Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở Thành phố Quảng Ngãi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:162

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở TP Quảng Ngãi. Trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở Thành phố Quảng Ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ngọc Diệp THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHƠI CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI THEO TIÊU CHÍ THỰC HÀNH ÁP DỤNG QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TRONG TRƯỜNG MẦM NON Ở THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ngọc Diệp THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHƠI CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI THEO TIÊU CHÍ THỰC HÀNH ÁP DỤNG QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TRONG TRƯỜNG MẦM NON Ở THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI Chuyên ngành : Giáo dục học (Giáo dục Mầm non) Mã số : 8140101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THANH BÌNH Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
LỜI CAM ĐOAN Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu tôi được sự hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn và sự giúp đỡ của nhiều người, nhưng tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Diệp
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Phòng Đào tạo, Khoa Giáo dục mầm non, Thư viện trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh, quý thầy cô đã giảng dạy trong suốt khóa học, đặc biệt là TS. Nguyễn Thị Thanh Bình – người đã dành rất nhiều thời gian, hướng dẫn tận tình, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và tập thể trường Mầm non trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Cuối cùng, tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình nghiên cứu đề tài này. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Diệp
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ cái viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN .......................................................................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...................................................................... 7 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ............................................................ 7 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .......................................................... 12 1.2. Các khái niệm cơ sở của đề tài ............................................................. 19 Quan điểm Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm................................... 19 1.2.1. Tổ chức hoạt động chơi của trẻ MN ............................................. 21 1.2.2. Thực hành áp dụng........................................................................ 24 1.2.3. Bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm 1.2.4. trung tâm trong trường mầm non .................................................. 24 1.3. Nội dung 3. Tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm GD lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi (gồm 6 tiêu chí, 18 chỉ số) ............................................................................................. 27 1.4. Một số lí luận liên quan đến đề tài ...................................................... 32 1.4.1. Đặc điểm hoạt động vui chơi của trẻ 5-6 tuổi ............................... 32 1.4.2. Những yêu cầu khi tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ ................. 34 1.4.3. Tiến trình tổ chức hoạt động chơi .................................................. 36 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ....................... 38
Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 42 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHƠI CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO TIÊU CHÍ THỰC HÀNH ÁP DỤNG QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TRONG TRƯỜNG MẦM NON Ở TP QUẢNG NGÃI ................................................................ 44 2.1. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 44 2.1.1. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................... 44 2.1.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 44 2.2. Phương pháp tìm hiểu thực trạng ......................................................... 45 2.2.1. Các phương pháp thu thập số liệu ................................................. 45 2.2.2. Phương pháp xử lí số liệu .............................................................. 57 2.3. Kết quả tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động chơi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non (cụ thể là nội dung 3) ................................................ 57 2.3.1. Một số thông tin của GVMN ở địa bàn khảo sát .......................... 57 2.3.2. Nhận thức của giáo viên mầm non về quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và việc tiếp cận bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non. ....................................................................................... 59 2.3.3. Tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ....................................................................................... 62 2.3.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ...................................................... 86 2.3.5. Những đề xuất nhằm làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .................................... 92
