Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Đánh giá hiệu quả các mô hình canh tác nông lâm nghiệp trên địa hình núi đá vôi huyện Yên Minh tỉnh Hà Giang làm cơ sở cho việc quy hoạch phát triển nông lâm nghiệp của huyện

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm 2 mục tiêu: Đánh giá được các mô hình sản xuất nông lâm nghiệp đã có về các mặt kỹ thuật và hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường; xây dựng được cơ sở khoa học cho việc phát triển các mô hình nông lâm nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Đánh giá hiệu quả các mô hình canh tác nông lâm nghiệp trên địa hình núi đá vôi huyện Yên Minh tỉnh Hà Giang làm cơ sở cho việc quy hoạch phát triển nông lâm nghiệp của huyện

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ®ç tè nh §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh canh t¸c n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i huyÖn yªn minh tØnh hµ giang lµm c¬ së cho viÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 tãm t¾t luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y, n¨m 2007
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp §ç Tè Nh §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh canh t¸c n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i huyÖn yªn minh tØnh hµ giang lµm c¬ së cho viÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn Phó Hïng Hµ T©y, n¨m 2007
1 §ÆT VÊN § Ò Yªn Minh lµ mét trong 4 huyÖn vïng cao nói ®¸ n»m vÒ B¾c cña tØnh Hµ Giang, cã 17 x· vµ mét thÞ trÊn; trong ®ã cã 4 x· biªn giíi víi kho¶ng h¬n 20 km ®êng biªn tiÕp gi¸p víi níc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa. HuyÖn Yªn Minh cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn 78.346 ha, trong ®ã ®Êt ®åi nói chiÕm h¬n 80% diÖn tÝch tù nhiªn, lµ n¬i c tró cña 15 d©n téc anh em víi 69.902 ngêi sinh sèng trong ®ã chñ yÕu lµ ngêi H'M«ng. Ph¬ng thøc canh t¸c vµ phong tôc tËp qu¸n canh t¸c cña tõng d©n téc còng mang mét s¾c th¸i riªng biÖt. Víi h¬n 97% sè hé cã nguån thu nhËp chÝnh tõ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ canh t¸c n¬ng r·y. MÆc dï diÖn tÝch ®Êt cã kh¶ n¨ng sö dông cho s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cßn nhiÒu, nhng ph¬ng thøc canh t¸c l¹c hËu, tù ph¸t, kh«ng tËp trung, thiÕu vèn s¶n xuÊt, gièng c©y trång, vËt nu«i kÐm chÊt lîng canh t¸c chñ yÕu nhê vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn dÉn ®Õn n¨ng suÊt vµ thu nhËp thÊp. Ngêi d©n vÉn n»m trong t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc, tû lÖ hé ®ãi nghÌo trong huyÖn cßn cao (61%). Do ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®èt n¬ng lµm r·y nhiÒu, chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt l¬ng thùc (ng«), ®Êt ®ai bÞ cµo ®i xíi l¹i nhiÒu lÇn víi c¸c loµi c©y trång Ýt cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt dÉn ®Õn ®Êt ®ai ngµy cµng bÞ tho¸i ho¸, röa tr«i, tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng bÞ gi¶m sót nghiªm träng c¶ vÒ diÖn tÝch vµ chÊt lîng dÉn ®Õn chøc n¨ng phßng hé cña rõng bÞ gi¶m sót, kh¶ n¨ng gi÷ ®Êt, gi÷ níc cña rõng bÞ h¹n chÕ, hiÖn tîng lò quÐt, lò èng s¶y ra vµo mïa ma, thiÕu níc trÇm träng vµo mïa kh« vµ nguy c¬ ®Êt ®ai bÞ sa m¹c ho¸ cao. Nguyªn nh©n chÝnh lµ cha cã mét quy ho¹ch cô thÓ vµ sù quan t©m ®óng møc vÒ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña ®Þa ph¬ng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn ë c¸c tØnh miÒn nói nhiÒu n¨m qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã chñ tr¬ng phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc n©ng cao ®êi sèng ngêi d©n miÒn nói æn ®Þnh l¬ng thùc b»ng nhiÒu ch¬ng tr×nh dù ¸n nh»m ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp bÒn v÷ng, n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ cña
2 ngêi d©n ®Þa ph¬ng cô thÓ nh dù ¸n PAM, ch¬ng tr×nh 327, ch¬ng tr×nh 661... vµ nhiÒu chñ tr¬ng chÝnh s¸ch nh giao ®Êt, giao rõng cho c¸ nh©n tËp thÓ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng l©m nghiÖp. §Ó ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp mét c¸ch bÒn v÷ng, l©u dµi trªn ®Þa bµn miÒn nói ®Êt réng ngêi tha víi ph¬ng thøc canh t¸c n¬ng r·y lµ chñ yÕu th× c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i quy ho¹ch sö dông ®Êt cho ngêi d©n, ®Þnh híng ngêi d©n ¸p dông khoa kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt vµ lùa chän tËp ®oµn c©y trång phï hîp víi tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng vµ ®æi míi ph¬ng thøc canh t¸c lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. §Ó gãp phÇn vµo viÖc ®Þnh híng quy ho¹ch l©u dµi víi c¸c gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ th× ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh canh t¸c n«ng l©m nghiÖp lµm cÇn thiÕt, t¸c gi¶ tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu: "§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh canh t¸c n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i huyÖn Yªn Minh tØnh Hµ Giang lµm c¬ së cho viÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn ". Víi hy väng kÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ gãp phÇn nhá trong c«ng viÖc ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp vµ æn ®Þnh ®êi sèng d©n c cña huyÖn.
