Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Khảo nghiệm xuất xứ, chọn giống và nhân giống tràm có hàm lượng và chất lượng tinh dầu cao tại Ba Vì-Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm 2 mục tiêu: Chọn được một số giống tràm có triển vọng cho sản xuất tinh dầu ở Ba Vì; xác định được loại hormon và nồng độ thích hợp cho giâm hom của Tràm năm gân, xác định được khả năng ra rễ của hom trong từng xuất xứ Tràm năm gân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Khảo nghiệm xuất xứ, chọn giống và nhân giống tràm có hàm lượng và chất lượng tinh dầu cao tại Ba Vì-Hà Nội

Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ------------------------------- NguyÔn thÞ thanh hêng Kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng trµm cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cao t¹i ba v×- hµ néi luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y - 2008
Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ------------------------------ NguyÔn thÞ thanh hêng Kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng trµm cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cao t¹i ba v×- hµ néi Chuyªn ngµnh L©m häc M· sè: 60. 62. 60 luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: GS.ts. lª ®×nh kh¶ Hµ T©y - 2008
Lêi c¶m ¬n “Kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng trµm cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cao t¹i Ba V×- Hµ T©y” ®îc thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh ch¬ng tr×nh ®µo t¹o th¹c sü cña Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp. §©y còng lµ mét néi dung trong ®Ò tµi cÊp bé “Nghiªn cøu chän gièng, kü thuËt g©y trång vµ chÕ biÕn trµm cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng tinh dÇu cao” do GS.TS Lª §×nh Kh¶ lµ chñ nhiÖm. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n t«i ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì quý b¸u cña ViÖn C¶i thiÖn gièng vµ Ph¸t triÓn l©m s¶n, Trung t©m nghiªn cøu gièng c©y rõng (ViÖn l©m nghiÖp ViÖt Nam), cña thÇy híng dÉn khoa häc, cïng c¸c nhµ khoa häc vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi ban l·nh ®¹o, cïng tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn ViÖn C¶i thiÖn gièng vµ Ph¸t triÓn l©m s¶n, Trung t©m Nghiªn cøu gièng c©y rõng (ViÖn L©m nghiÖp ViÖt Nam) ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thÝ nghiÖm, thu thËp tµi liÖu, sè liÖu, xin c¶m ¬n GS.TS Lª §×nh Kh¶ ngêi ®· tËn t×nh híng dÉn t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin c¶m ¬n Th.S NguyÔn §×nh H¶i, Th.S Mai Trung Kiªn vÒ nh÷ng ý kiÕn gãp ý quý b¸u, Th.S Nghiªm Quúnh Chi ®· híng dÉn t«i ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hµm lîng tinh dÇu trong nh÷ng ngµy ®Çu thùc hiÖn. T«i còng xin c¶m ¬n T.S NguyÔn V¨n ThuËn ViÖn phã viÖn Dîc liÖu kiªm tr¹m trëng Tr¹m c©y thuèc V¨n §iÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i thu thËp mÉu l¸. C¶m ¬n ViÖn ho¸ häc c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn cïng ViÖn Dîc liÖu ®· cung cÊp cho t«i sè liÖu ph©n tÝch thµnh phÇn ho¸ häc trong tinh dÇu, ®ång thêi xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o cïng b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®· hç trî t«i trong qu¸ tr×nh suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n.
MÆc dï rÊt cè g¾ng song luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. KÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c nhµ khoa häc vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp gióp ®ì. Hµ Néi, ngµy 12 th¸ng 9 n¨m 2008 NguyÔn ThÞ Thanh Hêng
Môc Lôc Trang Lêi c¶m ¬n Danh môc b¶ng Danh môc h×nh §Æt vÊn ®Ò 1 Ch¬ng I- Tæng quan vÊn ®Ò ngiªn cøu 3 1.1. C¬ së khoa häc vµ ý nghÜa cña kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän 3 gièng vµ nh©n gièng b»ng hom 1.2. C¸c loµi trµm s¶n xuÊt tinh dÇu 6 1.3. Kh¶o nghiÖm, chän gièng vµ nh©n gièng trµm 10 1.3.1. Trªn thÕ giíi 10 1.3.1. ë ViÖt Nam 13 1.4. Nghiªn cøu nh©n gièng trµm b»ng hom ë ViÖt Nam 19 Ch¬ng II- Môc tiªu, néi dung, vËt liÖu, ®Þa ®iÓm 21 vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu 21 2.2. Néi dung nghiªn cøu 21 2.3.VËt liÖu nghiªn cøu 21 2.4. §Þa ®iÓm nghiªn cøu 22 2.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 23 2.5.1 Ph¬ng ph¸p luËn 23 2.5.2. Bè trÝ thÝ nghiÖm 24 2.5.3 Thu thËp sè liÖu 25 2.5.4. X¸c ®Þnh khèi lîng l¸, hµm lîng vµ thµnhphÇn tinh dÇu 26 2.5.5. Chän gièng trµm cã triÓn väng cho s¶n xuÊt tinh dÇu 29 2.5.6. T¹o chåi vµ gi©m hom 29