2.4. Đề xuất một số biện pháp nhằm thực hiện tốt hơn bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ................................................................ 93 2.4.1. Cơ sở đề xuất biện pháp ................................................................ 93 2.4.2. Một số biện pháp nhằm thực hiện tốt hơn bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ...................................................... 94 2.5. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi các biện pháp nhằm thực hiện tốt hơn bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ...................... 100 2.5.1. Mục đích, nội dung, phương pháp khảo sát................................. 100 2.5.2. Kết quả khảo nghiệm ................................................................... 101 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 110 PHỤ LỤC .................................................................................................... PL1
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải CBQL Cán bộ quản lý CSGD Chăm sóc giáo dục GD Giáo dục GDMN Giáo dục mầm non GVMN Giáo viên mầm non GV Giáo viên LTLTT Lấy trẻ làm trung tâm HĐVC Hoạt động vui chơi TCHĐVC Tổ chức hoạt động vui chơi TP Thành phố
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đối tượng khảo sát ...................................................................... 57 Bảng 2.2. Thông tin về trình độ chuyên môn và số năm phụ trách lớp 5-6 tuổi của GVMN .................................................................... 58 Bảng 2.3. Nhận thức của GVMN về quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ..................................................................................... 59 Bảng 2.4. Cách thức GVMN tiếp cận với bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. ........................ 61 Bảng 2.5. Mức độ quan tâm của GVMN đối bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi........................ 62 Bảng 2.6. Mức độ thường xuyên áp dụng bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ. ....................................................... 63 Bảng 2.7. GVMN thực hiện như thế nào để đảm bảo các tiêu chí 1; 2; 3; 4; 5; 6. ..................................................................................... 65 Bảng 2.8. Tổng hợp kết quả quan sát tổ chức hoạt động chơi ở lớp 5-6 tuổi. ....................................................................................... 70 Bảng 2.9. Những yếu tố hưởng đến tố chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ........................................... 87 Bảng 2.10. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ....................................................................................... 101 Bảng 2.11. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 103
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Tranh cá được làm từ vỏ ốc ruốc .................................................. 76 Hình 2.2. Tranh gà được làm từ rơm, hạt gạo lứt. ........................................ 76 Hình 2.3. Cây xanh được các bé làm từ hạt đậu xanh, đậu đỏ ..................... 77 Hình 2.4. Góc chơi sắp xếp chưa thu hút trẻ ................................................ 78 Hình 2.5. Góc khoa học được bố trí bên ngoài ............................................. 79 Hình 2.6. Tình huống khám bệnh trong trò chơi bác sĩ ................................ 81 Hình 2.7. Trò chơi đóng vai “ Cô giáo” ........................................................ 83 Hình 2.8. Trò chơi học tập ............................................................................ 83 Hình 2.9. Bé vẽ cảnh Biển ............................................................................ 84 Hình 2.10. Trò chơi học tập ............................................................................ 84
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quan điểm dạy học lấy người học làm trung tâm (learning – centered approach) được xem là xu hướng trong giáo dục hiện đại ở tất cả các cấp học, kể cả bậc học mầm non. Ở thế kỉ XVII, đã viết: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán, phát triển nhân cách… hãy tìm ra phương pháp cho phép giáo viên dạy ít hơn, học sinh học nhiều hơn”. Tuy nhiên, thuật ngữ “Dạy học lấy người học làm trung tâm” chỉ mới xuất hiện và được sử dụng phổ biến trong những năm gần đây. Đối với Giáo dục mầm non thì quan điểm lấy trẻ làm trung tâm đã luôn là nền tảng quan trọng trong giáo dục trẻ nhỏ từ khi Froebel cho rằng trẻ em phải có trường học riêng. Những người làm giáo dục đều tin tưởng vào những điều tốt đẹp tiềm ẩn trong trẻ, và giáo viên là người tạo ra được môi trường hoàn hảo để trẻ có thể bộc lộ được những điều tốt đó. Friedrich Froebel, Maria Montessori, và John Dewey là những người đã đi tiên phong trong việc tìm ra những phương pháp mới và những cách thức để tiếp cận phù hợp với tích cách, bản chất của mỗi trẻ đó chính là cốt lõi của giáo dục lấy trẻ làm trung tâm (Carol Garhart Mooney, 2013). Trong học thuyết của Jean Piaget, Piaget cho rằng: Việc học là quá trình tự kiến tạo tri thức của người học và giáo viên là người hướng dẫn học sinh tự khám phá tri thức, tự thực hiện nhiệm vụ học tập của mình, người học chính là chủ thể tích cực trong hoạt động chiếm lĩnh kiến thức chứ không phải là giáo viên (Carol Garhart Mooney, 2013). Từ đó các nhà giáo dục mầm non đã đề cao vai trò chủ thể tích cực của trẻ khi tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ ở trường mầm non. Trong những năm gần đây ngành Giáo dục mầm non ở nước ta luôn có sự tiếp cận và đổi mới theo xu hướng dạy học hiện đại, trong đó xem vận dụng quan điểm lấy trẻ làm trung tâm trong quá trình tổ chức hoạt động cho