3 CH¦¥NG 1 TæNG QUAN VÊN §Ò NGHI£N CøU ë ViÖt nam vµ trªn thÕ giíi, vÊn ®Ò nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng canh t¸c n«ng l©m nghiÖp cha thùc sù ®îc c¸c nhµ khoa häc quan t©m ®óng møc. NhËn thøc ®îc hËu qu¶ cña sù suy gi¶m tµi nguyªn rõng, suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc nªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y mét sè c¸c nhµ khoa häc ®· ®Ó ý vµ bíc ®Çu t×m hiÓu, nghiªn cøu nh÷ng gi¸ trÞ mµ rõng trªn nói ®¸ v«i ®em l¹i cho con ngêi nh: Gi¸ trÞ vÒ c©y thuèc, hoa, c©y c¶nh, gç, du lÞch... vµ thö nghiÖm g©y trång mét sè loµi c©y trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i. 1.1. Trªn thÕ giíi Nh÷ng nghiªn cøu phôc håi rõng trªn nói ®¸ ë c¸c níc «n ®íi diÔn ra mét c¸ch thÇm lÆng v× phÇn lín nói ®¸ c¸c níc nµy lµ kh«ng cã c©y cèi hoÆc nÕu cã còng lµ c¸c c©y bôi nhá bÐ [20]. Khi nghiªn cøu th¶m thùc vËt trªn nói ®¸, ®Æc biÖt trªn nói ®¸ v«i ë nhiÖt ®íi, nhiÒu chuyªn gia vÒ thùc vËt, thæ nhìng ®· rÊt ng¹c nhiªn tríc hÖ sinh th¸i hïng vÜ cã vÎ ®Ñp kú diÖu vµ l¹i cho nhiÒu s¶n phÈm quý gi¸. §ång thêi nh÷ng nghiªn cøu nµy còng khuyÕn c¸o r»ng: Mét khi rõng nói ®¸ v«i bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ th× rõng rÊt khã cã thÓ tù phôc håi trë l¹i, ®Æc ®iÓm nµy kh¸c h¼n vêi rõng nói ®Êt. Sau khi th¶m thùc vËt nói ®¸ v«i bÞ mÊt, díi c¸c trËn ma lín vµ cêng ®é ma m¹nh ë vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi ¶m nh ë ViÖt Nam, ®Êt trªn ®Þa h×nh nµy máng, ®é dèc lín ®Êt sÏ bÞ gét röa xuèng ch©n nói, h¬n n÷a khi nói ®¸ kh«ng cã t¸n rõng che phñ, biªn ®é giao ®éng cña nhiÖt ®é cao, t×nh tr¹ng phong hãa sÏ xÈy ra rÊt m¹nh, ®¸ nøt thµnh tõng t¶ng vµ s¹t lë xuèng ch©n nói g©y thiÖt h¹i lín ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. ë Trung Quèc, ViÖn L©m nghiÖp Qu¶ng §«ng vµ Qu¶ng T©y ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh trëng cña mét sè loµi c©y trång trªn nói ®¸ v«i, nh: T«ng dï, NghiÕn, L¸t hoa… trong thêi kú 1985-1998. Nh÷ng nghiªn cøu ®ã ®· ®îc tæng kÕt s¬ bé sau nhiÒu héi th¶o khoa häc ë Häc viÖn L©m
4 nghiÖp B¾c Kinh víi sù tham gia cña cña nhiÒu nhµ khoa häc l©m nghiÖp ®Çu ngµnh cña níc nµy, nh÷ng híng dÉn t¹m thêi vÒ phôc håi rõng trªn nói ®¸ v«i ¸p dông cho vïng nghiªn cøu ®· ®îc x©y dùng cho mét sè loµi: T«ng dï, L¸t hoa, Xoan nhõ, NghiÕn nhng cha ®îc tæng hîp mét c¸ch cã hÖ thèng nªn cha ®em ¸p dông cho c¸c vïng kh¸c [20]. ViÖc nghiªn cøu trªn chøng tá bíc ®Çu ®· t×m hiÓu ®Æc tÝnh sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña rõng trªn nói ®¸ v«i vµ hÖ sinh th¸i rõng trªn nói ®¸ v«i. Sù kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ®Ò tµi cã liªn quan hÖ sinh th¸i rõng trªn nói ®¸ v«i ®Æc biÖt lµ phôc håi rõng vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i. 1.2. ë ViÖt Nam - §µo träng N¨ng (1909) [6], ®· cã c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Þa h×nh Karst vïng nói ®¸ v«i. §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu hÕt søc quan träng vÒ ®Þa h×nh vµ ®Þa thÕ cña c¸c kho¸ng vËt ®¸ mÑ. Sù t¹o nÒn vËt chÊt cña c¸c vïng kh¸c nhau sÏ quyÕt ®Þnh c¸c nh©n tè trªn nã kh¸c nhau nh: Tæ thµnh loµi c©y, cÊu tróc rõng, chiÒu híng diÔn thÕ... sù nghiªn cøu nµy phÇn nµo nã ¶nh hëng ®Õn ph¬ng thøc t¸i sinh phôc håi rõng, ®Æc biÖt lµ lùa chän tËp ®oµn c©y trång thÝch hîp. - Th¸i V¨n Trõng (1978) [17], trong qu¸ tr×nh ph©n lo¹i th¶m thùc vËt rõng ë ViÖt Nam ®· xem xÐt lo¹i h×nh thùc vËt trªn nói ®¸ v«i. Theo ®ã rõng trªn nói ®¸ v«i ®îc x¸c ®Þnh thuéc kiÓu phô thæ nhìng kiÖt níc trªn nói ®¸ v«i x¬ng xÈu vµ n»m trong c¸c kiÓu thùc vËt sau: KiÓu rõng kÝn thêng xanh, ma Èm nhiÖt ®íi §©y lµ kiÓu th¶m thùc vËt chñ yÕu cña rõng trªn nói ®¸ v«i víi u hîp NghiÕn + Trai lý xuÊt hiÖn ë nh÷ng lÌn, sên nói ®¸ v«i cã ®é dèc lín, ®Æc trng cña nh÷ng c¶nh quan Karst, cã nhiÒu kho¶ng trèng lín ®Ó lé ®¸ gèc, sên nói thêng lëm chëm thÊp díi 700m thuéc mét sè tØnh miÒn B¾c ViÖt Nam.