2.5.7. Xö lý sè liÖu 30 Ch¬ng III- KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 32 3.1. Sinh trëng vµ chÊt lîng c©y cña c¸c xuÊt xø trµm 32 3.2. Khèi lîng l¸ t¬i cña c¸c xuÊt xø trµm 34 3.3. T¬ng quan gi÷a sinh trëng ®êng kÝnh gèc 36 vµ khèi lîng l¸ cña c¸c xuÊt xø 3.4. Hµm lîng tinh dÇu cña c¸c xuÊt xø trµm 37 3.5. ChÊt lîng tinh dÇu cña c¸c xuÊt xø 39 3.6. §¸nh gi¸ xuÊt xø theo c¸c chØ tiªu tæng hîp 41 3.7. Hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cña 42 mét sè mÉu trµm ë c¸c n¬i kh¸c nhau 3.8. Chän läc c©y tréi 43 3.8.1. Chän läc c©y tréi trong xuÊt xø Q4 44 3.8.2. Chän läc c©y tréi trong xuÊt xø Q11 t¹i khu kh¶o nghiÖm 47 3.8.3. Chän läc c©y tréi Trµm trµ 48 3.9. Nghiªn cøu gi©m hom 51 3.9.1. ¶nh hëng cña hormon vµ nång ®é hormon ®Õn 51 kh¶ n¨ng ra rÔ cña Trµm n¨m g©n 3.9.2. Kh¶ n¨ng ra rÔ ë c¸c xuÊt xø Trµm n¨m g©n 53 Ch¬ng IV- KÕt luËn, tån t¹i 56 4.1. KÕt luËn 56 4.2. Tån t¹i 58 Tµi liÖu tham kh¶o 59 Phô lôc
Danh môc b¶ng B¶ng Tªn b¶ng Trang 2.1. Sè hiÖu, vÞ trÝ ®Þa lý cña c¸c xuÊt xø trµm trong kh¶o nghiÖm 22 t¹i Ba V× vµ ë mét sè n¬i 3.1. Sinh trëng vµ chÊt lîng th©n c©y cña c¸c xuÊt xø trµm t¹i 32 khu kh¶o nghiÖm 3.2. Khèi lîng l¸ t¬i cña c¸c xuÊt xø trµm t¹i Ba V× 35 3.3. HÖ sè t¬ng quan gi÷a Do vµ khèi lîng l¸ t¬i 37 3.4. Hµm lîng tinh dÇu cña c¸c xuÊt xø trµm ë khu kh¶o 38 nghiÖm t¹i Ba V× 3.5. Tû lÖ mét sè chÊt trong tinh dÇu cña c¸c xuÊt xø trµm ë khu 40 kh¶o nghiÖm t¹i Ba V× 3.6. B¶ng tæng hîp c¸c chØ tiªu tinh dÇu trµm t¹i Ba V× 41 3.7. Hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña mét sè mÉu trµm ë c¸c 43 n¬i kh¸c nhau 3.8. Khèi lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña 17 c©y c¸ thÓ ®îc chän 45 thuéc xuÊt xø Q4 ë vên ¬m Ba V× 3.9. Khèi lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña 15 c©y c¸ thÓ ®îc chän 46 thuéc xuÊt xø Q4 t¹i khu kh¶o nghiÖm Ba V× 3.10. Khèi lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña 9 c©y c¸ thÓ ®îc chän 48 thuéc xuÊt xø Q11 t¹i khu kh¶o nghiÖm Ba V× 3.11. Khèi lîng, chÊt lîng tinh dÇu c¸c c©y c¸ thÓ ®îc chän 49 thuéc xuÊt xø Al1 ë vên ¬m Ba V× 3.12. Hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña 12 c¸ thÓ Trµm trµ ë 50 V¨n §iÓn 3.13. Kh¶ n¨ng ra rÔ cña Trµm n¨m g©n ë c¸c c«ng thøc xö lý 52 kh¸c nhau 3.14. Kh¶ n¨ng ra rÔ cña c¸c xuÊt xø Trµm n¨m g©n 54
Danh môc h×nh H×nh Tªn h×nh Trang 2.1. Chng cÊt tinh dÇu trµm t¹i Ba V× 28 3.1. XuÊt xø Q11 (tr¸i) vµ xuÊt xø Q3 (ph¶i) cña Trµm n¨m g©n ë 34 khu kh¶o nghiÖm t¹i Ba V× 3.2. T¸i sinh chåi ë Trµm n¨m g©n sau mét th¸ng tuæi (tr¸i) vµ bèn 36 th¸ng tuæi (ph¶i) 3.3. Khu quÇn thÓ nÒn chän gièng Trµm trµ ë Ba V× 51 3.4. Gi©m hom Trµm n¨m g©n 53 3.5. C©y hom Trµm n¨m g©n 53 3.6. Gi©m hom xuÊt xø Trµm n¨m g©n 55 3.7. C©y hom c¸c xuÊt xø Trµm n¨m g©n 55
1 §Æt vÊn ®Ò Tinh dÇu trµm lµ mét s¶n phÈm hiÖn ®ang cã gi¸ trÞ th¬ng m¹i trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ ®îc coi lµ s¶n phÈm tù nhiªn kh«ng ®éc vµ an toµn trong c«ng nghiÖp dîc còng nh c«ng nghiÖp thùc phÈm. Tinh dÇu trµm lµ chÊt s¸t trïng m¹nh, ch÷a c¶m cóm, hen suyÔn, ®au bông, co th¾t d¹ dµy vµ cßn dïng lµm thuèc b«i chèng viªm, ch÷a vÕt báng, xoa bãp trÞ ®au nhøc khíp x¬ng vµ thÇn kinh (Vâ V¨n Chi, 1997, L· §×nh Mìi, 2003). Hai thµnh phÇn cã t¸c dông ch÷a bÖnh vµ h¬ng liÖu cao nhÊt cña tinh dÇu trµm lµ 1,8-cineole vµ terpinel-4-ol. Ngoµi ra, trong tinh dÇu trµm cßn hµng chôc hîp chÊt kh¸c cã gi¸ trÞ dîc liÖu vµ mü phÈm nh linalool, citronellol... Trong c¸c loµi trµm cã kh¶ n¨ng cho s¶n xuÊt tinh dÇu th× Trµm n¨m g©n (M. quinquenervia), Trµm trµ (M. alternifolia) vµ Trµm cajuputi (M. cajuputi) ®ang ®îc chó ý nhÊt. Theo giíi thiÖu cña h·ng R&Ks Cosmatic ë Ên ®é (2006) vµ h·ng Nature's Gift Aromatherapy Products (2007) th× tinh dÇu Trµm n¨m g©n lµ mét trong nh÷ng lo¹i tinh dÇu cã gi¸ cao t¬ng ®¬ng tinh dÇu Trµm trµ vµ cã thÓ cao gÊp 4 lÇn tinh dÇu s¶. Mét sè níc trªn thÕ giíi nh Australia, Indonesia, Papua New Guinea viÖc trång, khai th¸c chÕ biÕn tinh dÇu trµm ®· rÊt ph¸t triÓn. Nhê chän läc nh÷ng gièng trµm cã kh¶ n¨ng cung cÊp tinh dÇu víi n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao ®· gãp phÇn to lín ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. ë Australia, ®Õn n¨m 2001, chØ riªng Trµm trµ ®· cã diÖn tÝch trång ®Õn vµi ngh×n ha vµ gi¸ trÞ s¶n lîng cña nã ®· lªn ®Õn h¬n 16 triÖu ®« la Mü hµng n¨m (Doran et al., 2002) [21]. Indonesia lµ mét trong nh÷ng níc chÝnh cung cÊp tinh dÇu trµm vµ mçi n¨m níc nµy cã thÓ s¶n xuÊt gÇn 400 tÊn tinh dÇu trµm (Susanto et.al., 2003) [30]... ë níc ta, hiÖn nay, viÖc trång vµ kinh doanh trµm lÊy gç còng nh lÊy tinh dÇu hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp. Rõng trµm tríc ®©y ®· tõng chiÕm mét diÖn tÝch 241000 ha tËp trung chñ yÕu ë §ång B»ng S«ng Cöu Long (NguyÔn Béi Quúnh, 2000)[2]. Nhng trong vµi n¨m gÇn ®©y diÖn tÝch rõng trµm ë níc ta liªn tôc
