nguyễn Dục Quang, Lê Thanh Sử, Nguyễn Thị Kỷ: “Những tình huống giáo dục HS của người GVCN”, NXB ĐHQG Hà Nội, 2000; Tác giả Hà Nhật Thăng chủ biên cuốn tài liệu “Phương pháp công tác của người GVCN trường THPT”, NXB ĐHQG Hà Nội, 2001; Các tác giả Hà Nhật Thăng, Nguyễn Dục Quang, Nguyễn Thị Kỷ, “Công tác GVCN ở trường phổ thông”, NXBGD, 1998; Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Kỷ yếu hội thảo Công tác GVCN ở trường phổ thông”, NXBGD, 2010 [dẫn theo 25]. Tác giả Nguyễn Thị Thúy cũng đã tiếp cận bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cụ thể với 05 nhóm năng lực gắn trực tiếp với vai tr của người giáo viên làm công tác chủ nhiệm: Năng lực xây dựng, sử dụng hồ sơ học sinh, năng lực tổ chức hoạt động tự quản của học sinh, Năng lực tư vấn, tham vẫn cho học sinh, năng lực giáo dục học sinh có hành vi không mong đợi, năng lực phối hợp các lực lượng trong giáo dục học sinh [29]. Ngoài ra c n có tác giả nghiên cứu về mảng này như Nguyễn Thị Liên, Đinh Thị Kim Thoa, Bùi Ngọc Diệp với các nghiên cứu về các hoạt động trải nghiệm mà GVCN là người chịu trách nhiệm tổ chức, hướng dẫn việc thực hiện của học sinh lớp chủ nhiệm hoặc là người phối hợp các lực lượng để tổ chức, giáo dục học sinh [dẫn theo 25]. Có thể thấy, các công trình nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên khá đa dạng, phong phú. Tuy nhiên những nghiên cứu về năng lực giáo dục học 8
sinh nói chung (không chỉ nhóm giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp), và riêng với nhóm giáo viên ở trường tiểu học nói chung c n rất ít, đặc biệt là các năng lực giáo dục học sinh theo cách tiếp cận tại thông tư số 14/2018. 1.1.2. Nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo viên Đề cập vấn đề bồi dưỡng giáo viên dưới góc độ quản lý giáo dục theo hướng chỉ ra khẳng định năng lực của cán bộ quản lý nhà trường có các tác giả Hà Thế Truyền, Đặng Thị Thanh Huyền, nhóm tác giả cho rằng một trong những năng lực lãnh đạo trường học của hiệu trưởng đáp ứng yêu cầu đổi mới là: Đẩy mạnh bồi dưỡng, phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên. Hiệu trưởng có kế hoạch tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên; khuyến khích giáo viên tích cực học hỏi, thường xuyên dự giờ, trao đổi chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn, thiết lập quy trình, công cụ giám sát, đánh giá khen thưởng hợp lý nhằm thúc đẩy giáo viên nâng cao chuyên môn [31]. Xu hướng nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên phổ biến là công tác quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh thường gắn với vai tr và nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm lớp. Trong đó các tác giả nghiên cứu về vấn đề quản lý công tác chủ nhiệm lớp theo bậc học và ngành học, vùng miền và địa phương khác nhau, có thể kế đến một số tác giả như: Nguyễn Thị Dung với đề tài: “Biện pháp quản lý bồi dưỡng đội ngũ giáo viên chủ nhiệm làm công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở”; tác giả Nguyễn Thị Thúy (2011), Bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cho giáo viên ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ - tỉnh Điện Biên. Từ những công trình nghiên cứu trên có thể thấy, các nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên và việc quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo viên khá phong phú. Xu hướng chủ yếu của những nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên chú trọng đến bồi dưỡng năng lực dạy học hoặc năng lực giáo dục của người GVCN. Các tác giả cũng đã thực hiện nghiên cứu tại nhiều địa phương cụ thể về các mặt nội dung khác nhau hoặc bồi dưỡng các năng lực dạy học môn học cụ thể. Tuy nhiên, những nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực 9
