Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu cấu trúc rừng tự nhiên thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Nghiên cứu cấu trúc rừng tự nhiên thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, tỉnh Nghệ An" nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp nhằm quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên rừng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, tỉnh Nghệ An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu cấu trúc rừng tự nhiên thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, tỉnh Nghệ An

1 ®Æt vÊn ®Ò Rõng lµ yÕu tè m«i sinh kh«ng thay thÕ ®îc, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chøc n¨ng phßng hé, duy tr× c©n b»ng sinh th¸i, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån nguån gen, cung cÊp l©m s¶n, thùc phÈm vµ dîc phÈm... ®¸p øng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngêi. Tuy nhiªn, diÖn tÝch rõng ThÕ giíi nãi chung vµ ViÖt nam nãi riªng ®· gi¶m ®¸ng kÓ, nguyªn nh©n chÝnh lµ do con ngêi ®èt rõng lµm n¬ng rÉy, khai th¸c qu¸ møc l¹m vµo vèn rõng. NÕu n¨m 1945 diÖn tÝch rõng cña c¶ níc lµ 14.3 triÖu ha, ®é che phñ chiÕm 43% th× n¨m 1993 diÖn tÝch rõng chØ cßn 9.3 triÖu ha, ®é che phñ 28%; n¨m 2005 diÖn tÝch rõng 12.6 triÖu ha, ®é che phñ 37% [18]. DiÖn tÝch rõng nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã t¨ng lªn nhng chñ yÕu lµ rõng trång thuÇn loµi hoÆc cÊu tróc tæ thµnh ®¬n gi¶n, Ýt loµi c©y quý hiÕm, tÝnh æn ®Þnh vµ b¶o vÖ m«i trêng thÊp vµ vÉn cha ®¶m b¶o ®îc ®é an toµn sinh th¸i (®é che phñ 43%). N¹n mÊt rõng diÔn ra liªn tôc trong nhiÒu thËp kû qua ®· lµm cho nhiÒu khu rõng lín bÞ chia c¾t thµnh tõng m¶ng rõng nhá hoÆc bÞ khai th¸c qu¸ møc lµm cÊu tróc rõng biÕn ®æi theo chiÒu híng xÊu. ViÖc mÊt rõng kh«ng chØ lµm cho diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi nói träc t¨ng lªn, lµm suy gi¶m tÝnh ®a d¹ng sinh häc, mét sè loµi thùc vËt, ®éng vËt cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng mµ cßn ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn cuéc sèng cña ngêi d©n trªn mäi miÒn ®Êt níc nh : ThiÕu níc s¶n xuÊt, khÝ hËu biÕn ®æi, h¹n h¸n, lò lôt thêng xuyªn x¶y ra. Tríc t×nh h×nh ®ã §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét sè chñ tr¬ng , chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng v× lîi Ých cña céng ®ång. Ngµy 03 th¸ng 12 n¨m 2004, t¹i kú häp thø 6, Quèc héi níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam kho¸ XI ®· th«ng qua LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng; Ngµy 17/9/2003 Thñ tíng chÝnh phñ ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 192/2003/Q§-TTg vÒ viÖc phª duyÖt chiÕn lîc hÖ thèng qu¶n lý Khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt nam ®Õn n¨m 2010, víi môc tiªu b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ b¶o tån nguån gen cña c¸c loµi ®éng vËt, thùc vËt quý hiÕm tríc nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµm thÕ nµo ®Ó qu¶n lý ®îc c¸c khu b¶o tån
2 thiªn nhiªn mét c¸ch tèt nhÊt. §Ó cã thÓ cã biÖn ph¸p kinh doanh, qu¶n lý, b¶o vÖ vµ t¸c ®éng cho rõng ph¸t triÓn theo híng cã lîi th× ®ßi hái tríc hÕt ph¶i cã sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ cÊu tróc, chøc n¨ng, søc s¶n xuÊt, ®éng th¸i vµ ®é æn ®Þnh sinh th¸i cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng tù nhiªn. ViÖc ®Þnh lîng c¸c quy luËt cÊu tróc rõng ®Ó tõ ®ã x©y dùng cÊu tróc æn ®Þnh, tiÕp cËn víi cÊu tróc tèi u vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp cho mét sè kiÓu rõng, ë tõng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt cña thùc tiÔn. Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï huèng thuéc tØnh NghÖ an, ®îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè194 Q§/CT ngµy 9/8/1986 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng (nay lµ ChÝnh phñ). Tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 40127.7ha; cã nhiÖm vô: B¶o vÖ nghiªm ngÆt vïng lâi khu b¶o tån, phôc håi vµ ph¸t triÓn rõng, nghiªn cøu khoa häc vÒ b¶o tån vµ ®a d¹ng sinh häc, tham gia ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng ®Öm ®Ó gi¶m ¸p lùc khai th¸c tµi nguyªn rõng vïng lâi. Nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña tµi nguyªn thùc vËt rõng ®Ó cã c¬ së khoa häc x©y dùng c¸c ch¬ng tr×nh vµ qu¶n lý, b¶o vÖ, ph¸t triÓn bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, chóng t«i ®Ò xuÊt thùc hiÖn ®Ò tµi “ Nghiªn cøu cÊu tróc rõng tù nhiªn thuéc khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï Huèng, tØnh NghÖ an ”. KÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ lµ c¬ së ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng t¹i Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï Huèng, tØnh nghÖ an.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1 LÞch sö nghiªn cøu Trªn thÕ giíi còng nh ë ViÖt nam, tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, c¸c nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu c¸c quy luËt cÊu tróc lµm c¬ së ®Ò xuÊt biÖn ph¸p t¸c ®éng nh»m n©ng cao mäi chøc n¨ng cña rõng. Nh÷ng nghiªn cøu tõ ®Þnh tÝnh dÇn chuyÓn sang ®Þnh lîng víi sù øng dông to¸n häc thèng kª vµ tin häc ®· më ra híng ph¸t triÓn míi trong nghiªn cøu l©m sinh häc hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn hÖ sinh th¸i rõng ma lµ ®èi tîng rÊt ®a d¹ng, phong phó vµ phøc t¹p; ®Æc biÖt rõng ma Èm nhiÖt ®íi ë ViÖt nam. 1.1.1 Trªn thÕ giíi 1.1.1.1 C¬ së sinh th¸i häc CÊu tróc rõng lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ quy luËt s¾p xÕp tæ hîp c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o nªn quÇn x· thùc vËt rõng theo kh«ng gian vµ thêi gian (Phïng Ngäc Lan, 1986). Trªn quan ®iÓm sinh th¸i, cÊu tróc rõng chÝnh lµ h×nh thøc bªn ngoµi ph¶n ¸nh néi dung bªn trong cña hÖ sinh th¸i. NhiÒu nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò sinh th¸i cña cÊu tróc rõng, tiªu biÓu lµ Baur G.N (1964) [1] vµ Odum E.P (1971) [20]. C¸c t¸c gi¶ nµy ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò sinh th¸i nãi chung vµ sinh th¸i cho kinh doanh rõng ma nãi riªng. Qua ®ã lµm s¸ng tá kh¸i niÖm vÒ hÖ sinh th¸i rõng, ®©y lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu c¸c nh©n tè cÊu tróc rõng trªn quan ®iÓm sinh th¸i häc. 1.1.1.2 Nghiªn cøu cÊu tróc rõng - VÒ h×nh th¸i cña cÊu tróc rõng ma Richards P.W (1952) [24] ®· ph©n biÖt tæ thµnh thùc vËt rõng ma thµnh hai lo¹i, ®ã lµ rõng ma cã tæ thµnh loµi c©y rÊt phøc t¹p vµ rõng ma ®¬n u cã tæ thµnh loµi c©y ®¬n gi¶n, trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt th× rõng ma ®¬n u chØ bao gåm mét vµi loµi c©y.
