Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:149

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng về hoạt động đổi mới PPDH môn Đạo đức và quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả đề xuất các biện pháp quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường trên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Lê Thị Thúy Bình QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Lê Thị Thúy Bình QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ THỊ BÍCH HẠNH Thành phố Hồ Chí Minh - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục “Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực, chính xác. Công trình nghiên cứu này chưa từng được công bố. Tác giả luận văn Lê Thị Thúy Bình
LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin trân trọng cám ơn: Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học, Khoa Khoa học Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã dạy dỗ và tạo mọi điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu. Tiến sĩ Võ Thị Bích Hạnh – người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn thạc sĩ này. Tập thể giáo viên các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Gia đình, bạn bè lớp cao học luôn giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để cho tôi hoàn thành luận văn thạc sĩ này. Trân trọng cảm ơn! Tác giả Lê Thị Thúy Bình
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC ....... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 7 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 7 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài..................................................................... 11 1.2.1. Quản lí, quản lí trường học ..................................................................... 11 1.2.2. Khái niệm về đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học .................................................................................................... 13 1.2.3. Khái niệm về quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học ........................................................................................ 17 1.3. Đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học ................... 18 1.3.1. Vị trí, vai trò, mục tiêu của đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học .............................................................................. 18 1.3.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học .... 20 1.3.3. Các phương pháp dạy học môn Đạo đức theo hướng đổi mới ............... 25 1.4. Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học .......................................................................................................... 30 1.4.1. Lập kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học ................................................................................................................. 30 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................... 32
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................... 32 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........................................................................................... 34 1.4.5. Quản lí các điều kiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................... 35 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .......................................................................................................... 36 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 36 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 37 Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 39 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................................... 40 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục tiểu học của Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh................................................................................ 40 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ở Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh ............. 40 2.1.2. Tình hình giáo dục tiểu học ở Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh .......... 40 2.2. Tổ chức khảo sát ............................................................................................ 42 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 42 2.2.2. Đối tượng, địa bàn khảo sát ..................................................................... 42 2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42 2.2.4. Công cụ khảo sát ...................................................................................... 42 2.2.5. Phương pháp khảo sát và xử lí kết quả .................................................... 42 2.3. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh ......................................................... 45 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ....................................................... 45 2.3.2. Thực trạng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........ 50
2.4. Thực trạng quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh ...................................... 55 2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................... 55 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........................................................................................... 60 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........................................................................................... 63 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức..................................................................... 66 2.4.5. Thực trạng quản lí các điều kiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........................................................................................... 71 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh...................................................................................................... 74 2.5.1. Các yếu tố thuận lợi ................................................................................. 74 2.5.2. Các yếu tố khó khăn ................................................................................ 78 2.6. Đánh giá thực trạng quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh ............................. 82 2.6.1. Những mặt mạnh ..................................................................................... 82 2.6.2. Những hạn chế ......................................................................................... 82 2.6.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 82 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 84 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....................................... 85 3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp ................................................................................. 85 3.1.1. Cơ sở pháp lí ............................................................................................ 85 3.1.2. Cơ sở lí luận và thực tiễn ......................................................................... 85 3.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 86
