Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên từ đó nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN VIỆT DŨNG QUẢN LÝ DẠY ̣ HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN VIỆT DŨNG QUẢN LÝ DẠY ̣ HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN HỮU THAM THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 2 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Việt Dũng i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Phan Hữu Tham, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 1 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Việt Dũng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 3 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4 9. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................................................................. 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 5 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ................................................................... 5 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 6 1.2. Các khái niệm công cụ ............................................................................... 8 1.2.1. QL, QL giáo dục ..................................................................................... 8 1.2.2. QL hoạt động dạy học ............................................................................. 9 1.2.3. QL hoạt động dạy học môn Toán.......................................................... 11 iii
1.3. Dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ........................................................................................................ 11 1.3.1. Vai trò môn Toán trong trường trung học cơ sở ................................... 11 1.3.2. Mục tiêu dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ......................................................................................... 12 1.3.3. Nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ......................................................................................... 13 1.3.4. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực trong dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ......... 16 1.4. Quản lý dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ......................................................................................... 19 1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới .......................................... 19 1.4.2. Quản lý hoạt động giảng dạy ................................................................ 20 1.4.3. Quản lý hoạt động học tập .................................................................... 24 1.4.4. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ..................................................... 25 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến QL hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................. 26 1.5.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 26 1.5.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 28 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 29 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................................. 30 2.1. Tình hình các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ...... 30 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ..................................................................... 32 iv
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 32 2.2.2. Nội dung khảo sát.................................................................................. 32 2.2.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 32 2.2.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 32 2.2.5. Xử lý kết quả điều tra ............................................................................ 32 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ................................................................................................... 33 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ QL, giáo viên và học sinh về vai trò của môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học cơ sở ................................................................................................ 33 2.3.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ QL, giáo viên và học sinh về mục tiêu dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở trường trung học cơ sở .. 35 2.3.3. Thực trạng nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................... 38 2.3.4. Thực trạng thực hiện yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực trong dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên........ 41 2.4. Thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .............. 45 2.4.1. Thực trạng QL thực hiện nội dung dạy học môn Toán ở theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................. 45 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạṭ động dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ........... 47 2.4.3. Quản lý hoạṭ động học tập trong dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ..................................................................................... 55 v
