Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học, luận văn đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÒ VĂN HIÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÒ VĂN HIÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2018 Tác giả luận văn Lò Văn Hiên i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo cho tác giả hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thày giáo, cô giáo Khoa Tâm lý Giáo dục, Phòng đào tạo (sau đại học) trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thày cô giáo trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên, học sinh các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, cùng bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo mọi điều kiện tốt nhất và đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2018 Tác giả luận văn Lò Văn Hiên ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu đề tài ....................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn: gồm có ba phần ........................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG PTDTBT ............................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ...................................................................... 8 1.2.1. Hoạt động ngoại khóa ................................................................................ 8 1.2.2. Hoạt động ngoại khóa Toán học................................................................ 9 1.2.3. Tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường PTD TBT .... 9 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động ngoại khoá ở trường trung học cơ sở ... 10 1.3.1. Một số hoạt động cơ bản của HĐNK Toán học ở trường PTDTBT THCS . 10 1.3.2. Đặc điểm của tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học .......................... 12 1.3.3. Nội dung, hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường THCS ................................................................................ 14 iii
1.4. Hiệu trưởng nhà trường và việc tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường PTDTBT THCS ............................................ 17 1.4.1. Vai trò của hiệu trưởng trong tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường PTDTBT THCS................................................... 17 1.4.2. Nội dung tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường PTDTBT THCS ....................................................................................................... 18 1.5. Các yếu tố ảnh hướng đến tổ chức HĐNK Toán học ở trường PTDTBT THCS ....................................................................................................... 24 1.5.1. Những yếu tố chủ quan............................................................................ 24 1.5.2. Những yếu tố khách quan ........................................................................ 25 Kết luận chương 1.............................................................................................. 27 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ TOÁN HỌC Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ THCS THUỘC HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN ........................... 28 2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................................................................................................. 28 2.2. Khái quát về giáo dục ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................................................................................................. 29 2.3. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ........................................ 31 2.3.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 31 2.3.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 32 2.3.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 32 2.3.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 32 2.4. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên... 32 2.4.1. Nhận thức về tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .................................... 32 2.4.2. Thực trạng tổ chức chức hoạt động ngoại khóa Toán học ...................... 37 iv