4 Richards P.W (1952) [24], Catinot.R (1965) [2], Plaudy J [21] ®· biÓu diÔn h×nh th¸i cÊu tróc rõng b»ng nh÷ng phÉu diÖn ®å ngang vµ ®øng. - Nghiªn cøu ®Þnh lîng cÊu tróc rõng + VÒ cÊu tróc tÇng thø Nghiªn cøu cÊu tróc rõng tù nhiªn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, cã t¸c gi¶ cho r»ng, ë kiÓu rõng nµy chØ cã mét tÇng c©y gç mµ th«i. Ngîc l¹i, nhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng rõng l¸ réng thêng xanh cã tõ 3-5 tÇng c©y gç. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ khi nghiªn cøu tÇng thø rõng tù nhiªn ®Òu nh¾c ®Õn sù ph©n tÇng nhng míi dõng l¹i ë nh÷ng nhËn xÐt hoÆc ®a ra nh÷ng kÕt luËn cßn mang tÝnh ®Þnh tÝnh. + VÒ ph©n bè sè c©y theo cì ®êng kÝnh Ph©n bè sè c©y theo cì ®êng kÝnh lµ quy luËt kÕt cÊu c¬ b¶n cña l©m phÇn vµ ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m. Meyer (1934) ®· m« t¶ ph©n bè N-D1.3 b»ng ph¬ng tr×nh to¸n häc cã d¹ng ®êng cong gi¶m liªn tôc vµ ®îc gäi lµ hµm Meyer. TiÕp ®ã, nhiÒu t¸c gi¶ dïng ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch ®Ó t×m ph¬ng tr×nh ®êng cong ph©n bè. Prodan . M vµ Patatscase (1964), Bill vµ Kem K.A (1964) tiÕp cËn ph©n bè b»ng ph¬ng tr×nh logarit chÝnh th¸i; Balley (1973) [31] sö dông hµm Weibull, Schiffel biÓu thÞ ®êng cong céng dån phÇn tr¨m sè c©y b»ng ®a thøc bËc ba. Diatchenko Z.N sö dông ph©n bè Gamma biÓu thÞ ph©n bè sè c©y theo ®êng kÝnh l©m phÇn Th«ng «n ®íi. §Æc biÖt ®Ó t¨ng tÝnh mÒm dÎo mét sè t¸c gi¶ dïng c¸c hµm kh¸c, nh Loetsch (1973) dïng hµm Beta ®Ó n¾n c¸c ph©n bè thùc nghiÖm. Tuú theo ®èi tîng nghiªn cøu, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu mµ c¸c t¸c gi¶ kh¸c dïng hµm Hyperbol, Poison, Charlier, hµm mò… + VÒ ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao PhÇn lín c¸c t¸c gi¶ khi nghiªn cøu cÊu tróc l©m phÇn theo chiÒu th¼ng ®øng ®· dùa vµo ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao. Ph¬ng ph¸p kinh ®iÓn nghiªn cøu cÊu tróc rõng tù nhiªn lµ vÏ c¸c phÉu diÖn ®å ®øng víi c¸c kÝch thíc kh¸c nhau. C¸c phÉu ®å ®· mang l¹i h×nh ¶nh kh¸i qu¸t vÒ cÊu tróc tÇng
5 t¸n, ph©n bè sè c©y theo chiÒu th¼ng ®øng, tõ ®ã rót ra c¸c nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt øng dông thùc tÕ. 1.1.1.3 Quy luËt t¬ng quan gi÷a chiÒu cao vµ ®êng kÝnh §êng cong biÓu thÞ quan hÖ gi÷a H vµ D cã thÓ thay ®æi d¹ng vµ lu«n dÞch chuyÓn vÒ phÝa trªn khi tuæi l©m phÇn t¨ng lªn.Tiurin D.V (1972) ®· ph¸t hiÖn hiÖn tîng nµy khi «ng x¸c lËp ®êng cong chiÒu cao cho c¸c cÊp tuæi kh¸c nhau. Prodan (1965) vµ Dittmar .O cho r»ng ®é dèc ®êng cong chiÒu cao cã chiÒu híng gi¶m dÇn khi tuæi t¨ng lªn. Curtis R.O (1967) ®· m« pháng quan hÖ gi÷a chiÒu cao (H) víi ®êng kÝnh (D) vµ tuæi (A) theo d¹ng ph¬ng tr×nh: 1 1 1 Logh  d  b1 .  b2 .  b3 . d A d .A Petterson.H ®Ò xuÊt ph¬ng tr×nh t¬ng quan: 1 b a 3 h  1 .3 d Krauter.G (1958) vµ Tiourin.A.V (1932) nghiªn cøu mèi t¬ng quan H- D1.3 dùa trªn c¬ së cÊp ®Êt vµ cÊp tuæi. KÕt qu¶ cho thÊy, khi d·y ph©n ho¸ thµnh c¸c cÊp chiÒu cao, th× mèi quan hÖ nµy kh«ng cÇn xÐt ®Õn cÊp ®Êt hay cÊp tuæi, còng nh kh«ng cÇn xÐt ®Õn t¸c ®éng cña hoµn c¶nh vµ tuæi, v× nh÷ng nh©n tè nµy ®· ®îc ph¶n ¸nh trong kÝch thíc cña c©y. TiÕp theo, nhiÒu t¸c gi¶ dïng ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch to¸n häc nh Maslund.M (1929), Assmann. E (1936), Prodan. M (1944), Meyer. H.A (1952)…®· ®Ò nghÞ sö dông c¸c d¹ng ph¬ng tr×nh díi ®©y ®Ó m« t¶ quan hÖ H-D: h  a  b1 .d  b2 .d 2 h  a  b1 .d  b2 .d 2  b3 .d 3 d2 h  1.3  a  b.d 2 h  a  b. log d
6 h  a  b1 .d  b2 . log d h  k .d b  b    d h  1.3  a.e Kennel. R (1971) [33] cho r»ng, tríc hÕt cÇn t×m ph¬ng tr×nh thÝch hîp m« t¶ quan hÖ H-D, sau ®ã míi x¸c lËp c¸c mèi quan hÖ ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tham sè. Nh vËy, ®Ó biÓu thÞ t¬ng quan H-D cã thÓ sö dông nhiÒu d¹ng ph¬ng tr×nh, mçi d¹ng ph¬ng tr×nh thÝch hîp cho mét sè ®èi tîng rõng cô thÓ nµo ®ã. Nhng nh×n chung ph¬ng tr×nh Parabol vµ ph¬ng tr×nh logarit ®îc sö dông nhiÒu h¬n c¶. 1.1.1.4 Nghiªn cøu t¸i sinh rõng T¸i sinh rõng theo nghÜa réng lµ sù t¸i sinh cña mét hÖ sinh th¸i; theo nghÜa hÑp lµ qu¸ tr×nh phôc håi l¹i thµnh phÇn c¬ b¶n cña rõng, chñ yÕu lµ tÇng c©y gç. Trªn thÕ giíi, t¸i sinh rõng ®· ®îc nghiªn cøu tõ hµng tr¨m n¨m tríc ®©y, nhng ®èi víi rõng ma nhiÖt ®íi th× vÊn ®Ò nµy chØ míi ®îc tiÕn hµnh tõ nh÷ng thËp niªn 30 cña thÕ kØ XX. Nh×n chung c¸c nhµ nghiªn cøu l©m häc ®Òu cã quan ®iÓm thèng nhÊt: HiÖu qu¶ t¸i sinh rõng ®îc x¸c ®Þnh bëi mËt ®é, tæ thµnh loµi c©y, cÊu tróc tuæi, chÊt lîng c©y con, ®Æc ®iÓm ph©n bè vµ ®é dµi cña thêi kú t¸i sinh. Theo Mangenot (1956), trong nhãm yÕu tè khÝ hËu thuû v¨n ë vïng nhiÖt ®íi yÕu tè nhiÖt ®é chØ cã ¶nh hëng khèng chÕ th¶m thùc vËt ë nh÷ng vïng cao, cßn yÕu tè ¸nh s¸ng ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng cña líp c©y díi t¸n rõng vµ sù t¸i sinh cña quÇn thÓ. Mét ®Æc ®iÓm t¸i sinh phæ biÕn dÔ thÊy ë rõng ma nhiÖt ®íi lµ t¸i sinh ph©n t¸n liªn tôc cña loµi c©y chÞu bãng vµ t¸i sinh vÖt cña loµi c©y a s¸ng (Van Stennit, 1956).