2.4.4. Quản lý cá́ c điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ................................................................... 58 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến QL hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ........................................................... 59 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 65 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN .............. 67 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu, tính khoa học ................................ 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo đồng bộ và hệ thống ............................................ 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 68 3.2. Các biện pháp QL dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................. 68 3.2.1. Tăng cường chỉ đạo việc lập kế hoạch và thực hiện nội dung dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS ....... 68 3.2.2. Đổi mới sinh hoạt Tổ chuyên môn để nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới .................................... 71 3.2.3. Đẩy mạnh bồi dưỡng giáo viên dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới .......................................................................... 73 3.2.4. Tăng cường chỉ đạo đổi mới phương pháp và đa dạng hình thức dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................. 75 3.2.5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá dạy học học môn Toán ............... 79 3.2.6. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện dạy học ...................... 82 vi
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 85 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.... 85 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 85 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 85 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 85 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 86 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 1 vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ QL GDĐT Giáo dục, Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh QL Quản lý THCS Trung học cơ sở viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô trường lớp các trường THCS huyện Đại Từ ................. 31 Bảng 2.2. Thống kê chất lượng học lực các trường THCS huyện Đại Từ ...... 31 Bảng 2.3. Đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học̣ sinh về vai trò của môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới .................................................................................... 34 Bảng 2.4. Đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học̣ sinh về mục tiêu của môn Toán theo chương trình phổ thông mới ............. 36 Bảng 2.5. Thực trạng nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ............................... 39 Bảng 2.6. Thực trạng mức độ đạt được về phẩm chất chủ yếu và năng lực trong dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo chương trình phổ thông mới ....................................................... 42 Bảng 2.7. Thực trạng QL nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở ..................................................................................... 46 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán....................................................................... 47 Bảng 2.9. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học môn Toán ................ 49 Bảng 2.10. Thực trạng chuẩn bị bài lên lớp của GV ..................................... 50 Bảng 2.11. Thực trạng bồi dưỡng đội ngũ giáo viên .................................... 52 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá giáo viên ...... 53 Bảng 2.13. Thực trạng thực hiện quy định hồ sơ chuyên môn của GV ........ 54 Bảng 2.14. Thực trạng QL hoạt động học tập trong dạy học môn Toán ...... 55 Bảng 2.15. Thực trạng các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn Toán .................................................................................... 58 Bảng 2.16. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến QL hoạt động dạy học môn Toán ............................................................................. 60 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .................. 86 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................... 88 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chương trình giáo dục phổ thông cụ thể hoá mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. Chương trình giáo dục trung học cơ sở giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành và phát triển ở cấp tiểu học, tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh tri thức và kĩ năng nền tảng, có những hiểu biết ban đầu về các ngành nghề và có ý thức hướng nghiệp để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động [2, tr.6]. Nội dung giáo dục toán học được phân chia theo hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục nghề nghiệp.”Chương trình môn Toán trong cả hai giai đoạn giáo dục có cấu trúc tuyến tính kết hợp với “đồng tâm xoáy ốc” (đồng tâm, mở rộng và nâng cao dần), xoay quanh và tích hợp ba mạch kiến thức: Số, Đại số và Một số yếu tố giải tích; Hình học và Đo lường; Thống kê và Xác suất” [2]. Do vậy, dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới cần hình thành cho HS năng lực của môn Toán như năng lực tư duy và lập luận toán học, năng lực mô hình hóa toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học... Hiện nay, GV chưa chú ý nhấn mạnh dạy học môn Toán cần gắn với xu hướng phát triển hiện đại của kinh tế, khoa học, đời sống xã hội và những vấn đề cấp thiết có tính toàn cầu (như biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, giáo dục tài chính,...). CBQL, GV chưa quan tâm đến vai trò hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; phát triển kiến thức, kĩ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh được trải nghiệm, vận dụng toán học vào thực tiễn. 1