3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ............................. 86 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp ............................ 86 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của các biện pháp ............................... 86 3.3. Các biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học ............................................................................................... 86 3.3.1. Bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên về đổi mới PPDH môn Đạo đức ............................................................. 86 3.3.2. Biện pháp xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với tình hình nhà trường ................................................................................................................. 89 3.3.3. Biện pháp tăng cường phân công, lãnh đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................ 91 3.3.4. Biện pháp tăng cường các hình thức kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................ 94 3.3.5. Biện pháp quản lí các điều kiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học .............................................................. 96 3.4. Mối liên hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 99 3.5. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất....................... 100 3.5.1. Tổ chức khảo sát .................................................................................... 100 3.5.2. Kết quả khảo sát..................................................................................... 100 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 118 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 119 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 121 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 BGH Ban giám hiệu 2 CBQL Cán bộ quản lí 3 CBQL 1 Cán bộ quản lí 1 4 CBQL 2 Cán bộ quản lí 2 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 ĐTB Điểm trung bình 7 GV Giáo viên 8 GV 1 Giáo viên 1 9 GV 2 Giáo viên 2 10 HS Học sinh 11 NXB Nhà xuất bản 12 PP Phương pháp 13 PPDH Phương pháp dạy học 14 TBDH Thiết bị dạy học
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Mô tả số lượng khảo sát CBQL và GV................................................. 43 Bảng 2.2. Nhận thức về mục đích đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................. 45 Bảng 2.3. Nhận thức về định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................................................................................................. 47 Bảng 2.4. Mức độ và kết quả thực hiện các phương pháp dạy học môn Đạo đức theo hướng đổi mới ................................................................ 51 Bảng 2.5. Mức độ và kết quả thực hiện việc xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ..................................................... 55 Bảng 2.6. Mức độ và kết quả việc tổ chức thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .................................................................. 60 Bảng 2.7. Mức độ và kết quả việc chỉ đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .................................................................. 64 Bảng 2.8. Mức độ và kết quả việc kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .................................................................. 67 Bảng 2.9. Mức độ và kết quả quản lí các điều kiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức. ................................................................. 72 Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL về mức độ tác động của các yếu tố thuận lợi đến việc quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ............. 74 Bảng 2.11. Đánh giá của GV về mức độ tác động của các yếu tố thuận lợi đến việc quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .................... 76 Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL về mức độ tác động của các yếu tố khó khăn đến việc quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ............. 78 Bảng 2.13. Đánh giá của GV về mức độ tác động của các yếu tố khó khăn đến việc quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức .................... 80 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết và khả thi của biện pháp bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên về đổi mới PPDH môn Đạo đức ............................................................................................... 101
Bảng 3.2. Mức độ cần thiết và khả thi biện pháp tăng cường xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ........................... 103 Bảng 3.3. Mức độ cần thiết và khả thi biện pháp tăng cường tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ...... 106 Bảng 3.4. Mức độ cần thiết và khả thi biện pháp tăng cường kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ................ 109 Bảng 3.5. Mức độ cần thiết và khả thi biện pháp quản lí các điều kiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học ......... 112
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ với nền kinh tế tri thức đã ảnh hưởng lớn đến giáo dục. Chất lượng nguồn nhân lực là vấn đề được Đảng và Nhà nước rất quan tâm. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011). Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục là phải đổi mới từ mục tiêu đến nội dung, phương pháp (PP) giáo dục và dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là một trong những yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục. Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 (Ban hành kèm theo Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ) đã đưa ra các giải pháp giáo dục “Đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục” trong đó nhấn mạnh “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học”. Đổi mới PP giảng dạy là vấn đề then chốt của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Điều này được thể hiện rõ trong Luật giáo dục ban hành năm 2005: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. (Luật giáo dục, 2005). Đổi mới PPDH thực chất là đổi mới cách tiến hành phương pháp, đổi mới các phương tiện và hình thức triển khai phương pháp nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học nhằm giúp người học phát triển toàn diện. Phát triển toàn diện nhân cách con người được thực hiện thông qua quá trình học tập và rèn luyện của mỗi cá nhân. Trong đó, môn Đạo đức có vai trò quan trọng
2 trong hình thành và phát triển nhân cách toàn diện của học sinh (HS). Môn Đạo đức ở tiểu học giúp HS có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên. Từng bước hình thành kĩ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản thân và những người xung quanh. Từ đó hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình. Hiện nay, trước thực tế cuộc sống trong nền kinh tế thị trường có nhiều tác động tiêu cực làm xói mòn một số giá trị truyền thống, đó là sự sa sút về đạo đức, lối sống ích kỉ, thực dụng, vụ lợi, chủ nghĩa cá nhân…có xu hướng ngày càng phát triển. Do đó, giáo dục đạo đức cho HS đang trở nên rất cấp bách. Việc dạy và học Đạo đức ở bậc tiểu học là một trong những con đường cơ bản và quan trọng nhất để giáo dục đạo đức cho HS tiểu học theo mục tiêu giáo dục toàn diện mà Điều 2, chương 1 của Luật Giáo dục 2005 qui định “Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. (Luật giáo dục, 2005). Đổi mới PPDH môn Đạo đức nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Việc đổi mới PPDH môn Đạo đức làm cho HS được thực hành nhiều hơn, tự chiếm lĩnh kiến thức để từ đó hình thành kĩ năng giao tiếp có văn hóa, đạo đức, thẩm mĩ. Thực tế hiện nay, đổi mới PPDH môn Đạo đức diễn ra còn chậm so với yêu cầu. Các trường tiểu học ở Quận 12 đã và đang triển khai thực hiện đổi mới PPDH môn Đạo đức nhưng kết quả chưa cao. Việc dạy môn Đạo đức trong trường tiểu học vẫn còn nhiều hạn chế, HS chưa hứng thú trong giờ học môn Đạo đức, nhiều HS chưa nắm được các chuẩn mực đạo đức đơn giản như chưa lễ phép, chưa biết chào hỏi người lớn, chưa biết giúp đỡ người khác, vẫn còn HS nói tục, chửi thề, …Bên cạnh đó giáo viên (GV) chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc áp dụng các PPDH mới, một số GV vẫn còn áp dụng dạy theo cách truyền đạt kiến thức và HS tiếp nhận kiến thức một cách thụ động.