7 Nghiªn cøu t¸i sinh tù nhiªn ë vïng nhiÖt ®íi ch©u Phi, A.¤brªvin (1938) nhËn thÊy, c©y con cña c¸c loµi u thÕ trong rõng ma cã thÓ hiÕm hoÆc v¾ng h¼n vµ «ng ®· ®i ®Õn lý luËn bøc kh¶m t¸i sinh. P.W Richard [24] tæng kÕt qu¸ tr×nh nghiªn cøu t¸i sinh cho thÊy, c©y t¸i sinh cã d¹ng ph©n bè côm, mét sè cã d¹ng ph©n bè Poisson. §ánh giá tái sinh tự nhiên trong rừng nhiệt đới M.Loeschau (1977) 17] đã đưa ra một số đề nghị áp dụng phương pháp điều tra ngẫu nhiên, trừ trường hợp đặc biệt có thể dựa vào những nhận xét tổng quát về mật độ tái sinh như nơi có lượng cây tái sinh rất lớn. Từ những tính toán về sai số cũng như về mặt tổ chức thực hiện thì các ô được chọn là những ô hình vuông có diện tích là 25m2 dễ dàng xác lập bằng gậy tre. Các ô đo đếm được xác lập theo từng nhóm, mỗi nhóm gồm 4 ô bố trí liên tiếp theo kiểu phân bố hệ thống không đồng đều. Tãm l¹i, kÕt qu¶ nghiªn cøu t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt rõng trªn thÕ giíi ®· cung cÊp th«ng tin vÒ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu, quy luËt t¸i sinh tù nhiªn ë mét sè vïng. MÆc dï vËy, th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p, ®êi sèng cña nã g¾n liÒn víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cña tõng vïng. V× thÕ, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu t¸i sinh tù nhiªn cña hÖ sinh th¸i rõng ë c¸c vïng ®Þa lý kh¸c nhau lµm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn cã hiÖu qu¶. 1.1.2 ë ViÖt Nam 1.1.2.1 Nghiªn cøu cÊu tróc rõng Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng ë níc ta ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m, v× ®©y lµ c¬ së cho qu¶n lý rõng vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p l©m sinh hîp lý. - Nghiªn cøu cÊu tróc vµ x©y dùng m« h×nh cÊu tróc mÉu Nghiªn cøu cÊu tróc rõng, ®Þnh lîng c¸c nh©n tè cÊu tróc vµ x©y dùng c¸c m« h×nh mÉu chuÈn phôc vô khai th¸c, nu«i dìng rõng lµ môc tiªu quan träng, nh»m t×m ra ph¬ng híng vµ ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ rõng (NguyÔn V¨n Tr¬ng 1983) [29]
8 NguyÔn Ngäc Lung (1985) [16] cho r»ng: Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt, sau khi ph©n chia rõng ra c¸c lo¹i, mçi lo¹i thuÇn nhÊt vÒ mét sè ®Æc ®iÓm nµo ®ã nh tæ thµnh, tÇng thø, ph©n bè sè c©y theo ®êng kÝnh, cã thÓ chän ®îc mét lo¹i trong c¸c l« tèt nhÊt, cã tr÷ lîng cao, sinh trëng tèt, tæ thµnh hîp lý nhÊt, cã ®ñ thÕ hÖ c©y gç cho s¶n lîng æn ®Þnh, ta coi lµ mÉu chuÈn tù nhiªn vµ ®©y chÝnh lµ c¸i mµ con ngêi cÇn híng tíi trong qu¸ tr×nh kinh doanh rõng. Phïng Ngäc Lan (1986) [14] còng ®· nªu: M« h×nh cÊu tróc mÉu lµ m« h×nh cã kh¶ n¨ng tËn dông tèi ®a tiÒm n¨ng cña ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, cã sù phèi hîp hµi hoµ gi÷a c¸c nh©n tè cÊu tróc ®Ó t¹o ra mét quÇn thÓ rõng cã s¶n lîng, tÝnh æn ®Þnh vµ chøc n¨ng phßng hé cao nhÊt, nh»m ®¸p øng môc tiªu kinh doanh nhÊt ®Þnh. Vò §×nh Ph¬ng (1987) [22] cho r»ng: cÇn ph¶i t×m trong tù nhiªn nh÷ng cÊu tróc mÉu cã n¨ng suÊt cao, ®¸p øng môc tiªu kinh tÕ trong tõng khu vùc. Trong lÜnh vùc nµy c¸c t¸c gi¶ ®Òu x©y dùng c¸c cÊu tróc mÉu tõ nghiªn cøu c¬ së, c¸c quy luËt kÕt cÊu, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p t¸c ®éng vµo rõng. C¸c mÉu nµy ®Òu ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c mÉu tù nhiªn ®· chän läc vµ ®îc coi lµ æn ®Þnh, cã n¨ng suÊt cao nhÊt th«ng qua sè liÖu quan s¸t. - Nghiªn cøu ®Þnh lîng cÊu tróc rõng §ång Sü HiÒn (1974) [7] dïng hµm Meyer vµ hä ®êng cong Pearson ®Ó n¾n ph©n bè thùc nghiÖm sè c©y theo ®êng kÝnh cho rõng tù nhiªn ViÖt Nam. Ph¹m Ngäc Giao (1989), Vò Nh©m (1998), TrÇn V¨n Con (1991) [4], Lª S¸u (1996) [25] ®· dïng hµm Weibull ®Ó m« pháng ph©n bè N/D1.3. Nghiªn cøu ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao N/H c¸c t¸c gi¶ B¶o Huy (1993) [11], §µo C«ng Khanh (1996) [12], Lª s¸u (1996) [25], TrÇn CÈm Tó (1996) [26] ®Òu ®i ®Õn nhËn xÐt chung lµ: Ph©n bè N/H cã d¹ng mét ®Ønh, nhiÒu ®Ønh phô h×nh r¨ng ca vµ m« t¶ thÝch hîp b»ng hµm Weibull.