5 Tuy nhiªn do qu¸ tr×nh khai th¸c vµ sö dông qu¸ møc nªn diÖn tÝch rõng nguyªn sinh Ýt bÞ t¸c ®éng cßn l¹i rÊt Ýt, thêng n»m ë c¸c vên quèc gia vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. Lo¹i thùc b× nµy hiÖn nay chñ yÕu lµ nh÷ng khu rõng thø sinh trªn nói ®¸ v«i, ph©n bè chñ yÕu ë gÇn khu d©n c, ven c¸c trôc ®êng, n¬i mµ viÖc khai th¸c vËn chuyÓn cã nhiÒu thuËn lîi. T¹i nhiÒu n¬i do khai th¸c m¹nh vµ ch¸y rõng ®· trë nªn nghÌo kiÖt, cßn Ýt nh÷ng loµi c©y gç, tæ thµnh rõng ®· thay ®æi, c¸c loµi c©y mäc nhanh chiÕm u thÕ nh M¹y tÌo, ¤ r«, Ba bÐt, Rµng rµng mÝt, ChÈn… Do vËy, kiÓu th¶m thùc vËt nµy cßn ®îc x¸c ®Þnh lµ kiÓu phô thø sinh nh©n t¸c trªn ®Êt ®¸ v«i x¬ng xÈu [20]. KiÓu rõng kÝn nöa rông l¸ Èm nhÖt ®íi Rõng trªn nói ®¸ v«i ë ®©y cã sù kÕt hîp cña nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau nh NghiÕn + Trai lý + Chß nhai + ¤ r« cïng c¸c loµi rông l¸ nh Trêng s©ng, Xoan nhõ, G¹o, D©u da xoan, Lßng mang, Cui rõng…ë mét sè n¬i thuéc tØnh Cao B»ng, L¹ng S¬n, B¾c K¹n vµ Qu¶ng B×nh. Lo¹i th¶m thùc vËt nµy thêng gÆp trªn c¸c sên nói ®¸ v«i dèc ®øng hoÆc t¹i c¸c thung lòng ®¸ v«i vµ ®Êt dèc tô, thÊp Èm, thùc vËt ph¸t triÓn cao, lín gÇn gièng víi c¸c thùc vËt trªn nói ®Êt. KiÓu rõng kÝn thêng xanh, ma Èm ¸ nhiÖt ®íi nói thÊp KiÓu rõng nµy ph©n bè ë ®ai cao trªn 700m: Chî R· (B¾c K¹n), Nguyªn B×nh (Cao B»ng), Qu¶ng B¹, §ång V¨n (Hµ Giang), Khu b¶o tån thiªn nhiªn Du Giµ (Yªn Minh Hµ Giang) vµ vïng T©y B¾c… §Æc ®iÓm næi bËt lµ thùc vËt thuéc ngµnh h¹t trÇn cã tû lÖ t¬ng ®èi lín vµ tËp trung, cã c¸c loµi nh Th«ng pµ cß, Sam kim hû, Tr¾c b¸ch Qu¶ng B¹,…ë ®é cao 1.000m thuéc vïng T©y B¾c, xuÊt hiÖn u hîp Kiªng + Heo (Burretiodendron + Croton pseudoverticillata) thuéc kiÓu phô htæ nhìng kÖt níc trªn ®Êt rendzina giµu chÊt dinh dìng.
6 KiÓu rõng kÝn hçn hîp c©y l¸ réng, l¸ kim Èm ¸ nhiÖt ®íi nói thÊp Cã ë Hµ Giang, Tuyªn Quang vµ Ninh B×nh, n¬i ®é cao díi 700m, víi u hîp NghiÕn + Kim dao + Hoµng ®µn cïng mét sè loµi c©y thuéc hä ThÝch, DÎ… Ngoµi ra, t¹i nhìng khu vùc sau ho¹t ®éng n¬ng r·y hoÆc nh÷ng khu rõng ®· bÞ khai th¸c nhiÒu lÇn ®Õn c¹n kiÖt ë nhiÒu tØnh nh L¹ng S¬n, Cao B»ng, Hµ Giang, Hoµ B×nh, Qu¶ng B×nh… xuÊt hiÖn mét sè d¹ng thùc b× cã diÖn tÝch t¬ng ®èi lín víi nh÷ng loµi c©y bôi, c©y gç nhá nh ¤ r«, M¹y tÌo, XÎn gai… d¹ng thùc b× nµy ®îc gäi lµ QuÇn l¹c c©y bôi, c©y gç r¶i r¸c trªn nói ®¸ v«i. - TrÇn Ngò Ph¬ng (1970) [13] khi ®Ò cËp ®Õn rõng ë miÒn b¾c ViÖt Nam ®· xÕp rõng trªn nói ®¸ v«i vµo ®ai rõng nhiÖt ®íi ma mïa víi kiÓu rõng nhiÖt ®íi l¸ réng thêng xanh trªn nói ®¸ v«i, kiÓu nµy cã 4 kiÓu phô thæ nhìng nguyªn sinh 1-2 tÇng c©y gç, trong ®ã NghiÕn lµ loµi c©y u thÕ; ®ai rõng ¸ nhiÖt ®íi ma mïa víi kiÓu rõng ¸ nhiÖt ®íi l¸ kim trªn nói ®¸ v«i, kiÓu nµy cã 3 kiÓu phô mét tÇng, trong ®ã c¸c loµi V©n sam (Keteeleria cancarea), Hoµng ®µn (Cupressus terulu) vµ Kim giao (Podocarpus latiofilia) chiÕn u thÕ. §©y lµ kiÓu phô xuÊt hiÖn chñ yÕu ë miÒn B¾c víi khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi Èm. §ång thêi trong c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy t¸c gi¶ cßn ®a ra c¬ chÕ phôc håi, nu«i dìng, t¸i sinh tù nhiªn vµ diÔn thÕ rõng trªn nói ®¸ v«i. §©y lµ c¬ së ®Ó bíc ®Çu chóng ta t×m hiÓu nh÷ng ®Æc tÝnh sinh th¸i häc cña hÖ sinh th¸i rõng trªn nói ®¸ v«i. - NguyÔn B¸ Thô (1995) [25], ®· xÕp lo¹i rõng trªn nói ®¸ v«i ë Cóc Ph¬ng ®îc xÕp vµo quÇn hÖ phô rõng rËm nhiÖt ®íi thêng xanh ma mïa c©y l¸ réng trªn ®Êt thÊp (díi 500m so víi mÆt níc biÓn) tho¸t níc phong ho¸ tõ ®¸ v«i vµ quÇn hÖ phô nµy gåm 6 quÇn x·, trong ®ã c¸c loµi c©y chÝnh tham ra gåm Chß ®·i, SÊu, Nhéi, Vµng anh, Chß nhai, M¹y tÌo, S©ng, DÎ gai, Re ®¸, C«m l¸ lín, Trêng nh·n, V¶i guèc, Mang c¸t, Hång b× rõng vµ « r«.