2 gi¶m m¹nh do mét sè nguyªn nh©n mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®ã lµ do nhu cÇu cäc cõ ngµy cµng gi¶m dÉn ®Õn Trµm cõ liªn tôc mÊt gi¸. V× vËy, viÖc kinh doanh Trµm cõ hiÖn nay chñ yÕu ®îc dïng ®Ó lµm gç nguyªn liÖu giÊy. Bªn c¹nh ®ã, s¶n phÈm tinh dÇu lµ mét thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn rõng trµm l¹i cha ®îc chó ý khai th¸c. Mét sè n¬i ë níc ta nh ë Phó Léc (Thõa Thiªn HuÕ) l©u nay ®· cã nghÒ chng cÊt tinh dÇu tõ Trµm cajuputi, nhng gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp do hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cha cao (Phïng CÈm Th¹ch, 2005) [16]. Do ®ã, ®Ó ph¸t triÓn rõng trµm vµ viÖc kinh doanh tinh dÇu trµm cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cÇn ph¶i nghiªn cøu chän läc nh÷ng gièng trµm cã n¨ng suÊt, chÊt lîng tinh dÇu cao cho tõng vïng, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt. N¨m 2005, ViÖn C¶i thiÖn gièng vµ Ph¸t triÓn l©m s¶n phèi hîp víi Trung t©m gièng c©y rõng (ViÖn L©m nghiÖp ViÖt Nam) ®· tiÕn hµnh x©y dùng mét kh¶o nghiÖm xuÊt xø trµm t¹i CÈm Quú (Ba V×, Hµ Néi). Cã thÓ nãi ®©y lµ bé gièng ®Çy ®ñ nhÊt c¸c xuÊt xø cña loµi Trµm n¨m g©n tõ tríc tíi nay ®îc kh¶o nghiÖm cho môc ®Ých lÊy tinh dÇu. §Ò tµi “ Kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng trµm cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cao t¹i Ba V×-Hµ Néi” ®îc thùc hiÖn lµ c¬ së ban ®Çu cho viÖc chän läc vµ nh©n gièng nh÷ng gièng trµm cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng tinh dÇu cao ë c¸c n¬i kh¸c.
3 Ch¬ng I tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. C¬ së khoa häc vµ ý nghÜa cña kh¶o nghiÖm xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng b»ng hom. Kh¶ n¨ng cung cÊp tinh dÇu cña mçi gièng trµm phô thuéc vµo yÕu tè di truyÒn vµ ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh còng nh biÖn ph¸p th©m canh. Nghiªn cøu kh¶o s¸t vÒ hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu trµm cho thÊy kh«ng nh÷ng c¸c loµi trµm cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu kh¸c nhau mµ ngay trong mét loµi trµm c¸c xuÊt xø vµ c¸c c¸ thÓ kh¸c nhau còng cã hµm lîng vµ chÊt lîng chÊt lîng tinh dÇu kh¸c nhau (Brophy vµ Doran ,1996) [20]. V× thÕ nghiªn cøu nghiªn cøu kh¶ n¨ng cung cÊp tinh dÇu cña tõng gièng trµm ®Ó chän läc gièng lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt. C¸c loµi c©y rõng tr¶i qua hµng ngµn n¨m sinh sèng ë c¸c vïng kh¸c nhau, tr¶i qua qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn vµ tiÕn ho¸ l©u dµi ®· ph¸t triÓn mét vèn biÕn dÞ v« cïng phong phó. NhiÖm vô cña c¸c nhµ chän gièng lµ biÕt ®¸nh gi¸, chän läc trong ®ã nh÷ng d¹ng biÕn dÞ di truyÒn thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña mçi vïng. Loµi cã ph¹m vi ph©n bè cµng réng trªn nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Þa lý- sinh th¸i kh¸c nhau th× cµng cã nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn vµ do ®ã cµng cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó lùa chän nh÷ng biÕn dÞ di truyÒn phï hîp víi môc tiªu chän gièng ë tõng khu vùc (Lª §×nh Kh¶, D¬ng Méng Hïng, 2003). ChØ th«ng qua kh¶o nghiÖm nhµ chän gièng míi biÕt ®îc mét c¸ch ch¾c ch¾n xuÊt xø thÝch hîp nhÊt ®Ó sö dông cho mét ch¬ng tr×nh trång rõng trªn mét vïng sinh th¸i nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ khi ®a c©y tõ n¬i kh¸c ®Õn. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø lµ c¸ch lîi dông c¸c biÕn dÞ di truyÒn ë møc ®é loµi vµ díi loµi s½n cã trong tù nhiªn mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, th«ng qua thùc nghiÖm g©y trång trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. §©y lµ ph¬ng ph¸p chän gièng nhanh nhÊt vµ rÎ nhÊt. Ch×nh v× thÕ mµ Zobel vµ Talbert (1984) ®· cho r»ng “ bÊt luËn kü thuËt chän gièng tinh vi nh thÕ nµo, t¨ng thu lín nhÊt, nhanh