2.4.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hướng đến tổ chức HĐNK Toán học cho học sinh ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .......... 48 Kết luận chương 2.............................................................................................. 52 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PTDTBT THCS HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................... 53 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................. 53 3.1.1. Đảm bảo tính thống nhất ......................................................................... 53 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa và tính phát triển .................................................. 53 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả của việc huy động các nguồn lực trong dạy học ..... 53 3.1.4. Đảm bảo tính phối hợp ............................................................................ 54 3.1.5. Đảm bảo tính mục tiêu của quá trình dạy học và quá trình giáo dục ..... 54 3.2. Biện pháp tổ chức quản lý hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .................................... 55 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về tổ chức hoạt động ngoại khóa cho giáo viên dạy Toán .................................................................................. 55 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ... 56 3.3. Các biện pháp quản lý việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện các HĐNK Toán học ........................................................................................................... 57 3.3.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐNK cho giáo viên dạy môn Toán ................................................................................................. 57 3.3.2. Biện pháp 2: Tổ chức sinh hoạt, bồi dưỡng cho giáo viên dạy Toán về xây dựng kế hoạch tổ chức HĐNK ......................................................... 58 3.3.3. Biện pháp 3: Hoàn thiện các điều kiện phục vụ tổ chức HĐNK Toán học.. 58 3.3.4. Biện pháp 4: Tổ chức kiểm tra đánh giá chất lượng học sinh, phân loại, để bồi dưỡng học sinh giỏi và phụ đạo học sinh yếu, kém ..................... 59 3.4. Phối hợp với các lực lượng giáo dục trong tổ chức HĐNK Toán học .... 60 v
3.4.1. Biện pháp 1: Tăng cường kiểm tra việc thực hiện phân phối chương trình và chuẩn kiến thức của giáo viên .................................................... 60 3.4.2. Biện pháp 2: Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá trong việc tổ chức HĐNK Toán học...................................................................................... 61 3.4.3. Biện pháp 3: Tăng cường công tác kiểm tra việc thực hiện tổ chức HĐNK của tổ Toán .................................................................................. 62 3.5. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 63 3.6. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 63 3.6.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp .......................................... 63 3.6.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ............................................. 65 Kết luận chương 3.............................................................................................. 67 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 68 1. Kết luận .......................................................................................................... 68 2. Khuyến nghị................................................................................................... 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 72 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HĐNGLL : Hoạt động ngoài giờ lên lớp HĐNK : Hoạt động ngoại khóa HS : Học sinh NVSP : Nghiệp vụ sư phạm Nxb : Nhà xuất bản PPDH : Phương pháp dạy học PTDH : Phương tiện dạy học PTDTBT : Phổ thông dân tộc bán trú QLGD : Quản lý giáo dục SGK : Sách giáo khoa TĐCM : Trình độ chuyên môn THCN : Trung học chuyên nghiệp THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông XHCN : Xã hội chủ nghĩa iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức về ý nghĩa của HĐNK toán học................................... 33 Bảng 2.2: Nhận thức của GV về mục tiêu HĐNK Toán học............................. 34 Bảng 2.3: Nhận thức của CBQL và GV về hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.............................................................................................. 35 Bảng 2.4: Nhận thức của CBQL về tác dụng của HĐNK Toán học đến việc hình thành nhân cách HS ............................................................... 36 Bảng 2.5: Thực trạng việc xây dựng kế hoạch tổ chức HĐNK toán học ...... 37 Bảng 2.6: Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường PTDTBT THCS .. 39 Bảng 2.7: Thực trạng chỉ đạo thực hiện chương trình kế hoạch hoạt động ngoại khóa Toán học ..................................................................... 