Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu xây dựng một số mô hình trồng cây phân tán cung cấp gỗ củi ở xã Bồ Đề, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá được nhu cầu và thực trạng trồng cây phân tán cung cấp gỗ củi ở xã Bồ Đề, huyện Lục Bình, tỉnh Hà Nam; xây dựng được một số luận cứ cho việc phát triển trồng cây phân tán cung cấp gỗ củi ở xã Bồ Đề, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu xây dựng một số mô hình trồng cây phân tán cung cấp gỗ củi ở xã Bồ Đề, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ pTNT Trêng §¹i häc l©m nghiÖp -------------------------------- ®Æng quang hng x©y dùng mét sè m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi ë x· bå ®Ò - huyÖn b×nh lôc - tØnh hµ nam LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ t©y th¸ng 7 - 2006
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ pTNT Trêng §¹i häc l©m nghiÖp -------------------------------- ®Æng quang hng x©y dùng mét sè m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi ë x· bå ®Ò huyÖn b×nh lôc - tØnh hµ nam Chuyªn ngµnh: L©m Häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS Vâ §¹i H¶i Hµ T©y - th¸ng 7/2006
lêi c¶m ¬n LuËn v¨n nµy ®îc hoµn thµnh t¹i Trêng §¹i häc L©m nghiÖp theo ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cao häc l©m nghiÖp hÖ chÝnh quy, kho¸ 11, tõ n¨m 2003 - 2006. §Ó cã ®îc kÕt qu¶ nµy, tríc hÕt t¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn TS. Vâ §¹i H¶i - ngêi híng dÉn khoa häc, ®· truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc quÝ b¸u, nhiÖt t×nh híng dÉn t¸c gi¶ trong suèt thêi gian thùc hiÖn vµ hoµn thµnh luËn v¨n. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu, Khoa Sau ®¹i häc, c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc L©m nghiÖp, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam, Trung t©m øng dông Khoa häc Kü thuËt l©m nghiÖp ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t¸c gi¶ häc tËp vµ hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. T¸c gi¶ xin c¶m ¬n KS. TrÇn Ngäc §ang vµ KS. Ng« Duy B×nh - chñ tr× ®Ò tµi “øng dông tiÕn bé kü thuËt trång c©y gç cñi cã n¨ng suÊt cao ë vïng ®ång b»ng” ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¸c gi¶ tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi, sö dông mét phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ó tµi ®Ó ph¸t triÓn thµnh luËn v¨n. Xin c¶m ¬n UBND x· Bå §Ò, Phßng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn B×nh Lôc, tØnh Hµ Nam ®· gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t¸c gi¶ ®iÒu tra thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp. Cuèi cïng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c ®ång nghiÖp, b¹n bÌ gÇn xa vµ ngêi th©n trong gia ®×nh ®· gióp ®ì, ®éng viªn t¸c gi¶ hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Hµ néi, ngµy 30 th¸ng 7 n¨m 2006 T¸c gi¶ §Æng Quang Hng