4 nhÊt vµ rÎ nhÊt trong c¸c ch¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng lµ sù ®¶m b¶o sö dông nguån h¹t thÝch hîp nhÊt cho trång rõng, ®Æc biÖt lµ khi g©y trång c©y ngo¹i lai”, “Sö dông xuÊt xø thÝch hîp lµ ch×a kho¸ cho sù thµnh c«ng cña mét ch¬ng tr×nh trång rõng c©y ngo¹i lai”. Anderson (1966) cho r»ng “mét xuÊt xø ®¸ng tin cËy sÏ s¶n xuÊt ra mét gièng c©y rõng víi 90% kh¶ n¨ng ch¾c ch¾n h¬n lµ mét xuÊt xø xuÊt s¾c song chØ cã 50% kh¶ n¨ng”. Theo Willan (1988) th× viÖc chän xuÊt xø trong c¸c loµi cã biÕn dÞ lín cã thÓ cho t¨ng thu 15-30 %, trong c¸c loµi cã biÕn dÞ trung b×nh lµ 5-15%, cßn trong c¸c loµi cã Ýt biÕn dÞ lµ 1-5%. V× vËy, ®iÒu quan träng khi b¾t ®Çu kh¶o nghiÖm xuÊt xø lµ ph¶i nghiªn cøu kü kh¶ n¨ng biÕn dÞ vµ ®Æc ®iÓm ph©n bè cña loµi. Nh÷ng loµi cã ph¹m vi ph©n bè hÑp th× rÊt Ýt cã kh¶ n¨ng chän ®îc nh÷ng xuÊt xø cã gi¸ trÞ. Môc tiªu cña c¸c ch¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng lµ thu nhËn ®îc mét lîng ®¸ng kÓ t¨ng thu di truyÒn cµng nhanh vµ cµng rÎ cµng tèt, ®ång thêi duy tr× ®îc mét vèn di truyÒn phong phó ®Ó b¶o ®¶m t¨ng thu trong t¬ng lai. §Ó nhËn ®îc nh÷ng t¨ng thu nh vËy ph¶i dùa trªn c¸c ph¬ng ph¸p chän läc nh»m chän ra nh÷ng c¸ thÓ ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng yªu cÇu cña nhµ chän gièng ®Ó dïng nh nh÷ng c©y bè mÑ trong c¸c ch¬ng tr×nh chän gièng vµ s¶n xuÊt h¹t. Sau khi ®· chän ®îc loµi vµ xuÊt xø ®¸p øng môc tiªu kinh tÕ vµ phï hîp víi mçi vïng th× chän läc c©y tréi lµ phÇn then chèt cña bÊt kú mét ch¬ng tr×nh nµo vÒ c¶i thiÖn gièng c©y rõng. Cã c©y tréi ®îc chän läc cÈn thËn, ®îc kh¶o nghiÖm hËu thÕ ®Ó ®¸nh gi¸ tõ ®ã x©y dùng c¸c vên gièng ®Ó cung cÊp gièng th× n¨ng suÊt rõng míi tõng bíc ®îc n©ng cao, ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng t¨ng cña s¶n xuÊt x· héi. C©y tréi lµ nÒn t¶ng cña mét ch¬ng tr×nh chän gièng. Chän läc c©y tréi lµ ph¬ng ph¸p lîi dông biÕn dÞ c¸ thÓ tù nhiªn trong quÇn thÓ ®Ó n©ng cao s¶n lîng ®êi sau so víi gièng ®¹i trµ. T¨ng thu di truyÒn khi chän läc c¸ thÓ cã thÓ ®¹t 25-50%, møc ®é biÕn ®éng gi÷a c¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ cµng lín th× t¨ng thu di truyÒn ®¹t ®îc sÏ cµng cao.
5 C¸c c©y tréi ®· chän cã thÓ ®îc dïng ®Ó lÊy gièng ph¸t triÓn trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt. Cßn nÕu biÕt phèi hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p chän gièng kh¸c nh lai gièng, g©y ®ét biÕn… sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ cña mçi sinh vËt do sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kiÓu gen vµ ®iÒu kiÖn sèng. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c gen cã trªn bé gen cña tÕ bµo ho¹t ®éng ®ång thêi vµ liªn tôc mµ vµo tõng thêi gian nhÊt ®Þnh sÏ cã nh÷ng gen ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i trêng nhÊt ®Þnh vµ ®îc ®iÒu khiÓn theo mét ch¬ng tr×nh phï hîp víi sù ph¸t triÓn c¸ thÓ ®Æc trng cho tõng loµi. C©y rõng lµ c©y l©u n¨m, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ cña ®îc thÓ hiÖn trong c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau vµ cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. V× thÕ, viÖc chän gièng c©y rõng cã thÓ tiÕn hµnh ë giai ®o¹n tuæi non. §©y lµ ph¬ng ph¸p chän läc sím ®ang ®îc mét sè níc trªn thÕ giíi ¸p dông trong chän gièng c©y rõng. Chaperon (1984) cho r»ng chiÕn lîc c¶i thiÖn gièng c©y rõng ph¶i tÝnh tíi viÖc sö dông thµnh th¹o nh©n gièng hom mµ ¶nh hëng cña nã sÏ thay ®æi theo møc ®é c¶i tiÕn kü thuËt gi©m hom. Nh©n gièng b»ng hom lµ mét ph¬ng thøc nh©n gièng dùa trªn c¬ së cña ph©n bµo nguyªn nhiÔm, lèi ph©n bµo vÒ c¬ b¶n kh«ng cã sù tæ hîp l¹i cña thÓ nhiÔm s¾c trong qu¸ tr×nh ph©n chia v× thÕ ®©y lµ ph¬ng thøc nh©n gièng truyÒn ®¹t c¸c biÕn dÞ di truyÒn cña c©y mÑ cho c©y hom. C©y hom kh«ng nh÷ng gi÷ ®îc c¸c h×nh th¸i gi¶i phÉu cña c©y mÑ, gi÷ ®îc c¸c biÕn di truyÒn mong muèn mµ cßn gi÷ ®îc c¸c biÕn dÞ di truyÒn vÒ sinh trëng nhanh vµ cho n¨ng suÊt cao cña chóng. Nh©n gièng b»ng hom lµ ph¬ng thøc gi÷ ®îc u thÕ lai ®êi F1 vµ kh¾c phôc ®îc hiÖn tîng ph©n ly ®êi F2, nh©n gièng hom lµm rót ng¾n chu kú sinh s¶n, rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn ch¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng vµ lµ mét ph¬ng thøc nh©n nhanh c¸c loµi c©y quý hiÕm ®ang bÞ khai th¸c c¹n kiÖt. §©y còng lµ ph¬ng thøc gãp phÇn b¶o tån nguån gen c©y rõng vµ nh©n gièng bæ sung cho c¸c loµi c©y khã thu h¸i vµ b¶o qu¶n h¹t (Lª §×nh Kh¶, D¬ng Méng Hïng, 2003).