40 Bảng 2.8: Thực trạng phối hợp các lực lượng giáo dục tham gia tổ chức HĐNK Toán học của CBQL môn toán của CBQL và GV ........... 43 Bảng 2.10: Thực trạng nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa Toán học ............................................................ 44 Bảng 2.11: Nhận thức của giáo viên về mức độ quan trọng các nội dung hoạt động ngoại khóa Toán học .................................................... 45 Bảng 2.12: Đánh giá của giáo viên về mức độ sử dụng và hiệu quả của các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa tính theo % .................... 47 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ............ 64 Bảng 3.2: Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............. 65 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo AX.Macarenco "quá trình giáo dục không chỉ diễn ra trong lớp học mà còn tiếp diễn trên từng mét vuông của chúng ta theo đúng nghĩa của từ này". Thật vậy, quá trình giáo dục không chỉ là quá trình lên lớp của giáo viên mà quá trình giáo dục phải diễn ra mọi lúc, mọi nơi và dưới nhiều hình thức khác nhau. Giáo dục để làm sao "phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; các em phải có những kiến thức thích hợp với bậc học, biết vận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn cuộc sống, có phương pháp, động cơ học tập đúng đắn và được phát triển về mặt năng khiếu; tác động đến tình cảm; đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh". Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản về phát triển xã hội tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”[10]. Giáo dục và đào tạo nước ta những năm qua đã có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Song chúng ta phải thừa nhận rằng: giáo dục còn chậm đổi mới, chưa thích ứng nhanh với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ. Điều này dẫn đến tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế, thách thức trên còn đường hội nhập quốc tế. Công tác ngoại khóa là một phần quan trọng, có mối quan hệ gắn bó khăng khít với chính khóa. Ngoại khóa là một hoạt động bổ sung và nâng cao chất lượng của chính khóa lên một bước. Phạm vi một giờ lên lớp không cho phép người dạy truyền đạt hết tất cả những vấn đề mà việc dạy học văn phải hướng đến. Bên cạnh những khái niệm, những công thức, tri thức,…việc dạy học cũng phải quan tâm đến quá trình hình thành và phát triển các kĩ năng, các quan hệ giao tiếp, các mối liên hệ gắn bó giữa người học với hiện thực cuộc sống, và việc này liên quan mật thiết đến hoạt động ngoại khóa. 1
Hoạt động ngoại khóa có khả năng góp phần đào tạo người học toàn diện về các mặt: trí, đức, thể mĩ, vừa có lí luận vừa có thực hành, vừa có kiến thức vừa có kĩ năng sản xuất, vừa có văn hóa nhà trường vừa có tri thức về đời sống xã hội. Hoạt động ngoại khóa chính là cầu nối giúp học sinh vận dụng kiến thức vào trong đời sống, sinh hoạt gần gũi với tập thể, với nhân dân thêm một bước. Thực tế ở nhà trường trung học cơ sở hiện nay đặc biệt là tại các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, đa số các trường đều nằm trên địa bàn các xã đặc biệt khó khăn chủ yếu là con em các dân tộc ít người nên việc tổ chức hoạt động ngoại khoá về môn học nói chung và về môn toán nói riêng chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí có trường còn chưa một lần tổ chức. Điều này cũng có nhiều nguyên nhân: giáo viên chưa ý thức đầy đủ vai trò, tác dụng của các hoạt động ngoại khoá, hiểu biết của họ về ngoại khoá cũng đơn giản, phiến diện, thậm chí có người còn hỏi rằng: ngoại khoá là hình thức học tập hay vui chơi? Việc dạy thêm, bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém có phải là hoạt động ngoại khoá hay không? Điều này thể hiện một sự thật: chúng ta chưa hiểu thấu đáo được khái niệm ngoại khoá, chưa thấy được vị trí của nó trong quá trình dạy học. Mặt khác, Toán học là môn học quan trọng trong nhà trường và là một môn học có tính trừu tượng cao nhất đối với học sinh trung học cơ sở. Nếu chúng ta chỉ dạy cho học sinh những con số, những phép tính, khái niệm, công thức, quy tắc... để giải quyết những bài toán trong chương trình, biết làm toán để làm bài kiểm tra, để thi học kì thì quả thực môn toán là môn học quá khô khan và đơn điệu. Các em sẽ không thấy được những lợi ích của việc học toán cũng như thấy được mối liên hệ giữa toán học và thực tiễn cuộc sống hằng ngày, không thấy được điều thú vị của những con số, những phép tính, những bài toán. Nhiều khi, hoạt động ngoại khoá Toán học có tác dụng như một kỳ tích ban đầu, làm học sinh say mê đi vào con đường hoạt động khoa học và đạt được những thành công nhất định. 2