9 Th¸i V¨n Trõng (1978) [28] khi nghiªn cøu kiÓu rõng kÝn thêng xanh ma Èm nhiÖt ®íi níc ta, ®· ®a ra m« h×nh cÊu tróc tÇng: tÇng vît t¸n, tÇng u thÕ sinh th¸i, tÇng díi t¸n, tÇng c©y bôi vµ tÇng cá quyÕt. Nh×n chung trong vµi thËp kû gÇn ®©y, nghiªn cøu cÊu tróc ®Þnh lîng ®· ®îc nhiÒu nhµ L©m sinh häc trong níc quan t©m ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, nhng ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ x©y dùng c¬ së khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh doanh vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶. - T¬ng quan gi÷a chiÒu cao víi ®êng kÝnh §Ó m« t¶ quan hÖ H-D rõng tù nhiªn §ång Sü HiÒn (1974) [7] ®· sö dông ph¬ng tr×nh Logarit hai chiÒu hoÆc hµm mò, Vò §×nh Ph¬ng (1975) dïng ph¬ng tr×nh Parabol bËc 2 vµ theo «ng kh«ng cÇn ph©n biÖt cÊp ®Êt vµ tuæi. Vò Nh©m (1988) [19], Ph¹m Ngäc Giao (1995) [6] dïng ph¬ng tr×nh Logarit mét chiÒu cho c¸c l©m phÇn Th«ng ®u«i ngùa. B¶o Huy (1993) [11], §µo C«ng Khanh (1996) [12] ®· sö dông ph¬ng tr×nh l«garit hai chiÒu ®Ó m« t¶ mèi quan hÖ H-D cho rõng u thÕ B»ng l¨ng ë §¾c L¾c vµ rõng tù nhiªn hçn loµi ë Hµ TÜnh. 1.1.2.2 Nghiªn cøu t¸i sinh rõng Rõng tù nhiªn ë níc ta thêng bÞ t¸c ®éng kh«ng theo quy t¾c, quy luËt t¸i sinh còng bÞ x¸o trén. Do vËy viÖc nghiªn cøu t¸i sinh rõng tù nhiªn níc ta ®îc coi lµ vÊn ®Ò quan träng nhng còng rÊt phøc t¹p. N¨m 1962 - 1967 ViÖn ®iÒu tra quy hoach rõng ®· ®iÒu tra t¸i sinh tù nhiªn trªn c¬ së ¤TC diÖn tÝch 2000 m2, diÖn tÝch ®o ®Õm t¸i sinh 100 - 125 m2 kÕt hîp ®iÒu tra theo tuyÕn. Th¸i V¨n Trõng (1987) [28] cho r»ng : ¸nh s¸ng lµ nh©n tè sinh th¸i khèng chÕ vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn ë c¶ rõng nguyªn sinh vµ rõng thø sinh. Vò TiÕn Hinh (1991) [8] nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh rõng tù nhiªn ë H÷u Lòng - L¹ng S¬n vµ vïng Ba ChÏ - Qu¶ng Ninh ®· nhËn xÐt: HÖ sè tæ thµnh tÝnh theo phÇn tr¨m sè c©y cña tÇng t¸i sinh vµ tÇng c©y cao cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §a phÇn c¸c loµi cã hÖ sè tæ thµnh tÇng c©y cao chiÕm tû träng lín th× hÖ sè tæ thµnh tÇng t¸i sinh còng lín.