6 V× thÕ, nh©n gièng b»ng hom lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cã hiÖu qu¶ nhÊt cho chän gièng c©y rõng, lµ ph¬ng thøc ®ang ®îc ¸p dông phæ biÕn ®Ó nh©n gièng c¸c dßng v« tÝnh cã n¨ng suÊt cao. 1.2. C¸c loµi trµm s¶n xuÊt tinh dÇu Trµm (Melaleuca sp.) lµ chi thùc vËt cã ®Õn 230 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë Australia, Papua New Guinea, Indonesia, ViÖt Nam vµ mét sè níc §«ng Nam ¸. §©y lµ chi cã ph©n bè réng, cã thÓ gÆp trªn nhiÒu lo¹i ®Êt ë vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. Trµm lµ mét chi thùc vËt cã tÝnh thÝch øng cao víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai ®a d¹ng, cã thÓ sinh trëng trªn ®Êt nghÌo dinh dìng, ®Æc biÖt lµ trªn c¸c vïng b¸n ngËp. Rõng trµm lµ hÖ sinh th¸i cã gi¸ trÞ cao c¶ vÒ kinh tÕ vµ m«i sinh ë c¸c vïng ®Êt ngËp phÌn ven biÓn, ven c¸c cöa s«ng vµ c¶ trªn c¸c ®åi ®Êt lateritic c»n cçi (L· §×nh Mìi, 2003) [4]. NhiÒu loµi trµm lµ c©y ®a t¸c dông tõ lÊy gç ®Õn tinh dÇu, vá vµ hoa, còng nh lµm c©y c¶nh ven ®êng. Trong ®ã tinh dÇu trµm lµ s¶n phÈm cã gi¸ trÞ dîc phÈm vµ mü phÈm ®îc chó ý khai th¸c. Tinh dÇu trµm ®îc chøa chñ yÕu trong l¸. Hµm lîng tinh dÇu trong l¸ còng nh thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu biÕn ®éng trong giíi h¹n rÊt réng. Chóng phô thuéc chÆt chÏ vµo yÕu tè di truyÒn, ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ thêi vô thu h¸i [4]. C¸c loµi trµm ®îc dïng chñ yÕu hiÖn nay lµ Trµm trµ, Trµm n¨m g©n vµ Trµm cajuputi. §©y lµ nh÷ng loµi cã hµm lîng tinh dÇu cao nhÊt vµ ®ang ®îc trång nh nh÷ng loµi c©y s¶n xuÊt tinh dÇu chñ yÕu. Trµm trµ (M. alternifonia) cã ph©n bè tù nhiªn ë vïng bê biÓn phÝa B¾c New South Wales, lµ lo¹i c©y nhá cao kh«ng qu¸ 6m, vá bong ra tõng líp máng, lµ hÑp h×nh l«ng chim, cã mµu xanh s¸ng. NhiÖt ®é trung b×nh thÝch hîp 17-31oC, mïa ®«ng 6-21oC, lîng ma trung b×nh hµng n¨m tõ 1000-1600 mm, chóng lµ c©y chÞu ®îc víi nhiÒu ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¸c nhau, kÓ c¶ nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt. Chóng cã thÓ sinh trëng trªn ®Êt sÐt, ®Êt mÆn ven biÓn, ®Êt ngËp
7 níc vµ ®Êt ®åi nói... Cã ®é pH tõ 4,5-7 vµ ë ®é cao tõ 0 ®Õn 300m so víi mÆt biÓn [15]. Wiliam (1988) so s¸nh c¸c lo¹i tinh dÇu cña Trµm trµ vµ chia chóng thµnh 3 kiÓu cã thµnh phÇn chÝnh kh¸c nhau. KiÓu 1 cã thµnh phÇn 1.8-cineole thÊp (3- 7%) vµ terpinen-4-ol cao (38,2-52,9%), kiÓu 2 cã 1.8-cineole trung b×nh (30,3%) vµ terpinen-4-ol trung b×nh (18%), kiÓu 3 thµnh phÇn 1.8-cineole cao (64,1%) vµ terpinen-4-ol thÊp (1,7)% [10]. Nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n Nghi (2000) vÒ tinh dÇu trong l¸ Trµm trµ t¹i mét sè ®iÓm ë miÒn B¾c níc ta cho thÊy sau 3 n¨m hµm lîng tinh dÇu ®· kh¸ æn ®Þnh, tû lÖ terpinel-4-ol cã thÓ ®¹t 33-43%. Hµm lîng tinh dÇu cã thÓ ®¹t 1,75-2,20% vµ thay ®æi theo mïa, theo tuæi c©y vµ theo ®iÒu kiÖn sinh th¸i n¬i g©y trång [10]. KÕt qu¶ ph©n tÝch n¨m 2004 cho mÉu tinh dÇu chng cÊt tõ l¸ Trµm trµ kh¸c, trång t¹i ViÖt Nam, do ViÖn Ho¸ häc c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn tiÕn hµnh, l¹i thÊy tû lÖ terpinel-4-ol chØ ®¹t 11,9%, trong khi tû lÖ 1,8-cineole l¹i ®Õn 40,7% (Lª §×nh Kh¶, Nghiªm Quúnh Chi, 2004). Trµm trµ ®îc dïng chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt tinh dÇu cã tû lÖ terpinel 4-ol cao nhÊt vµ ®îc coi lµ loµi c©y thuéc nhãm bÝ mËt quèc gia cña Australia. 97% tinh dÇu th¬ng phÈm cña níc nµy ®îc s¶n xuÊt tõ c¸c khu trång Trµm trµ ë vïng ven biÓn New South Wales vµ Atherton cña Queensland. Trµm n¨m g©n (M. quinquenervia) lµ c©y gç cã kÝch thíc tõ nhá ®Õn trung b×nh, thêng cao 8m-12m, nhng kho¶ng biÕn ®éng lµ 4m-25m tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn sinh trëng cña ®Þa ph¬ng. Th©n th¼ng võa ®Õn cong, t¸n c©y nhá vµ tha hay rËm võa. Vá c©y dµy, cã mµu nh¹t vµ cã tõng líp nh giÊy dÝnh liÒn nhau hoÆc thµnh tõng m¶ng. Trªn nh÷ng th©n lín vá c©y thêng bÞ xï x×. L¸ cã mµu xanh sËm, cøng, hÑp ë hai ®Çu cña l¸. §©y lµ loµi c©y mäc nhanh trung b×nh, chÞu ®îc ch¸y rõng vµ ph¸t triÓn ë nh÷ng n¬i ®Êt nghÌo chÊt dinh dìng, bÞ ngËp níc liªn tôc hay gi¸n ®o¹n ë vïng cËn nhiÖt ®íi. Loµi nµy cã thÓ chÞu ®îc mÆn võa. HÇu hÕt nh÷ng loµi nµy ®îc sö dông ®Ó lµm cñi, cung cÊp gç lµm cõ, cäc, nã còng lµ nguån cung cÊp mËt ong vµ tinh dÇu tèt [15].