7 Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp (1990 – 1999) [20] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc vµ kh¶ n¨ng g©y trång c¸c loµi: NghiÕn, M¹y sao, Trai lý, Hoµng ®µn, DÇu choßng (M¾c r¹c) (Delavaya toxocarpa Franch), Xoan nhõ, M¾c mËt… ë mét sè tØnh biªn giíi phÝa B¾c vµ miÒn Trung níc ta, kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· x¸c ®Þnh ®îc mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh vµ ®· ®îc trång thö nghiÖm ë mét sè ®Þa ph¬ng nh: L¹ng S¬n, Cao B»ng, B¾c K¹n. Thµnh qu¶ bíc ®Çu thu ®îc rÊt kh¶ quan, chi phÝ t¹o rõng kh«ng qu¸ cao. Tuy nhiªn cha cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc ¸p dông sÏ thµnh c«ng ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c khi cha ®îc nghiªn cøu vµ thö nghiÖm mét c¸ch tæng hîp vµ hÖ thèng trong c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng phèi hîp víi mét sè c¬ quan kh¸c nh: ViÖn Sinh th¸i tµi nguyªn sinh vËt, ViÖn Dîc liÖu ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm tµi nguyªn vµ ®a d¹ng sinh häc trªn nói ®¸ v«i, qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng rõng vµ ®a d¹ng sinh häc trªn nói ®¸ v«i vµ nghiªn cøu chñ yÕu ë Cao B»ng, vµ r¶i r¸c ë mét sè tØnh kh¸c nh Hµ Giang, Tuyªn Quang. Vên Quèc gia C¸t Bµ, Thµnh phè H¶i Phßng; Vên Quèc gia Ba BÓ tØnh B¾c K¹n ®· tiÕn hµnh trång thö loµi c©y Kim giao trªn nói ®¸ v«i, nhng v× thiÕu nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n tríc ®ã nªn kÕt qu¶ thu ®îc rÊt h¹n chÕ, quy m« rõng trång kh«ng ®îc më réng [20]. Trung t©m Khoa häc s¶n xuÊt L©m nghiÖp T©y B¾c thuéc viÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt nam ®· trång thö loµi c©y Keo dËu trªn nói ®¸ v«i ë ChiÒng Sinh tØnh S¬n La thÊy r»ng loµi c©y nµy sinh trëng kh¸ tèt, m« h×nh rõng nµy cã thÓ lµ nh÷ng dÉn chøng vÒ hiÖn trêng cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo nh»m phôc håi vµ ph¸t triÓn hÖ sinh th¸i rõng trªn nói ®¸ v«i th× nhiÒu loµi c©y b¶n ®Þa kh¸c cña vïng nói ®¸ nªn ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu lµm c¬ së cho c«ng t¸c x©y dùng vµ phôc håi rõng trªn nói ®¸ v«i cña c¸c vïng kh¸c.
8 - Trung t©m Tµi nguyªn vµ M«i trêng - (thuéc ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng) + B¸o c¸o ®Æc ®iÓm l©m häc rõng trªn nói ®¸ v«i Cao B»ng - L¹ng S¬n cña NguyÔn Huy Dòng vµ céng sù (1996) [4]. Bíc ®Çu ®· nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l©m häc rõng trªn nói ®¸ v«i ®ång thêi ®a ra mét sè quy tr×nh kü thuËt gieo trång c¸c loµi c©y nh»m môc ®Ých phôc håi rõng vµ lµm giµu rõng bao gåm: Hoµng ®µn (Cupressus terulus); L¸t hoa (Chukhasia tabularis A.Juss); NghÕn (Sinocalamus Gig Anter w. keng.f). Trong b¸o c¸o cã c¸c kiÕn nghÞ rÊt s¸t thùc ®¸ng quan t©m, viÖc nghiªn cøu sinh th¸i häc trªn nói ®· v«i kh«ng thÓ ngµy mét ngµy hai mµ chóng ta ph¶i ®Çu t h¬n n÷a c¶ vÒ kinh phÝ, ph¬ng tiÖn vµ thêi gian th× c«ng t¸c nµy míi ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n. Tuy chØ lµ nh÷ng b¸o c¸o vÒ ®Æc ®iÓm cña rõng nói ®¸ v«i