2 trẻ là rất quan trọng. Theo Thông tư số: 56/KH-BGDĐT V/v Kế hoạch triển khai chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” giai đoạn 2016 – 2020 đã đưa ra mục tiêu tổng quát là: Xây dựng trường mầm non bảo đảm các yêu cầu về môi trường giáo dục (GD), công tác quản lý, chỉ đạo; hoạt động chăm sóc, giáo dục (CSGD) trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Cùng với đó là Bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm GD lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non bao gồm 6 nội dung, 56 tiêu chí và 145 chỉ số. Việc triển khai chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” được thực hiện ở các tỉnh thành trong cả nước sẽ mang đến sự thay đổi đáng kể trong các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ trong đó phải kể đến hoạt động chủ đạo của trẻ đó là hoạt động chơi. Thực tế hiện nay cho thấy vấn đề tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi dựa trên quan điểm lấy trẻ làm trung tâm vẫn còn nhiều hạn chế như: số lượng trẻ chơi chưa hợp lí, đồ chơi chưa phù hợp với độ tuổi và nhu cầu của trẻ, cách sắp xếp đồ chơi chưa thuận tiện cho trẻ chơi và chưa cuốn hút được trẻ; bố trí không gian chưa phù hợp; hơn nữa, sự tương tác giữa cô và trẻ trong quá trình trò chơi diễn ra còn mang tính áp đặt, chưa thật sự hướng vào trẻ, làm hạn chế ý tưởng sáng tạo của trẻ trong khi chơi. Thực tế ấy đã làm cho hoạt động chơi không phát huy hết vai trò chủ đạo đối với sự phát triển của trẻ. Xuất phát từ vấn đề trên, nếu chúng ta nghiên cứu và làm rõ thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ dựa theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non, làm cơ sở đề xuất những biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ở trường mầm non. Từ lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở Thành phố
3 Quảng Ngãi” với mong muốn tìm ra con đường tổ chức chơi phát huy tốt nhất quan điểm dạy học “lấy trẻ làm trung tâm” . 2. Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở TP Quảng Ngãi. Trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi. 4. Giả thuyết khoa học Việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5- 6 tuổi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non còn nhiều hạn chế. Nếu đánh giá đúng thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ dựa theo tiêu chí thực hành hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm sẽ là cơ sở đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ. 5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 5.1. Giới hạn Nghiên cứu này tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non dựa theo Nội dung 3 trong Bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Tiêu chí thực hành áp dụng
4 quan điểm GD lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi (gồm 6 tiêu chí, 18 chỉ số). 5.2. Phạm vi nghiên cứu Vì điều kiện nghiên cứu hạn chế nên chúng tôi chỉ tập trung tìm hiểu ở 8 trường mầm non trên địa bàn TP Quảng Ngãi (trong đó có 4 trường mầm non tư thục và 4 trường công lập). 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận về quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. - Khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm (cụ thể là nội dung 3 trong bộ tiêu chí). - Lý giải thực trạng khảo sát và đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu đã đề ra chúng tôi sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau: 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp này dùng để thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa những tài liệu về lịch sử nghiên cứu quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi, bộ tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non nhằm hình thành cơ sở lý luận cho đề tài và làm bằng chứng để lý giải thực trạng.
5 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Nội dung cụ thể như sau: - Thế nào là quan điểm lấy trẻ làm trung tâm? - Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ 5 – 6 tuổi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm cần đảm bảo những yêu cầu gì ? - Đánh giá của giáo viên về việc áp dụng tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động chơi cho trẻ ở trường mầm non: những thành công và khó khăn. - Thu thập những ý kiến đề xuất của giáo viên về những biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non. - Thu thập ý kiến đánh giá của CBQL, GVMN về tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi cũng sử dụng phương pháp phỏng vấn giáo viên mầm non, ban giám hiệu các trường mầm non, giảng viên các trường đào tạo, cán bộ phòng quản lý chuyên môn nhằm tìm hiểu ý kiến của họ về đề tài nhiên cứu. 7.2.3. Phương pháp quan sát Kết hợp với các phương pháp trên chúng tôi còn sử dụng phương pháp quan sát thực tế quá trình tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ 5- 6 tuổi ở trường mầm non. Quá trình quan sát sẽ được ghi lại bằng thiết bị ghi hình về quá trình tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non.
