Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý bồi dưỡng dạy học cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương tác giả đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên THCS, đáp ứng yêu cầu chất lượng và hiệu quả GD hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––––––– NGUYỄN BÁ MẠNH QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN THCS HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––––––– NGUYỄN BÁ MẠNH QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN THCS HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn: PGS.TS NGUYỄN VĂN LÊ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Văn Lê. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả Nguyễn Bá Mạnh i
LỜI CẢM ƠN Với tất cả sự kính trọng và tình cảm chân thành của mình, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý đào tạo sau đại học thuộc trường Đại học Sư phạm - ĐHTN, toàn thể các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý Giáo dục, các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Văn Lê đã tận tình và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các đồng chí lãnh đạo Nhà trường, các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp cho tôi những thông tin, số liệu, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình nghiên cứu. Cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, cổ vũ tinh thần giúp đỡ để tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý và giúp đỡ của Hội đồng khoa học và Quý thầy cô, anh chị em đồng nghiệp và bạn bè. Xin trân trọng cảm ơn./. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả Nguyễn Bá Mạnh ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................ iv Danh mục các bảng ....................................................................................................... v Danh mục các hình ...................................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ ........................................................ 7 1.1. Vài nét về nghiên cứu vấn đề................................................................................. 7 1.1.1. Nghiên cứu về dạy học liên môn ở nước ngoài .................................................. 7 1.1.2. Nghiên cứu về dạy học liên môn ở trong nước .................................................. 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản...................................................................................... 12 1.2.1. Quản lý .............................................................................................................. 12 1.2.2. Bồi dưỡng ......................................................................................................... 13 1.2.3. Dạy học liên môn .............................................................................................. 14 1.2.4. Quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở ............... 15 1.3. Nội dung đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2018 và yêu cầu đặt ra đối với dạy học liên môn của giáo viên trung học cơ sở ....... 15 1.3.1. Những định hướng xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới ............... 15 iii
1.3.2. Những định hướng về biên soạn sách giáo khoa theo chương trình mới ......... 17 1.3.3. Những yêu cầu về năng lực dạy học liên môn đối với giáo viên trung học cơ sở ... 18 1.4. Công tác tổ chức bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở.... 20 1.4.1. Xác định mục tiêu bồi dưỡng............................................................................ 20 1.4.2. Xác định nội dung bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở ........ 20 1.4.3. Lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức, đánh giá kết quả bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở ........................................................ 22 1.5. Nội dung công tác quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở ..................................................................................................................... 24 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng ................................................................................... 24 1.5.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................................................ 25 1.5.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................................................. 26 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá các kết quả bồi dưỡng ........................................................ 27 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS .................................................................................................................. 28 1.6.1. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 28 1.6.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 29 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 31 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG ................................................................................................. 32 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 32 2.1.1. Quy mô giáo dục, số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách .................................................................................................... 32 2.1.2. Khái quát chung về tình hình giáo dục trung học cơ sở của huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ................................................................................................. 36 2.2. Khái quát về hoạt động khảo sát .......................................................................... 38 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 38 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 38 2.2.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................................ 38 iv