Môc lôc Trang Danh s¸ch c¸c tõ viÕt t¾t, ký hiÖu Danh s¸ch c¸c b¶ng biÓu trong luËn v¨n Danh s¸ch c¸c s¬ ®å, biÓu ®å vµ h×nh ¶nh trong luËn v¨n Danh s¸ch c¸c loµi c©y cã trong luËn v¨n §Æt vÊn ®Ò 5 Ch¬ng 1: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 7 1.1. Trªn thÕ giíi 7 1.2. ë ViÖt Nam 10 Ch¬ng 2: môc tiªu, §èi tîng, giíi h¹n, néi dung vµ ph¬ng 19 ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu 19 2.1.1 VÒ khoa häc 19 2.1.2 VÒ thùc tiÔn 19 2.2 §èi tîng nghiªn cøu 19 2.3. Giíi h¹n nghiªn cøu 19 2.4 Néi dung nghiªn cøu 20 2.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 21 2.5.1. C¸ch tiÕp cËn cña ®Ò tµi 21 2.5.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ 22 Ch¬ng 3: Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ - x· héi khu 28 vùc nghiªn cøu 3.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn 28 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý 28 3.1.2. DiÖn tÝch, ®Þa h×nh vµ ®Êt ®ai 28 3.1.3. KhÝ hËu thñy v¨n 29
3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi 30 3.2.1. D©n sè, d©n téc 30 3.2.2. Kinh tÕ, v¨n hãa x· héi 30 3.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung 31 Ch¬ng 4: KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 33 4.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông gç cñi khu vùc nghiªn cøu 33 4.1.1 Nhiªn liÖu sö dông lµm chÊt ®èt 33 4.1.2. C¸c lo¹i bÕp ®îc sö dông ë x· Bå §Ò 37 4.1.3. Loµi c©y sö dông lµm chÊt ®èt vµ nguån cung cÊp 39 4.1.4. Môc ®Ých sö dông gç cñi 41 4.1.5. Nhu cÇu sö dông gç cñi 43 4.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh g©y trång c©y ph©n t¸n cung cÊp 43 gç cñi ë x· Bå §Ò huyÖn B×nh Lôc tØnh Hµ Nam 4.2.1. C¸c m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi ®· cã ë Bå §Ò 43 4.2.2 . Kh¶ n¨ng cung cÊp 49 4.2.3. C©n ®èi kh¶ n¨ng cung vµ cÇu gç cñi ë x· Bå §Ò 52 4.3. X©y dùng mét sè m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi t¹i 54 x· Bå §Ò huyÖn B×nh Lôc tØnh Hµ Nam 4.3.1 Quan ®iÓm x©y dùng m« h×nh 54 4.3.2. Môc tiªu x©y dùng m« h×nh 54 4.3.3. Néi dung , kü thuËt vµ tæ chøc x©y dùng m« h×nh 55 4.3.4. Bíc ®Çu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c¸c m« h×nh ®· x©y dùng 66 4.3.4.1. §¸nh gi¸ vÒ tû lÖ sèng vµ chÊt lîng c©y trång 66 4.3.4.2. §¸nh gi¸ vÒ sinh trëng cña c¸c m« h×nh 68 4.3.4.3. Bíc ®Çu ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh 69 4.4 §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi ë 72 x· Bå §Ò huyÖn B×nh Lôc tØnh Hµ Nam
4.4.1. Nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn trång c©y ph©n t¸n ë x· Bå §Ò. 72 4.4.2. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ph¸t triÓn trång c©y ph©n t¸n ë Bå §Ò 74 4.4.3. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trång c©y ph©n t¸n ë Bå §Ò 75 4.4.3.1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh híng chung 75 4.4.3.2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ 75 Ch¬ng5: KÕt luËn , Tån t¹i vµ KhuyÕn nghÞ 81 5.1 KÕt luËn 81 5.2 Tån t¹i 83 5.3 KhuyÕn nghÞ 83 Tµi liÖu tham kh¶o 84 Phô lôc.