6 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Chúng tôi sử dụng công cụ Excel nhằm xử lý số liệu nghiên cứu thu được từ phiếu điều tra sau đó phân tích kết quả số liệu và đưa ra nhận xét. Kết quả số liệu chỉ là bổ trợ cho những đánh giá định tính. 8. Đóng góp mới của đề tài - Đề tài hệ thống hóa cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm một cách đầy đủ, từ đó giáo viên mầm non có thể hiểu rõ vận dụng vào việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi nhằm đem lại hiệu quả cao trong việc tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. - Đề tài chỉ ra thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 – 6 tuổi theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở một số trường mầm non ở TP Quảng Ngãi . - Đề tài cũng đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 – 6 tuổi theo theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non ở TP. Quảng Ngãi. 9. Dự thảo cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của đề tài gồm 2 chương Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài. Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động chơi cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non theo tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong trường mầm non và đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện và làm tốt hơn việc tôt chức hoạt động chơi theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
7 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trong phần lịch sử nghiên cứu vấn đề, tác giả xin được đề cập đến những nghiên cứu về “Quan điểm lấy người học làm trung tâm” trên thế giới và ở Việt Nam từ trước đến nay. 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Quan điểm dạy học lấy người học làm trung tâm (learning – centered approach) được xem là xu hướng trong giáo dục hiện đại ở tất cả các cấp học, kể cả giáo dục mầm non. Theo chiều dài lịch sử phát triển của nhân loại đã có nhiều tư tưởng tiến bộ trong giáo dục thể hiện quan điểm “Lấy người học làm trung tâm” , tuy nhiên thuật ngữ “Dạy học lấy người học làm trung tâm” chỉ mới xuất hiện và được sử dụng phổ biến trong những năm gần đây. - Ở phương Đông: Cách đây 2500 năm trước, Khổng Tử đã áp dụng cách dạy tiến bộ: tùy tài trí từng học trò mà có phương pháp giáo dục khác nhau. Ông rất chú ý đến tính cách, năng lực và trình độ của học trò để có cách dạy phù hợp. Theo ông đối với những người bậc trung trở lên có thể dạy bảo về phần hình nhi thượng, đối với người từ bậc trung trở xuống thì không thể dạy bảo về phần hình nhi vậy (Trần Thị Hương, 2011). Như vậy dạy học phải hướng vào đặc điểm và năng lực cá nhân của từng người học để có phương pháp dạy học phù hợp, mỗi độ tuổi mỗi trình độ khác nhau thì phương pháp dạy phải khác nhau - Ở phương Tây, từ thời cổ đại, nhà triết học Socrate (469 -339 trước CN) đã đưa ra phương pháp đàm thoại, ông giúp người học phát hiện ra chân lý bằng cách đặt câu hỏi gợi mở để họ dẫn tìm ra kết luận (Trần Thị Hương, 2011). Như vậy việc sử dụng phương pháp đàm thoại trong dạy học đã giúp người học tự tìm ra và chiếm lĩnh kiến thức, giáo viên là người đặt câu hỏi và hướng người học tới kết luận, tới đích đến của kiến thức, với phương pháp giáo dục như vậy sẽ kích thích người học suy nghĩ nhiều hơn và đưa ra được
8 chính kiến của cá nhân, không rập khuôn theo mẫu của giáo viên. Socrate cũng đã đề cập đến giáo viên cần tôn trọng khả năng trí tuệ và cá tính tự do của mỗi người học (Trần Thị Hương, 2011). Đây là tư tưởng thể hiện quan điểm lấy người học làm trung tâm, dạy học là tôn trọng người học, tôn trọng năng lực cá nhân bởi mỗi người là một cá thể khác nhau, không ai giống ai, tôn trọng những ý tưởng của người học, dựa vào khả năng và nhu cầu người học để xác định nội dung giảng dạy và phương pháp giảng dạy cho phù hợp với họ. - Đến thế kỷ thứ XVII, nhiều nhà giáo dục tiến bộ đã quan tâm đến việc học lấy người học làm trung tâm. Komensky (1592 – 1679) đã viết “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán, phát triển nhân cách… hãy tìm ra phương pháp cho phép giáo viên dạy ít hơn, học sinh học nhiều hơn” . Bên cạnh đó còn có Rousseau (1712 – 1778), Ông cho rằng người thầy phải dựa vào sự phát triển của học sinh mà giảng dạy để giúp các thiên tính của các em nãy nở . Các quan điểm trên đều có chung quan điểm là quan tâm đến năng