10 §inh Quang DiÖp (1993) [5] khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn díi t¸n rõng Khép t¹i Easoup - §¨k L¨k ®· kÕt luËn: ®é tµn che cña rõng, th¶m môc, ®é dµy ®Æc cña th¶m t¬i, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, löa rõng lµ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn sè lîng vµ chÊt lîng c©y con t¸i sinh díi t¸n rõng. VÒ quy luËt ph©n bè c©y trªn mÆt ®Êt, t¸c gi¶ nhËn ®Þnh, khi t¨ng diÖn tÝch lªn th× líp c©y t¸i sinh cã ph©n bè theo côm. Trần Xuân Thiệp (1996) cho thấy: ở vùng Tây Bắc, dù vùng thấp hay vùng cao tái sinh tự nhiên khá tốt. Diễn thế ở nhiều vùng xuất hiện nhóm cây ưa sáng chịu hạn hoặc rụng lá. Vùng trung tâm tác giả cho biết sự nghèo kiệt nhanh chóng của rừng đưa đến số lượng và chất lượng tái sinh tự nhiên thấp. Vùng Đông Bắc khả năng tái sinh tự nhiên tốt. 1.1.2.3 Nghiªn cøu ph©n lo¹i rõng ViÖn ®iÒu tra quy ho¹ch rõng ®· dùa trªn hÖ thèng ph©n lo¹i rõng cña Loeschau, c¶i tiÕn cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm rõng tù nhiªn níc ta vµ cho ®Õn nay vÉn ¸p dông hÖ thèng nµy. Th¸i V¨n Trõng (1978) [28] trªn quan ®iÓm sinh th¸i ®· chia rõng ViÖt Nam thanh 14 kiÓu th¶m thùc vËt . §©y lµ c«ng tr×nh tæng qu¸t, ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ quy luËt sinh th¸i. ¤ng ®Ò xuÊt dïng kiÓu th¶m thùc vËt lµm ®¬n vÞ ph©n lo¹i c¬ b¶n vµ lÊy h×nh th¸i, cÊu tróc quÇn thÓ lµm tiªu chuÈn ph©n lo¹i. §µo C«ng Khanh (1996) [12] ®· c¨n cø vµo tæ thµnh c¸c loµi c©y môc ®Ých ®Ó ph©n lo¹i rõng phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p l©m sinh. 1.2 Th¶o luËn TÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ rõng tù nhiªn trªn thÕ giíi vµ trong níc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, ®Òu cã gi¸ trÞ lý luËn vµ thùc tiÔn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vµ ®Òu nh»m phôc vô cho kinh doanh, lîi dông rõng hiÖu qu¶ vµ l©u bÒn. Trªn ®©y míi chØ nªu mét sè nghiªn cøu vÒ ph©n chia tr¹ng th¸i rõng, cÊu tróc rõng, c¸c mèi quan hÖ t¬ng quan cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi. Xu híng nghiªn cøu còng ngµy cµng chuyÓn dÇn tõ ®Þnh tÝnh sang ®Þnh lîng, thiªn vÒ lý thuyÕt sang øng dông thùc tÕ. Còng chÝnh tõ viÖc ®Ò cao øng dông thùc tiÔn mµ nh÷ng nghiªn cøu ®ã ®· ®Ò cËp ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh phong
11 phó nh cÊu tróc tæ thµnh, cÊu tróc theo ®êng kÝnh th©n c©y, cÊu tróc theo chiÒu th¼ng ®øng, cÊu tróc theo chiÒu n»m ngang. §èi tîng nghiªn cøu lµ c¸c l©m phÇn Ýt bÞ t¸c ®éng th× viÖc ®Þnh lîng hãa b»ng c¸c hµm to¸n häc t¬ng ®èi thuËn tiÖn, víi kiÓu rõng thø sinh ®· bÞ t¸c ®éng m¹nh hoÆc míi phôc håi c¸c quy luËt dÔ bÞ thay ®æi hoÆc cha æn ®Þnh vµ kÕt qu¶ cßn kh¸c biÖt nhau gi÷a c¸c t¸c gi¶ lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Trong trêng hîp nµy cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu tróc cho mçi ®¬n vÞ cô thÓ míi t¹o kh¶ n¨ng øng dông trong thùc tiÔn. PhÇn lín c¸c t¸c gi¶ ®· chó ý ®Õn viÖc lùa chän m« h×nh lý thuyÕt thÝch hîp ®Ó m« t¶ c¸c ®Æc ®iÓm cña cÊu tróc rõng nh ®· nªu ë trªn. Trong ®ã cÊu tróc N/D1.3 ®îc quan t©m hµng ®Çu vµ sau ®ã ®Õn cÊu tróc N/Hvn. Tõ m« h×nh lý thuyÕt thÝch hîp, c¸c t¸c gi¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®· x©y dùng m« h×nh cÊu tróc mÉu lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt biÖn ph¸p l©m sinh phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn vµ môc tiªu kinh doanh cô thÓ. CÊu tróc N/Hvn lµ mét trong nh÷ng c¬ së x¸c ®Þnh tÇng tÝch tô t¸n, tõ ®ã cã biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt hîp lý. MÆc dï ®èi tîng nghiªn cøu rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, nhng nh÷ng c«ng tr×nh ®Ò cËp ë trªn lµ nh÷ng ®Þnh híng quan träng cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Qua ®ã, t¸c gi¶ mong muèn cã phÇn ®ãng gãp cña m×nh vÒ mÆt c¬ së lý luËn còng nh thùc tiÔn ®Ó ®Ò xuÊt biÖn ph¸p qu¶n lý rõng nãi chung vµ rõng ë Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï Huèng, tØnh NghÖ An nãi riªng.
12 Ch¬ng 2 ®èi tîng vµ ®Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu 2.1 §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 2.1.1 §èi tîng nghiªn cøu §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nh÷ng tr¹ng th¸i: Rõng non phôc håi (IIA, IIB), rõng nghÌo (IIIA1) vµ rõng trung b×nh (IIIA2) t¹i khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt thuéc Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï Huèng, tØnh NghÖ An. 2.1.2 §Þa ®iÓm nghiªn cøu §Ò tµi triÓn khai trong ph¹m vi Ph©n Khu b¶o tån nguyªn vÑn cña khu b¶o tån trªn hai x· Ch©u Hoµn vµ Diªn L·m, huyÖn Quú Ch©u, tØnh NghÖ An, t¹i c¸c tiÓu khu 224, 232, 238 vµ 240. 2.1.3 Giíi h¹n vÊn ®Ò nghiªn cøu CÊu tróc rõng nãi chung, cÊu tróc rõng tù nhiªn nãi riªng v« cïng phong phó vµ ®a d¹ng. Trong thêi gian vµ ®iÒu kiÖn cho phÐp, ®Ò tµi chØ ®i s©u nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc th«ng qua mét sè quy luËt c¬ b¶n cña tÇng c©y cao vµ tÇng c©y t¸i sinh lµm c¬ së ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng t¹i khu b¶o tån. 2.2 §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu 2.2.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn 2.2. 1.1 VÞ trÝ hµnh chÝnh - Khu BTTN Pï Huèng n»m trong to¹ ®é ®Þa lý: Tõ 19015' ®Õn 19029' vÜ ®é b¾c. Tõ 104013' ®Õn 105016' kinh ®é ®«ng. - Khu BTTN Pï Huèng n»m trong vïng gi¸p ranh cña 5 huyÖn:
