Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh; đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh theo yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN TRỌNG KHANG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN TRỌNG KHANG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Mai Công Khanh THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Mai Công Khanh. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Nếu có gì sai sót tôi xin chịu trách nhiệm trước nhà trường và hội đồng chấm luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả Trần Trọng Khang i
LỜI CẢM ƠN Với tất cả sự kính trọng và tình cảm chân thành của mình, cho phép em được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban Giám hiệu, Phòng sau đại học thuộc trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, toàn thể các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Mai Công Khanh - đã tận tình hướng dẫn và giúp em hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn đến các đồng chí lãnh đạo Nhà trường, thầy giáo, cô giáo các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, giúp tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, mong nhận được sự góp ý và giúp đỡ của các thầy cô trong Hội đồng chấm luận văn. Xin trân trọng cảm ơn./. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả Trần Trọng Khang ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn ....................................................................................................................ii Mục lục ...................................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. vi Danh mục các bảng .....................................................................................................vii Danh mục các hình .................................................................................................. viiii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu ........................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4 6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4 7. Đóng góp của luận văn............................................................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................................................................................... 7 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 7 1.2. Khái niệm cơ bản .................................................................................................... 9 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường ................................................................................ 9 1.2.2. Năng lực phát triển chương trình môn học ........................................................ 11 1.3. Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT ............... 16 1.4. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT.......................................................................................... 21 1.5. Các yếu tố tác động đến hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học của giáo viên ................................................................................................. 26 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................... 26 iii
1.5.2. Các yếu tố khách quan ....................................................................................... 27 Kết luận chương 1 ........................................................................................................ 28 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH ........................................... 28 2.1. Khái quát đặc điểm kinh tế xã hội, tình hình giáo dục thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................... 29 2.1.1. Khái quát về kinh tế xã hội của thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ............... 29 2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục của thành phố Bắc Ninh tỉnh Bắc Ninh................. 30 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................................... 32 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ............................................................................................... 32 2.2.2. Khách thể khảo sát ............................................................................................. 32 2.2.3. Nội dung khảo sát .............................................................................................. 33 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả ............................................................. 33 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng .................................................................................. 33 2.3.1. Thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học..................... 33 2.3.2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên trường THPT ................................................................................................ 40 2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ................................................................... 54 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ........................................................................................ 57 2.4.1. Những thuận lợi và khó khăn ............................................................................ 57 2.4.2. Những ưu điểm và hạn chế ................................................................................ 58 2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng .............................................................................. 60 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH ....................................................... 63 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý ................................... 63 3.1.1. Định hướng đề xuất các biện pháp quản lý ....................................................... 63 iv
