Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ tỉnh điện biên

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về công tác quản lý và tổ chức hoạt động ngoại khóa, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở các trường PTDT BT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ tỉnh điện biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU DUY HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU DUY HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày 8 tháng 12 năm 2018 Tác giả luận văn Lưu Duy Hà i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo cho tác giả hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý Giáo dục, Phòng đào tạo (sau đại học) trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy, cô giáo trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên, học sinh các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, cùng bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo mọi điều kiện tốt nhất và đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, ngày 8 tháng 12 năm 2018 Tác giả luận văn Lưu Duy Hà ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT .......................................................... iv DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................................ 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................... 6 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.1.2. Trong nước ................................................................................................ 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 11 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. ...................................... 11 1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học cơ sở ........................ 14 1.3. Những vấn đề cơ bản của hoạt động ngoại khóa ở trường THCS ............. 15 1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................... 15 1.3.2. Đặc điểm và ý nghĩa của hoạt động ngoại khoá ở THCS ....................... 16 1.3.3. Hoạt động ngoại khóa ở trường THCS.................................................... 22 1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường Trung học cơ sở ........... 27 1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở trường THCS ........ 27 iii
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường trung học cơ sở ............................................................................................................ 28 1.5. Chức năng của hiệu trưởng đối với quản lý hoạt động ngoại khóa ........... 32 1.5.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường THCS ................. 32 1.5.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động ngoại khóa ................................. 32 1.5.3. Chỉ đạo tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh ............................... 33 1.5.4. Kiểm tra đánh giá kết quả giáo viên tổ chức hoạt động ngoại khóa ....... 35 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học cở sở................................................................................................... 36 Kết luận chương 1: ............................................................................................ 39 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN ................... 41 2.1. Khái quát về giáo dục PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên....... 41 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. ................................................................................................... 43 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 43 2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 43 2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43 2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học cho học sinh ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................... 45 2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động ngoại khóa môn học của CBQL, GV và HS .............................................................................................. 45 2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ...... 49 iv
2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .............................................. 56 2.4. Đánh giá chung ........................................................................................... 63 2.4.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 63 2.4.2. Những tồn tại ........................................................................................... 64 2.4.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 64 Kết luận chương 2: ............................................................................................ 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN .................................. 67 3.1. Những nguyên tắc xây dựng biện pháp ...................................................... 67 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu của quá trình dạy học và quá trình giáo dục ...... 67 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả của việc huy động các nguồn lực trong dạy học...... 68 3.1.4. Đảm bảo tính phối hợp ............................................................................ 