Mặt khác, ở các trường THCS năng lực quản lý nói chung và năng lực chuyên môn của CBQL còn tồn tại nhiều yếu kém, thể hiện ở sự buông lỏng quản lý kế hoạch giảng dạy theo chương trình giáo dục phổ thông mới, quản lý chuẩn bị bài lên lớp của GV dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên môn Toán, quản lý thực hiện quy định hồ sơ chuyên môn của GV đặt ra yêu cầu phải có các biện pháp để quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên từ đó nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và năng lực toán học cho học sinh… tuy nhiên, hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới vẫn còn những hạn chế nhất định. Vì vậy, nếu đề xuất các biện pháp QL dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới phù hợp thì sẽ 2
khắc phục được những hạn chế đang tồn tại và nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên trong năm học 2018-2019, 2019-2020. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, các phương pháp hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu lý thuyết. Phân tích và tổng hợp nguồn tài liệu, văn bản liên quan để xây dựng cơ sở lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của luận văn. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động dạy học môn toán và QL dạy học môn toán để đánh giá thực trạng. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng ankét Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho CBQL, GV, để tìm hiểu thực trạng dạy học môn toán và QL dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.. 3
7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm Nghiên cứu báo cáo đánh giá dạy học môn toán và QL dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên từ đó đưa ra những kết luận về quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học môn toán và QL dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 7.2.5. Phương pháp khảo nghiệm Khảo nghiệm ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở và Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục - Đào tạo, giáo viên để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề tài đã đề xuất. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Dùng để xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra thực trạng dạy học môn toán và QL dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên dưới dạng bảng số liệu thống kê giúp cho các kết quả nghiên cứu trở nên chính xác và đảm bảo độ tin cậy. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Mục lục, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, cấu trúc luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên 4
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Trong dạy học môn Toán, Zilberberg (1988) nhấn mạnh tới các hoạt động ngoại khóa trong dạy học nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho HS qua môn Toán và chỉ ra một số hình thức để tổ chức các hoạt động sáng tạo trong dạy học môn Toán cho HS [dẫn theo 8]. Igonina Valentina trong “Hình thành tư duy sáng tạo của học sinh trên các giờ học toán thông qua việc sử dụng phương pháp dạy học nghiên cứu và giải quyết vấn đề” đã phân tích các cơ sở của lý thuyết hiện đại về học tập dựa trên phối hợp và giải quyết vấn đề trong toán học gắn với việc hình thành và phát triển năng lực sáng tạo của HS qua học toán [dẫn theo 8]. Kharitonova Zinaida Alekseevna trong “Phát triển các hoạt động sáng tạo trong lớp học Toán” cũng đã phân tích mục tiêu của dạy học phát triển trí tuệ và năng lực sáng tạo cho HS, các biểu hiện của tƣ duy toán học cũng như các phương pháp phát triển trí tưởng tượng của HS. Bà đã chỉ ra rằng trò chơi trí tuệ và vui chơi sáng tạo là một phƣơng tiện để phát triển năng lực của HS và đưa ra một chương trình phát triển năng lực của HS trong lớp học toán [dẫn theo 8]. Theo Blum và Niss (1991) [51, tr.37-68], bên cạnh việc cung cấp cho HS những kiến thức và kĩ năng liên quan đến TH như khái niệm, định lý, công thức, quy tắc, thì việc dạy toán cần giúp HS phát triển khả năng kết nối các kiến thức, kĩ năng đó để giải quyết những tình huống thực tế [dẫn theo 18]. Tác giả Norbert Herrmann (2012) [69], từ một cách tiếp cận khác lại đưa ra các bài toán thực tiễn gắn liền với các kiến thức, kĩ năng thực hành nhằm giúp độc giả có thể thấy được vẻ đẹp của thực hành gắn với bối cảnh thực tiễn. 5
Đối với mỗi tình huống đưa ra, Ông đều phân tích về tình huống, bối cảnh, các kết quả thu được qua phân tích tình huống, qua đó làm toát lên vẻ đẹp của TH gắn với bối cảnh cuộc sống [dẫn theo 18]. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Các nghiên cứu về dạy học môn Toán: Theo Phạm Nguyễn Hồng Ngự về Tổ chức cho học sinh hoạt động, thực hiện các chức năng của tình huống thực tiễn trong dạy học môn Toán ở trường phổ thông đã đề cập đến tình huống dạy học và tình huống thực tiễn trong dạy học, các chức năng của tình huống thực tiễn trong dạy học, tác giả trình bày cách tổ chức cho HS hoạt động qua các bài toán gắn với thực tiễn [16, tr.39-41]. Theo Hoàng Lê Minh trong Thiết kế tình huống dạy học nhằm tăng cường hoạt động học tập của HS trong dạy học môn Toán đã đưa các bước thiết kế tình huống dạy học nhằm tăng cường hoạt động của HS như: xác định mục tiêu, chọn nội dung, thiết kế hoạt động học tập, dự kiến hoạt động của HS, tổ chức hoạt động, kết luận kiến thức đạt được. Bài viết nhấn mạnh thiết kế tình huống dạy học nhằm tăng tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS [14]. Theo Phan Thị Phương Thảo trong Dạy học môn Toán ở trường phổ thông trên cơ sở tổ chức các hoạt động trải nghiệm, khám phá và phát hiện để HS tự lực phát triển tri thức đã thiết kế quy trình dạy học gồm các bước: Trải nghiệm, lập cơ sở khoa học, thực hành, ứng dụng, hoạt động bổ trợ. Theo tác giả, với các quy trình nêu trên GV có thể thiết kế những tài liệu tự học môn Toán, hướng dẫn HS và hình thành tri thức mới cho HS [19]. Các nghiên cứu về QL dạy học môn Toán Năm 2013, Nguyễn Như Hiền nghiên cứu về Biện pháp QL dạy học môn Toán ở trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng trong bối cảnh hiện nay đã xây dựng khung lý luận gồm các nội dung: QL hoạt động giảng dạy của GV, QL hoạt động học tập của HS, QL cơ sở vật chất và phương tiện dạy học môn Toán, từ đó đưa ra các biện pháp như: Tăng 6