3.1.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý ........................................................ 65 3.2. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ................................ 67 3.2.1. Nâng cao nhận thức về sự cần thiết và tầm quan trọng trong quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ................................. 67 3.2.2. Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng và xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực triển chương trình môn học cho giáo viên ........................................................................... 70 3.2.3. Chú trọng xây dựng tổ chuyên môn đơn vị tổ chức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ................................................................... 73 3.2.4. Huy động các nguồn lực tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên................. 75 3.2.5. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng theo hướng tiếp cận năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ............................................ 77 3.2.6. Tăng cường công tác thi đua, khen thưởng hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ........................................................... 79 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp quản lý ................................................................ 81 3.4. Khảo nghiệm sự cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................ 82 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ...................................................................................... 82 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ..................................................................................... 82 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm....................................................................................... 82 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................................ 82 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................... 82 Kết luận chương 3 ........................................................................................................ 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................ 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 92 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo KT-XH : Kinh tế, xã hội THPT : Trung học phổ thông vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê số lượng khối lớp, học sinh cấp THPT ............................. 30 Bảng 2.2: Thống kê chất lượng giáo dục đạo đức học sinh .............................. 30 Bảng 2.3: Thống kê chất lượng giáo dục văn hóa học sinh .............................. 31 Bảng 2.4: Số lượng, trình độ đội ngũ CBQL và giáo viên ................................ 31 Bảng 2.5: Nhận thức về sự cần thiết của bồi dưỡng phát triển chương trình môn học............................................................................................ 34 Bảng 2.6: Nhận thức về vai trò của bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ................................................................................... 35 Bảng 2.7: Đánh giá mức độ cần thiết của nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ............................................................. 37 Bảng 2.8: Đánh giá mức độ thực hiện bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ................................................................................... 39 Bảng 2.9: Kết quả khảo sát về thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT ............... 40 Bảng 2.10: Khảo sát mức độ thực hiện và hiệu quả công tác tổ chức, chỉ đạo bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ..................... 45 Bảng 3.1: Đánh giá về mức độ cấp thiết của các biện pháp .............................. 83 Bảng 3.2: Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng ..................... 85 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Đánh giá về mức độ sự cấp thiết của các biện pháp ..................... 84 Biểu đồ 3.2: Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp .................................. 86 vii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn thách thức, đạt được những thành tựu to lớn, mang ý nghĩa quan trọng, đưa đất nước thoát ra khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào nhóm các nước đang phát triển có thu nhập trung bình. Tuy nhiên, những thành tựu về KT-XH của nước ta chưa vững chắc, chất lượng nguồn nhân lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao, môi trường văn hoá giáo dục còn tồn tại nhiều hạn chế, chưa hội đủ các nhân tố để phát triển nhanh và bền vững. Khoảng thời gian trước và sau khi nước ta tiến hành đổi mới, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc về mọi mặt. Các cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư nối tiếp nhau ra đời, kinh tế tri thức phát triển mạnh đem lại cơ hội phát triển vượt bậc, đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với mỗi quốc gia, nhất là các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển. Mặt khác, sự biến đổi về khí hậu, tình trạng cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái và những biến động về chính trị, xã hội cũng đặt ra những thách thức có tính toàn cầu. Để bảo đảm phát triển bền vững, nhiều quốc gia đã không ngừng đổi mới giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trang bị cho các thế hệ tương lai nền tảng văn hoá vững chắc và năng lực thích ứng cao trước mọi biến động của xã hội. Đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu thế mang tính toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khoá XI) đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và 1
đào tạo. Ngày 27 tháng 3 năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 404/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” [28]. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh; tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hoá, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới. Theo Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa, thì chương trình giáo dục phổ thông phải đảm bảo mục tiêu chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp góp phần chuyển nền giáo dục nặng về kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa (Đức - Trí - Thể - Mĩ) và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh. Chương trình giáo dục phổ thông mới phải phù hợp với điều kiện thực tiễn về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, kĩ thuật của nhà trường và khả năng tiếp thu 2