69 3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa và tính phát triển .................................................. 69 3.1.6. Đảm bảo tính thống nhất, hiệu quả .......................................................... 70 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................... 70 3.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động ngoại khóa môn học cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh ........................................................................... 70 3.2.2. Bồi dưỡng năng lực giáo viên ................................................................. 73 3.2.3. Xây dựng các điều kiện để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa................. 79 3.2.4. Đa dạng các hoạt động ngoại khóa .......................................................... 82 3.2.5. Tăng cường trao đổi kinh nghiệm giữa các trường trong tổ chức hoạt động ngoại khóa ......................................................................................... 84 3.2.6. Đổi mới công tác thi đua, nhân rộng điển hình tiên tiến về công tác tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học trong các tổ chuyên môn, trong nhà trường .......................................................................................................... 86 v
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......................... 88 3.4.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp .......................................... 88 3.4.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ............................................. 89 Kết luận chương 3: ............................................................................................ 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 91 1. Kết luận .......................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị................................................................................................... 92 2.1. Đối với UBND huyện Nậm Pồ ................................................................... 92 2.2. Đối với Sở GD&ĐT Điện Biên, Phòng GD&ĐT Nậm Pồ ........................ 93 2.3. Đối với lãnh đạo các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ ................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 94 PHẦN PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBG Chưa bao giờ CBQL Cán bộ quản lý ĐH-CĐ Đại học - Cao đẳng ĐTKS Đối tượng khảo sát GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐNK Hoạt động ngoại khóa HS Học sinh NXB Nhà xuất bản PHT Phó hiệu trưởng PHT Phó hiệu trưởng PTDTBT phổ thông dân tộc bán trú QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TNTP Thiếu niên tiên phong TT Thỉnh thoảng TTBM Tổ trưởng bộ môn TX Thường xuyên UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô trường lớp và số học sinh cấp Trung học cơ sở .................. 42 Bảng 2.2: Thực trạng nhận thức về vị trí HĐNK của CBQL ............................ 45 Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về ý nghĩa và tác dụng của tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học .................................... 46 Bảng 2.4: Nhận thức của GV về mục tiêu HĐNK ............................................ 48 Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL và GV về hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ......... 49 Bảng 2.6. Thực trạng nội dung hoạt động ngoại khóa của trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên cho HS trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ............................................ 51 Bảng 2.8. Thực trạng về hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa của trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................ 52 Bảng 2.9. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trong hoạt động ngoại khóa ................................................................................. 53 Bảng 2.10. Thực trạng về mức độ tiến hành các hoạt động ngoại khoá của trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................ 53 Bảng 2.11. Số lần tổ chức tổ ngoại khoá bộ môn năm học 2017-2018 của một số trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .... 54 Bảng 2.12. Thực trạng về những khó khăn gặp phải khi tổ chức HĐNK ......... 55 Bảng 2.13. Thực trạng về nội dung quản lý hoạt động ngoại khoá môn học của hiệu trưởng trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. ........................................................................................ 56 Bảng 2.14: Thực trạng việc xây dựng kế hoạch HĐNK của CBQL, GV ......... 58 Bảng 2.15: Thực trạng chỉ đạo hoạt động ngoại khóa môn học ........................ 60 Bảng 2.16: Thực trạng phối hợp các lực lượng giáo dục tham gia tổ chức HĐNK của CBQL ........................................................................... 62 v
Bảng 2.17: Thực trạng việc kiểm tra đánh giá kết quả tổ chức HĐNK của CBQL và GV ................................................................................... 63 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất Mức độ cần thiết ........................................................................................... 88 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất Mức độ khả thi .............................................................................................. 89 vi