2.2.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 38 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng bồi dưỡng dạy học liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách ......................................................................................... 38 2.3.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên trung học cơ sở về dạy học liên môn ...... 38 2.3.2. Thực trạng về công tác bồi dưỡng dạy học liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ............................................................. 40 2.3.3. Thực trạng năng lực dạy học liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ......................................................................................... 42 2.4. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ............................................ 43 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương .................................................... 43 2.4.2. Thực trạng tổ chức quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương .................................................... 46 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo quản lý bồi dưỡng dạy học cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ......................................................................... 53 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng dạy học liên môn đối với giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương .................................... 58 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách .................................................................... 61 2.5.1. Ưu điểm ............................................................................................................ 61 2.5.2. Những hạn chế tồn tại và nguyên nhân ............................................................ 62 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG..... 67 3.1. Một số nguyên tắc để đề xuất biện pháp.............................................................. 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ................................................................... 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ..................................................................... 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 68 v
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 68 3.2. Các biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên ở các trường THCS huyện Nam Sách tỉnh Hải Dương ........................................................ 69 3.2.2. Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng để lập kế hoạch bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách ..................................................... 73 3.2.3. Xây dựng đội ngũ báo cáo viên làm công tác bồi dưỡng dạy học liên môn cho các trường THCS huyện Nam Sách ..................................................................... 75 3.2.4. Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng theo hướng phát huy vai trò của chủ thể tham gia bồi dưỡng ...................................................................... 77 3.2.5. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động bồi dưỡng và kết quả bồi dưỡng .... 83 3.2.6. Tăng cường CSVC, trang thiết bị dạy học và khuyến khích, động viên tinh thần để GV tích cực tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng ......................................... 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 88 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 88 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 92 1. Kết luận ................................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 94 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BD : Bồi dưỡng CBQL : Cán bộ quản lý CNH - HĐH : Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa CT : Chương trình DHLM : Dạy học liên môn ĐNGV : Đội ngũ giáo viên ĐT-BD : Đào tạo - Bồi dưỡng GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HĐND : Hội đồng nhân dân KK : Khuyến khích LM : Liên môn QLGD : Quản lý giáo dục SGK : Sách giáo khoa THCS : Trung học cơ sở UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô số lớp, học sinh trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ......33 Bảng 2.2: Kết quả xếp loại lực, hạnh kiểm năm học 2015 – 2016 cấp THCS ............35 Bảng 2.4: Thực trạng về công tác bồi dưỡng dạy học liên môn ở các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ..................................................40 Bảng 2.5: Thực trạng lập kế hoạch quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ............................45 Bảng 2.6: Ý kiến của CBQL, giáo viên đánh giá về mức độ cần thiết của các nội dung bồi dưỡng dạy học liên môn cho GV THCS huyện Nam Sách.........46 Bảng 2.7: Mức độ thực hiện hình thức bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách .............................................................................49 Bảng 2.8: Khảo sát mức độ hiệu quả của các phương pháp bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách .....................51 Bảng 2.9: Đánh giá thực trạng tổ chức quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách ...........................................52 Bảng 2.10: Khảo sát về mức độ hiệu quả của các nội dung chỉ đạo bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách .................................54 Bảng 2.11: Khảo sát về mức độ phù hợp của các hình thức kiểm tra, đánh giá của Phòng GD&ĐT sau đợt bồi dưỡng năng lực giáo viên trung học cơ sở ........58 Bảng 2.12: Kết quả công tác kiểm tra, đánh giá quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách ............................60 v