Với những lý do trên, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Quản lý hoạt động ngoại khóa Toán học ở trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên” làm đề tài luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học, luận văn đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động ngoại khóa đã được tổ chức ở các trường PTDTBT THCS huyên Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Tuy nhiên tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cũng đã được tổ chức trong các trường PTDTBT THCS nhưng còn một số hạn chế và bất cập. Nếu nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường PTDTBT huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên và đề xuất được các biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường PTDTBT huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên sẽ là những căn cứ thực tiễn giúp nhà quản lý triển khai thực hiện các biện pháp tổ chức HĐNK Toán học tỏng nhà trường PTDTBT THCS. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 5.1. Xây dựng cơ sở lí luận của tổ chức hoạt động ngoại khoá Toán học ở trường phổ thông dân tộc bán trú THCS. 5.2. Thực trạng hoạt động ngoại khoá về Toán học cho học sinh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 3
5.3. Biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường PTDTBT huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Tác giả nghiên cứu tổ chức HĐNK Toán học theo tiếp cận quản lý giáo dục chủ thể quản lý là hiệu trưởng các trường PTDTBT THCS Đề tài tập trung nghiên cứu tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh trường PTDTBT cấp THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Việc khảo sát thực trạng được tiến hành trên CBQL và giáo viên dạy môn Toán tại 5 trường: Trường PTDTBT THCS Nà Khoa, Trường PTDTBT THCS Nà Hỳ, Trường PTDTBT THCS Nà Bủng,Trường PTDTBT THCS Chà Cang, Trường PTDTBT THCS Phìn Hồ . 7. Phương pháp nghiên cứu đề tài 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Thu tập và nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QL hoạt động ngoại khóa toán học; phân tích, tổng hợp các nội dung để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Phương pháp này sử dụng để thu thập dữ liệu từ thực tiễn hoạt động ngoại khóa toán học và thực tiễn quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: + Bảng hỏi giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức các hoạt động ngoại khóa toán học về những công việc, những biện pháp quản lí và làm việc với học sinh. + Bảng hỏi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về công tác quản lí hoạt động ngoại khóa toán học và những biện pháp quản lý có hiệu quả đối với hoạt động ngoại khóa bộ môn. - Phương pháp phỏng vấn + Phỏng vấn GV để làm rõ thực trạng quản lý tổ chức hoạt động ngoại khóa. 4
- Phương pháp chuyên gia: Xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm về tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học và CBQL có kinh nghiệm QL hoạt động ngoại khóa bộ môn. - Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về quản lí hoạt động ngoại khóa toán học và kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa của một số giáo viên ở các trường PTDT BT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 7.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu và phân tích, đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng; sử dụng phương pháp kiểm định giả thuyết để đánh giá tính khoa học, khả thi của kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn: gồm có ba phần - Phần mở đầu - Phần nội dung: có 3 chương + Chương 1: Cơ sở lí luận của tổ chức các hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường PTDTBT cấp THCS + Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS thuộc huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên + Chương 3: Biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS thuộc huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên - Phần kết luận và khuyến nghị 5