8 Trµm n¨m g©n cã ph©n bè tù nhiªn ë vïng duyªn h¶i miÒn §«ng Australia, Papua New Guinea vµ Irian Jaya ë Indonexia, còng nh ë New Caledonia. ë Australia vµ Papua New Guinea loµi nµy chØ xuÊt hiÖn ë nh÷ng vïng ®Êt thÊp cã ®é cao díi 100m nhng ë New Caledonia th× nã h×nh thµnh nh÷ng quÇn thô ë ®é cao 900-1000m, phÇn bè ë VÜ ®é 8-34o Nam, ®é cao thêng tËp trung ë nh÷ng n¬i gÇn mùc níc biÓn ®Õn 100m, giíi h¹n gÇn mùc níc biÓn ®Õn 1000m. NhiÖt ®é trung b×nh tèi cao cña th¸ng nãng nhÊt lµ 26oC ë phÝa Nam vµ 34oC ë phÝa B¾c. NhiÖt ®é trung b×nh tèi thÊp cña th¸ng l¹nh nhÊt lµ 4-20oC khu vùc duyªn h¶i cã vµi ngµy nhiÖt ®é lªn tíi trªn 38oC. Lîng ma trung b×nh hµng n¨m lµ 900-1250 mm/n¨m, song cã thÓ sèng ë n¬i cã lîng ma trung b×nh 400-650 mm/n¨m. ë Papua New Guinea Trµm n¨m g©n thêng xuÊt hiÖn trªn ®Êt sÐt phï sa giµu h÷u c¬, kh«ng ngËp triÒu duyªn h¶i kÐm tho¸t níc vµ nghÌo dinh dìng. Vµo mïa Èm nh÷ng ®ång b»ng nµy thêng bÞ ngËp lò s©u h¬n 1m, cßn ë New Caledonia thêng xuÊt hiÖn trªn nh÷ng ®åi dèc vµ c¸c mám nói ë vïng cao. Loµi trµm nµy ph¸t triÓn ë hÇu hÕt c¸c lo¹i ®Êt nhng Ýt khi xuÊt hiÖn trªn nh÷ng lo¹i ®Êt h×nh thµnh tõ ®¸ siªu baz¬ . Trong h¬n 30 loµi trµm ®îc nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm tinh dÇu cho thÊy Trµm n¨m g©n còng lµ mét trong sè nh÷ng loµi cã hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cao nhÊt. Trong khi Trµm cajuputi hµm lîng tinh dÇu trong l¸ t¬i dao ®éng trong kho¶ng 0,1-1,2%, thµnh phÇn 1.8-cineole chiÕm tõ 0,1% ®Õn 60% cßn terpinen-4-ol chØ tõ 0% ®Õn 5%, Trµm l¸ dµi (M. leucadendra) cã hµm lîng tinh dÇu trong l¸ t¬i dao ®éng tõ 0,1% ®Õn 4%, nhng thµnh phÇn 1,8-cineole chØ chiÕm tõ 10% ®Õn 45% th× Trµm n¨m g©n cã hµm lîng tinh dÇu trong l¸ cã thÓ ®¹t tõ 1,3% ®Õn 2,4%, thµnh phÇn 1,8-cineole dao ®éng tõ 0,2% ®Õn 65% (Brophy et al., 1996) [20]. Nghiªn cøu tinh dÇu trong l¸ Trµm n¨m g©n ë c¸c vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau ë Australia vµ Papua New Guinea ®· chØ ra sù biÕn ®æi réng trong thµnh phÇn ho¸
9 häc nhng chØ cã 2 nhãm chÝnh. Nhãm I gåm cã thµnh phÇn E-nerolidol (74- 95%) vµ linalool (14-30%) vµ cã ph©n bè tõ Sydney ë bang New South Wales ®Õn Marybourough ë Queesland. Nhãm II gåm cã thµnh phÇn 1,8-cineole (10- 75%), viridiflorol (13-66%), α-terponeol (0.5-14%) vµ β-caryophyllene (0.5- 28%). Nhãm nµy ®îc t×m thÊy ë kh¾p c¸c vïng ph©n bè cña loµi tõ Sydney ®Õn Papua New Guinea vµ New Caledonia. Ph©n tÝch còng chØ ra r»ng Trµm n¨m g©n xuÊt hiÖn ë vÜ ®é 25o Nam bao gåm c¶ nhãm I vµ nhãm II cã hµm lîng tinh dÇu trong l¸ cao (chiÕm1-3% khèi lîng l¸ t¬i). PhÝa B¾c cña vÜ ®é 25o Nam kh«ng xuÊt hiÖn nhãm I vµ hµm lîng tinh dÇu trong lµ thÊp (chØ chiÕm 0,1-0,2% khèi lîng l¸ t¬i) (Ireland et al., 2002) [24]. Trµm cajuputi (M. cajuputi) gåm cã 3 ph©n loµi lµ Melaleuca cajuputi subsp. cajuputi Power, ph©n bè ë Indonesia, Australia; Melaleuca cajuputi subsp. cumingiana Barlow, ph©n bè ë Myanma, Th¸i Lan, Malaysia, Indonesia vµ ViÖt Nam: vµ Melaleuca cajuputi subsp. platyphylla Barlow, ph©n bè nhiÒu ë Indonesia, Papua New Guinea, Australia (Brophy et al., 1996) [20]. Trµm cajuputi ph©n bè chñ yÕu trªn c¸c b·i cöa s«ng, c¸c b·i ven bê biÓn trong vïng nhiÖt ®íi nãng Èm, sinh trëng tèi thÝch ë nh÷ng khu vùc cã nhiÖt ®é tèi cao trung b×nh cña th¸ng nãng nhÊt lµ 31-33oC, kÓ c¶ c¸c khu vùc cã tíi 230 ngµy nãng trªn 32oC trong n¨m (trong ®ã cã mét sè Ýt ngµy mµ nhiÖt ®é vît qu¸ 38oC), vµ tèi thÊp trung b×nh cña th¸ng l¹nh nhÊt lµ 17-22oC, kh«ng chÞu ®îc b¨ng