DANH MỤC CÁC HÌNH Biểu đồ 3.1: Mức độ cần thiết của các giải pháp .........................................................89 Biểu đồ 3.2: Tính khả thi của các giải pháp ................................................................90 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn hiện nay, xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế vừa tạo ra quá trình hợp tác để phát triển vừa là quá trình đấu tranh nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia, gìn giữ bản sắc văn hoá và truyền thống của mỗi dân tộc. Những đặc trưng mang tính khách quan nêu trên đã tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có giáo dục. Sự biến đổi đó được thể hiện ở quan niệm mới về mẫu hình nhân cách người học đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Để đáp ứng được nhu cầu về nguồn nhân lực cho xã hội thì GD&ĐT tạo là yếu tố cơ bản để phát triển con người, chính vì các yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của xã hội về chất lượng nguồn nhân lực đã dẫn đến sự tất yếu phải đổi mới về giáo dục, từ đó dẫn tới CT, SGK giáo dục phổ thông cũng phải thay đổi. Xét về bản thân hoạt động giáo dục, thì nguồn nhân lực giáo dục nói chung, trong đó ĐNGV là một trong các nhân tố đảm bảo cho sự nghiệp đổi mới và phát triển giáo dục. Khẳng định vị trí vai trò quan trọng của người GV trong công cuộc đổi mới giáo dục, Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII chỉ rõ: "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh. Giáo viên phải đủ đức, đủ tài" [1]. Ngày 04/11/2013, Ban Chấp hành Trung ương 8 Khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế" [2, tr.1], Nghị quyết khẳng định rõ mục tiêu: "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả..." [2, tr.4] Đứng trước yêu cầu Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam hiện nay, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được đặt ra là thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông với mục tiêu mà Nghị quyết số 1
88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 của Quốc hội đã khẳng định “Nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” [24, tr.1]. Đồng thời, để triển khai Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 404/QĐ-TTg ngày 13/5/2015 về việc phê duyệt Đề án đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông. Quyết định khẳng định rõ mục tiêu: “Chương trình mới, sách giáo khoa mới được xây dựng theo hướng coi trọng dạy người với dạy chữ, rèn luyện, phát triển cả về phẩm chất và năng lực; chú trọng giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, nhân cách, lối sống; phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu và định hướng nghề nghiệp cho mỗi học sinh; tăng cường năng lực ngoại ngữ, tin học và các kỹ năng sống, làm việc trong điều kiện hội nhập quốc tế; đẩy mạnh ứng dụng, phát huy thành quả khoa học công nghệ thế giới, nhất là công nghệ giáo dục và công nghệ thông tin. CT, SGK mới lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo, khả năng tự học của học sinh; tăng cường tính tương tác trong dạy và học giữa thầy với trò, trò với trò và giữa các thầy giáo, cô giáo” [28, tr.1]. Như vậy, mục tiêu GD có sự thay đổi lớn, sự thay đổi cơ bản là chuyển trọng tâm của dạy học từ trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Mục tiêu GD thay đổi, kéo theo việc đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông là điều tất yếu. Việc triển khai Đề án đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông, đặc biệt những định hướng đổi mới hiện nay đang là vấn đề nóng bỏng được Đảng, Chính phủ, các cấp, các ngành, các nhà khoa học và cả xã hội quan tâm. Để thực hiện tốt những định hướng đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông, yêu cầu mang tính cấp thiết là công tác ĐT-BD giáo viên, trong đó BD năng lực dạy học liên môn đóng vai trò quan trọng nhằm dạy học phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh và đáp ứng với yêu cầu đổi mới GD. Trong những năm qua, ngành GD&ĐT cả nước nói chung, huyện Nam Sách nói riêng đã tích cực triển khai nhiều chương trình, dự án liên kết ĐT-BD đội ngũ 2