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Ngày nay giáo dục được coi là nền móng của sự phát triển khoa học kỹ thuật, là con đường ngắn nhất và nhanh nhất để thu hẹp khoảng cách giữa các nước và đem lại thịnh vượng cho nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, có thể nói giáo dục là sự phát triển và có thể khẳng định rằng sẽ không có bất cứ sự phát triển nào đối với con người, đối với kinh tế, văn hoá và xã hội nếu không có giáo dục. Một trong những mảng giáo dục quan trọng ở nhà trường phổ thông hiện nay là hoạt động ngoại khóa. Ngoại khóa không chỉ hỗ trợ cho giáo dục nội khóa mà còn góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và năng lực sáng tạo của học sinh. Giáo dục ngoại khóa với sự phong phú và đa dạng về nội dung thể hiện qua các hoạt động học tập, hoạt động xã hội, văn nghệ, thể dục thể thao, tham quan, lao động, nghiên cứu khoa học v.v… nhờ đó các kiến thức tiếp thu được ở trên lớp có cơ hội được áp dụng, mở rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú học tập nội khóa. Hoạt động ngoại khoá các môn học là một trong những hình thức hoạt động ngoài giờ học chính khoá trên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo dục cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá bao gồm các hình thức tổ chức như: Câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khoá... Đây là những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học sinh, tạo sân chơi để học sinh được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động này không chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho học sinh hứng thú, yêu thích môn học hơn. Mặt khác, hoạt động ngoại khóa bộ môn còn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - những kĩ năng rất cần thiết cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc hàng ngày. Hơn thế nữa, hoạt động ngoại khoá bộ môn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động ngoại khoá, học sinh được củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của các em vững chắc hơn, sâu sắc hơn và rộng hơn. 1
Trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các môn học quá nhiều, có nhiều môn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách giáo khoa mới bắt buộc học sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng - thái độ - năng lực. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động ngoại khoá đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Hoạt động ngoại khoá thực sự trở nên hữu ích và thành công, ngoài vai trò của học sinh và giáo viên thì chìa khoá quyết định sự thành công này là các yếu tố thể hiện qua chức năng của người quản lý như là các biện pháp quản lý và tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học. Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch hoạt động, tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học với các hình thức phù hợp, chỉ đạo của người hiệu trưởng và công tác giám sát, đánh giá kết quả là những công việc cần thiết khi thực hiện các hoạt động ngoại khoá môn học. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khoá môn học trong các nhà trường THCS còn nhiều hạn chế. Các hoạt động này mới chỉ dừng lại ở những môn có thế mạnh (Ngữ văn, Địa lí…), hình thức tổ chức cũng chưa phong phú, chưa tạo được hứng thú thật sự cho học sinh, giáo viên chỉ chú trọng cung cấp và nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả học tập của học sinh không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi đỗ vào các trường THPT buộc các em phải đi học thêm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do thiếu lý luận về tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khoá môn học của các nhà quản lý và giáo viên. Sự nhận thức chưa đầy đủ về vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động ngoại khoá của đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý nhà trường. Giáo viên nhìn nhận một cách còn phiến diện về hoạt động ngoại khoá, năng lực tổ chức hoạt động ngoại khoá còn hạn chế, các nhà quản lý còn thiếu những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các hoạt động ngoại khoá môn học. Các điều kiện để tổ chức hoạt động ngoại khoá còn hạn chế: Thiếu địa điểm, thiếu phương tiện, đặc biệt là các tài liệu tham khảo... Vấn đề tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên chưa được quan tâm đúng mức để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Để có được các giải pháp đồng bộ, phù hợp với thực tế của giáo dục địa phương nhằm tăng cường vai trò của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản 2
lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh thì vấn đề hết sức cần thiết hiện nay là việc nghiên cứu thực trạng công tác tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ. Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên” làm đề tài nghiên cứu của luận văn này. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về công tác quản lý và tổ chức hoạt động ngoại khóa, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở các trường PTDT BT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học đã được quan tâm tổ chức ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học sơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đã được các cấp quản lý quan tâm, tuy nhiên còn nhiều hạn chế bất cập. Nếu nghiên cứu được cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên sẽ giúp cho việc đề xuất được biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học phù hợp, khoa học và có hệ thống, sẽ nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học, thực hiện mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường THCS. 5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 3
