Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình

Chia sẻ: Cỏ Xanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là phân tích các nhân tố tác động đến đánh giá của khách hàng DNNVV đối với chất lượng dịch vụ tín dụng. Đề xuất hệ thống giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình về cả quy mô và chất lượng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ Trương Minh Quang i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ Quản lý kinh tế tại Đại học Kinh tế Huế, bên cạnh sự cố gắng của bản thân tôi đã nhận được sự động viên, hướng dẫn, giảng dạy và nhiều ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Nhân đây, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình tới Ban lãnh đạo Đại học Kinh tế Huế, các thầy giáo, cô giáo Khoa Sau đại học. Đặc biệt tôi vô cùng trân trọng biết ơn PGS.TS Mai Văn Xuân, người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ tôi để hoàn thành luận văn này. Tuy đã có nhiều cố gắng trong việc đầu tư thời gian và công sức nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đọc thông cảm. Xin trân trọng cảm ơn! Quảng Bình, ngày tháng 1006 năm 20178 Tác giả luận văn Trương Minh Quang ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên: TRƯƠNG MINH QUANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Niên khóa: 2015-2017 Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS. MAI VĂN XUÂN Tên đề tài: PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực tế hiện nay cho thấy nguồn vốn tín dụng ngân hàng (NH) đầu tư cho các DNNVV còn rất hạn chế vì các doanh nghiệp này khó đáp ứng đủ điều kiện vay vốn ngân hàng và khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng thì các doanh nghiệp lại sử dụng vốn chưa hợp lý và có hiệu quả. Bên cạnh đó, hầu hết các ngân hàng thương mại hiện mới chỉ quan tâm đến việc mở rộng tín dụng đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa mà ít chú ý tới việc nâng cao chất lượng tín dụng với đối tượng khách hàng này. Đặc biệt chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại bị giảm sút nghiêm trọng trong giai đoạn vừa qua, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã gặp rất nhiều khó khăn khi ngân hàng nhà nước (NHNN) thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ và tín dụng. Do đó, vấn đề đặt ra là, làm thế nào để nâng cao chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa là một yêu cầu bức xúc, là một định hướng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại hiện nay. Nhận thức rõ được tầm quan trọng của tín dụng đối với DNNVV, trong thời gian qua, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình đã có nhiều cố gắng trong việc mở rộng quy mô cho vay đối với các DNNVV về cả số lượng và chất lượng. Xuất phát từ thực tế đó tôi chọn đề tài: “Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình” làm luận văn thạc sỹ của mình. 2. Phương pháp nghiên cứu: Trong luận văn này, tác giả đã sử dụng các phương pháp: - Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. - Thống kê, tổng hợp, chọn mẫu, so sánh, phân tích, đánh giá Đồng thời tiến hành thu thập và xử lý số liệu sơ cấp qua điều tra - phỏng vấn khách hàng nhằm đánh giá mức độ hài lòng của khách hàng đối với dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn: Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, tác giác đã tiến hành đánh giá thực trạng dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng Viecombank Quảng Bình, từ đó đề xuất giải pháp nhằm phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng trong thời gian tới. iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NHTM Ngân hàng thương mại TMCP Thương mại cổ phần CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa NHTW Ngân hàng trung ương CNH - HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa VAT Thuế giá trị gia tăng XNK Xuất nhập khẩu TCTD Tổ chức tín dụng DN Doanh nghiệp CBNV Cán bộ nhân viên QLTD Quản lý tín dụng PGD Phòng giao dịch NHNN Ngân hàng Nhà Nước TNHH Trách nhiệm hữu hạn SMEs Doanh nghiệp nhỏ và vừa iv
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN............................................................................................................. ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ ................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. iv MỤC LỤC...................................................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ ix DANH MỤC CÁC HÌNH...........................................................................................x LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..........................................................3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3 6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4 7. Kết cấu luận văn......................................................................................................4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỬA ............................................................................5 1.1. DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA VÀ VAI TRÒ CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ.......................................5 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa......................................5 1.1.1.1 Khái niệm và phân loại ...................................................................................5 1.1.