nhng nã mang gi¸ trÞ khoa häc nhÊt ®Þnh, lµ c¬ së ®Ó ph©n lo¹i c¸c kiÓu ®Þa h×nh, kiÓu lo¹i rõng vµ tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p l©m sinh cho rõng. ViÖc ®a ra c¸c quy tr×nh kü thuËt g©y trång mét sè loµi c©y sÏ gióp mét sè n¬i ¸p dông vµo thùc tÕ ®ång thêi lµ híng më ra cho viÖc nghiªn cøu mét tËp ®oµn c¸c loµi c©y trång cho c¸c vïng nói ®¸ v«i. + B¸o c¸o ®Æc ®iÓm l©m häc rõng trªn nói ®¸ v«i vïng Tuyªn Quang - Hµ Giang (1997) [3]. §· ®a ra ®Æc ®iÓm l©m häc cña rõng trªn nói ®¸ v«i, c¸c quy luËt t¸i sinh, diÔn thÕ tù nhiªn trªn nói ®¸. ViÖc n¾m b¾t c¸c quy luËt t¸i sinh vµ diÔn thÕ tù nhiªn lµ vÇn ®Ò quan träng nã sÏ gãp phÇn vµo viÖc phôc håi vµ ph¸t triÓn rõng. §ång thêi b¸o c¸o ®· nªu râ viÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn ph©n lo¹i rõng theo ®iÒu kiÖn tr¹ng th¸i cña Loeschau vµ theo Quy ph¹m QPN-6-84 cña Bé L©m nghiÖp nay lµ Bé NN vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®Ó ph©n lo¹i c¸c tr¹ng th¸i nói ®¸ lµ kh«ng hîp lý, cÇn x©y dùng c¸c chØ tiªu phï hîp kh¸c. ViÖc giao ®Êt giao rõng lµ rÊt cÇn thiÕt v× t¸i sinh phôc håi rõng lµ rÊt khã kh¨n cho nªn
9 cÇn cã mét chÕ ®é b¶o vÖ nghiªm ngÆt th× qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng míi thµnh c«ng. Còng trong b¸o c¸o nµy ®· ®Ò xuÊt ý kiÕn cho c«ng t¸c quy ho¹ch khoanh vïng, khai th¸c hîp lý c©y thuèc trªn ®Þa bµn. §©y lµ híng kinh doanh lîi dông rõng mang nhiÒu ý nghÜa, cÇn ®îc sù phèi hîp gi÷a ngêi d©n b¶n ®Þa, c¸c c¬ quan chuyªn m«n víi ®¬n vÞ quy ho¹ch. + B¸o c¸o ®Æc ®iÓm l©m häc rõng nói ®¸ v«i vïng T©y B¾c - T©y Thanh Ho¸, NghÖ An (1998) [22] Trong b¸o c¸o nµy ®· nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò kÕt cÊu rõng trªn nói ®¸ v«i, kh¶ n¨ng t¸i sinh vµ xu híng diÔn thÕ rõng, ®ång thêi ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ cho viÖc kinh doanh sö dông rõng trªn nói ®¸ v«i. + B¸o c¸o ®Æc ®iÓm l©m häc rõng trªn nói ®¸ v«i vïng Trêng S¬n B¾c (1999) [22] B¸o c¸o ®· nãi lªn ®Æc ®iÓm cña cÊu t¹o cña líp ®¸ v«i vïng nµy. C¸c d¹ng ®Þa h×nh thÓ hiÖn qu¸ tr×nh Karst ®ang ph¸t triÓn m¹nh, dßng ch¶y bÒ mÆt Ýt, s«ng suèi ngÇm ph¸t triÓn. B¸o c¸o chØ ra vïng nµy lµ n¬i gÆp gì cña 2 luång thùc vËt di c tíi. Mét tõ Hymalaya qua V©n Nam xuèng vµ mét tõ Indonªxia lªn nªn hÖ thùc vËt trªn nói ®¸ v«i ë ®©y còng kh¸c so víi vïng kh¸c. Thùc vËt chñ yÕu lµ c¸c hä ph©n bè réng ë rõng nhiÖt ®íi nh hä Xoan, hä §Ëu, hä Méc lan, hä D©u t»m. NguyÔn Huy Dòng vµ céng sù (1999) [22] nghiªn cøu m« h×nh céng ®ång qu¶n lý rõng trªn nói ®¸ v«i x· X· Phóc Sen, huyÖn Qu¶ng Uyªn, tØnh Cao B»ng. KÕt qu¶ cho thÊy nh©n d©n ®· tiÕn hµnh trång c©y M¾c r¹c (Delavaya toxocarpa Franch) trªn khu vùc nói ®¸ v«i toµn x· loµi c©y nµy ®· sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt còng nh cho thÊy nguån lîi tõ trång rõng trªn nói ®¸. B¸o c¸o ®· kiÕn nghÞ víi Nhµ níc, Uû ban nh©n d©n tØnh cÇn cã ch¬ng tr×nh hç trî ®Ó x©y dùng x· Phóc Sen thµnh mét ®iÓm tham quan häc tËp, cung cÊp gièng vµ huÊn luyÖn trång c¸c loµi c©y trªn nói ®¸ v«i.