giáo viên, chú trọng tích hợp nhiều nội dung giáo dục vào quá trình dạy học các môn học trong trường phổ thông. Ngành GD đã tổ chức tập huấn GV về rà soát CT, SGK, xây dựng các chủ đề liên môn; đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương, nhà trường. Công tác BD giáo viên đã mang lại hiệu quả thiết thực, chất lượng GD của các trường THCS trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương đã có sự chuyển biến tích cực, đội ngũ GV ở trường THCS huyện Nam Sách cơ bản đã hình thành được kiến thức và năng lực dạy học liên môn góp phần tạo ra hiệu quả giáo dục THCS ở địa phương. Tuy nhiên chất lượng và hiệu quả giáo dục THCS ở huyện Nam Sách so với mặt bằng chung của tỉnh Hải Dương vẫn còn thấp. Những tồn tại, hạn chế đó có nhiều nguyên nhân, một trong những nguyên nhân cơ bản là công tác bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho GV cấp THCS còn nhiều bất cập: Nội dung bồi dưỡng vẫn nặng về lý thuyết hàn lâm, giáo viên ít có điều kiện để thực hành, tự thể hiện bản thân; chương trình bồi dưỡng nhiều khi chưa sát với yêu cầu thực tiễn, bố trí thời gian bồi dưỡng giáo viên chưa hợp lý. Mặt khác ĐNGV còn bộc lộ nhiều hạn chế: Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của một bộ phận GV còn yếu kém, không đồng đều, GV ngại đổi mới,... Vì vậy, việc nghiên cứu để đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực dạy học cho GV trường THCS trên địa bàn huyện Nam Sách tỉnh Hải Dương là vấn đề có tính cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông. Xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu trên, tôi lựa chọn đề tài: "Quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương” với mong muốn góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên THCS đáp ứng công cuộc đổi mới giáo dục phổ thông. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý bồi dưỡng dạy học cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương tác giả đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên THCS, đáp ứng yêu cầu chất lượng và hiệu quả GD hiện nay. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng phát dạy học cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Nam Sách đã được triển khai, thực hiện song còn nhiều hạn chế, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đổi mới nâng cao chất lượng dạy học. Nếu có những biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách trên cơ sở đánh giá thực trạng và phù hợp với thực tế địa phương thì năng lực của đội ngũ giáo viên THCS sẽ được nâng cao đáp ứng được yêu cầu thực hiện Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông cũng như góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS. 5.2. Khảo sát thực trạng hoạt động quản lý BD dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý BD dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương 5.4. Khảo sát ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng và để bồi dưỡng dạy học cho giáo viên, quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn của hiệu trưởng cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương theo yêu cầu đổi mới THCS. 6.2. Phạm vi đối tượng khảo sát Khảo sát đội ngũ giáo viên THCS, cán bộ QLGD đang công tác tại huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 4
Giới hạn mẫu điều tra: 150 GV và một số CBQL một số trường THCS huyện Nam Sách. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát và hệ thống các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài nhằm khái quát cơ sở lý luận của hoạt động bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát về thực trạng giáo viên THCS và thực trạng quản lý bồi dưỡng giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. - Phương pháp khảo nghiệm: Kiểm nghiệm mức độ cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. - Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động dạy họctại các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương để tìm hiểu thực trạng mọi mặt của đội ngũ giáo viên THCS và thực trạng quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng phiếu hỏi để điều tra, khảo sát các khách thể: Lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT, lãnh đạo các trường THCS , tổ trưởng chuyên môn và giáoviên có thành tích, có kinh nghiệm về dạy học liên môn ở các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về tính hợp lý và tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. - Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với lãnh đạo Phòng GD&ĐT, chuyên viên phụ trách chuyên môn, cán bộ quản lý các nhà trường và các giáo viên có kinh nghiệm, có uy tín trong công tác giảng dạy để thu thập thông tin cho đề tài. 7.3. Các phương pháp hỗ trợ: Sử dụng một số công thức toán thống kê như tính trung bình cộng, tính phần trăm, sử dụng phần mềm tin học để xử lý kết quả điều tra, nhằm đưa ra kết luận phục vụ đề tài. 5
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tập hợp các ý kiến đánh giá hoăc kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS của phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu trường THCS để tổng kết thành bài học kinh nghiệm trong công tác quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy liên môn cho giáo viên trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng dạy học liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét về nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu về dạy học liên môn ở nước ngoài Việc nghiên cứu, thử nghiệm và thực thi dạy học theo quan điểm liên môn được bắt đầu từ những năm 60 của thế kỉ XX. Tuy nhiên, từ cuối những năm 90 trở lại đây, vấn đề nghiên cứu về một khoa học thống nhất trên quan điểm phân tích hệ thống và theo quan điểm tiếp cận liên môn trong giáo dục nhằm hình thành và phát triển các năng lực cho người học mới thực sự được quan tâm. Tháng 9/1968, Hội đồng liên quốc gia về giảng dạy khoa học, với sự bảo trợ của UNESCO tổ chức tại Varna (Bungari) mang tên Hội nghị tích hợp liên lần đầu tiên đã đặt ra hai vấn đề: Vì sao phải dạy học tích hợp liên môn? Dạy học tích hợp liên môn là gì? Đến Hội nghị phối hợp trong chương trình của UNESCO, Paris 1972 thì Dạy học liên môn được UNESCO định nghĩa là "một cách trình bày các khái niệm và nguyên lí khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hoặc quá sớm sự sai khác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau". Tiếp