13 PhÝa B¾c gi¸p huyÖn QuÕ Phong, Quú Ch©u. PhÝa §«ng gi¸p huyÖn Quú Hîp. Phia T©y gi¸p huyÖn T¬ng D¬ng. PhÝa Nam gi¸p huyÖn Con Cu«ng. - Vïng lâi cña Khu BTTN Pï Huèng cã diÖn tÝch 40.127,7 ha; Thuéc ®Þa bµn hµnh chÝnh cña 5 huyÖn; thuéc 7 x· miÒn T©y - T©y B¾c tØnh NghÖ An. + HuyÖn QuÕ Phong cã diÖn tÝch 4.405,2 ha; Thuéc x· Quang Phong (Gåm 4 tiÓu khu: 147, 148, 149, vµ 150). + HuyÖn Quú Ch©u cã diÖn tÝch 11.696,0 ha; Thuéc 2 x·: Ch©u Hoµn vµ Diªn L·m (Gåm 10 tiÓu khu: 224, 227, 228, 232, 230, 235, 236, 238, 239 vµ 240). + HuyÖn Quú Hîp cã diÖn tÝch 1.851,2 ha; Thuéc 2 x·: Ch©u Cêng vµ Nam S¬n (Gåm 2 tiÓu khu: 288A vµ 299A). + HuyÖn Con Cu«ng cã diÖn tÝch 6.929,0 ha; Thuéc x· B×nh ChuÈn (Gåm 5 tiÓu khu: 726, 727, 728, 729 vµ 730). + HuyÖn T¬ng D¬ng cã 15.305,2 ha; Thuéc 2 x· : Nga My, XiÒng My (Gåm 17 tiÓu khu: 580, 587, 563, 568, 576, 577, 581, 584, 587, 592, 593, 598, 604, 607, 617, 626 vµ 627). - V¨n phßng Khu BTTN Pï Huèng ®ãng t¹i ThÞ trÊn Quú Hîp, C¸ch Thµnh phè Vinh 130 km vÒ phÝa T©y B¾c. 2.2.1.2 §Þa h×nh Rõng ë khu vùc nghiªn cøu ph©n bè trªn d·y nói cao ch¹y theo híng T©y B¾c - §«ng Nam. §é cao trung b×nh toµn khu vùc tõ 200 - 800m. D·y nói chÝnh Pu Lon - Pï Huèng còng lµ d«ng nói cao nhÊt víi c¸c ®Ønh Pu Lon 1.447m, Pï Huèng 1.200m. C¸c d«ng nói cao lµ ranh giíi hµnh chÝnh ph©n c¸ch c¸c huyÖn QuÕ Phong, Quú Ch©u, Quú Hîp, Con Cu«ng vµ T¬ng D¬ng. §Þa h×nh Khu BTTN Pï Huèng bÞ chia c¾t m¹nh vµ s©u, ®é dèc phæ biÕn tõ 150 ®Õn 350 t¹o nªn nhiÒu s«ng suèi dèc vµ hiÓm trë nh NËm Quµng, NËm G¬m, Huæi Kh×, Huæi N©y (PhÝa b¾c); NËm Chao, Huæi KÝt, NËm Ngµn... (PhÝa Nam).
14 Pï Huèng thuéc khu vùc ®Çu nguån cña s«ng C¶ vµ s«ng HiÕu. §Þa h×nh chia c¾t t¹o nªn sù kh¸c biÖt khÝ hËu gi÷a sên B¾c vµ sên Nam Pï Huèng. 2.2.1.3 §Þa chÊt thæ nhìng: §iÒu kiÖn lËp ®Þa Khu BTTN Pï Huèng rÊt ®a d¹ng, c¸c yÕu tè ®Þa h×nh ®Þa m¹o, vÞ trÝ sên B¾c, sên Nam, ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt ... ¶nh hëng lín ®Õn chÊt lîng lËp ®Þa. §Êt ®ai Khu BTTN Pï Huèng chñ yÕu lµ ®Êt FeralÝt ph¸t triÓn trªn nÒn ®¸ mÑ kh¸c nhau, h×nh thµnh nªn 8 kiÓu phô kh¸c nhau: Ph¸t triÓn trªn nÒn ®¸ M¸cma axÝt; Ph¸t triÓn trªn nÒn ®¸ trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t mÞn, h¹t th«; Ph¸t triÓn trªn ®¸ V«i; Ph¸t triÓn trªn ®¸ Phón xuÊt feralÝt mïn; Vµ kiÓu phô ®Êt h×nh thµnh tõ phï sa míi n¬i ®Þa h×nh b»ng, b·i båi. Trong khu b¶o tån cã mét sè khe suèi, nh khe Ng©n (T¬ng D¬ng), khe Ton (QuÕ Phong) cã phï sa kho¸ng vµ vµng trong ®Êt nªn thêng bÞ ®µo ®·i, khai th¸c tr¸i phÐp. 2.2.1.4 KhÝ hËu, thñy v¨n: - KhÝ hËu Khu BTTN Pï Huèng thuéc khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. - Thuéc vïng khÝ hËu thñy v¨n B¾c Trêng S¬n. - KhÝ hËu ph©n hãa theo ®é cao, ®ång thêi cã sù kh¸c biÖt râ gi÷a sên B¾c (Sè ngµy ma, lîng ma, ®é Èm, sè ngµy ma phïn cao h¬n) so víi sên nam Pï Huèng; Ngîc l¹i lîng bèc h¬i, nhiÖt ®é mÆt ®Êt, nhiÖt ®é kh«ng khÝ sên nam l¹i cao h¬n sên b¾c. Chi tiÕt cã b¶ng díi ®©y: Stt Nh©n tè khÝ hËu Quú Quú Con T¬ng Ch©u Hîp Cu«ng D¬ng 1 NhiÖt ®é trung b×nh n¨m (0c) 23,1 23,3 23,5 23,6 2 NhiÖt ®é kh«ng khÝ cao nhÊt tuyÖt ®èi (0c) 41,3 40,8 42,0 42,7 3 NhiÖt ®é tèi thÊp b×nh qu©n tuyÖt ®èi (0c) 0,4 - 0,3 2,0 1,7 4 NhiÖt ®é mÆt ®Êt trung b×nh(0c) 26,4 26,7 26,4 27,0
15 5 Luîng ma trung b×nh n¨m (li) 1734 1641 1791,0 1286,0 6 Sè ngµy ma trung b×nh n¨m (ngµy) 150 142 139 133 7 Sè ngµy ma phïn trung b×nh n¨m (ngµy) 19,6 17,9 22,0 5,6 8 Lîng bèc h¬i trung b×nh n¨m (li) 704,0 945,0 813,0 867,0 9 §é Èm trung b×nh n¨m (%) 86 84 81 64 10 §é Èm tèi thÊp trung b×nh n¨m (%) 65 60 64 59 11 Lîng ma trung b×nh ngµy lín nhÊt (li) 290 208 249 192 Sù ®a d¹ng khÝ hËu trªn ®©y ®· t¹o nªn sù ®a d¹ng phong phó c¸c loµi thùc vËt t¹i Khu BTTN Pï Huèng. - VÒ chÕ ®é thñy v¨n: Do chÞu khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa vµ chia c¾t ph©n ho¸ s©u s¾c cña ®Þa h×nh nªn c¸c khe suèi ë Pï Huèng ®Òu dèc, ng¾n. Lµ ®Çu nguån cña S«ng HiÕu (QuÕ Phong, Quú Ch©u, Quú Hîp) vµ ®Çu nguån cña s«ng C¶ (T¬ng D¬ng, Con Cu«ng). Mïa kh« c¸c khe suèi níc gi¶m sót, mïa ma níc d©ng nhanh dÔ t¹o nªn lò èng, lò quÐt. 2.2.1.5 Tµi nguyªn rõng vµ ®a d¹ng sinh häc: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, phóc tra rõng cho thÊy Pï Huèng lµ mét trong nh÷ng khu rõng cã tµi nguyªn rõng giµu vÒ tr÷ lîng, phong phó vÒ thµnh phÇn loµi. a) Tæng diÖn tÝch khu BTTN: 40.127,7 ha. Trong ®ã: - §Êt cã rõng: 31.668,9 ha. ChiÕm 78,9%. Chia ra: + Rõng l¸ réng thêng xanh: 24.299,7 ha. Gåm: Rõng giµu: 7.519,4 ha; ChiÒm 23,7% ®Êt cã rõng. Rõng trung b×nh: 8.365,8 ha; ChiÕm 26,4% ®Êt cã rõng.