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t, c¸c ký hiÖu trong luËn v¨n TT ký hiÖu Gi¶i thÝch 1 Hvn ChiÒu cao c©y 2 D00 §êng KÝnh gèc 3 D1.3 §êng KÝnh ngang ngùc 4 Dtb §êng KÝnh trung b×nh 5 KHKT Khoa häc kü thuËt 6 KHLN Khoa häc l©m nghiÖp 7 BLN BÕp l©m nghiÖp 8 BLNS1 BÕp l©m nghiÖp sëi Êm lo¹i 1 9 MH1 M« h×nh 1 10 NN&PTNT N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n 11 UBND Uû ban nh©n d©n 12 FAO Tæ chøc N«ng l¬ng liªn hiÖp quèc 13 RWEDP Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn n¨ng lîng gç vïng 14 PAM Ch¬ng tr×nh l¬ng thùc thÕ giíi 15 HTX Hîp t¸c x· 16 PJ §¬n vÞ ®o n¨ng lîng sinh khèi 17 WE N¨ng lîng gç cñi (Wood Energy) 18 PRA §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia 19 V= g*h*f V: ThÓ tÝch; g: tiÕt diÖn ngang; f: h×nh sè cña c©y. 20 mt¬i Khèi lîng gç cñi t¬i ë ®é Èm 25% 21 mkh« Khèi lîng gç cñi kh« ë ®é Èm 12% 22 N Lµ sè c©y 23  Lµ tû träng gç ë ®é Èm 25% vµ= 700 (kg/m3) 24 Ko  Lµ hÖ sè co rót thÓ tÝch vµ Ko=0,5 25 Wt¬i §é Èm gç cñi t¬i Wt¬i =25% 26 Wkh« §é Èm gç cñi kh« Wkh«=12% 27 M Tr÷ lîng
Danh môc c¸c b¶ng biÓu trong luËn v¨n TT Néi dung Trang B¶ng 4.1 Nhiªn liÖu sö dông lµm chÊt ®èt vµ møc ®é sö dông 29 4.2 Loµi c©y sö dông lµm chÊt ®èt t¹i x· Bå §Ò 36 4.3 Môc ®Ých sö dông gç cñi ë x· Bå §Ò 38 4.4 Nhu cÇu sö dông gç cñi ë x· Bå §Ò 39 4.5 §Æc ®iÓm m« h×nh trång keo Tai Tîng cña x· 40 4.6 §Æc ®iÓm m« h×nh B¹ch §µn Camal cña x· 41 4.7 §Æc ®iÓm m« h×nh trång Xoan ta cña x· 42 4.8 §Æc ®iÓm m« h×nh vên hé 43 4.9 Tæng hîp c¸c m« h×nh ®· trång 45 4.10 Tæng hîp sè liÖu c¸c m« h×nh ®· trång 46 4.11a Kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi cña x· Bå §Ò 47 4.11b Kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi cña x· Bå §Ò 47 4.12 C©n ®èi cung cÇu gç cñi ë x· Bå §Ò 48 §Æc ®iÓm m« h×nh trång c©y ph©n t¸n däc ®êng liªn th«n, 52 4.13 liªn x· §Æc ®iÓm m« h×nh trång c©y ph©n t¸n trªn bê vïng, bê thöa, 54 4.14 bê kªnh 4.15 §Æc ®iÓm m« h×nh trång c©y trong trêng häc 57 4.16 §Æc ®iÓm m« h×nh trang tr¹i 58 4.17 Tû lÖ sèng vµ chÊt lîng cña c¸c m« h×nh 63 4.18 Sinh trëng cña c©y trång trong c¸c m« h×nh 64 4.19 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c m« h×nh 66 4.20 Tæng hîp kü thuËt x©y dùng m« h×nh 73
Danh môc c¸c s¬ ®å, biÓu ®å vµ h×nh ¶nh trong luËn v¨n TT S¬ ®å Néi dung Trang 2.1 Híng gi¶i quyÕt cña ®Ò tµi 17 2.2 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi 18 4.1 Trång c©y ph©n t¸n däc ®êng liªn th«n liªn x· 57 4.2 Trång c©y trªn bê vïng, bê thöa, bê kªnh 59 4.3 Trång c©y ph©n t¸n trong trang tr¹i n«ng nghiÖp. 65 TT BiÓu ®å 4.1 Lo¹i nhiªn liÖu sö dông lµm chÊt ®èt 30 4.2 C¬ cÊu c¸c lo¹i bÕp ®îc sö dông 38 4.3 C¸c loµi c©y ®îc sö dông lµm gç cñi 41 4.4 Kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi t¹i x· Bå §Ò 53 4.5 Tû lÖ sèng cña c©y trång trong c¸c m« h×nh 68 TT H×nh ¶nh 4.1 Cñi Nh·n, V¶i ë Bå §Ò 39 4.2 M« h×nh trång Keo tai tîng do SIDA tµi trî 44 M« h×nh trång B¹ch ®µn Camal däc ®êng liªn th«n cña 45 4.3 x· 4.4 M« h×nh trång Xoan ta cña x· 46 4.5 M« h×nh trång c©y ph©n t¸n däc ®êng liªn th«n, liªn x·. 57 4.6 M« h×nh trång c©y ph©n t¸n trªn bê vïng, bê thöa, bê kªnh 59 4.7 M« h×nh trång c©y ph©n t¸n trong trêng häc 60 Lªn lÝp m« h×nh trång c©y ph©n t¸n trong trang tr¹i n«ng 63 4.8 nghiÖp 4.9 M« h×nh trång c©y ph©n t¸n trong trang tr¹i n«ng nghiÖp 63 4.10 KÕt hîp nu«i vÞt trong trang tr¹i 64 4.11 TiÒm n¨ng trång c©y ph©n t¸n ë x· Bå §Ò 73