gi¸ (L· §×nh Mìi, 2003) [4]. Ngoµi ra, Trµm cajuputi thêng ë vïng khÝ hËu nãng Èm, cã lîng ma 1300- 1750mm/n¨m (thÊp nhÊt 600mm) kho¶ng vÜ ®é 12o-18o Nam vµ ë ®é cao 5-400m so víi mùc níc biÓn. C©y cã thÓ cao ®Õn 46m víi ®êng kÝnh 120cm nh ë phÝa B¾c Australia. ë ViÖt Nam, Trµm cajuputi ph©n bè kh¸ réng. Trµm cã mÆt tõ huyÖn Phæ Yªn (Th¸i Nguyªn), ven hå §¹i L¶i (VÜnh Phóc), suèt däc miÒn duyªn h¶i tõ B¾c tíi Nam, xa nhÊt lµ Phó Quèc. KÝch cì c©y trëng thµnh biÕn ®éng, chiÒu cao 0,8-1,2m ë miÒn B¾c ®Õn 22-25m ë §µ L¹t vµ B×nh Ch©u- Phíc Böu cña Bµ
10 RÞa- Vòng Tµu, ®êng kÝnh th©n c©y cã thÓ ®¹t 40-50cm (NguyÔn ViÖt Cêng vµ céng sù, 2004) [11]. 1.3. Kh¶o nghiÖm, chän gièng vµ nh©n gièng trµm 1.3.1 Trªn thÕ giíi Trªn 95% loµi trµm lµ ®Æc h÷u ë Australia. NhiÒu nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn sinh khÝ hËu trªn 600 ®Þa ®iÓm cã ph©n bè cña nhiÒu loµi trµm ®· ®îc tiÕn hµnh ë Australia, nh»m gióp më réng vïng kh¶o nghiÖm hoÆc vïng ®Þnh trång rõng trµm trªn nhiÒu níc [25]. Trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20 c¸c nghiªn cøu vÒ xuÊt xø trµm chñ yÕu tËp trung víi môc tiªu lÊy gç. T¹i Australia n¨m 1984-1987, trµm vµ mét sè loµi c©y kh¸c ®· ®îc kh¶o nghiÖm ë Wongi vµ Toolara, Queensland. Kh¶o nghiÖm nh»m ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng sö dông gç, cñi vµ vai trß sinh th¸i cña chóng trong céng ®ång. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy trong giai ®o¹n 2,5-3,5 n¨m sau khi trång Trµm l¸ dµi lµ loµi cã sinh trëng tèt nhÊt, tØ lÖ sèng cao, trong ®ã xuÊt xø Weipa (Qld) cã sinh trëng nhanh nhÊt. Loµi cã sinh trëng cao kÕ tiÕp lµ M. viridiflora. C¸c loµi cßn l¹i ®Òu cã sinh trëng kÐm h¬n Trµm l¸ dµi vµ M. viridiflora. Nh vËy, t¹i n¬i nguyªn s¶n (Qld, Australia) Trµm l¸ dµi lµ loµi cã sinh trëng nhanh h¬n c¸c loµi trµm kh¸c [29]. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø trµm ë mét sè níc ch©u Phi nh Kenya (1986- 1988). N¨m loµi trµm ®îc kh¶o nghiÖm ë vïng nhiÖt ®íi cã ®é cao trªn 40m vµ lîng ma b×nh qu©n n¨m 988 mm. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n vên ¬m c©y con søc sèng yÕu, n¶y mÇm rÊt kÐm, l¹i bÞ mèi tÊn c«ng, trµm sinh trëng kÐm, kh¶ n¨ng g©y trång thµnh rõng ë Kenya còng gÆp kh«ng Ýt h¹n chÕ v× mèi h¹i vµ m«i trêng kh« h¹n [26]. ë Zimbabwe n¨m 1986 ®· kh¶o nghiÖm mét sè loµi trµm vµ loµi c©y kh¸c trªn vïng ®Êt c¸t nghÌo dinh dìng, xãi mßn m¹nh, lîng ma thÊp (400mm/n¨m) t¹i c¸c vïng sinh th¸i ®Æc trng cña Zimbabwe, nh Kadoma. Sè liÖu ®o ®Õm ë giai ®o¹n 1,5 n¨m tuæi cho thÊy trµm lµ nhãm cã tØ lÖ sèng thÊp,
11 trong ®ã M. symphyocarpa (Weipa, Qld) lµ loµi cã tØ lÖ sèng cao nhÊt (57-92%). M. Stenostachya (Weipa, Qld) lµ loµi cã tØ lÖ sèng 52-65%, cßn Trµm l¸ dµi (M. leucadendra) (Weipa, Qld) cã tØ lÖ sèng kÐm lµ 36-57%. §iÒu nµy chøng tá trµm sinh trëng kÐm thuËn lîi ë Zimbabwe [23]. Bªn c¹nh nghiªn cøu kh¶o nghiÖm vµ chän gièng theo sinh trëng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chän gièng trµm theo híng lÊy tinh dÇu ®ang ®îc chó ý. ë mét sè níc trªn thÕ giíi viÖc trång Trµm trµ lµm nguyªn liÖu c«ng nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt tinh dÇu víi quy m« lín ®· ®îc thùc hiÖn nh ë Indonesia, Australia, Trung Quèc vµ c«ng t¸c c¶i thiÖn gièng còng ®îc chó träng ngay tõ ®Çu. C¸c nghiªn cøu thêng tËp trung vµo viÖc t×m ra nh÷ng xuÊt xø, dßng cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng tèt. Australia còng lµ níc cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¶i thiÖn