của học sinh. Để đáp ứng những đòi hỏi của một nền giáo dục Việt Nam hiện đại, đổi mới toàn diện; giáo viên phải vừa là nhà giáo dục, vừa là nhà nghiên cứu, vừa là người học, vừa là nhà văn hóa - xã hội. Một trong những yếu tố then chốt quyết định sự thành công của đổi mới phát triển chương trình giáo dục phổ thông là bồi dưỡng năng lực của đội ngũ giáo viên; trong đó, chú trọng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học giúp giáo viên đáp ứng được những yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông hiện nay [28]. Nhận thức vấn đề trên, các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh những năm qua đã có nhiều cố gắng trong công tác bồi dưỡng, quản lý bồi dưỡng, giúp giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học và giáo dục. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn bộc lộ nhiều bất cập và hạn chế; chưa có biện pháp, giải pháp quản lý phù hợp để bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh; đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh theo yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 4. Giả thuyết khoa học 3
Chương trình môn học ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh đang thực hiện được xây dựng trên cơ sở chương trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng dẫn thực hiện chương trình của Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Ninh. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh phụ thuộc rất lớn vào năng lực phát triển chương trình môn học của người giáo viên. Thực tiễn cho thấy đội ngũ giáo viên THPT thành phố Bắc Ninh đã có những bước phát triển nhất định về cơ cấu, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, về năng lực quản lý,… song vẫn còn nhiều bất cập, khó khăn và chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được hệ thống các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT một cách phù hợp với môi trường thực tiễn thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT thành phố Bắc Ninh theo định hướng đổi mới giáo dục THPT. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở các trường THPT. - Khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại 0 5 trường THPT trên địa bàn huyện thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh bao gồm: Trường THPT Hàn Thuyên, THPT Hàm Long, THPT Hoàng Quốc Việt, THPT Lý Thường Kiệt, THPT Lý Nhân Tông. - Giới hạn khách thể điều tra: Tổng số 360 người (15 cán bộ quản lý, 345 giáo viên). 6. Phương pháp nghiên cứu 4
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Thiết kế bảng, phiếu hỏi để khảo sát hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. - Khảo sát, nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên của các trường THPT thuộc thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 6.3. Phương pháp chuyên gia - Lấy ý kiến một số chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong công tác quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên. - Lấy ý kiến đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học. 6.4. Phương pháp thống kê toán học - Tổng hợp thống kê số liệu khảo sát. - Phân tích số liệu theo công thức toán thống kê. 7. Đóng góp của luận văn 7.1. Về mặt lý luận Hệ thống các cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên các trường THPT. 7.2. Về mặt thực tiễn Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 8. Cấu trúc của luận văn 5
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, phụ lục. Luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT. - Chương 2: Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. - Chương 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu - Những nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên: Trong những năm gần đây, đã có nhiều nhà nghiên cứu bàn về các lĩnh vực văn hóa - giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Các tạp chí, tập san, chuyên san, báo giáo dục thời đại xuất hiện ngày càng nhiều và phong phú về nội dung vấn đề bồi dưỡng giáo viên, phát triển đội ngũ giáo viên... Trong đó có một số tác giả tiêu biểu mà công trình nghiên cứu của họ đã góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên như sau: Nguyễn Minh Đường (1996) “Bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới, chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước” [18]. Trần Bá Hoành (2002) “Bồi dưỡng tại chỗ và bồi dưỡng từ xa” [21]. Nguyễn Tấn Phát (2000) "Tự học, tự bồi dưỡng suốt đời trở thành một quy luật" [29]. Nguyễn Thùy Giang (2014) "Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa sau năm 2015 ở thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh” [19]. Đỗ Quang Minh (2015) “Bồi dưỡng năng lực chuyên môn giáo viên Trung học cơ sở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và sách giáo khoa sau năm 2015" [26]. Những nghiên cứu trên đã đề cập đến vai trò và tầm quan trọng của quản lý, đồng thời cũng đưa ra được một số biện pháp, giải pháp để nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo. Tuy nhiên, vấn đề bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên THPT chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống. 7