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động ngoại khóa môn học (môn Văn, Lịch sử, Địa lý, tiếng Anh) của hiệu trưởng ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 6.2. Đề tài tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa môn học tại 9 trường PTDTBTTHCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên bao gồm: Nà Khoa, Nà Hỳ, Na Cô Sa, Nà Bủng, Phìn Hồ, Chà Cang, Chà Tở, Pa Tần, Nậm Tin. Tiến hành khảo sát trong năm học: Từ 8/2017 đến 8/2018. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QL hoạt động ngoại khóa môn học; phân tích, tổng hợp các nội dung để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Sử dụng phương pháp này để thu thập thông tin từ thực tiễn hoạt động ngoại khóa môn học và thực tiễn quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT THCS của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng mẫu phiếu khảo sát để xin ý kiến của CBQL và giáo viên gồm: Mẫu phiếu khảo sát ý kiến của giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức các hoạt động ngoại khóa môn học. Mẫu phiếu khảo sát ý kiến của CBQL cấp trường là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn GV để thu thông tin về tổ chức hoạt động ngoại khóa. - Phương pháp chuyên gia: Xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm về tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học và CBQL có kinh nghiệm QL hoạt động ngoại khóa môn học. - Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về quản lý hoạt động ngoại khóa môn học và kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa của một số giáo viên ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 4
7.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu được trong đề tài. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận - khuyến nghi và phụ lục, nội dung chính của đề tài bao gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Ở hầu hết các nước trên thế giới, hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá là một phần rất quan trọng trong cấu trúc chương trình giáo dục. Hoạt động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như nhằm giúp học sinh học tập đạt kết quả tốt, làm tiền đề phát triển giáo dục toàn diện người học. Mỗi năm, có khoảng 6 triệu học sinh tại Anh [4] được tham gia vào các hoạt động ngoại khoá và hoạt động ngoài giờ lên lớp, số lượng học sinh hàng tuần được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập lên tới hàng nghìn em. Theo các nhà giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống. Chính phủ Anh cho rằng, trong công tác giáo dục thế hệ trẻ thì các hoạt động này là hết sức quan trọng. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các hoạt động này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá và các hoạt động ngoài giờ lên lớp khác. Bà Ruth Kelly, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Anh nhận xét: Các hoạt động ngoài giờ lên lớp, nhất là các hoạt động ngoại khoá đã làm giàu chương trình học, tạo dựng niềm tin và cũng cố kĩ năng cho học sinh. Qui định mới của Bộ Giáo dục Anh năm 2005 về tổ chức và quản lý các hoạt động ngoài giờ lên lớp nêu rõ: Cần cam kết rằng tất cả mọi trẻ em phải có cơ hội tham gia một cách có chất lượng các hoạt động ngoài giờ lên lớp, học tập các kinh nghiệm sống; • Khuyến khích các trường học liên kết với nhau trong việc tổ chức các hoạt động này; • Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia; • Đưa ra các hỗ trợ và các lời khuyên; • Cung cấp thông tin và các hướng dẫn thực hành; • Đặt mục tiêu ưu tiên cho việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp. 6
Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động ngoại khoá trong thực hiện mục tiêu giáo dục[4]. Trong quá trình học tập tại trường THCS, học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản thuộc loại hình bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động này tập trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng, các nghề truyền thống... Ngoại khoá các môn học chủ yếu tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên tivi. Chương trình cải cách giáo dục của Nhật Bản giảm bớt thời lượng các giờ học tại lớp để tăng cường nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa cho học sinh. Các hình thức hoạt động ngoại khoá của các trường học phổ thông ở các nước chủ yếu tập trung vào tổ chức các trò chơi trí tuệ, dạ hội, câu lạc bộ nhạc, kịch, thể thao, hội hoạ... Nhà giáo dục học nổi tiếng Jan Amos Cômenski[12] người Tiệp Khắc với quan điểm giáo dục đầy thuyết phục "Để hình thành nhân cách cho học sinh, giáo viên cần đưa cho họ vào nhiều loại hình - hình thức học tập khác nhau trong đó có hoạt động ngoại khóa theo môn học", Ông đã áp dụng phương pháp dạy học mới, tích cực, đặc biệt là việc