10 Së khoa häc c«ng nghÖ tØnh Hµ Giang, L©m trêng Yªn Minh ®· trång thö nghiÖm loµi c©y M¾c r¹c t¹i huyÖn Yªn Minh vµo n¨m 1998, sau h¬n mét n¨m c©y sinh trëng tèt, chiÒu cao b×nh qu©n lµ 50cm, tû lÖ sèng trªn 90% [20]. TrÇn H÷u Viªn - Trêng §¹i häc L©m nghiÖp (2004) [20], cïng c¸c céng sù ®· nghiªn cøu c¬ së khoa häc x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý bÒn v÷ng rõng trªn nói ®¸ v«i. Trong ®ã ®· cung cÊp c¬ së khoa häc ®Ó x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt nh»m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn rõng trªn nói ®¸ v«i. X©y dùng ®îc c¸c m« h×nh tr×nh diÔn tæng hîp theo híng qu¶n lý rõng bÒn v÷ng rõng nói ®¸ v«i. §Ò xuÊt gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt nh»m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn rõng trªn nói ®¸ v«i. Ngoµi ra cßn mét sè nghiªn cøu kh¸c vÒ tÝnh chÊt ®Êt cña vïng nói ®¸ v«i: * TrÇn Kh¶i, NguyÔn Vi (1965), [20] ®· ph©n tÝch thµnh phÇn kho¸ng sÐt cña ®Êt ®en trªn nói ®¸ v«i cña Méc Ch©u. C¸c mÉu ®Êt ®îc ph©n tÝch t¹i ViÖn Thæ nhìng, B¾c Kinh, Trung Quèc. KÕt qu¶ cho thÊy tÇng ®Êt mÆt (0-27cm) kho¸ng sÐt chñ yÕu lµ Montmorilonit vµ Illit, cã thªm Ýt kho¸ng Kaolinit, Gibbsit vµ Gotit; ë ®é s©u 28 – 100cm th× kho¸ng sÐt Vecmiculit chiÕm u thÕ vµ cã thªm Ýt kho¸ng Gibbsit vµ Illit. * C¸c nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn kho¸ng sÐt cña ®Êt ®en trªn nói ®¸ v«i ë S¬n La cña Ph¹m TÝn (1978) [20] còng nhËn thÊy: Kho¸ng sÐt chñ yÕu cña lo¹i ®Êt nµy lµ Montmorilonit, Vecmiculit. Kho¸ng sÐt thø yÕu lµ Hydromyca. Nh vËy thµnh phÇn kho¸ng sÐt cña ®Êt ®en trªn nói ®¸ v«i ë S¬n La còng gièng víi thµnh phÇn kho¸ng sÐt cña Rugin, Grumosol vµ ®Êt Macgalit. - C¸c nghiªn cøu vÒ quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x·, m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp. - Nghiªn cøu vÒ quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng - l©m nghiÖp nhÊt lµ trªn ®Þa bµn ®åi nói. Khi cã quy ho¹ch sö dông ®Êt phï hîp sÏ ph¸t huy ®îc c¸c ®iÓm m¹nh,
11 kh¾c phôc ®îc c¸c h¹n chÕ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ mang l¹i hiÖu qu¶ sö dông ®Êt cao nhÊt trªn cïng mét m¶nh ®Êt. + NguyÔn B¸ Ng·i: LuËn ¸n tiÕn sÜ (2001) [8] - Nghiªn cøu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cÊp x· vïng Trung t©m vïng nói phÝa B¾c ViÖt Nam. LuËn ¸n ®· ®a ra c¬ së lý luËn, quan ®iÓm nghiªn cøu, tr×nh tù c¸c bíc tiÕn hµnh quy ho¹ch n«ng l©m nghiÖp cÊp x· dùa trªn hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña x·, thÞ trêng vµ nhu cÇu cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng. LuËn ¸n ®· kÕ thõa c¸c kinh nghiÖm trong vµ ngoµi níc ®Ó x©y dùng lªn cë së lý luËn khoa häc cho ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cÊp x· ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trung t©m vïng nói phÝa B¾c ViÖt Nam. * Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ dù ¸n §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ dù ¸n nh»m ®a ra nh÷ng nhËn xÐt theo ®Þnh kú vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng dù ¸n vµ nh÷ng hiÖu qu¶ còng nh t¸c ®éng cña dù ¸n trªn c¬ së so s¸nh mét sè tiªu trÝ, chØ tiªu ®· lËp tríc, hay nãi c¸ch kh¸c, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ lµ qua tr×nh xem xÐt mét c¸ch cã hÖ thèng vµ kh¸ch quan nh»m cè g¾ng x¸c ®Þnh tÝnh phï hîp, tÝnh hiÖu qu¶ vµ t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng øng víi c¸c môc tiªu ®· v¹ch ra. - C¸c m« h×nh thµnh c«ng vµ hiÖu qu¶ nhÊt cña c¸c nhµ nghiªn cøu lµ hÖ thèng canh t¸c trªn ®Êt dèc (SALT) ®îc thÕ giíi ghi nhËn nh m« h×nh SALT1, m« h×nh SALT2, m« h×nh SALT3 vµ m« h×nh SALT4. - N¨m 1990 Per Hstahl vµ Krekula [16] ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ho¹t ®éng kinh doanh rõng b¹ch ®µn trång lµm nguyªn liÖu giÊy t¹i khu c«ng nghiÖp giÊy B·i B»ng - Phó Thä. C¸c chØ tiªu kinh tÕ NPV, IRR ®· ®îc ®Ò cËp vµ ®¸nh gi¸. - TrÇn §øc Viªn, Ph¹m ChÝ Thµnh (1995) [21], ph©n tÝch ®¸nh gi¸ tû lÖ c¸c thµnh phÇn d©n téc Ýt ngêi ViÖt Nam ®Ó ®a ra mét sè biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c trªn ®Êt dèc vµ ph¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp.
12 - N¨m 1994 Trung t©m nghiªn cøu ph¸t triÓn l©m nghiÖp Phï Ninh kÕt hîp víi Trêng ®¹i häc L©m nghiÖp ®· nghiªn cøu kh¶ n¨ng gi÷ níc vµ b¶o vÖ ®Êt cña c¸c ph¬ng thøc canh t¸c trªn ®Êt dèc t¹i Tuyªn Quang, ®Ò tµi do GS.TS Phïng Ngäc Lan vµ TS. V¬ng V¨n Quúnh thùc hiÖn [16]. Tãm l¹i: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ níc còng nh tÝch cùc cña c¸c ®¹i ph¬ng. NhiÒu m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ®· ®îc triÓn khai vµ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp. Tuy nhiªn, do ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë mçi vïng sinh th¸i kh¸c nhau, tËp qu¸n c¸nh t¸c còng kh¸c nhau. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn vïng nói nãi chung vµ trªn ®Þa bµn vïng nói ®¸ v«i riªng, nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµ s¸t thùc cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph¬ng vïng nói ®¸, ®ång thêi gióp cho ngêi d©n võa ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh võa cã thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ vÒ ®a d¹ng sinh th¸i vµ m«i trêng trªn ®Þa bµn nói ®¸ v«i ®ang bÞ suy tho¸i n¬i hä ®ang sinh sèng mét c¸ch thùc tiÔn.