3 Vì vậy, chúng ta phải đổi mới PPDH môn Đạo đức ở tiểu học và công tác quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức có vai trò quan trọng trong việc đạt mục tiêu giáo dục. Quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học, tạo động lực, điều kiện và môi trường thuận lợi cho GV thực hiện đổi mới để nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Với những lí do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng về hoạt động đổi mới PPDH môn Đạo đức và quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả đề xuất các biện pháp quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường trên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lí hoạt động dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh đã có những kết quả nhất định như làm khá tốt việc lập kế hoạch giảng dạy. Tuy nhiên, công tác này còn bất cập, hạn chế trong tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động đổi mới PP giảng dạy. Vì vậy, nếu khảo sát và đánh giá đúng thực trạng quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh thì có cơ sở để đề xuất một số biện pháp có tính cần thiết và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học.
4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa các vấn đề lí luận về quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí đổi mới PPDH môn Đạo Đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí nhằm nâng cao hiệu quả quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung: Nghiên cứu cơ sở lí luận, thực trạng và đề xuất biện pháp quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 6.2. Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lí, giáo viên, ở 10 trong 23 trường tiểu học thuộc địa bàn Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm phương pháp luận 7.1.1 Quan điểm hệ thống cấu trúc Đây là quan điểm nghiên cứu đối tượng một cách toàn diện, trên nhiều mặt dựa vào phân tích đối tượng thành các bộ phận và xác định mối quan hệ hữu cơ giữa các yếu tố của hệ thống để tìm ra qui luật phát triển. Vận dụng quan điểm này vào đề tài người nghiên cứu sẽ tìm hiểu được mối liên hệ chặt chẽ giữa hoạt động dạy học môn Đạo đức và quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức. Thông qua việc nghiên cứu sẽ phát hiện ra những yếu tố mang tính bản chất, tính qui luật giữa hoạt động dạy học và quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức. 7.1.2. Quan điểm lịch sử-logic Muốn nhận thức đúng sự vật hiện tượng, phải nắm được lịch sử của sự vật, xem xét quá trình phát sinh, phát triển của sự vật. Vận dụng quan điểm này vào đề tài, người nghiên cứu xác định được phạm vi, không gian, thời gian cùng điều kiện hoàn cảnh để khảo sát, thu thập số liệu về thực trạng quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức và trình bày công trình nghiên cứu theo một trình tự logic.