theo, UNESCO lại tổ chức Hội nghị đào tạo giáo viên để dạy học liên môn tháng 4/1973 tại Đại học tổng hợp Maryland và đi tới xác định khái niệm Dạy học tích hợp liên môn còn bao gồm cả việc DHTH các khoa học với công nghệ học (technology) [dẫn theo 33]. Về cá nhân các nhà khoa học nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề dạy học liên môn có thể kể đến nhà lí luận giáo dục Pháp Xavier Roegiers. Ông có hai công trình có chất lượng khoa học cao, trong đó có một cuốn đã được dịch sang tiếng Việt. Trước 1996 có: "Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực tích hợp ở nhà trường?" - Nguyên bản tiếng Pháp - người dịch: Đào Trọng Quang, Nguyễn Ngọc Nhị, NXB Giáo dục, 1996. Bốn năm sau đó, ông công bố công trình: "Một phương pháp sư phạm của hội nhập. Và tích hợp các kĩ năng có được trong giảng dạy". Phối hợp với Jean Marie De Ketele phiên bản De Boeck 7
Đại học Bỉ, 2000 ("Une pe'dagogie de L'inte'gration. Compe'tences et inte'gration des acquis dans l'enseignement". Avec la collaboration de Jean Marie De Ketele. Editions De Boeck universite' Belgium, 2000). Theo Xavier Roegiers, sư phạm liên môn là một quan niệm về quá trình học tập, trong đó toàn bộ quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực cụ thể có dự tính trước những điều kiện cần thiết cho học sinh, nhằm phục vụ cho các quá trình học tập sau này hoặc nhằm hòa nhập học sinh vào cuộc sống lao động. Như vậy sư phạm liên môn tìm cách làm cho quá trình học tập có ý nghĩa [dẫn theo 20]. Ngoài ra, Donald P. Cauchak, Paul D. Eggen trong mục: "Tích hợp liên môn các đơn vị chương trình học liên ngành và chuyên đề" thuộc công trình: "Học tập và phương pháp giảng dạy nghiên cứu", Công ty Allyn, 1998 (Integrating the Curriculum Interdisciplinary and thematic units thuộc công trình: "Learning and Teaching - Research based methods", Allyn company, 1998) cũng đã đặt ra và bước đầu giải quyết vấn đề dạy và học theo quan điểm sư phạm liên môn [dẫn theo 18]. Các nhà khoa học trên thế giới đã phân chia tích hợp thành bốn loại: - Quan điểm tích hợp trong nội bộ môn học: ưu tiên tích hợp các nội dung trong nội bộ môn học. Quan điểm này duy trì các môn học riêng rẽ. - Quan điểm đa môn: Các môn học tiếp tục được tiếp cận một cách riêng rẽ và chỉ gặp nhau ở một số thời điểm trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu. Phổ biến thường xuyên hơn cả là tích hợp các nội dung giáo dục khác vào chỗ thích hợp trong môn học thích hợp. Điều này được thực hiện dưới ba hình thức: bài mục riêng, lồng ghép và liên hệ. - Quan điểm liên môn: Đề xuất những tình huống chỉ có thể tiếp cận một cách hợp lí qua sự soi sáng của nhiều môn học. Quan điểm này nhấn mạnh đến sự liên kết của nhiều môn làm cho chúng tích hợp với nhau để giải quyết một tình huống cho trước. Vì thế, quá trình học tập sẽ không rời rạc mà phải liên kết với nhau xung quanh những vấn đề phải giải quyết. - Quan điểm xuyên môn: Chủ yếu phát triển những kĩ năng mà học sinh có thể sử dụng trong tất cả các môn học, trong tất cả các tình huống. Có thể lĩnh hội các kĩ năng này trong từng môn học và có thể áp dụng ở mọi nơi. Những kĩ năng này gọi là kĩ năng xuyên môn [dẫn theo18]. 8
Ở một số nước trên thế giới, dạy học theo quan điểm liên môn đã được ứng dụng từ những năm 80 của thế kỷ XX. Tích hợp có nơi được xem như nguyên tắc tổng quát của việc xây dựng cả hệ thống chương trình. Ví dụ chương trình Tiểu học ở Ma-lai-xi-a được gọi là: "The intergrated curriculum for Primary school" (Chương trình giảng dạy tích hợp li ên môn cho trường Tiểu học) do Bộ GD&ĐT Ma-lai-xi-a công bố lần đầu năm 1997 [11]. Thực hiện hướng tích hợp l i ê n m ô n có thể dẫn tới sự ra đời của những bộ sách giáo khoa liên môn (multimanuel) như "bộ sách giáo khoa nhiều môn" dùng cho bậc Tiểu học nhiều nước Châu Phi - tích hợp 7 môn học: Tiếng Pháp, Toán, Sinh học, Công nghệ, Sử, Địa, Giáo dục công dân xung quanh các chủ đề khác nhau, mỗi chủ đề dạy trong hai tuần do Nhà xuất bản EDICEF xuất bản ở Pháp năm 1995. Cũng theo hướng liên môn, người ta có thể kết hợp hai bộ môn tưởng chừng rất xa nhau như Văn học và Sinh học để viết ra những công trình như Nghiên cứu việc soạn thảo văn bản theo thể loại (Exploring the writing of genres) nhằm hướng dẫn cách viết các thể loại tự sự, nghị luận, thuyết minh, báo cáo,... bằng chất liệu của môn Thực vật học (Theo Hiệp hội đọc sách Vương Quốc Anh, 1996) [dẫn theo 18]. Các chương trình liên môn ở các nước trên thế giới có thể được thực hiện ở các mức độ khác nhau: từ phối hợp, kết hợp đến tích hợp hoàn toàn. Ở mức độ thấp có sự phối hợp về nội dung, phương pháp của một số môn có liên quan nhưng mỗi môn cần đặt trong một phần hay một chương riêng. Liên môn ở mức độ cao hơn có sự kết hợp chặt chẽ trong nội dung, đặc biệt là những phần giao nhau của các môn học này. Liên môn ở mức độ cao nhất được thực hiện ở nội dung của các môn học được hòa vào nhau hoàn toàn thành một chỉnh thể mới đạt mục tiêu đề ra một cách hiệu quả và tiết kiệm hơn về nội dung, thời gian. Như vậy, các công trình nghiên cứu trên thế giới đã đề cập đến các khía cạnh khác nhau như nội dung, cách thức, hiệu quả,… của việc DHLM trong nhà trường phổ thông. 1.1.2. Nghiên cứu về dạy học liên môn ở trong nước Ở Việt Nam, thời gian gần đây đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề DHLM dưới góc độ lý luận dạy học nói chung và lý luận dạy học liên môn nói riêng, trong đó vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm là việc xây dựng chương trình và sách giáo 9