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG PTDTBT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Những nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa và tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh phổ thông: Nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa và tổ chức ngoại khóa trong dạy học môn học có tác giả Phan Minh Thúy đã đề cập đến thiết kế các trò chơi trong hoạt động ngoại khóa để dạy từ ngữ có tác giả “Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học từ ngữ”, tr. 139 - 151Tạp chí KHĐHSP Tp Hồ Chí Minh, số 23 năm 2010; Tác giả Đoàn Thụy Bảo Châu với đề tài luận văn Thạc sỹ Nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa Văn học ở trường phổ thông. Đến thập niên 20, 30 của thế kỉ XX, A.S.Macarenco-nhà giáo dục nổi tiếng người Nga đầu thế kỉ XX-đã bàn về tầm quan trọng của công tác này. Ông phát biểu: “Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học, mà đáng ra phải là trên mỗi mét vuông của đất nước chúng ta…” Nghĩa là “trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp” [28, 225]. Trong thực tiễn công tác của mình, Macarenco đã tổ chức các hoạt động bên ngoài lớp học trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, các em có thể xin ra khỏi tổ bất cứ lúc nào, nhưng các tổ phải kỷ luật trong quá trình hoạt động. Nghiên cứu về tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học Cho đến nay đã có một số công trình nghiên cứu về ngoại khoá Toán học như: "Hoạt động ngoại khoá về Toán học ở trường phổ thông cấp II- III" của Quốc Trinh, "Phương pháp dạy học toán" của Nguyễn Bá Kim nhưng chỉ dành cho phổ thông cấp II-III. Ở trung học cơ sở có một số công trình nghiên cứu về hoạt động ngoại khoá như: "Công tác giáo dục ngoài giờ lờn lớp" của Nguyễn Hữu Hợp, Nguyễn Dục 6
Quang; "Tổ chức hoạt động vui chơi ở Trung học cơ sở nhằm phát triển tâm lực, trí tuệ và thể lực cho học sinh" của Hà Nhật Thăng và cũng chỉ dừng lại ở mức độ các hoạt động vui chơi ngoài trời nói chung chứ chưa đi vào bộ môn cụ thể nào. Ở nước ta, đã nhiều lần Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu giáo viên phải chú ý giáo dục nhiều mặt cho học sinh như đức, trí, thể, mĩ, lao động. Trong Thư gửi Hội nghị cán bộ phụ trách nhi đồng toàn quốc, Bác viết: “Trong lúc học cũng cần làm cho các cháu vui, trong lúc vui cũng cần làm cho các cháu học. Ở trong nhà trường, trong xã hội, các cháu đều vui, đều học.” [14] Và trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam từ 2001 đến 2010 đã nêu rõ quan điểm giáo dục của Đảng ta: “Phát triển con người toàn diện trên các mặt tình cảm, trí tuệ, tinh thần và thể chất là lí tưởng của sự phát triển xã hội mà chúng ta từng bước tiến tới.” [24]. Hoạt động ngoại khoá Toán học ở Trung học cơ sở đã được các nhà nghiên cứu giáo dục nước ta đề cập đến như trong cuốn "Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên trung học chu kì III (2003 - 2007)" (tập 2); "Một số vấn đề về nội dung và phương pháp dạy học môn Toán " Sách bồi dưỡng thường xuyên chu kì 1997 - 2000 cho giáo dục Trung học; "Phương pháp dạy học toán - (Giáo trình đào tạo giáo viên trung học cơ sở hệ CĐSP )" của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phương pháp dạy học đại cương môn Toán của tác giả Nguyễn Bá Kim (2010); Vận dụng lý luận vào dạy học môn Toán ở trường phổ thông của tác giả Bùi Văn Nghị (2009); Cẩm nang dạy và học môn Toán trung học cơ sở của tác giả Vũ Hữu Bình (2007)… nhưng chỉ nói khái quát chung về ngoại khoá về toán chứ chưa đưa ra một quy trình hoạt động cụ thể. Ngoài những bài viết về hoạt động ngoại khoá Toán học ở trên thì có thể kể đến mét số công trình về trò chơi toán học dành cho học sinh mà giáo viên có thể tham khảo trong việc tổ chức hoạt động ngoại khoá Toán học cho học sinh như: "Hệ thống trò chơi củng cố 5 mạch kiến thức toán học ở tiểu học" của Trần Ngọc Lan, "Ảo thuật và đố vui toán học" Nguyễn Đức Tấn… 7
1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Hoạt động ngoại khóa Có nhiều tác giả đưa ra khái niệm về HĐNK: Tác giả Đặng Vũ Hoạt quan niệm: “Hoạt động HĐNK là việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về khoa học - kỹ thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo, văn hóa văn nghệ, thẩm mỹ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí..., để giúp các em hình thành và phát triển nhân cách.” [11, tr 7]. Theo tác giả Nguyễn Cương thì "Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động học tập, giáo dục học sinh được tổ chức ngoài chương trình bắt buộc và tự chọn do giáo viên điều khiển, có sự hỗ trợ của các đoàn thể xã hội". T.A.Ilina: Công tác giáo dục học sinh ngoài giờ học thường được coi là công tác giáo dục ngoại khóa. Công tác này, bổ sung và làm sâu thêm công tác giáo dục nội khóa, trước tiên là phương tiện để phát hiện đầy đủ tài năng và năng lực của trẻ em, làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của học sinh đối với một hoạt động nào đó; đó là một hình thức tổ chức giải trí của học sinh và là cơ sở để tổ chức việc thực