5 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Nghiên cứu quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh cần phải xuất phát từ thực tiễn để tìm ra những ưu điểm, hạn chế, phát hiện nguyên nhân để giải quyết, từ đó đề ra những giải pháp để cải thiện thực trạng, đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức trong giai đoạn hiện nay. 7.2. Phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập những tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu, sách, tài liệu, tạp chí chuyên ngành và tham khảo các công trình nghiên cứu về hoạt động đổi mới PPDH nhằm làm rõ các vấn đề lí luận của đề tài cần nghiên cứu. 7.3. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.3.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Bảng hỏi được thiết kế hệ thống câu hỏi để điều tra thực trạng đổi mới PPDH môn Đạo đức và quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức ở trường tiểu học, phân tích những nguyên nhân thành công và hạn chế của thực trạng này. Bảng hỏi khảo sát các đối tượng là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng tổ chuyên môn và giáo viên. 7.3.2. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên của các trường về thực trạng quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học làm căn cứ đề xuất các biện pháp quản lí hiệu quả. 7.3.3. Phương pháp thống kê toán học Phương pháp này sử dụng để xử lí các số liệu thu được, từ đó rút ra các kết luận làm căn cứ đề xuất những biện pháp quản lí hiệu quả. 8. Cấu trúc của luận văn Phần mở đầu Phần nội dung Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học
6 Chương 2: Thực trạng quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh Phần kết luận – Khuyến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục
7 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Tư tưởng về PPDH và quản lí PPDH có từ thời cổ đại, tư tưởng này được thể hiện trong những quan điểm của các nhà triết học và cũng là nhà giáo dục tiêu biểu, điển hình như Socrates (469-399 TCN). Socrates đã đề xuất PPDH bằng cách hỏi – đáp giữa hai người, hay còn gọi là phương pháp đàm thoại. Phương pháp đàm thoại đưa người học vào tình huống có vấn đề thông qua các câu hỏi gợi mở, từ đó HS tự phát hiện ra tri thức mới cho bản thân. Nhà giáo dục Aristote (384-322 TCN) có những tư tưởng giáo dục giúp phát huy tính tích cực của người học. Aristote cho rằng muốn giáo dục con người phải xuất phát từ đặc điểm tự nhiên và nhu cầu phát triển của trẻ, trẻ em phát triển qua các thời kì, mỗi thời kì có những đặc điểm phát triển riêng nên phải có PPDH thích hợp. Đến thời kì phong kiến, nhà giáo dục tiêu biểu Khổng Tử có tư tưởng về PPDH phù hợp với đối tượng, ông luôn khuyến khích học trò phát huy sở trường, ý thích, khả năng của từng người. Ông nhấn mạnh đến vai trò của người học, người học tự phát huy năng lực của mình, trong quá trình học, Khổng Tử luôn bắt học trò phải suy nghĩ: “Học không suy nghĩ thì vô ích. Suy tư mà không học thì kết quả cũng chỉ bằng không”. Thời kì tích lũy Tư bản chủ nghĩa có nhiều nhà giáo dục đã nêu lên tư tưởng dạy học tiến bộ của mình, trong đó phải kể đến J. A. Cômenxki (1592-1679) trong tác phẩm “Lí luận dạy học” đã phân tích các hiện tượng trong tự nhiên và hiện thực để đưa ra các biện pháp dạy học buộc HS phải tìm tòi, suy nghĩ để nắm được bản chất của sự vật hiện tượng. Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX giáo dục thời kì này rất đa dạng, xuất hiện phong trào “nhà trường mới” và nền giáo dục thực dụng, có nhiều nguyên tắc và PPDH đề cao vai trò của HS. Người có tư tưởng này là giáo dục người Mỹ John Dewey (1859