lực của người học và dạy học phải phát triển được những năng lực tiềm tàng trong con người họ. - Đầu thế kỷ XX, ở các nước phương Tây và Mỹ xuất hiện phong trào “nhà trường mới” , nhiều nguyên tắc, phương pháp mới lấy học sinh làm trung tâm. Tiêu biểu cho tư tưởng dạy học “Lấy người học làm trung tâm” thuộc về nhà sư phạm người Mỹ Dewey (1859 – 1952). Ông đưa ra quan niệm: Học sinh là mặt trời xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục” và nêu lên khẩu hiệu “Nói, không phải là dạy học, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh” (Phan Trọng Luận, 2007). - Đối với giáo dục mầm non thì quan điểm dạy học lấy trẻ làm trung tâm cũng được vận dụng, đã được nhiều người quan tâm đến lĩnh vực này đề cập đến như: Motessori (1870 – 1952), một bác sĩ nhi khoa người Ý, người đã có nhiều nghiên cứu về trẻ thơ, các lý thuyết của Montessori về trẻ em có
9 ảnh hưởng lớn đến các chương trình giáo dục mầm non hiện nay. Bà cho rằng việc của giáo viên là chuẩn bị môi trường, cung cấp những vật dụng cần thiết, sau đó lùi ra sau dành cho trẻ thời gian và không gian để trãi nghiệm. Như vậy quan điểm lấy trẻ làm trung tâm đã được thể hiện rõ: trẻ - chủ thể tích cực hoạt động, giáo viên – là người tổ chức môi trường cho trẻ hoạt động. Theo Montessori môi trường phải đẹp, ngăn nắp trật tự, đồ dùng vừa kích cỡ trẻ và mang tính cảm giác trực quan (Mooney, 2013). Hầu hết các chương trình mẫu giáo ở Mỹ đều có nội thất và đồ dùng vừa kích cỡ trẻ em. Theo cách của Montessori thì các giáo viên cần hiểu môi trường tốt dành cho trẻ cần có những tiêu chí sau: + Cung cấp các công cụ thật sự có thể dùng được như dao sắc, kéo tốt, các đồ dùng bằng gỗ và công cụ lau dọn. + Để các vật dụng và thiết bị làm việc ở nơi trẻ có thể lấy được dễ dàng và sắp xếp sao cho trẻ có thể tìm và cất những gì trẻ cần. + Tạo nên sự đẹp đẽ và trật tự trong lớp học. Như vậy quan điểm dạy học lấy trẻ làm trung tâm không chỉ quan tâm đến đặc điểm, năng lực cá nhân của trẻ và có phương pháp dạy học phù hợp mà còn là tạo cho trẻ môi trường tốt, để kích thích trẻ tích cực hoạt động, điều đó có thể thấy được qua các tiêu chí mà Maria Montessori đề ra khi xây dựng môi trường cho trẻ hoạt động. Tuy nhiên việc xây dựng môi trường hoạt động thể hiện quan điểm lấy trẻ làm trung tâm của Maria Montessori có sự khác biệt với quy định về an toàn khi sử dụng đồ dùng, đồ chơi cho trẻ mầm non (theo qui định tại Thông tư số 18/2009/TT-BKHCN, ngày 26 tháng 6 năm 2009 của Bộ trưởng khoa học và Công nghệ về việc ban hành và thực hiện “Quy chuẩn kĩ thuật quốc gia về an toàn đồ chơi trẻ em” và hợp vệ sinh): “Bà cho rằng trẻ cần những công cụ thật (real tool) nếu chúng làm những công việc thực tế (real work) hấp dẫn chúng. Trong các trường
10 mầm non của chúng ta, trẻ thường phải cắt giấy với những cây kéo cùm hoặc cắt rau bằng những con dao nhựa để chúng không bị thương. Thật không may những dụng cụ cùn này lại làm cho những nhiệm vụ đơn giản đó trở nên khó khăn” (Carol Garhart Mooney, 2013). Montessori tin rằng trẻ hoàn toàn có thể học cách sử dụng công cụ sắc bén đó một cách an toàn, còn việc cho các em những công cụ không thực sự dùng được lại làm cùn mòn năng lực của các em. - Theo lý thuyết của J.Piaget (1896 – 1980), Ông cho rằng trẻ học tốt nhất khi được tự mình làm việc một cách thực sự và kiến tạo nên sự hiểu biết cho riêng mình về những gì đang diễn ra thay vì nhận lấy những diễn giải mà người lớn đưa ra. Những tương đồng giữa lý thuyết của J.Piaget, M.Montessori và J.Dewey rằng trẻ học tốt nhất thông qua hoạt động thực tế và vai trò của người lớn là bồi dưỡng những động cơ bên trong của đứa trẻ, tạo cho trẻ những hứng thú tích cực khi tham gia hoạt động (Collete Gray & Macblain, 2014). Cả Dewey và Piaget đều tin rằng một thầy giáo: Một thầy giáo tập trung vào đứa trẻ là một người hướng dẫn và bố trí môi trường, hơn là một thầy dạy. Tất cả những lý thuyết này đều tin rằng giáo viên nên cung cấp những tài liệu và những hoạt động tạo điều kiện cho đứa trẻ tiến bộ từ trãi nghiệm và khám phá. - Trong các nguyên tắc giáo dục Reggio Emilia của Loris Malaguzzy cũng nổi bậc rõ quan điểm lấy trẻ làm trung tâm: + Trẻ phải được tham gia kiểm soát định hướng học tập của mình. + Trẻ phải được học thông qua trãi nghiệm (tiếp xúc trực tiếp, di chuyển – làm biến đổi đối tượng, lắng nghe và quan sát).