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa...............................................................7 1.1.2. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với sự phát triển kinh tế ..................9 1.2. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................11 1.2.1. Khái niệm ngân hàng thương mại ...................................................................11 1.2.2. Chức năng của Ngân hàng thương mại ...........................................................12 1.2.2.1. Chức năng trung gian tín dụng.....................................................................12 1.2.2.2. Chức năng trung gian thanh toán .................................................................12 1.2.2.3. Chức năng tạo tiền .......................................................................................13 v
1.2.3. Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường.....................13 1.3. PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA. .........................................................14 1.3.1. Dịch vụ tín dụng ngân hàng đối với DNNVV. ...............................................14 1.3.1.1. Khái niệm dịch vụ tín dụng ngân hàng. .......................................................14 1.3.1.2. Đặc điểm và rủi ro tín dụng đối với DNNVV..............................................14 1.3.1.3. Quy trình cho vay.........................................................................................16 1.3.2. Nội dung phát triển dịch vụ tín dụng đối với DNNVV ..................................17 1.3.2.1. Mở rộng dịch vụ tín dụng của các NHTM đối với DNNVV. ......................17 1.3.2.2. Nâng cao chất lượng dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của Ngân hàng thương mại ..............................................................................................19 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến dịch vụ tín dụng của Ngân hàng thương mại đối với DNNVV. .............................................................................................................24 1.3.3.1. Nhóm nhân tố chủ quan ...............................................................................24 1.3.3.2. Nhóm nhân tố khách quan............................................................................27 1.4. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG DNNVV CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............................................................30 1.4.1. Bài học kinh nghiệm cho các Ngân hàng Thương mại Việt Nam ..................30 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi Nhánh Quảng Bình....................................................................................................31 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM –CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH............................................................34 2.1. KHÁI QUÁT VỀ NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH. .................................................................................34 2.1.1. Quá trình phát triển của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình.....................................................................................................34 2.1.2. Cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. .................................................................................35 vi
2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. .................................................................................37 2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CN QUẢNG BÌNH. .....38 2.2.1. Những quy định chung về tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình...................................................38 2.2.2. Thực trạng phát triển tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình..............................................................45 2.2.2.1. Mở rộng các sản phẩm dịch vụ tín dụng đối với DNNVV ..........................46 2.2.2.2. Nâng cao chất lượng dịch vụ tín dụng đối với DNNVV. ............................55 2.3. Đánh giá kết quả khảo sát chất lượng cho vay DNNVV tại Ngân hàng Vietcombank Chi nhánh Tỉnh Quảng Bình...............................................................62 2.3.1. Đặc điểm của khách hàng điều tra ..................................................................63 2.3.2. Đánh giá của khách hàng đối với cho vay DNNVV.......................................62 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG DNNVV TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH ..69 2.4.1. Kết quả đạt được .............................................................................................69 2.4.2. Những hạn chế, tồn tại. ...................................................................................71 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................72 2.4.3.1. Những nguyên nhân chủ quan......................................................................72 2.4.3.2. Những nguyên nhân khách quan..................................................................74 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH ...........................77 3.1. ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN TÍN ..............77 DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH........................................................................77 3.1.1 Định hướng hoạt động của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam- Chi nhánh Quảng Bình.....................................................................................................77 vii
3.1.2. Mục tiêu phát triển hoạt động tín dụng DNVVN của Chi nhánh.....................78 3.2. GIẢI PHÁP ĐỂ PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH ..79 3.2.1. Giải pháp mở rộng dịch vụ tín dụng của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình đối với DNNVV ..............................................79 3.2.1.1. Các giải pháp gia tăng nguồn vốn ................................................................79 3.2.1.2.Tăng cường liên kết, hợp tác với các hiệp hội, các tổ chức tài chính tín dụng trong và ngoài nước trong việc cho vay hỗ trợ DNNVV..........................................81 3.2.1.3. Xây dựng mục tiêu tín dụng và chính sách lãi suất đối với DNNVV..........82 3.2.1.4. Hoàn thiện điều kiện cho vay một số sản phẩm tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .....................................................................................................83 3.2.1.5. Tăng cường công tác tiếp thị, giới thiếu sản phẩm cho vay đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. .........................................................................................84 3.2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNNVV của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình......................................85 3.2.2.1. Hoàn thiện công tác quản trị nội bộ trong Ngân hàng .................................85 3.2.2.2. Hoàn thiện công tác tín dụng DNVVN ........................................................85 3.2.2.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực..........................................................90 3.2.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra thông tin về tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và đẩy mạnh phòng ngừa rủi ro ...................................................92 3.2.3. Kiến nghị .........................................................................................................93 3.2.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước.........................................................................93 3.2.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam............................................94 3.2.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam .95 KẾT LUẬN ...............................................................................................................98 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................100 PHỤ LỤC................................................................................................................103 viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng khách hàng DNNVV ...........................................................54 Bảng 2.2: Dư nợ cho vay .....................................................................................55 Bảng 2.3: Doanh số cho vay và doanh số thu nợ.................................................57 Bảng 2.4: Tình hình nợ quá hạn của DNNVV ....................................................59 Bảng 2.5: Cơ cấu dư nợ theo nhóm dư nợ DNNVV ...........................................60 Bảng 2.6: Thu lãi hoạt động cho vay đối với DNNVV .......................................61 Bảng 2.7 : Đặc điểm của khách hàng điều tra ......................................................64 Bảng 2.8: Kết quả đánh giá độ tin cậy.................................................................65 Bảng 2.9: Kết quả đánh giá Tính trách nhiệm .....................................................66 Bảng 2.10: Kết quả đánh giá Sự đảm bảo..............................................................67 Bảng 2.11: Kết quả đánh giá độ tin cậy.................................................................67 Bảng 2.12: Kết quả đánh giá Tính hữu hình..........................................................68 ix