cường chỉ đạo thực hiện nội dung chương trình môn Toán đáp ứng mục tiêu và nhiệm vụ năm học; Thường xuyên chỉ đạo việc đổi mới phương pháp dạy học của GV và bồi dưỡng phương pháp học tập của HS; QL hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất và ứng dụng phương tiện dạy học hiện đại vào dạy học môn Toán; Đổi mới việc kiểm tra, đánh giá chất lượng giảng dạy của GV và chất lượng học tập của HS…Đây là cơ sở để tác giả tham khảo để xây dựng khung lý luận và đề xuất các biện pháp của đề tài [6]. Năm 2015, Lê Thị Hương Lan nghiên cứu về QL dạy học môn Toán ở các trường THCS huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đã đánh giá về công tác chỉ đạo lập kế hoạch QL dạy học môn Toán, QL đội ngũ GV Toán và hoạt động giảng dạy của GV, QL công tác bồi dưỡng GV Toán và hoạt động của Tổ chuyên môn, QL hoạt động học môn Toán của HS, QL khai thác thiết bị và phần mềm dạy môn Toán, đánh giá kết quả dạy học môn Toán, từ đó đề xuất các biện pháp như: Xây dựng nề nếp, kỷ cương trong dạy học môn Toán, đổi mới công tác soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của GV; Yêu cầu GV áp dụng phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo trong dạy học môn Toán; Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho GV Toán; Giáo dục ý thức, thái độ học Toán của HS…Đây là cơ sở để tác giả tham khảo để xây dựng khung lý luận và đề xuất các biện pháp của đề tài [11]. Năm 2017, Trần Khánh Lai nghiên cứu về QL dạy học môn Toán ở các trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình theo hướng phát triển năng lực đã nghiên cứu thực trạng QL thực hiện mục tiêu dạy học, QL việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán, QL hoạt động giảng dạy của GV, QL hoạt động học tập của HS, QL cơ sở vật chất, từ đó tác giả luận văn đưa ra các biện pháp như: Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ GV Toán theo hướng phát triển năng lực; QL việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học; QL việc đổi mới phương pháp dạy học; Bồi dưỡng phương pháp dạy học tích cực…Đây là cơ sở để tác giả tham khảo để xây dựng biện pháp của đề tài [10]. 7
Ngoài ra, còn có các công trình nghiên cứu như: - Nguyễn Đình Dương (2015), QL dạy học môn Toán ở trường THPT Bất Bạt tiếp cận đảm bảo chất lượng [3]. - Dương Cảnh Tiệp (2015), Biện pháp QL hoạt động dạy họcmôn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang [17]. - Nguyễn Đức Mạnh (2016), Quản lý dạy học môn Toán trung học phổ thông theo định hướng phân hóa dựa trên năng lực nhận thức của học sinh tại địa bàn huyện Kim Bảng, Hà Nam [13]. Các công trình nghiên cứu trên cho thấy tầm quan trọng của dạy học môn Toán và QL dạy học môn Toán trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Các công trình đã đề cập đến các nội dung về QL thực hiện mục tiêu dạy học, QL việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán, QL hoạt động giảng dạy của GV, QL hoạt động học tập của HS, QL cơ sở vật chất. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào về Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phố thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, vì vậy đây là lý do để tác giả lựa chọn đề tài này làm luận văn thạc sĩ. 1.2. Các khái niệm công cụ 1.2.1. QL, QL giáo dục - Quản lý: Henry Fayol là người đầu tiên chỉ ra chức năng và những yếu tố của QL: QL hành chính là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức điều khiển, phối hợp và kiểm tra [20]. Phạm Minh Hạc: QL là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể QL đến tập thể người lao động nói chung (khách thể QL) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến [4]. Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ cho rằng: QL là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, QL một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định [7], [15]. 8
Vậy, QL là sự tác động có ý thức, có tổ chức, có hướng đích của chủ thể QL để lãnh đạo, hướng dẫn, điều khiển đối tượng QL thực hiện nhằm đạt mục tiêu đã đề ra. - Quản lý giáo dục: Trần Kiểm: QL giáo dục thực chất là những tác động của chủ thể QL vào quá trình GD (được tiến hành bởi GV và HS, với sự hỗ trợ của các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu ĐT của nhà trường [9]. Nguyễn Thị Mỹ Lộc - Nguyễn Quốc Chí: QL giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan QL giáo dục các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học, giáo dục nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục nhà nước đề ra [12]. Vậy, QL giáo dục là quá trình tác động có định hướng của người QL giáo dục trong việc vận dụng những nguyên lý, phương pháp chung nhất của khoa học QL vào lĩnh vực giáo dục nhằm đạt được mục tiêu mà giáo dục đề ra. 1.2.2. QL hoạt động dạy học - Dạy học: Theo Phạm Minh Hạc “Dạy học là một chức năng xã hội nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích lũy được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm thành phẩm chất và năng lực cá nhân” [5, tr.29]. Hoạt động dạy là hoạt động truyền thụ với nghĩa là tổ chức hoạt động học với kết quả là HS lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và thái độ, hoạt động này gồm cả khâu kiểm tra việc tiến hành và kết quả của hoạt động học của người học. Hoạt động học là hoạt động của người học nhằm chiếm lĩnh tri thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo và thái độ nhất định. - Hoạt động dạy học: Hoạt động dạy học môn Toán bao gồm hai hoạt động: Hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS. 9