tập về hành vi đạo đức, để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này [12]. Tác giả Đặng Vũ Hoạt quan niệm: “Hoạt động HĐNK là việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về khoa học - kỹ thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo, văn hóa văn nghệ, thẩm mỹ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí,... để giúp các em hình thành và phát triển nhân cách [3]. Chúng tôi hiểu: HĐNK là hoạt động GD được tổ chức ngoài thời gian học trên lớp nhưng gắn với nội dung chương trình dạy học các môn học. Đây là một trong hai hoạt động cơ bản, được thực hiện một cách có tổ chức, có mục đích theo kế hoạch của nhà trường; hoạt động tiếp nối và thống nhất hữu cơ với hoạt động học tập trên lớp, nhằm góp phần hình thành và phát triển nhân cách HS 8
theo mục tiêu đào tạo, đáp ứng những yêu cầu đa dạng của xã hội đối với thế hệ trẻ. 1.2.2. Hoạt động ngoại khóa Toán học Hoạt động ngoại khoá Toán học là hoạt động dạy học của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh có cùng sở thích, hứng thú về một vấn đề nào đó của nội dung học tập. Và là một hoạt động tự quản, toàn thể các thành viên cùng nhau hoạt động vì mục đích chung với tinh thần tự giác, tích cực. Việc tổ chức hoạt động ngoại khoá Toán học được xây dựng dựa trên lòng yêu thích môn học và ham muốn tìm tòi sang tạo của học sinh. Từ đó tạo điều kiện cho tài năng được nảy nở và phát triển. Số lượng học sinh tham gia ngoại khoá là không hạn chế, không phân biệt học sinh giỏi, yếu, kém. Hoạt động ngoại khóa Toán học là hoạt động ngoại khóa có lồng ghép kiến thức liên quan đến Toán học nhằm củng cố, mở rộng kiến thức Toán học. Vì thế, hoạt động ngoại khóa Toán học là một trong các hình thức tổ chức học tập hoạt động dạy học môn Toán, được tổ chức, có kế hoạch, hướng đến mục tiêu hình thành kiến thức Toán học. Các hoạt động này được HS tiến hành theo nguyên tắc tự nguyện ở ngoài giờ lên lớp chính khóa dưới sự tổ chức, hướng dẫn, điều khiển của GV. Hoạt động ngoại khóa Toán học nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức hình thành và phát triển năng lực nhận thức Toán học.củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức và kĩ năng bộ môn Toán đã được học trong chương trình chính khóa. Nhằm mục tiêu phát triển ở học sinh những kiến thức và kỹ năng Toán học được quy định trong chương trình môn Toán ở trường THCS. Thông qua hoạt động ngoại khóa Toán học, học sinh thu nhận kiến thức và kỹ năng mới, củng cố lại những kiến thức kỹ năng Toán học đã được học trước đó đồng thời phát triển xúc cảm và các kỹ năng cần thiết khác trong cuộc sống. 1.2.3. Tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh ở trường PTD TBT Tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS là quá trình người hiệu trưởng chỉ đạo giáo viên xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động ngoại khóa dựa trên kế hoạch hoạt 9
động và định hướng hoạt động ngoại khóa của nhà trường. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên dạy Toán là người thiết kế tổ chức thực hiện các hoạt động thường xuyên tại lớp mình và là người chỉ đạo, tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động theo chủ điểm, theo học kì và cả năm học. 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động ngoại khoá ở trường trung học cơ sở 1.3.1. Một số hoạt động cơ bản của HĐNK Toán học ở trường PTDTBT THCS 1.3.1.1. Mục tiêu hoạt động ngoại khóa Toán học Tổ chức HĐNK cho học sinh nhằm mục tiêu: Giúp quá trình tổ chức và điều khiển người học lĩnh hội kiến thức, kỹ năng khoa học về lĩnh vực Toán trong điều kiện gắn liền với môi trường thực tiễn, môi trường tự nhiên qua đó học sinh được rèn kỹ năng Toán học đồng thời phát triển ở các em tình yêu, hứng thú trong tiếp thu và thực hành kiến thức, kỹ năng thuộc lĩnh vực Toán học. Thông qua HĐNK Toán học giúp học sinh: Có hứng thú cho học sinh học tập môn Toán nói riêng, các bộ môn văn hóa khác nói chung. Rèn luyện cho học sinh kỹ năng học tập, kỹ năng giao tiếp trước đám đông. Tạo sân chơi lành mạnh cho các em bộc lộ khả năng riêng, phát huy tính tích cực, chủ động tiếp thu kiến thức. Thông qua hoạt động ngoại khoá này các em có cơ hội mở rộng sự hiểu biết của mình. Thông qua chương trình ngoại khóa giúp các em bồi dưỡng thêm một số điều chưa biết. Tạo sân chơi bổ ích cho các em; xây dựng tình đoàn kết giữa cá nhân, tập thể; tình thầy trò trong các hoạt động. 1.3.1.2. Vai trò của HĐNK Toán học trong dạy học môn Toán Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS có vai trò quan trọng trong việc giáo dục toàn diện cho học sinh: 10