DANH MỤC CÁC HÌNH Biểu đồ: 2.1. Bộ máy tổ chức của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh Quảng Bình và các Phòng Giao dịch trực thuộc: .....................36 Biểu đồ 2.2: Thị phần tín dụng trung bình của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Quảng Bình các năm 2014-2016...........................................37 Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng dư nợ DNNVV so với tổng dư nợ ........................................56 Biểu đồ 2.4: Tỷ trọng Doanh số cho vay DNNVV trong tổng số Doanh số cho vay ...57 x
LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đối với bất cứ quốc gia nào, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) luôn chiếm tỷ lệ cao trong tổng số doanh nghiệp (DN). Vì thế, DNNVV luôn được xác định có vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, DNNVV đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Để nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường cả trong nước và quốc tế, ngoài việc huy động mọi nguồn lực bên trong, các DNNVV cần nhận được sự hỗ trợ về nguồn vốn từ các ngân hàng thương mại (NHTM). Chính vì vậy, DNNVV trở thành đối tượng cho vay đặc biệt quan trọng và nhiều tiềm năng đối với các NHTM đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam. Thực tế hiện nay cho thấy nguồn vốn tín dụng ngân hàng (NH) đầu tư cho các DNNVV còn rất hạn chế vì các doanh nghiệp này khó đáp ứng đủ điều kiện vay vốn ngân hàng và khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng thì các doanh nghiệp lại sử dụng vốn chưa hợp lý và có hiệu quả. Bên cạnh đó, hầu hết các ngân hàng thương mại hiện mới chỉ quan tâm đến việc mở rộng tín dụng đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa mà ít chú ý tới việc nâng cao chất lượng tín dụng với đối tượng khách hàng này. Đặc biệt chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại bị giảm sút nghiêm trọng trong giai đoạn vừa qua, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã gặp rất nhiều khó khăn khi ngân hàng nhà nước (NHNN) thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ và tín dụng. Do đó, vấn đề đặt ra là, làm thế nào để nâng cao chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa là một yêu cầu bức xúc, là một định hướng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại hiện nay. Nhận thức rõ được tầm quan trọng của tín dụng đối với DNNVV, trong thời gian qua, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình đã có nhiều cố gắng trong việc mở rộng quy mô cho vay đối với các DNNVV về cả số lượng và chất lượng. Tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế. Việc tìm ra giải pháp để giải quyết các tồn tại giúp phát triển dịch vụ tín dụng đối với DNNVV đạt hiệu quả tốt nhất là mối quan tâm hàng đầu của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh 1
Quảng Bình. Xuất phát từ thực tế đó tôi chọn đề tài: “Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình” làm luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan Liên quan đến đề tài “Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình” đã có một số công trình khoa học nghiên cứu công bố dưới dạng luận văn thạc sỹ và các công trình nghiên cứu luận án tiến sỹ. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần đây có liên quan đến đề tài như: Phạm Văn Hồng (2007), Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế, Luận án tiến sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến sự phát triển DNNVV. Tổng kết kinh nghiệm phát triển DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của một số nước trên thế giới. Phân tích, đánh giá thực trạng DNNVV và môi trường thể chế phát triển DNNVV trong quá trình hội nhập kinh quốc tế. Nguyễn Minh Tuấn (2008), Phát triển dịch vụ ngân hàng hổ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề quản lý rủi ro, chi phí giao dịch và chi phí hành chính, sự cần thiết có hệ thống kế toán tài chính đặc thù cho doanh nghiệp vừa và nhỏ... xem xét các DNNVV như là các khách hàng tiêu dùng cá nhân, phân loại các DNNVV thành nhóm đại chúng và nhóm có nhiều lợi nhuận. Lê Hữu Thọ - Luận văn thạc sỹ (2013) Học viện Ngân hàng. Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thông Việt Nam chi nhánh Đông Anh. Lưu Đồng Thủy – Luận văn thạc sĩ (2014) Đại học Kinh Tế Quốc Dân. Giải pháp nâng cao hiệu quả hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. 2