16 Rõng nghÌo vµ rõng phôc håi: 8.414,5 ha; chiÕm 26,6% ®Êt cã rõng. + Rõng hçn giao (C©y gç + tre nøa): 4.770,5 ha; chiÕm 15% ®Êt cã rõng. + Rõng tre nøa tù nhiªn: 2.598,7 ha; ChiÕm 8,3% ®Êt cã rõng. - §Êt cha cã rõng: 8.458,8 ha; ChiÕm 21,1% ®Êt l©m nghiÖp. Gåm: + §Êt cã c©y gç t¸i sinh: 4.995,6 ha; ChiÕm 59% ®Êt cha cã rõng. + §Êt cã c©y bôi: 2.498,5 ha; ChiÕm 29,5% ®Êt cha cã rõng. + §Êt trèng, tr¶ng cá: 964,7ha; ChiÕm 11,5% ®Êt cha cã rõng. b) Tæng tr÷ lîng rõng: 3.586.700 m3 gç; 45.556 ngµn c©y tre nøa. Trong ®ã: - Rõng l¸ réng thêng xanh: 3.205.100 m3; Trung b×nh 132 m3/ha. - Rõng tre nøa: 22.089 ngµn c©y. - Rõng hçn giao (gç+nøa): 381.600 m3 vµ 21.467 ngµn c©y tre nøa. c) VÒ th¶m thùc vËt: Bao gåm c¸c kiÓu rõng chÝnh: - Rõng nhiÖt ®íi ma Èm l¸ réng thêng xanh: Ph©n bè ë ®é cao tõ 200 ®Õn 900m víi c¸c hä u thÕ lµ Re (Lauraceae), DÎ (Fabaceae), Ba m¶nh vá (Euforbiaceae), §Ëu (Fabaceae), Cµ phª (Rubiaceae), DÇu (Dipterocarpaceae). - Rõng kÝn thêng xanh ¸ nhiÖt ®íi: Ph©n bæ tõ ®é cao trªn 900m víi c¸c loµi thùc vËt ®iÓn h×nh cña ngµnh h¹t trÇn nh P¬ mu, Sa méc, Th«ng tre, Kim giao... KiÓu phô rõng lïn: Lµ kiÓu phô víi ®é cao trªn 1.200m. KiÓu phô rõng tre nøa. KiÓu phô rõng thø sinh sau khai th¸c. KiÓu phô rõng trªn nói ®¸ v«i. KiÓu phô rõng thø sinh sau n¬ng rÉy. d) VÒ ®a d¹ng ®éng vËt, thùc vËt: - Theo sè liÖu ®iÒu tra ®¸nh gi¸ ban ®Çu, n¨m 2005 ph¸t hiÖn ®îc t¹i khu BTTN Pï Huèng cã 1.122 loµi thùc vËt bËc cao, thuéc 175 hä, 584 chi. Cô thÓ: Ngµnh Th«ng ®Êt: 1 hä, 2 chi, 4 loµi.
17 Ngµnh Cá th¸p bót: 2 hä, 2 chi, 7 loµi. Ngµnh D¬ng xØ: 17 hä, 33 chi, 65 loµi. Ngµnh H¹t trÇn: 7 hä, 9 chi, 14 loµi. Ngµnh H¹t kÝn: 138 hä, 533 chi, 1.032 loµi. Trong ®ã: Líp 2 l¸ mÇm: 112 hä, 444 chi, 874 loµi. Líp 1 l¸ mÇm: 26 hä, 89 chi, 158 loµi. VÒ c«ng dông ®· thèng kª bíc ®Çu nh sau: C©y cho tinh bét: 12 loµi; Cho dÇu bÐo: 15 loµi; Cho qu¶ vµ h¹t ¨n ®îc: 40 loµi; C©y lµm rau vµ gia vÞ: 41 loµi; C©y cho chÊt nhuém: 6 loµi; C©y cho ta nin: 21 loµi; Song m©y cã gi¸ trÞ: 4 loµi; C©y lµm c¶nh: 39 loµi; Nhãm c©y cho gç: 220 loµi. - VÒ khu hÖ ®éng vËt: Kh¶o s¸t bíc ®Çu ®· ph¸t hiÖn t¹i Khu BTTN Pï Huèng cã 326 loµi ®éng vËt cã x¬ng sèng. Trong ®ã: Líp thó cã 63 loµi thuéc 24 hä, 9 bé. Líp chim cã 176 loµi thuéc 44 hä, 14 bé. Líp bß s¸t cã 62 loµi thuéc 15 hä, 2 bé. Líp lìng thª cã 25 loµi thuéc 6 hä, 1 bé. Khu BTTN Pï Huèng cã 33 loµi thùc vËt, 45 loµi ®éng vËt ®îc xÕp vµo S¸ch ®á ViÖt Nam. Theo tiªu chÝ xÕp lo¹i cña tæ chøc b¶o vÖ thiªn nhiªn quèc tÕ IUCN, Pï Huèng cã 42 loµi ®éng, thùc vËt cã nguy c¬ ®e däa mang tÝnh toµn cÇu. 2.2.2 HiÖn tr¹ng kinh tÕ x· héi Sau khi rµ so¸t 3 lo¹i rõng theo ChØ thÞ 38/CT-TTg, Khu BTTN Pï Huèng ®· ®îc ®iÒu chØnh tõ 49.806 ha (QuyÕt ®Þnh 2452/Q§-UB ngµy 11/7/2002) xuèng cßn 40.127,7 ha. Vïng lâi Khu BTTN Pï Huèng thuéc ph¹m vi 8 x·: 1-X· Quang Phong (H. QuÕ Phong); 2- X· Ch©u Hoµn, 3- x· Diªn L·m (H. Quú Ch©u); 4- X· Ch©u Cêng, 5- x· Ch©u Th¸i, 6- X· Nam S¬n (H. Quú Hîp); 7- X· B×nh ChuÈn (H. Con Cu«ng); 8- X· Nga My, (H. T¬ng D¬ng).