- Những nghiên cứu về phát triển chương trình: Thế kỉ XXI - thế kỉ của nền kinh tế trí thức, Công nghệ thông tin và truyền thông, giữ vai trò quan trọng của tiến trình đổi mới và toàn cầu hóa. Trong bối cảnh hội nhập, các quốc gia muốn phát triển phải tự khẳng định mình, thông qua sự cạnh tranh nguồn nhân lực được đào tạo bồi dưỡng có chất lượng. Đổi mới giáo dục đã được nhiều nước tính đến và quyết tâm cao. Nhiều quốc gia trên thế giới đã chuyển hướng giáo dục, từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học như: Úc, Niudilan, Đan Mạch… Trong khi đó, các nhà trường phổ thông của ta hiện nay vẫn thực hiện chương trình do Bộ GD&ĐT qui định; một số trường có ban hành chương trình riêng nhưng còn rất hạn chế. Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên là một thuật ngữ được sử dụng còn khá mới mẻ đối với giáo dục Việt Nam. Do vậy, tiếp cận khái niệm “năng lực phát triển chương trình” nhiều chuyên gia giáo dục của Việt Nam (kể cả đội ngũ giáo viên các cấp) còn mơ hồ trong quan niệm “ăn sâu bén rễ” về chương trình là sự ổn định lâu dài, được đóng khung cho một đối tượng, không thể có việc “phát triển chương trình” được. Tư duy này ảnh hưởng đến việc triển khai và viết sách giáo khoa mới hiện nay. Nghiên cứu của Hách Đức Vĩnh (2001) về phương pháp luận phát triển chương trình, NXB Khoa học giáo dục, Bắc Kinh đã chỉ ra “Phát triển chương trình hàm chứa mọi nội dung và trình tự của quá trình xây dựng chương trình. Chỉ hoạt động lựa chọn, tổ chức, điều chỉnh nhằm giúp học sinh thu được kinh nghiệm mang tính giáo dục, thúc đẩy sự phát triển thể chất và tinh thần của học sinh, khiến cho các kinh nghiệm đó được quy phạm hóa” [36]. Hoặc đề án: “Thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh” do Phan Văn Kha (2013) làm trưởng ban, đề ra một số hoạt động như: điều chỉnh kế hoạch, nội dung dạy học trong chương trình hiện hành, xây dựng một số chủ đề tích hợp liên môn, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 8
Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, các nhà quản lý nêu trên; nhận thấy các tác giả đều đề cập đến vấn đề phát triển chương trình giáo dục theo định hướng bồi dưỡng năng lực giáo viên, định hướng phát triển năng lực học sinh... chưa tập trung nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên; chương trình đào tạo tại các trường sư phạm hiện nay ở Việt Nam cũng chưa có nội dung về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình môn học cho giáo viên. 1.2. Khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường 1.2.1.1. Quản lý - Theo quan điểm kinh tế học thì F.W Taylor cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”; hoặc A.Fayon cho rằng: “Quản lý là đưa xí nghiệp tới đích, cố gắng sử dụng các nguồn lực (nhân, tài, vật lực) của nó”… - Mác viết ‘Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đền một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải nhạc trưởng” [11]. - Các nhà lý luận quốc tế như: Frederich Wiliam Taylor (1856-1915), Mỹ; Henri Fayol (1841-19250, Pháp; Max Weber (1864-1920), Đức đều khẳng định: Quản lý là khoa học và đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. - Quản lý có nhiều cách tiếp cận và định nghĩa khác nhau: + Quản lý là các hoạt động được thực hiện nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc qua những nỗ lực của người khác. + Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những người cộng sự khác cùng chung một tổ chức. 9
+ Koontz và O Donnell cho rằng: “Không có lĩnh vực hoạt động nào của con người quan trọng hơn là công việc quản lý, bởi vì mọi quản nhà lý ở mọi cấp độ và trong mọi cơ sở đều có một nhiệm vụ cơ bản là thiết kế duy trì một môi trường mà trong đó các cá nhân làm việc chung với nhau trong các nhóm có thể hoàn thành nhiệm vụ và các mục tiêu đã định”. + James Stiner và Stephen Robbins quan niệm: “Quản lý là tiến trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát những hoạt động của các thành viên trong tổ chức và sử dụng tất cả các nguồn lực khác của tổ chức nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra” . + Quản lý về cơ bản là tác động lên con người để điều hành các hoạt động có lợi cho tổ chức và đạt được những mục tiêu tổ chức đặt ra. Để quản lý tốt trước hết phải hiểu sâu sắc về con người với tư cách là đối tượng của quản lý, sau đó phải được đào tạo bồi dưỡng về cách thức tác động; Quản lý là tìm cách, biết cách ràng buộc một cách thông minh, tế nhị việc thỏa mãn nhu cầu cho con người, trên cơ sở khích lệ con người đem hết năng lực thực hiện công việc được giao. + Quản lý là thực hiện những công việc có tác dụng định hướng, điều tiết phối hợp các hoạt động của cấp dưới; Đó chính là thực hiện các chực năng của quản lý. + Quản lý là thiết lập, khai thông các quan hệ cụ thể để hoạt động chung được hình thành, tiến hành trôi chảy, đạt hiệu quả cao, bền lâu và không ngừng phát triển. + Quản lý là chủ thể quản lý tác động lên đổi tượng quản lý một cách gián tiếp hoặc trực tiếp nhằm thu được những diễn biến, thay đổi tích cực của cá nhân, tổ chức theo mục tiêu mong đợi [22]. Như vậy, quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đề ra. 10
1.2.1.2. Quản lý nhà trường Trường học là đơn vị cơ sở nằm trong hệ thống giáo dục Quốc dân, thực hiện chức năng đào tạo nguồn nhân lực theo yêu cầu của xã hội. Trường học với tư cách là một tổ chức giáo dục cơ sở vừa mang tính giáo dục vừa mang tính xã hội, trực tiếp đào tạo thế hệ trẻ, tế bào quan trọng của hệ thống giáo dục từ Trung ương đến địa phương. - Theo Thái Duy Tuyên “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục- đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh” [35]. - Theo Nguyễn Minh Đạo: “Quản lý nhà trường phổ thông là quản lý dạy và học, tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác, để dần tới mục tiêu giáo dục” [12]. Như vậy. quản lý nhà trường là những hoạt động của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường. 1.2.2. Năng lực phát triển chương trình môn học - Môn học: Môn học là “Bộ phận của chương trình giáo dục bao gồm những tri thức về một khoa học nhất định”. Trong Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), môn học được định nghĩa là hệ thống (hoặc bộ phận tri thức) về một lĩnh vực khoa học được sắp xếp theo yêu cầu sư phạm để truyền thụ cho người học, mang các đặc điểm: phản ánh các sự kiện, tri thức, quy luật của khoa học tương ứng phù hợp với mục đích, nhiệm vụ dạy học và khả năng nhận thức của học sinh; các câu hỏi, bài tập v.v. giúp học sinh tự kiểm tra luyện tập kĩ năng, kĩ xảo. - Chương trình: Theo Đại từ điển Tiếng Việt (1999), chương trình là “Các mục, các vấn đề, các nhiệm vụ đề ra và được sắp xếp theo trình tự thực hiện trong một thời gian”. Là: “Nội dung kiến thức về một môn học ấn định cho từng 11