Danh môc c¸c loµi c©y cã trong luËn v¨n TT Tªn viÖt nam Tªn khoa häc 1 B¹ch ®µn Urophylla Eucalyptus urophylla S.T.Blake 2 Keo lai Acacia hybrid 3 Th«ng nhùa Pinus merkussi Jungh et de Vries 4 Phi lao Casuarina equisetifolia L.ex.Forst 5 Xoan ta Melia azedarach Linn 6 Xµ cõ Khaya senegalensis A. Juss 7 G¹o Gossampinus malabarica (DC) Merr 8 §a xanh Ficus altissima Lour 9 Phîng Delonix regia Ga.f 10 Nh·n Euphoria longan La K 11 V¶i Litchi sinensis Chine 12 Tre gai Bambusa spinosa Roxb Leucaena leucocephala (Lam K) de 13 Keo Dậu Wit 14 Luång Dendrocalamus membranaceus Munro
®Æt vÊn ®Ò Tõ n¨m 1955, theo lêi B¸c Hå kªu gäi, toµn d©n ®· tham gia tÕt trång c©y vµ tõ ®ã ®Õn nay tÕt trång c©y ®· trë thµnh mét phong trµo trång c©y ph©n t¸n réng kh¾p trªn c¶ níc. Khi níc nhµ thèng nhÊt, ngµy 19/11/1977 Thñ Tíng ChÝnh phñ ®· ra chØ thÞ sè 425-TTg "VÒ viÖc ph¸t triÓn phong trµo trång c©y nh©n d©n, ph©n t¸n trong c¶ níc". KÕt qu¶ trong thËp kû 70 thÕ kû XX c¶ níc mçi n¨m ®· trång ®îc 300 triÖu c©y ph©n t¸n, thËp kû 80 trång ®îc 350 triÖu c©y ph©n t¸n/n¨m. §Õn thËp kû 90 th× lîng c©y trång ph©n t¸n trong c¶ níc b¾t ®Çu cã xu híng gi¶m xuèng, chØ ®¹t kho¶ng 280-300 triÖu c©y vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau phong trµo trång c©y ph©n t¸n cã phÇn l¾ng xuèng, sè lîng c©y trång hµng n¨m Ýt ®i vµ chÊt lîng còng gi¶m sót. Phong trµo trång c©y ph©n t¸n ë níc ta ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých to lín cho ngêi d©n vµ cho c¸c ®Þa ph¬ng, ®¸p øng ®îc nhu cÇu gç cñi, phßng hé ®ång ruéng, ch¾n sãng, chèng xãi lë ®ª ®iÒu vµ c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i,… Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng t¸c trång rõng tËp trung ë c¸c tØnh trung du vµ miÒn nói, trång c©y ph©n t¸n ë c¸c tØnh ®ång b»ng còng rÊt ®îc quan t©m. Cuèi n¨m 2005 Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· giao cho Trung T©m øng dông Khoa häc Kü thuËt L©m nghiÖp thuéc ViÖn Khoa Häc L©m NghiÖp ViÖt Nam x©y dùng ®Ò ¸n: “Ph¸t triÓn trång c©y l©m nghiÖp trªn ®Êt ph©n t¸n ®Õn n¨m 2010”, nh»m duy tr× vµ ph¸t triÓn ®îc truyÒn thèng tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta vµ thùc hiÖn ý nguyÖn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ "Lµm cho ®Êt níc cµng ngµy cµng xu©n". Theo b¸o c¸o cña Côc L©m nghiÖp n¨m 2003, hµng n¨m c¶ níc trång ®îc kho¶ng 250 triÖu ®Õn 300 triÖu c©y ph©n t¸n t¬ng ®¬ng víi trång 100.000 ha rõng tËp trung. C©y trång ph©n t¸n ®· ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo cung cÊp gç cñi t¹i chç, gi¶m søc Ðp lªn rõng tù nhiªn ®ång thêi cã t¸c dông phßng hé ®ång ruéng, ®iÒu hoµ khÝ hËu cho c¸c vïng d©n c, ®Æc biÖt lµ vïng ®ång b»ng. Lµ mét níc n«ng nghiÖp ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa, ViÖt Nam còng gièng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ giíi, gç cñi lµ d¹ng n¨ng lîng rÊt quan träng ®èi víi ®êi sèng ngêi d©n, ®Æc biÖt lµ ngêi d©n vïng n«ng