13 CH¦¥NG 2 MôC TI£U - §èI T¦îNG - NéI DUNG - PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 2.1.1. VÒ lý luËn - §¸nh gi¸ ®îc c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ®· cã vÒ c¸c mÆt kü thuËt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi, m«i trêng. - X©y dùng ®îc c¬ së khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn c¸c m« h×nh n«ng l©m nghiÖp. 2.1.2. VÒ thùc tiÔn - §Ò xuÊt ®îc c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cã nh÷ng vïng nói ®¸ v«i. 2.2. §èi tîng nghiªn cøu - C¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i - HiÖn tr¹ng c¸c lo¹i ®Êt ®ai 2.3. §Þa ®iÓm Trong khu«n khæ giíi h¹n vÒ ®iÒu kiÖn vµ thêi gian ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu mét sè m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ®· ®îc ngêi d©n s¶n xuÊt canh t¸c t¹i huyÖn Yªn Minh tØnh Hµ Giang, v× lý do sau ®©y: - Nhu cÇu tham gia cña nhiÒu hé gia ®×nh vµ yªu cÇu bøc thiÕt cña viÖc sö dông hiÖu qu¶ diÖn tÝch ®Êt trªn vïng nói ®¸ v«i vµo s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp - §a d¹ng hãa vÒ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp - §©y lµ ®Þa bµn thuËn tiÖn cho viÖc ®iÒu tra, thu thËp th«ng tin 2.4. Giíi h¹n cña ®Ò tµi - §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ tËp trung vµo c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i trªn ®Þa bµn. §Ò tµi chØ giíi h¹n ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ th«ng qua c¸c chØ tiªu nh NPV, BCR vµ IRR cña c¸c m« h×nh hiÖn ®ang ®îc canh t¸c trªn ®Þa h×nh nói ®¸ v«i cña huyÖn Yªn Minh tØnh Hµ Giang.
14 - §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x· héi c¸c m« h×nh giíi h¹n trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao nhËn thøc hiÓu biÕt cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt cho c©y trång, vai trß phßng hé cña c©y trång trªn c¸c m« h×nh. - §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m«i trêng c¸c m« h×nh giíi h¹n trong viÖc ®¸nh gi¸ mét sè chØ tiªu c¶i thiÖn ®Êt, vai trß chèng xãi mßn, ®iÒu tiÕt nguån níc nhng chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh. 2.5. Néi dung nghiªn cøu §Ó ®¹t ®îc môc tiªu trªn, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu mét sè néi dung chñ yÕu sau: 2.5.1. §iÒu tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh c¬ b¶n, hiÖn tr¹ng ®Êt ®ai 2.5.1.1. §iÒu tra ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai, d©n sinh kinh tÕ x· héi vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn huyÖn Yªn Minh. 2.5.1.2. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña huyÖn Yªn Minh tØnh Hµ Giang 2.5.2. Tæng kÕt ®îc c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ hiÖu qu¶ cña c¸c m« h×nh s¶n xuÊt trªn ®Þa bµn huyÖn Yªn Minh tØnh Hµ Giang. 2.5.2.1. Thèng kª, ph©n lo¹i ®îc c¸c m« h×nh trªn ®Þa bµn 2.5.2.2. §¸nh gi¸ chung vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®· ¸p dông vµ thùc hiÖn trªn ®Þa bµn 2.5.2.3. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña c¸c m« h×nh 2.5.2.4. Tæng hîp ®Çu t vµ thêi gian cÇn hç trî cña c¸c m« h×nh 2.5.3. §Þnh híng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp + §Þnh híng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp + §Þnh híng sö dông ®Êt l©m nghiÖp 2.5.4. Quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp + Quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp + Quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp
15 2.5.5. Tæng hîp dù kiÕn vèn ®Çu t 2.5.6. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t 2.5.3.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ 2.5.3.2. HiÖu qu¶ x· héi 2.5.3.3. HiÖu qu¶ m«i trêng 2.5.3.4. §¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt chung cho c¸c m« h×nh s¶n suÊt n«ng l©m nghiÖp. 2.5.7. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn 2.6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.6.1. Thu thËp th«ng tin c¬ b¶n Sö dông ph¬ng ph¸p kÕ thõa, dùa vµo c¸c tµi liÖu thèng kª, c¸c b¸o c¸o tæng kÕt cña huyÖn, cña tØnh, c¸c v¨n b¶n cña Nhµ níc cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi... Thu thËp c¸c sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh kinh tÕ x· héi t¹i khu vùc nghiªn cøu: C¸c sè liÖu thu thËp tõ phßng thèng kª, phßng tµi nguyªn vµ m«i trêng, Phßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn. Bao gåm: + Tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn khÝ tîng thñy v¨n + Tµi liÖu vÒ d©n sinh kinh tÕ - x· héi + Tµi liÖu vÒ ®Þa lý, ®Êt ®ai, thæ nhìng + Tµi liÖu ®· cã vÒ n«ng l©m nghiÖp + Thu thËp c¸c tµi liÖu liªn quan kh¸c nh: ®Þa giíi hµnh chÝnh, c¸c nguån tµi nguyªn (tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn rõng, tµi nguyªn níc, kho¸ng s¶n…). 2.6.2. Lùa chän mét sè m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ®îc ngêi d©n a thÝch Sö dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (Rapid Rural Appraisal - RRA) vµ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña
16 ngêi d©n (Participatory Rural Appraisal - PRA). (Chi tiÕt xem mÉu phiÕu pháng vÊn t¹i phÇn phô biÓu 7). 2.6.3. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra chi tiÕt + §iÒu tra kh¶o s¸t c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn trªn ®Þa bµn nghiªn cøu. C¨n cø vµo thu thËp th«ng tin, kÕt qu¶ lµm viÖc víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp ®Æc biÖt lµ chÝnh quyÒn cÊp x· vµ b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ë tõng x· ®Ó tiÕn hµnh x¸c ®Þnh c¸c ®iÓm ®iÒu tra cô thÓ, ®iÒu tra bæ sung. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®îc tiÕn hµnh theo 2 bíc Bíc 1: §iÒu tra kh¶o s¸t tæng thÓ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn ngiªn cøu ®Ó n¾m ®îc ®Æc ®iÓm chung trªn c¬ së ®Ó tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng kÕt c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp. Bíc 2: Trªn c¬ së ph©n lo¹i c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ë bíc 1 tiÕn hµnh ®iÒu tra chi tiÕt c¸c lo¹i m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn. + §iÒu tra chi tiÕt c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ thu thËp sè liÖu ®iÒu tra. §©y lµ c«ng viÖc quan träng, nã ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c vµ chÊt lîng ®Ò tµi tõ ®ã cã ®Ò xuÊt hîp lý cho tõng m« h×nh. Trong tõng m« h×nh tiÕn hµnh ®iÒu tra thu thËp c¸c th«ng tin nh: loµi c©y, n¨m trång, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, t×nh h×nh s©u bÖnh h¹i, chi phÝ cho tõng giai ®o¹n vµ c¶ m« h×nh, ph¬ng thøc canh t¸c, thu nhËp… Trong tõng loµi m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp sau khi ®· ph©n lo¹i tiÕn hµnh lùa chän mét sè m« h×nh ®Ó ®iÒu tra chi tiÕt. Dung lîng mÉu ®iÒu tra ®îc quyÕt ®Þnh dùa vµo ®é phong phó vµ ®Æc thï cña c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp hiÖn cã trªn ®Þa bµn huyÖn, sù biÕn ®éng cña c¸c nh©n tè ®iÒu tra, ®Æc biÖt lµ vÒ loµi c©y, tuæi, sinh trëng... Dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra tæng thÓ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trong ®Þa bµn nghiªn cøu.