18 Ngoµi 8 x· trªn cßn cã c¸c x· C¾m Muén (QuÕ Phong), Ch©u Thµnh (Quú Hîp), Yªn TÜnh (T¬ng D¬ng) tiÕp gi¸p vïng lâi, n»m trong vïng ®Öm Khu BTTN Pï Huèng. - Tæng diÖn tÝch tù nhiªn (Vïng lâi vµ vïng ®Öm): 143.999,29 ha. - §Êt l©m nghiÖp: 118.575,37 ha. - §Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt kh¸c: 25.423,92 ha. - Sè th«n b¶n trong vïng lâi Khu BTTN: 2 th«n b¶n vµ mét sè hé du c - Tæng sè hé trong Khu BTTN: 322 hé. Trong ®ã: + Hé ®Þnh c: 236 hé. + Hé du c (lµm tr¹i): 86 hé. - Sè khÈu ®Þnh c trong Khu BTTN: 1.357 ngêi. - D©n téc (Hé): 100% lµ ngêi d©n téc Th¸i. Kh¶ n¨ng vÒ di d©n t¸i ®Þnh c c¸c b¶n, c¸c hé trong Khu BTTN: + T¹i x· Nga My huyÖn T¬ng D¬ng cã 2 b¶n Na Ng©n 94 hé (568 khÈu), b¶n Na Kho 61 hé (342 khÈu) n»m s©u trong vïng lâi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn t¹i kh«ng thÓ di dêi mµ ph¶i bãc t¸ch ®Ó t¹o thµnh "vïng d©n sinh, ®Êt d©n sinh trong vïng lâi". + T¹i x· B×nh ChuÈn huyÖn Con Cu«ng vµ x· Quang Phong huyÖn QuÕ phong hiÖn cã 86 hé d©n sèng r¶i r¸c trong rõng hµng chôc n¨m nay t¹i c¸c tiÓu khu 150, 148, 149, 728, 726, 729. C¸c hé nµy cã nhµ chÝnh t¹i b¶n cò ë ngoµi Khu BTTN vµ cã nhµ phô, rÉy ruéng ao c¸ trong vïng lâi. Sè nµy cÇn thiÕt ph¶i di dêi ra khái vïng lâi hoÆc ®îc tham gia ®Çu t, hëng lîi vÒ QLBVR, ph¸t triÓn rõng ®Ó t¨ng thu nhËp, thu hót lao ®éng, gi¶m ¸p lùc khai th¸c tµi nguyªn rõng VÒ giao th«ng ®i l¹i: Quanh khu b¶o tån cã hÖ thèng ®êng quèc lé nèi ®êng 7A víi ®êng 48, qua Nga My - B×nh ChuÈn vÒ Quú Hîp, ®êng miÒn T©y nèi Ch©u Th«n, C¾m Muén, Quang phong (QuÕ Phong) qua Ch©u Hoµn, Diªn L·m (Quú Ch©u) vÒ Ch©u Thµnh, Ch©u Cêng (Quú Hîp) ®ang kh¶o s¸t thiÕt kÕ; ®êng tõ Ch©u Phong vµo Diªn L·m (Quú Ch©u), tõ MËu §øc, §«n Phôc vµo B×nh ChuÈn (Con Cu«ng) ®ang kh¶o s¸t më mang thi c«ng.
19 Ch¬ng 3 Môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1 Môc tiªu nghiªn cøu 3.1.1 Môc tiªu tæng qu¸t X©y dùng c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nu«i dìng vµ qu¶n lý rõng ë khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï Huèng – NghÖ An. 3.1.2 Môc tiªu cô thÓ - X¸c ®Þnh ®a d¹ng loµi - X¸c ®Þnh cÊu tróc tÇng c©y cao. - X¸c ®Þnh cÊu tróc tÇng c©y t¸i sinh. - §Ò xuÊt gi¶i ph¸p nu«i dìng vµ qu¶n lý rõng. 3.2 Néi dung nghiªn cøu 3.2. 1 Nghiªn cøu tæ thµnh vµ ®a d¹ng loµi - Nghiªn cøu tæ thµnh rõng - Nghiªn cøu chØ sè ®a d¹ng - Nghiªn cøu chØ sè Phong phó 3.2.2 Nghiªn cøu cÊu tróc tÇng c©y cao - CÊu tróc tæ thµnh - Ph©n bè sè c©y theo ®êng kÝnh ( N/D1.3) - Ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao ( N/H ) - T¬ng quan gi÷a chiÒu cao víi ®êng kÝnh (H-D1.3) 3.2.3 Nghiªn cøu t×nh h×nh t¸i sinh rõng - CÊu tróc tæ thµnh
20 - Ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao (N/H ) - ChÊt lîng c©y t¸i sinh - M¹ng h×nh ph©n bè c©y t¸i sinh theo mÆt ph¼ng n»m ngang. - Tû lÖ c©y t¸i sinh cã triÓn väng 3.2.4 §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nu«i dìng vµ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng 3.3 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p luËn tæng qu¸t: Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p truyÒn thèng trong nghiªn cøu ®iÒu tra rõng ®Ó thu thËp sè liÖu; c¸c ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc ®Ó xö lý, ph©n tÝch, tæng hîp tµi liÖu vµ tÝnh to¸n ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c trong nghiªn cøu khoa häc. 3.3.1 Ngo¹i nghiÖp 3.3.1.1 Thu thËp vµ kÕ thõa c¸c tµi liÖu - §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ d©n sinh kinh tÕ trong khu vùc nghiªn cøu - HiÖn tr¹ng rõng khu vùc nghiªn cøu ®· ®îc theo dâi hµng n¨m th«ng qua ch¬ng tr×nh ®iÒu tra, theo dâi diÔn biÕn rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp. - C¸c lo¹i b¶n ®å chuyªn ngµnh cña khu vùc nghiªn cøu. - C¸c tµi liÖu tham kh¶o vÒ lÜnh vùc nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ ngoµi níc. - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ tríc ®©y lµm c¬ së lùa chän nh÷ng hµm to¸n häc thÝch hîp m« t¶ cÊu tróc rõng tù nhiªn thuéc ®èi tîng nghiªn cøu. 3.3.1.2 Ph©n lo¹i tr¹ng th¸i Trước khi lập ô, tiến hành phân loại sơ bộ trạng thái rừng theo hệ thống phân loại của Loeschau có cải tiến cho phù hợp với đặc điểm rừng tự nhiên nước ta. - Kiểu trạng thái II: Rừng non phục hồi sau nương rẫy hoặc sau khai thác trắng, kiểu rừng này là rừng cây gỗ có đường kính nhỏ, chủ yếu cây tiên