Tuy nhiên chưa có một đề tài luận văn thạc sĩ hay công trình nghiên cứu nào về đánh giá tình hình dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng Việt Nam nói chung và tại Ngân hàng Vietcombank chi nhánh Quảng Bình nói riêng, từ đó đưa ra các giải pháp để phát triển dịch vụ tín dụng đối với donh nghiệp nhỏ và vừa một cách hiệu quả cả về quy mô và chất lượng. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về tín dụng đối với DNNVV của ngân hàng thương mại. - Đánh giá thực trạng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. - Phân tích các nhân tố tác động đến đánh giá của khách hàng DNNVV đối với chất lượng dịch vụ tín dụng. - Đề xuất hệ thống giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình về cả quy mô và chất lượng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài - Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu lý luận và thực trạng phát triển tín dụng SMEs của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Trên địa bàn tỉnh Quảng Bình + Thời gian: Thời gian nghiên cứu từ năm 2014 – 2016, định hướng đến năm 2020. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Trên cơn sở kế thừa và phát triển các công trình nghiên cứu trước đây, đề tài tiếp tục nghiên cứu thực trạng phát triển tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình với những đóng góp chủ yếu sau: - Về mặt lý luận: Đề tài nêu lên những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng đối với DNNVV nói riêng của NHTM, xu thế phát triển tín dụng đối với DNNVV tại các NHTM cũng như các nhân tố ảnh hưởng và 3
rủi ro khi các NHTM mở rộng qui mô cho vay đối với DNNVV -Về mặt thực tiễn: Đề tài đề cập đến thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình trong thời gian qua. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp cũng như kiến nghị nhằm mở rộng qui mô cho vay DNNVV. Những giải pháp có khả năng ứng dụng vào hoạt động của Chi nhánh đồng thời có thể để các ngân hàng khác tham khảo. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. - Thống kê, tổng hợp, chọn mẫu, so sánh, phân tích, đánh giá 7. Kết cấu luận văn Tên đề tài: “Phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. Thực trạng và giải pháp” Bên cạnh lời mở đầu kết luận, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bảnCơ sở khoa học về dịch vụ tín dụngphát triển tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. Chương 3: Một số giải pháp phát triển dịch vụ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. 4
CHƯƠNG 1 Ý LUẬN CƠ BẢN VỀ DỊCH VỤ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠICƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỬA Tên chương 1: cơ sở khoa học về phát triển tín dụng đối với doanh nghiệp NVV Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 1 pt, Bold, Dutch (Netherlands) 1.1. DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA VÀ VAI TRÒ CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.1.1.1 Khái niệm và phân loại Trên thế giới có rất nhiều khái niệm khác nhau về doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), tùy thuộc vào trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia; tính chất ngành nghề sản xuất; tính chất lịch sử. Song nhìn chung các nước thường sử dụng hai tiêu thức phổ biến nhất là số lượng lao động trung bình và tổng số vốn của doanh nghiệp để đưa ra khái niệm DNNVV cũng như phân loại các DNNVV. Một cách chung nhất có thể hiểu DNNVV - Small and medium enterprise (SME) là cơ sở sản xuất kinh doanh đã đăng ký kinh doanh và hoạt động theo quy định của pháp luật với quy mô vốn và lao động được xác định theo tiêu chí phân loại doanh nghiệp. Như vậy, khái niệm DNNVV cho thấy: 1. DNNVV phải là cơ sở sản xuất kinh doanh thực hiện các hoạt động kinh doanh bao gồm sản xuất, phân phối, lưu thông và dịch vụ trên thị trường; tham gia thị trường với tư cách là một chủ thể kinh doanh độc lập. 2. DNNVV phải được đăng kí kinh doanh, thực hiện các hoạt động kinh doanh theo quy định của pháp luật. 3. DNNVV được xác định theo tiêu chí phân loại doanh nghiệp bao gồm vốn 5
và lao động do pháp luật quốc gia quy định tùy theo mỗi nước và tùy thuộc vào từng giai đoạn phát triển của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, việc xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa chủ yếu theo hai tiêu chí là lao động thường xuyên và số vốn tham gia sản xuất vì chúng dễ xác định và có tính chính xác cao. Chúng có thể xác định dễ dàng tại mọi cấp độ doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế và tại mọi thời điểm. Để cụ thể hóa các tiêu chí này và để thuận tiện cho việc phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngày 20/6/1998, Thủ tướng Chính phủ đã có Công văn số 681/CP-KTN quy định tiêu chí tạm thời việc xác định doanh nghiệp vừa và nhỏ, theo đó doanh nghiệp vừa và nhỏ là các doanh nghiệp có vốn pháp định tối đa 5 tỷ đồng và số lao động trung bình hàng năm dưới 200 người. Đến ngày 23/11/2001, Chính phủ ban hành Nghị định số 90/2001/NĐ- CP về trợ giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ đã định nghĩa: “Doanh nghiệp vừa và nhỏ là cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng kỷ không quá 10 tỷ đồng và số lao động trung bình hàng năm không quá 300 người”. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển doanh nghiệp, các tiêu chí đưa ra chưa thực sự hợp lý và chưa phù hợp; vì vậy, ngày 30/6/2009, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2009/NĐ-CP về trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa đã đưa ra khái niệm: “Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kỉnh doanh đã đãng ký kinh doanh theo quy định Pháp luật, được chia thành ba cấp; siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên), cụ thể như sau: Doanh nghiệp siêu Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa nhỏ Khu vực Tổng Tổng nguồn Số lao động nguồn Số lao động Số lao động vốn vốn I. Nông, lâm Từ trên 10 Từ trên 20 tỷ Từ trên 200 10 người trở 20 tỷ đồng trở nghiệp và thủy người đến đồng đến 100 người đến xuống xuống sản 200 người tỷ đồng 300 người 6
Doanh nghiệp siêu Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa nhỏ Khu vực Tổng Tổng nguồn Số lao động nguồn Số lao động Số lao động vốn vốn Từ trên 10 Từ trên 20 tỷ Từ trên 200 II. Công nghiệp 10 người trở 20 tỷ đồng trở người đến đồng đến 100 người đến và xây dựng xuống xuống 200 người tỷ đồng 300 người III. Thương Từ trên 10 Từ trên 10 tỷ Từ trên 50 10 người trở 10 tỷ đồng trở mại người đến 50 đồng đến 50 người đến xuống xuống và dịch vụ người tỷ đồng 100 người Với cách phân loại này thì ở Việt Nam số doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tới khoảng 95% tổng số doanh nghiệp hiện đang hoạt động. Việc xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa như trên là phù hợp với thực tế khách quan của nước ta, một nước với nguồn vốn có hạn nhưng nguồn lao động dồi dào. Việc xác định này nhằm đưa ra những chính sách khuyến khích các doanh nghiệp này phát triển, để đáp ứng được yêu cầu cấp bách của xã hội là đảm bảo công ăn việc làm, nâng cao mức sống của đại đa số nhân dân lao động và dần đưa nước ta thoát khỏi tình trạng đói nghèo. 1.1.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa Formatted: Default Paragraph Font, Font: (Default) Times New Roman, 11 pt, Bold Các DNNVV dù theo loại hình nào, hoạt động trong lĩnh vực nào thì nhìn Formatted: Font: (Default) Times New chung cũng có những đặc điểm nổi bật như sau: Roman, 13 pt, Bold, Vietnamese + Doanh nghiệp nhỏ và vừa có quy mô vốn chủ sở hữu nhỏ, quy mô sản xuất kinh doanh nhỏ, số lượng lao động ít. Đặc điểm này của DNNVV ảnh hưởng lớn đến sự lựa chọn lĩnh vực ngành nghề hoạt động kinh doanh, cơ cấu tổ chức, phương thức sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; năng động, dễ dàng chuyển đổi ngành nghề sản xuất kinh doanh; tổ chức gọn nhẹ và quản lý dễ dàng. + Các doanh nghiệp nhỏ và vừa có mặt ở hầu hết các lĩnh vực sản xuất kinh doanh của nền kinh tế. Đa số các DNNVV ở nước ta hiện nay hoạt động trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ. Do đây là ngành có vòng quay vốn nhanh, không cần số vốn đầu tư lớn, không cần có lao động có trình độ cao, gia nhập thị trường và rút 7
khỏi thị trường dễ dàng. Các doanh nghiệp thương mại chủ yếu tập trung ở thành phố lớn, có kết cấu hạ tầng phát triển, điều kiện giao thông thuận lợi, người tiêu dùng có thu nhập cao, sức mua lớn. Do tập trung quá nhiều doanh nghiệp trên cùng một địa bàn nên tính cạnh tranh thường rất gay gắt. + Để thích nghi với quy mô nhỏ, doanh lợi thấp, các DNNVV thường tổ chức bộ máy quản lý đơn giản, không quá cồng kềnh. Nhiều DNNVV không có sự phân chia phòng ban, bộ phận rõ ràng, thậm chí một người có thể đảm nhiệm nhiều vị trí, nhiệm vụ. + Trình độ đội ngũ cán bộ quản lý và người lao động của DNNVV nhìn chung chưa cao. Một số chủ doanh nghiệp kiến thức quản lý, trình độ chuyên môn thấp, khả năng xây dựng chiến lược phát triển cho doanh nghiệp trong trung hạn và dài hạn không cao. Đa số các DNNVV hiện nay được thành lập với các thành viên là người trong gia đình, họ hàng nên tính chuyên nghiệp trong quản lý và trong sản xuất kinh doanh là chưa cao. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường thiếu đội ngũ lao động có trình độ tay nghề, có khả năng đáp ứng yêu cầu phát triển trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực. + Nguồn tài chính hạn chế, việc tiếp cận vốn trên thị trường vốn của các DNNVV gặp nhiều khó khăn. Nguồn vốn của các DNNVV chủ yếu từ tài sản của chủ doanh nghiệp và các thành viên góp vốn, mà lượng vốn này thường nhỏ và phân tán dẫn đến vốn đầu tư cho doanh nghiệp bị hạn chế nên các DNNVV sẽ gặp khó khăn trong giai đoạn mới hình thành. Các tổ chức tín dụng (TCTD) thường e ngại khi họ có nhu cầu vay vốn vì họ chưa tạo lập được uy tín trong kinh doanh và tạo được niềm tin trong trả nợ. + Cơ sở vật chất kỹ thuật và thiết bị công nghệ của các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường manh mún và lạc hậu. Do vậy, năng suất lao động, sản phẩm và chất lượng sản phẩm thấp làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng rất khó tiếp cận với thị trường công nghệ, máy móc và thiết bị hiện đại. Rất ít doanh nghiệp vừa và nhỏ được trang bị công nghệ hiện đại, trừ khi liên doanh với nước ngoài. + Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa coi trọng đúng mức việc thiết lập một hệ 8