17 Qu¸ tr×nh ®iÒu tra gåm 2 phÇn: PhÇn 1: Pháng vÊn trùc tiÕp c¸c hé tham gia s¶n xuÊt cã c¸c m« h×nh n«ng l©m nghiÖp. MÉu phiÕu ®iÒu tra ®îc so¹n s½n díi d¹ng c©u hái më ®Ó ngêi d©n cã thÓ tham gia trùc tiÕp ®èi tho¹i. PhÇn 2: Kh¶o s¸t hiÖn trêng, ®o ®Õm c¸c sè liÖu. §èi víi c©y l©m nghiÖp trång ph©n t¸n tiÕn hµnh ®o ®Õm sinh trëng cña 30 c©y trªn mét m« h×nh. §èi víi loµi c©y l©m nghiÖp trång tËp trung lËp « tiªu chuÈn t¹m thêi diÖn tÝch 500 m2 ®o ®Õm c¸c chØ tiªu sinh trëng c¸c c©y trong «, thèng kª lîng c©y n«ng nghiÖp vµ c©y c«ng nghiÖp trång xen. Sù ph©n chia qu¸ tr×nh ®iÒu tra nµy chØ mang tÝnh t¬ng ®èi trong thùc tÕ phÇn pháng vÊn vµ kh¶o s¸t hiÖn trêng cã thÓ ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi, ngêi d©n ®îc trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸. 2.6.4. Ph¬ng ph¸p xö lý vµ ph©n tÝch sè liÖu - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ lîi Ých (CBA) ®îc vËn dông ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c m« h×nh s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã ®Ó lùa chän c¸c m« h×nh sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt ®Ó tiÕn hµnh ®Ò xuÊt nh©n réng c¸c m« h×nh phôc vô cho c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa h×nh gÇn gièng nhau. + Gi¸ trÞ lîi nhuËn rßng (NPV - Net Present Value) NPV lµ hiÖu sè gi÷a gi¸ trÞ thu nhËp vµ chi phÝ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt sau khi ®· triÕt khÊu ®Ó quy vÒ thêi ®iÓm hiÖn t¹i. C«ng thøc tÝnh nh sau: n Bt  C t NPV =  (1  i) t 0 t (2-1) Trong ®ã: NPV lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i thu nhËp rßng (®ång) Bt lµ gi¸ trÞ thu nhËp ë 1 n¨m t (®ång) Ct lµ gi¸ trÞ chi phÝ ë n¨m t (®ång)
18 i lµ tû lÖ chiÕt khÊu hay l·i suÊt (%) t lµ thêi gian thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt (n¨m) n  t 0 : Tæng thu nhËp hiÖn t¹i cña thu nhËp rßng tõ n¨m 0 ®Õn n¨m thø n NPV dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c m« h×nh s¶n xuÊt NLN hay c¸c ph¬ng thøc canh t¸c. M« h×nh s¶n xuÊt NLN nµo cã NPV cµng lín th× hiÖu qu¶ cµng cao, nÕu NPV > 0 th× m« h×nh s¶n xuÊt NLN cã hiÖu qu¶ vµ ngîc l¹i. ChØ tiªu nµy nãi lªn ®îc møc ®é (®é lín) cña c¸c chi phÝ ®¹t ®îc NPV, cha cho biÕt ®îc møc ®é ®Çu t. - Tû lÖ thu håi néi bé (IRR - Internal Rate of Return): IRR chÝnh lµ tû lÖ chiÕt khÊu khi tû lÖ nµy lµm cho NPV = 0, tøc lµ khi n Bt  C t  (1  i) t 0 t = 0 th× i = IRR (2-2) IRR lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Çu t cã kÓ ®Õn yÕu tè thêi gian th«ng qua tÝnh chiÕt khÊu. NÕu IRR cµng lín th× hiÖu qu¶ cµng cao, kh¶ n¨ng thu håi vèn cµng sím. - Tû lÖ thu nhËp so víi chi phÝ BCR (Benefits to cost rat). BCR lµ hÖ sè sinh l·i thùc tÕ, ph¶n ¸nh chÊt lîng ®Çu t vµ cho biÕt møc thu nhËp trªn mét ®¬n vÞ chi phÝ s¶n xuÊt. n Bt  (1  i) i 1 t BPV BCR =  (2-3) n Ct CPV  i 1 (1  i ) t Trong ®ã: BCR lµ tû suÊt thu nhËp vµ chi phÝ (®ång/®ång) BPV lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp (®ång) CPV lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña chi phÝ (®ång) NÕu m« h×nh nµo hoÆc ph¬ng thøc canh t¸c nµo cã BCR > 1 th× cã hiÖu qu¶ kinh tÕ. BCR cµng lín th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cµng cao. Ngîc l¹i BCR