th«n chiÕm gÇn 80% d©n sè. Do sù gi¶m sót nghiªm träng c¶ vÒ diÖn tÝch lÉn chÊt lîng rõng tù nhiªn cïng víi søc Ðp t¨ng d©n sè nh hiÖn nay, vÊn ®Ò trång c©y ph©n t¸n gi¶i quyÕt nhu cÇu gç cñi lµm chÊt ®èt, ®ãng ®å gia dông, x©y dùng c¬ b¶n,… vÉn lu«n lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i. V× vËy, nhiÖm vô ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn c¸c m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cã hiÖu qu¶ víi nh÷ng loµi c©y gç mäc nhanh, chu kú ng¾n, cho s¶n lîng gç cñi cao ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ n¨ng lîng cña ngêi d©n vïng ®ång b»ng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc thêi kú ®æi míi. Bå §Ò lµ mét x· vïng chiªm tròng n»m ë vïng trung t©m cña huyÖn B×nh Lôc tØnh Hµ Nam víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 822 ha, d©n sè trªn 7.000 ngêi. §©y lµ mét x· thuÇn n«ng, ngêi d©n ë ®©y chñ yÕu sö dông nguån n¨ng lîng chÝnh lµ gç cñi, chÝnh v× vËy ngay tõ nh÷ng n¨m 1970 x· ®· quan t©m ®Õn trång c©y ph©n t¸n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ gç cñi t¹i chç cho ngêi d©n. X· ®· giao cho c¸c héi nh héi phô l·o, héi phô n÷,... chñ tr× thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh trång c©y ph©n t¸n t¹i c¸c vïng ®Êt trèng, däc bê kªnh m¬ng,... GÇn ®©y x· còng ®· ®îc mét sè tæ chøc nh SIDA quan t©m ®Çu t cÊp c©y gièng vµ kinh phÝ cho x· ®Ó trång c©y ph©n t¸n. Tuy nhiªn, do c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn, qui ho¹ch chän loµi c©y, gièng cha ®îc c¶i thiÖn vµ kü thuËt trång cha ®îc nghiªn cøu vµ øng dông nªn hiÖu qu¶ ®¹t ®îc cßn rÊt thÊp, tíi nay c¸c m« h×nh x©y dùng ®îc cßn nhá lÎ, chñ yÕu lµ tõ vên hé, cha cã m« h×nh trång c©y ph©n t¸n nµo ph¸t triÓn mét c¸ch cã quy m« vµ hiÖu qu¶. V× vËy, ®Ò tµi: “Nghiªn cøu x©y dùng mét sè m« h×nh trång c©y ph©n t¸n cung cÊp gç cñi ë x· Bå §Ò, huyÖn B×nh Lôc, tØnh Hµ Nam ” ®Æt ra lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu Nghiªn cøu n¨ng lîng, ®Æc biÖt lµ n¨ng lîng sinh khèi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu. Ngµy nay, khi nguån tµi nguyªn rõng trªn thÕ giíi bÞ suy gi¶m m¹nh, c¸c nguån cung cÊp n¨ng lîng, khÝ ®èt kh¸c nh than, dÇu má,... còng ®· vµ ®ang c¹n kiÖt dÇn th× søc Ðp vÒ n¨ng lîng sinh khèi ®èi víi nh©n lo¹i ngµy cµng lín nhÊt lµ trong bèi c¶nh d©n sè trªn thÕ giíi cã sù gia t¨ng nhanh. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ gç cñi, trång c©y ph©n t¸n trong thêi gian qua còng kh¸ ®a d¹ng vµ ®Ò cËp tíi nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, cã thÓ ®iÓm qua mét sè nÐt chÝnh nh sau. 1.1. Trªn thÕ giíi Tæ chøc FAO n¨m 1992 ®· thèng kª nhu cÇu gç cñi trªn thÕ giíi cho thÊy: HiÖn t¹i cã kho¶ng h¬n 2 tû ngêi trªn hµnh tinh sèng phô thuéc vµo gç cñi, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn, gç cñi lµ lo¹i nhiªn liÖu kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng hµng ngµy cña ngêi d©n. Ng©n hµng thÕ giíi (1992) cho biÕt nhu cÇu gç cñi chiÕm tõ 50%-70% tæng nhu cÇu n¨ng lîng cña nhiÒu níc, ®Æc biÖt ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, tû lÖ nµy cã thÓ chiÕm tíi 90%. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1992 vÒ møc tiªu thô gç cñi b×nh qu©n ®Çu ngêi ë khu vùc §«ng Nam ¸ nh sau: Philippines : 246 kg/ngêi/n¨m ViÖt Nam : 297 kg/ngêi/n¨m Th¸i Lan : 468 kg/ngêi/n¨m Maylaysia : 954 kg/ngêi/n¨m B¸o c¸o tõ c¸c cuéc ®iÒu tra trong nhiÒu n¨m t¹i c¸c níc thµnh viªn Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn n¨ng lîng gç vïng (RWEDP - Regional Wood Energy Development Programme) do FAO tµi trî cho biÕt nhiÒu níc trong khu vùc tiªu thô n¨ng lîng sinh khèi, trong ®ã cã gç cñi ®· vµ ®ang tiÕp tôc gia t¨ng. Møc tiªu thô n¨ng lîng gç cñi b×nh qu©n giai ®o¹n 1981-1995 lµ 280-400 kg/ngêi/ n¨m. ë Th¸i Lan, trong giai ®o¹n 1980-1996 khi b×nh qu©n thu nhËp ®Çu ngêi t¨ng gÊp 3 lÇn th× tiªu thô n¨ng lîng sinh khèi t¨ng 58%; ë Indonesia trong giai ®o¹n 1986- 1994, khi b×nh qu©n thu nhËp trªn ®Çu ngêi t¨ng 46%, tiªu thô n¨ng lîng sinh
khèi chØ t¨ng 7%; §èi víi Nepal, cïng víi sù gia t¨ng thu nhËp ®Çu ngêi trung b×nh 28% (giai ®o¹n 1981-1995) lµ sù suy gi¶m trong tiªu thô n¨ng lîng sinh khèi tíi 2% [24]. N¨m 1997, FAO c«ng bè sè liÖu ®iÒu tra vÒ nhu cÇu gç cñi vµ than cñi trong giai ®o¹n 1981-1985. Trong c¸c níc thµnh viªn RWEDP ë ch©u ¸, Trung Quèc - níc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi chÝnh lµ níc cã nhu cÇu gç cñi lín nhÊt (3.495 PJ), tiÕp sau ®ã lÇn lît lµ Ên §é (3.405 PJ), Indonesia (869 PJ), Pakistan (494 PJ) vµ ViÖt Nam (433 PJ). Nh vËy, nhu cÇu gç cñi vµ than cñi ë ViÖt Nam lµ rÊt lín trong giai ®o¹n hiÖn nay (®øng hµng thø 5 trong 15 níc). Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng ®îc ®¸nh gi¸ lµ 1 trong 4 níc (Ên §é, Sri Lanka, Th¸i Lan, ViÖt Nam) cã nguån cung cÊp gç cñi t¬ng ®¬ng víi tæng nhu cÇu tiªu thô gç cñi hµng n¨m (b¸o c¸o cña FAO, 1997). Còng tõ b¸o c¸o nµy cho biÕt Malaysia lµ níc sö dông n¨ng lîng sinh khèi Ýt nhÊt (7%), cßn Nepal lµ níc sö dông n¨ng lîng gç cñi nhiÒu nhÊt, chiÕm tíi 92%. C¸c níc nh Bangladesh, Cambodia, Nepal, Sri Lanca n¨ng lîng phôc vô cho ®êi sèng hµng ngµy phô thuéc vµo n¨ng lîng sinh khèi lµ rÊt lín t¬ng øng lµ 89%; 98%; 97%; 93%. ViÖc sö dông c¸c d¹ng n¨ng lîng kh¸c nh thuû ®iÖn, bio- gas, n¨ng lîng mÆt trêi thay thÕ cho gç cñi ë Trung Quèc, Malaysia ®· lµm gi¶m nhu cÇu gç cñi dµnh cho gia ®×nh [39], [40]. Theo FAO (1996) ë nh÷ng níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, n¨ng lîng sinh khèi lµ lo¹i n¨ng lîng dïng thay thÕ cho c¸c lo¹i n¨ng lîng th¬ng m¹i nh gas, dÇu hay than ®¸. Vµo nh÷ng n¨m 1990, ë Thôy §iÓn tæng n¨ng lîng toµn quèc lµ 1.600 PJ/n¨m, trong ®ã n¨ng lîng sinh khèi (gç cñi, vá c©y, mïn ca) vµ than bïn chiÕm 12%; ë PhÇn Lan lo¹i n¨ng lîng sinh khèi, thuû ®iÖn vµ than bïn chiÕm tíi 30% tæng n¨ng lîng quèc gia, nÕu chØ tÝnh riªng n¨ng lîng sinh khèi th× mçi n¨m cÇn kho¶ng 330 PJ; ë óc tÝnh trung b×nh mçi n¨m cÇn kho¶ng 1.143 PJ, n¨ng lîng sinh khèi chiÕm 13% tæng n¨ng lîng toµn quèc; ë Mü n¨ng lîng tõ gç chiÕm kho¶ng 1,2% mçi n¨m, n¨m 2000 n¨ng lîng tõ gç ®¹t 3.000 PJ [38]. Theo ®iÒu tra ë Tazania (ch©u Phi) hµng n¨m ngêi ta ph¶i bá ra kho¶ng 250-