thống sổ sách, báo cáo tài chính một cách rõ ràng và minh bạch. Khả năng lập các phương án sản xuất kinh doanh còn yếu, chưa tính toán một cách đầy đủ doanh thu, chi phí, lợi nhuận và đặc biệt là rủi ro thị trường. Do vậy độ chính xác và minh bạch về tình hình tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua sổ sách kế toán là thấp. Qua những đặc điểm trên của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cho chúng ta thấy vì sao hầu hết các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển đều có chiến lược phát triển và hỗ trợ cho loại hình doanh nghiệp này. Và muốn phát triển được thì Chính phủ các nước cần đưa ra những chính sách, biện pháp hỗ trợ phù hợp, vì các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngày càng giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế và trong quá trình phát triển kinh tế của đất nước. 1.1.2. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với sự phát triển kinh tế Hiện nay số lượng DNNVV chiếm trên 95% trong tổng số doanh nghiệp ở Việt Nam cho thấy các DNNVV đóng vai trò rất lớn trong nền kinh tế quốc dân với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, hoạt động trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế. + Doanh nghiệp nhỏ và vừa góp phần tạo ra nhiều công ăn việc làm mới cho người lao động, giảm bớt áp lực về việc làm và thất nghiệp. Hiện nay, giải quyết việc làm cho người lao động góp phần ổn định trật tự xã hội là vấn đề nan giải và cấp thiết cho nhiều quốc gia. Tỷ lệ lao động trong các doanh nghiệp Nhà nước và cơ quan hành chính sự nghiệp có chiều hướng giảm. Trong hoàn cảnh này, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trở thành nơi giải quyết nhu cầu về việc làm cho số lao động được tinh giảm trong các doanh nghiệp và hệ thống hành chính Nhà nước. Các DNNVV còn là nơi tạo ra việc làm cho số lượng lớn những người mới tham gia vào lao động hàng năm. + Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào quá trình tạo lập sự phát triển công bằng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo vùng, lãnh thổ. Thực tế là các doanh nghiệp lớn thường tập trung chủ yếu ở các thành phố, thị xã lớn. Chính xu hướng đó đã gây ra tình trạng mất cân đối nghiêm trọng về trình độ phát triển kinh tế, văn hoá xã hội cả nước giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng miền với nhau. Sự phát triển của loại hình DNNVV là một giải pháp cho 9
việc tạo lập lại sự cân bằng về trình độ phát triển giữa các vùng miền và sự phát triển đồng đều giữa các lĩnh vực của nền kinh tế, đồng thời thu hút lao động trong xã hội. Việc nhiều DNNVV được thành lập ở nông thôn, vùng miền núi đã hạn chế sự chuyển dịch lao động từ nông thôn ra thành thị tìm việc làm, đồng thời giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ. + Doanh nghiệp nhỏ và vừa cung cấp ra thị trường khối lượng sản phẩm hàng hoá, dịch vụ đa dạng và phong phú về mẫu mã, chủng loại, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các DNNVV tham gia hoạt động trong mọi ngành, mọi lĩnh vực sản xuất, cộng với số lượng doanh nghiệp lớn nên số lượng hàng hoá dịch vụ cung cấp ra thị trường là nhiều, có tính cạnh tranh cao nên rất đa dạng về chủng loại, mẫu mã, giá thành. Vì thế, đóng góp của loại hình doanh nghiệp này vào tổng sản phẩm quốc gia là đáng kể, từ đó thúc đẩy kinh tế tăng trưởng. + Sự ra đời của DNNVV đã tạo ra môi trường cạnh tranh, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển và gia tăng nguồn hàng xuất khẩu. Quá trình hội nhập kinh tế thế giới của Việt Nam ngày càng sâu rộng, cộng với số lượng các DNNVV được thành lập trong các lĩnh vực ngành nghề ngày càng nhiều. Vì thế các DNNVV của Việt Nam phải đối mặt với sức cạnh tranh gay gắt hơn. Đây là động lực để các doanh nghiệp phải thường xuyên đổi mới, cải tiến công nghệ, đa dạng hoá sản phẩm, mẫu mã đẹp hơn để đủ sức cạnh tranh hàng hoá với doanh nghiệp trong nước cũng như hàng hoá của doanh nghiệp nước ngoài đang vào thị trường Việt Nam ngày một nhiều. Từ đó góp phần thúc đẩy xuất khẩu, thu lượng ngoại tệ không nhỏ cho quốc gia. + Doanh nghiệp nhỏ và vừa còn góp phần quan trọng trong việc thu hút vốn đầu tư trong dân cư, đồng thời khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn lực của địa phương. Với quy mô hoạt động nhỏ và vừa thì các DNNVV là mô hình đầu tư phù hợp cho những chủ thể có nguồn vốn và trình độ hạn chế muốn tham gia kinh doanh. Trong quá trình hoạt động, các DNNVV có khả năng huy động vốn từ bạn bè, người thân. Đây là phương tiện hiệu quả trong việc huy động vốn từ các tầng lớp dân cư. Số lượng DNNVV đông và thường phân tán ở hầu khắp các địa phương, 10