giáo dục học sinh ở bậc tiểu học dựa theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên quy định tại thông tư 20/2018 c n chưa có nhiều công trình nghiên cứu. Đây cũng chính là cơ sở để tác giả tiến hành nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên với mong muốn sẽ góp phần tìm ra cách thức để nâng cao năng lực làm công tác giáo dục học sinh trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những nghiên cứu lí luận, tác giả tập trung triển khai nghiên cứu và tìm kiếm các biện pháp nhằm phát huy hiệu quả cao hơn nữa của hoạt động quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục học sinh cho giáo viên các trường tiểu học tại thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lí Theo Frederick Winslow Taylor (Mỹ - 1856 - 1915): “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất”. Hoặc theo nhà lý luận quản lý quốc tế Henri Fayol (1841 - 1925) người Pháp cho rằng: “Quản lý là đưa xí nghiệp tới đích, cố gắng sử dụng tốt nhất các nguồn lực của nó”. Theo Paul Herscy và Ken Blanc Heard trong cuốn “Quản lý nguồn nhân lực” cho rằng: “quản lý là một quá trình cùng làm việc giữa nhà quản lý và người bị quản lý, nhằm thông qua hoạt động của cá nhân, của nhóm, huy động các nguồn lực khác để đạt mục tiêu của tổ chức” [dẫn theo 13]. Tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt cho rằng: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định”. Tác giả Mai Hữu Khuê cho rằng: “Hoạt động quản lý là một dạng hoạt động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tổng hợp các loại lao động trí óc, liên kết bộ máy quản lý, hình thành một chỉnh thể thống nhất điều hoà phối hợp các khâu và các cấp quản lý, làm sao cho hoạt động nhịp nhàng, đưa đến hiệu quả”. Quan điểm của tác giả Nguyễn Văn Lê: “Quản 10
lý là một hệ thống xã hội khoa học và nghệ thuật tác động vào từng thành tố của hệ bằng phương pháp thích hợp nhằm đạt các mục tiêu đặt ra cho hệ và từng thành tố của hệ” [dẫn theo 25]. Trong quản lý, bao giờ cũng có chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, quan hệ với nhau bằng những tác động quản lý. Những tác động quản lý chính là những quyết định quản lý, là những nội dung chủ thể quản lý yêu cầu đối với đối tượng quản lý. Các Mác so sánh một cách hình ảnh: Nhạc trưởng đối với hệ thống nhạc công, trong đó nhạc trưởng là một chủ thể quản lý, nhạc công là chủ thể bị quản lý (các nhạc công chịu sự tác động của nhạc trưởng) để đưa đến một sản phẩm “kép” một sản phẩm “siêu sản phẩm”. Đó là cả chủ thể quản lý và chủ thể bị quản lý đều phát triển (hoạt động tạo ra các chủ thể và về sự phát triển của con người). Từ những nghiên cứu trên có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lí đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. 1.2.2. Bồi dưỡng Bồi dưỡng được hiểu theo hướng là sự cập nhật, bổ sung thêm những kiến thức, kỹ năng mới trên cơ sở các kiến thức và kỹ năng nền tảng đã được hình thành trong một quá trình đào tạo bài bản, lâu dài. Trong thực tế hoạt động nghề nghiệp hiện nay, bồi dưỡng là một việc làm thường xuyên đảm bảo cho các cán bộ, viên chức chuyên môn luôn hoàn thành được các nhiệm vụ ngày càng cao của giai đoạn mới. Trong hoạt động nghề nghiệp hiện nay của giáo viên, giáo dục thường xuyên, học tập suốt đời vừa là nhu cầu vừa là yêu cầu đặt ra trong thực tiễn vị trí việc làm. Bồi dưỡng là bước tiếp nối của quá trình đào tạo, phát triển các kiến thức nền tảng của quá trình đào tạo. Ngược lại từ kết quả bồi dưỡng sẽ là tiền đề để tạo ra các tiêu chuẩn mới cho quá trình đào tạo chính quy ở các nhà trường. 11