mở rộng các hình thức học tập ngoài lớp để khơi dậy và phát huy những khả năng tiềm ẩn, rèn luyện cá tính cho học sinh. Kết quả nghiên cứu khoa học sư phạm của T.V Smiecnôv[12] - Nhà sư phạm người Nga tổng kết lại rằng: “Muốn giáo dục học sinh thành người có kiến thức văn hoá, trong các bài nội khoá về văn học, tôi đã giới thiệu cho các em về các mặt khác nhau của nghệ thuật, đào sâu những kiến thức đó trong hoạt động ngoại khoá môn học”. Theo ông “Ngoại khoá để thu hút học sinh, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận rằng công tác ngoại khoá cần được suy nghĩ kỹ và tiến hành ở tất cả các lớp trong hệ thống giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”. Nhà sư phạm A.T Copchiev[12] xem hoạt động ngoại khoá môn học là để nâng cao đạo đức và năng khiếu mọi mặt của học sinh. Nhấn mạnh ý nghĩa của dạ hội chuyên đề trong dạy học, tác giả viết “Công việc chuẩn bị dạ hội chuyên đề đã làm cho thầy trò gần gũi nhau. Thầy nắm vững được yêu cầu xu hướng của học sinh, xác định thái độ đạo đức cho mỗi em”. Thông qua trải nghiệm thực tiễn, nhà sư phạm A.T 7
Copchiev kết luận: “Công việc ngoại khoá nếu được tiến hành có hệ thống không những nâng cao trình độ chung về sự tiến bộ của học sinh mà còn cả về trình độ ngôn ngữ, kiến thức của các em”. Nhà giáo dục học người Nga - Cai Rôp[4] đã viết: “Khi đặt kế hoạch công tác giáo dục chung cho cả năm học mới, người hiệu trưởng phải xét cả kết quả hoạt động ngoài giờ lên lớp năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích của học sinh, củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, mà định nhiệm vụ hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá cho năm học sắp tới. Trong kế hoạch công tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khóa. Mục đích đó gồm mấy yếu tố sau: Xây dựng điều kiện cơ sở vật chất cho hoạt động ngoài giờ lên lớp năm tới, các hoạt động ngoài giờ lên lớp của nhà trường và của lớp, phân phối lực lượng và định kỳ hạn cho kế hoạch. Về kế hoạch tỷ mỉ, cụ thể về cách tổ chức các hoạt động quần chúng đặc biệt, hoặc các ngày nghỉ… thì người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo sẽ quyết định riêng và bổ sung cho kế hoạch toàn năm. Những người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo ấy chính là những người được uỷ nhiệm thi hành những điều khoản bổ sung kia”. Kết quả nghiên cứu của các nhà giáo giục nêu trên đã làm nổi rõ tầm quan trọng và vai trò to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá và chỉ ra cho người hiệu trưởng những biện pháp cần thiết phải làm để tổ chức và quản lý tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh. 1.1.2. Trong nước Bắt đầu từ thập niên 60 của thế kỷ XX, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ Giáo dục đã chỉ rõ trong cuốn “Giải thích chương trình quốc văn - 1961, 1962”[4], “Muốn thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả đầy đủ ở nhà trường cần tổ chức hoạt động ngoại khoá. Hoàn cảnh kháng chiến trước đây chưa cho phép chúng ta thực hiện đầy đủ công tác này nên trong chương trình cũng chưa ghi phần ngoại khoá. Hoà bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra và được các địa phương thực hiện song chưa đồng đều và hệ thống. Trong chương trình mới, công tác ngoại khoá trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khoá. Công tác ngoại khoá không hề mâu thuẫn với nội dung giáo dục chính khoá, giáo 8
dưỡng của nhà trường XHCN mà trái lại bổ sung và nâng cao chất lượng của nội khoá lên một bước”.[4]. Khi tìm hiểu hoạt động ngoại khóa môn học ở trường trung học Chu Văn An - Hà Nội, tác giả Phạm Lăng[10] cho thấy việc tổ chức ngoại khóa cho học sinh có thể qua rất nhiều hình thức hoạt động và nhấn mạnh: Kết quả và chất lượng các môn học được nâng lên rõ rệt nếu hoạt động ngoại khóa được tổ chức một cách khoa học. Tác giả Nguyễn Văn Thiềm[10] trong bài “Mấy biện pháp giáo dục học sinh ngoài giờ lên lớp theo địa bàn dân cư” cho rằng một trong những nguyên nhân làm giảm sút chất lượng giáo dục học sinh ở nhà trường xuất phát từ việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bị xem nhẹ, buông lỏng. Theo tài liệu nghiên cứu về “Giáo dục học” của nhóm tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt [9]. đã nhấn mạnh vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động ngoại khoá, coi đây là một trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh, giúp các em mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn. Trường phổ thông Quốc tế Wellspring HaNoi (Info@wellspring.edu.vn) tổ chức các hoạt động ngoại khóa giúp các em học sinh phát triển tốt các kỹ năng như: Kỹ năng giao tiếp Kỹ năng làm việc theo nhóm Kỹ năng lãnh đạo Kỹ năng tổ chức Kỹ năng trình bày Tăng cường khả năng liên hệ kiến thức với thực tế Giúp các em củng cố kiến thức nhiều môn học Tăng tính tự tin, tự chịu trách nhiệm của bản thân. Các mục tiêu cụ thể mà chương trình hoạt động ngoại khóa tại Wellspring hướng tới như: Ngoài chương trình học chính khóa, mọi học sinh đều được tham gia vào các hoạt động ngoại khóa; các kiến thức đã tiếp thu được thông qua các môn học ở trên lớp sẽ củng cố và mở rộng; phát huy năng lực vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, cung cấp và bổ sung kiến thức mới; tăng cường mối liên hệ, tình 9