8 - 1952), ông cho rằng việc giảng dạy phải kích thích được hứng thú, phải để trẻ em độc lập tìm tòi, thầy giáo vừa là người thiết kế vừa là người cố vấn. Ông T. Makiguchi người Nhật Bản có tác phẩm “Giáo dục vì cuộc sống sáng tạo” đã đưa ra những tư tưởng tiến bộ nói đến sự thay đổi vai trò của giáo viên ở giai đoạn thứ ba là: “Ở giai đoạn này môi trường tự nhiên và xã hội chính là những tài liệu giảng dạy và giáo viên là người hướng dẫn, làm môi giới cho sự tiếp xúc trực tiếp giữa học sinh và thế giới xung quanh”. Hoặc: “Giáo viên không đứng giữa môn học và học sinh mà ở bên cạnh học sinh, như là hướng dẫn viên, duy trì, kích thích, thúc đẩy việc học tập của học sinh, bằng những bước đi vừa sức và những giải thích bổ sung”. Những tư tưởng của ông đưa ra từ nửa đầu thế kỉ XX nhưng vẫn còn phù hợp với xu thế dạy học tích cực hiện nay. Tác giả I.F. Kharlamop (1978) có tác phẩm “Phát huy tính tích cực của HS như thế nào?” đã khẳng định vai trò to lớn tích cực chủ động của việc tiếp thu tri thức mới. Ông cho rằng quá trình nắm kiến thức mới phải được xây dựng trên cơ sở cải tiến công tác tự lập của HS, của việc phân tích tài liệu, sự kiện làm nền tảng cho việc hình thành các khái niệm khoa học. Ông cũng đưa ra việc dạy học nêu vấn đề và phát huy tính tích cực tư duy của HS khi trình bày các kiến thức bằng lời rất cụ thể. Ngày nay, những công trình nghiên cứu về PPDH và quản lí PPDH của các nhà giáo dục trên thế giới vẫn còn nguyên giá trị, được kế thừa và phát triển, đưa chất lượng, hiệu quả giáo dục lên cao. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Giáo dục Việt Nam ra đời từ cách mạng tháng Tám (1945), nhưng trong hoàn cảnh chiến tranh duy trì và phát triển giáo dục là điều khó khăn nên chưa thể tập trung nhiều đến cải tiến PPDH. Đến năm 1960, vấn đề cải tiến PPDH trong các trường học được đặt ra và triển khai có hệ thống. Nhà trường được chỉ đạo để cải tiến PPDH theo hướng: Ít mà tinh; chu đáo không tham nhiều; hiện đại, khoa học, thực tiễn. Các PPDH đã được sử dụng như: hỏi - đáp, giảng giải, luyện tập, củng cố kiến thức, kiểm tra đánh giá. Viện khoa học giáo dục được thành lập vào năm 1961 để nghiên cứu về PPDH, đặc biệt Viện có
9 phòng nghiên cứu PPDH bộ môn như: Toán, Lí, Hóa, Văn, Sử và các môn ở tiểu học. Nội dung: Giáo dục toàn diện, gồm 4 mặt đức, trí, thể, mĩ. Phương pháp: Tăng cường thực hành, tăng giờ lao động sản xuất, chú ý đến ứng dụng tri thức vào đời sống. Năm 1975 đất nước hoàn toàn giải phóng nhưng việc đổi mới PPDH chưa được chú trọng do việc dạy chủ yếu hướng vào mục đích thi cử. PPDH được sử dụng chủ yếu là thuyết trình. Đến năm 1993, Hội nghị lần thứ IV của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII có Nghị quyết (1993) về: Tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo (14-1- 1993). Nghị quyết khẳng định: “Đổi mới phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp học, bậc học…áp dụng những PPDH hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”. Đặng Thành Hưng (2002) có cuốn sách với tựa đề: “Dạy học hiện đại- Lí luận- Biện pháp- Kĩ thuật” đã đề cập đến nhiều vấn đề về lí luận dạy học và PPDH. Tác giả đã làm rõ các PPDH truyền thống và PPH hiện đại. Thái Duy Tuyên (2008) với tác phẩm “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới” đã đưa ra nhiều vấn đề về đổi mới PPDH trong các trường hiện nay, đề cập đến vấn đề tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. Ông đã nêu rất cụ thể về sự cần thiết cần phải quản lí hoạt động đổi mới PPDH trong các trường và nội dung quản lí đổi mới PPDH trong nhà trường. Tác giả đã bàn luận rất cụ thể về hệ thống các PPDH hiện đại và nội dung đổi mới PPDH kèm theo giới thiệu một số giải pháp cụ thể trong đó nhấn mạnh đến vấn đề tái hiện và sáng tạo trong dạy học. Trần Bá Hoành (2006) với cuốn sách: “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa” đề cập những vấn đề trọng tâm của đổi mới PPDH, đưa ra những phương pháp dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm, phát triển các PP tích cực, tăng cường dạy các PP tự học tập, tự học. Nghị quyết số 29-NQ/TƯ ngày 04/11/2013 (Hội nghị lần thứ 8 BCH TƯ khóa 11) về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã biên soạn ra tài liệu liệu về đổi mới PPDH và tổ chức nhiều đợt tập huấn cho giáo viên phổ thông trong cả nước. Bậc