300 ngµy c«ng ®Ó kiÕm cñi cho mét gia ®×nh sinh sèng [2]. ë Trung Quèc tõ nh÷ng n¨m 1980 vÊn ®Ò trång rõng cung cÊp gç cñi ®· ®îc chó träng. Trong giai ®o¹n 1982-1999, trªn toµn quèc ®· trång ®îc 4,65 triÖu ha rõng víi môc ®Ých lÊy cñi, hµng n¨m s¶n xuÊt ®îc kho¶ng 3,5 triÖu tÊn cñi. Cã tíi 80.000 ha diÖn tÝch trång rõng c©y cung cÊp gç cñi lµ c¸c loµi c©y nhËp khÈu, s¶n lîng tõ khu vùc nµy gÊp 2- 3 lÇn so víi nh÷ng loµi c©y néi ®Þa [39]. VÒ c¸c loµi c©y trång ®Ó cung cÊp gç cñi: Trªn thÕ giíi ®· sö dông nhiÒu loµi c©y ®a môc ®Ých ®Ó g©y trång vµ ph¸t triÓn cho hé gia ®×nh vµ cho c¶ céng ®ång. Mét sè níc §«ng Nam ¸ nh Philippines, Indonesia ®· quan t©m ph¸t triÓn c©y Keo dËu víi c¸c t¸c dông lµ: c¶i t¹o ®Êt, c©y che bãng m¸t, c©y lÊy l¸ lµm ph©n vµ lÊy th©n lµm cñi; hay dïng nã ®Ó trång thµnh hµng theo ®êng ®ång møc nh»m b¶o vÖ ®Êt chèng xãi mßn vµ lÊy th©n lµm cñi [3]. ViÖc x¸c ®Þnh c©y ®a môc ®Ých kÕt hîp lÊy gç cñi ®îc nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m. ViÖn Hµn l©m Khoa häc Washington D.C ®· tËp hîp ®îc 656 loµi c©y ®a môc ®Ých kÕt hîp lÊy gç cñi, ®îc chia ra theo c¸c vïng nh sau: - Vïng nhiÖt ®íi Èm: 251 loµi - Vïng nhiÖt ®íi nói cao: 173 loµi - Vïng sa m¹c vµ b¸n sa m¹c: 232 loµi [41]. Tõ nh÷ng loµi c©y ®a môc ®Ých ®· ®îc giíi thiÖu, Sri Lanca ®· tuyÓn chän ®îc 7 loµi c©y gç l©u n¨m; Nepal ®· trång 3 loµi c©y ë vïng nói cao; vïng §«ng Java - Indonesia ®· chän ®îc 9 loµi c©y; ë Ên §é ®· chän ®îc 11 loµi c©y trång trªn ®Êt tho¸i ho¸. Nh÷ng c©y ®· ®îc tuyÓn chän lµ nh÷ng loµi c©y ®a môc ®Ých kÕt hîp lÊy gç cñi rÊt hiÖu qu¶ [3]. VÒ trång c©y ph©n t¸n, Nh×n chung trªn thÕ giíi, c¸c loµi c©y trång cung cÊp gç cñi thêng ®îc trång ph©n t¸n trong vên, däc ®êng ®i, trªn c¸c bê kªnh, m¬ng hoÆc trång kÕt hîp víi víi c¸c loµi kh¸c. Víi c¸c m« h×nh trång tËp trung, mËt ®é trång rõng cung cÊp gç cñi nÕu trång tËp trung thêng cao ®Ó nhanh cho thu ho¹ch víi s¶n lîng lín trong mét thêi gian ng¾n. VÊn ®Ò tiÕt liÖm n¨ng lîng còng rÊt ®îc quan t©m trªn thÕ giíi. NhiÒu níc
®· nghiªn cøu thµnh c«ng vµ triÓn khai réng r·i c¸c mÉu bÕp ®un c¶i tiÕn víi hiÖu suÊt cao. Kinh nghiÖm lµm bÕp c¶i tiÕn cña mét sè níc Ch©u ¸ nh Ên §é, Sri Lanca, Nepal cho thÊy: Ngoµi viÖc n©ng cao hiÖu suÊt nhiÖt cña bÕp, hä rÊt quan t©m ®Õn tÝnh phæ cËp, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ tr×nh ®é d©n trÝ cña tõng ®Þa ph¬ng [19]. Trung Quèc lµ mét níc ®iÓn h×nh cã ®îc nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc ®a bÕp ®un c¶i tiÕn ®Õn c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói. TÝnh ®Õn n¨m 1991 cã trªn 100 triÖu bÕp [24]. Trung Quèc ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ ®a ra biÖn ph¸p tiÕt kiÖn gç cñi b»ng c¸ch tËn dông nhiÖt cña bÕp ®un sëi Êm cho giêng n»m cè ®Þnh HLJI KHANG. Víi ph¬ng ph¸p nµy nhiÖt cña bÕp ®un (x©y b»ng g¹ch cè ®Þnh, liÒn giêng) ®îc tËn dông vµ dÉn vµo lµm nãng bÖ n»m [9]. Theo FAO, n¨m 1999 møc ®é sö dông phÕ th¶i gi÷a c¸c níc cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ: Th¸i Lan møc ®é sö dông vµo kho¶ng 9,5% tæng n¨ng lîng cña toµn quèc n¨m 1995; Indonesia ®· dïng phÕ th¶i chiÕm kho¶ng 7-8% tæng n¨ng lîng tiªu thô n¨m 1992; Malaysia sö dông kho¶ng 15-16% phÕ th¶i n¨m 1990; Philippines lµ 12% tæng n¨ng lîng n¨m 1989 [38]. 