gièng cho loµi c©y Trµm trµ. S¶n xuÊt tinh dÇu ®· cã lÞch sö h¬n 60 n¨m, tiªu chuÈn tinh dÇu Trµm trµ tõ n¨m 1990 ®· yªu cÇu cã tû lÖ terpinen-4-ol Ýt nhÊt 30% vµ 1,8-cineole díi 15%, ®ång thêi ®· cã s¸ch giíi thiÖu vÒ kü thuËt trång, ch¨m sãc c©y trång, thu ho¹ch l¸, chng cÊt tinh dÇu cho loµi c©y nµy (Colton, Mugtagh, 1990). Trong c¸c n¨m 1998-2003 ®· cã ch¬ng tr×nh c«ng nghÖ vÒ trµm trµ gåm c¸c nghiªn cøu vÒ thÞ trêng, c¶i thiÖn gièng, sinh th¸i vµ g©y trång, còng nh nghiªn cøu c¶i tiÕn c«ng nghÖ chÕ biÕn tinh dÇu. Australia ®· thùc hiÖn dù ¸n cho chän läc vµ c¶i thiÖn gièng Trµm trµ b¾t ®Çu tõ n¨m 1993. Sau giai ®o¹n 1 (1993-1996) th«ng qua viÖc chän läc xuÊt xø ®· gãp phÇn ®a s¶n lîng tinh dÇu Trµm trµ cña Australia t¨ng lªn 20%, hµm lîng 1,8-cineole chØ cßn 2-3% (®©y lµ phÈm cÊp tinh dÇu ®ang ®îc thÞ trêng a chuéng). Giai ®o¹n 2 cña dù ¸n ®îc tiÕp tôc 1996-2001. Tiªu chuÈn chän lùa gièng lµ cã sinh khèi l¸ lín, hµm lîng tinh dÇu trong l¸ cao, chÊt lîng tinh dÇu phï hîp víi yªu cÇu thÞ trêng (1,8-cineole nhá h¬n 4% vµ terpinen-4-ol lín h¬n 36%) vµ cã kh¶ n¨ng thÝch nghi réng víi ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau, cã søc ®Ò kh¸ng víi s©u bÖnh. Th¸ng 1/1994, 3 kh¶o nghiÖm hËu thÕ ®· ®îc x©y dùng t¹i
12 Wyrallah vµ Teven gåm 2 kh¶o nghiÖm chåi vµ mét vên gièng h÷u tÝnh thÕ hÖ 1, vËt liÖu nghiªn cøu lµ 199 l« h¹t Trµm trµ tõ nh÷ng c©y ®¬n lÎ ®îc chän läc tõ 26 xuÊt xø thuéc nhãm cã gi¸ trÞ th¬ng m¹i, tiªu biÓu cho 13 vïng l·nh thæ vµ 2 xuÊt xø trµm M. linariifolia (gåm18 gia ®×nh) cã trong kh¶o nghiÖm chåi. KÕt qu¶ 2 kh¶o nghiÖm t¹i Wyrallah (kh¶o nghiÖm chåi ®îc 19 th¸ng tuæi vµ vên gièng h÷u tÝnh thÕ hÖ 1 lµ 25 th¸ng tuæi) cho thÊy hµm lîng tinh dÇu trung b×nh cña Trµm trµ lµ 45,2 mg/g, thµnh phÇn 1,8-cineole lµ 4,3%, terpinen-4-ol lµ 35,6%. Trong ®ã 2 xuÊt xø vît tréi c¶ vÒ hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu lµ xuÊt xø Candole (hµm lîng trung b×nh c¶ ë 2 kh¶o nghiÖm lµ 51,1 mg/g, 1,8- cineole lµ 3,2%, terpinen-4-ol lµ 36,7%) vµ Devils (hµm lîng trung b×nh lµ 52,0 mg/g, 1,8-cineole lµ 2,2%, terpinen-4-ol lµ 36,3%). Cßn loµi M .linariifolia c¶ hµm lîng vµ chÊt lîng ®Òu thÊp h¬n. Nghiªn cøu sinh trëng cña Trµm trµ ë Wyllial vµ Teven cho thÊy tû lÖ sèng trung b×nh ë Teven lµ 74%,chiÒu cao trung b×nh lµ 163cm, ë Wyllial tû lÖ sèng lµ 85%, chiÒu cao trung b×nh lµ 188cm. Trung b×nh ë c¶ 2 kh¶o nghiÖm th× xuÊt xø ®¹t tû lÖ sèng cao nhÊt ®¹t 87% vµ xuÊt xø cã sinh trëng chiÒu cao lín nhÊt ®¹t 196cm. xuÊt xø Candole cã tû lÖ sèng lµ 80%, chiÒu cao trung b×nh lµ 176cm; xuÊt xø Devils tû lÖ sèng còng ®¹t 80%, chiÒu cao trung b×nh lµ 179cm. Tæng hîp c¸c chØ tiªu th× 2 xuÊt xø ®îc chän lµ xuÊt xø Candole vµ Devils. Nghiªn cøu trªn nh÷ng kh¶o nghiÖm nµy cßn cho thÊy Trµm trµ cã hÖ sè di truyÒn cho hµm lîng tinh dÇu lµ 0,51-0,93%, 1,8-cineole lµ 0,37-0,43, % terpinen-4-ol 0,81. HÖ sè di truyÒn cho träng lîng kh« lµ 0,25. HÖ sè t¬ng quan gi÷a hµm lîng tinh dÇu víi thµnh phÇn 1,8- cineole lµ 0,15, víi terpinen-4-ol lµ -0,14 vµ hÖ sè t¬ng quan gi÷a thµnh phÇn 1,8-cineole vµ terpinen-4-ol lµ -0,66 (Doran el al., 2002) [21]. Kh¶o nghiÖm tinh dÇu Trµm cajuputi ®îc x©y dùng th¸ng 3/1998 t¹i Paliyan (Indonesia ) gÇn Yogyakarta trªn nÒn ®Êt nhiÖt ®íi ®á vµ vµng nhiÒu mïn. Kh¶o nghiÖm bao gåm 20 l« h¹t lÊy tõ c¸c quÇn thÓ tù nhiªn trong ®ã cã 4 l« h¹t tõ Australia. Trong ®ã 18 l« h¹t ®îc lÊy tõ 18 c©y mÑ tiªu biÓu kh¸c nhau. §©y lµ nh÷ng gia ®×nh cã ®Æc ®iÓm tinh dÇu tèt h¬n so víi gi¸ trÞ trung