1.2 ë ViÖt Nam Tõ sau n¨m 1975, ë ViÖt Nam bíc ®Çu còng cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vÒ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi t¹i c¸c vïng thµnh thÞ, n«ng th«n, miÒn nói vµ lîng gç cñi cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh sinh ho¹t. - N¨m 1987 c«ng tr×nh nghiªn cøu cña ViÖn N¨ng Lîng ViÖt Nam vÒ nhu cÇu gç cñi cho biÕt: Nguån n¨ng lîng chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ n¨ng lîng sinh khèi bao gåm gç, cñi vµ phÕ th¶i n«ng nghiÖp. Nã ®· ®îc ®¹i ®a sè nh©n d©n sö dông cïng víi ®iÖn, dÇu ho¶, than, khÝ ®èt. ViÖn N¨ng lîng, n¨m 1987 cho biÕt nhu cÇu íc tÝnh cã kho¶ng 31,7 (WE) ®îc dïng lµm chÊt ®èt phôc vô sinh ho¹t, trong ®ã gç cñi chiÕm 75% vµ 4,4 triÖu tÊn WE ®îc dïng ®Ó nÊu c¸m lîn (50% lµ gç cñi) vµo n¨m 1996. B¸o c¸o nµy cßn dù b¸o nhu cÇu gç cñi dïng trong sinh ho¹t cho n¨m 1989 cÇn tíi 19 triÖu tÊn, gç cñi dïng ®Ó nÊu c¸m lîn lµ 2,03 triÖu tÊn vµ cho c¸c nhu cÇu kh¸c lµ 1,73 triÖu tÊn [12], [26]. N¨m 1990, Lincoln Bailey - chuyªn gia cña FAO, ®· ®iÒu tra nhu cÇu gç cñi
cho 2 thµnh phè ®ã lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ®a ra ph¬ng ph¸p ®iÒu tra nhu cÇu gç cñi ë khu vùc thµnh thÞ, tõ ®ã rót kinh nghiÖm cho viÖc ®iÒu tra nhu cÇu gç cñi ë c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam [21]. KÕt qu¶ nghiªn cøu bíc ®Çu cña tæ chøc FAO n¨m 1992 cho biÕt n¨ng lîng sinh khèi chiÕm kho¶ng 60-70% tæng n¨ng lîng th« tiªu thô ë ViÖt Nam vµ n¨ng lîng gç cñi chiÕm kho¶ng 30-40% con sè nµy [23]. Vò Long (1996) cho biÕt c¬ cÊu tiªu dïng n¨ng lîng sinh khèi nh sau: Phôc vô cho sinh ho¹t gia ®×nh, sëi Êm, ch¨n nu«i chiÕm ®¹i bé phËn (92,5%); phôc vô cho c¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng chØ chiÕm 7,5%. Trong sè n¨ng lîng sinh khèi ®ã th× gç cñi chiÕm 84%; phÕ liÖu vµ phÕ th¶i chiÕm 16%. Tæng lîng tiªu dïng gç cñi trong ph¹m vi toµn quèc vµo n¨m 1990 lµ 28,1 triÖu m3 [21], [6]. ë c¸c tØnh miÒn nói, n¨ng lîng sinh khèi ®ãng vai trß chñ ®¹o. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c cña §oµn Bæng (1996) th× nhu cÇu n¨ng lîng sinh khèi cho môc tiªu sinh ho¹t tÝnh trung b×nh cho c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n chiÕm tíi 66%. Ngoµi lÜnh vùc sinh ho¹t, n¨ng lîng sinh khèi tiªu thô cho c¸c ngµnh: chÕ biÕn thùc phÈm, n«ng s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng,... chiÕm tíi 34% [2]. Kh«ng chØ ngêi d©n sèng ë vïng n«ng th«n cã nhu cÇu sö dông gç cñi, mµ ngêi d©n thµnh thÞ cuéc sèng cña hä còng kh«ng thÓ thiÕu cñi. Sè liÖu c«ng bè n¨m 1987 cña ViÖn N¨ng lîng vÒ nhu cÇu n¨ng lîng sinh khèi trong sinh ho¹t th× møc tiªu thô hµng ngµy theo ®Çu ngêi b×nh qu©n ë miÒn nói lµ 2,5 kg WE; Cßn ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, c¸c miÒn ven biÓn Trung Bé, §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long th× møc tiªu thô theo ®Çu ngêi lµ 1,5 kg WE/ngµy; T¹i c¸c thµnh thÞ lµ 1,35 WE/ngµy [26]. Sè liÖu ®iÒu tra t¹i chç ë c¸c vïng ®Æc trng (NguyÔn Duy Th«ng, 1996) cho thÊy møc tiªu thô gç cñi cho nÊu ¨n gia ®×nh nh sau: MiÒn nói: 650 - 700 kg/ngêi/n¨m Trung du: 450 - 500 kg/ngêi/n¨m §ång b»ng: 350 - 380 kg/ngêi/n¨m Thµnh thÞ: 330 - 350 kg/ngêi/n¨m
TÝnh trung b×nh c¶ níc: 410-430 kg/ngêi/n¨m, nÕu tÝnh c¶ tiªu thô gç cñi cho ch¨n nu«i, sëi Êm th× trung b×nh gç cñi tiªu thô kho¶ng 510-530 kg/ngêi/n¨m (t¬ng ®¬ng 1,4-1,5 kg/ngêi/ ngµy) [26]. Theo FAO (1992) th× møc ®é tiªu thô gç cñi trung b×nh cña c¸c vïng lµ rÊt kh¸c nhau, ë vïng nói lîng tiªu thô kho¶ng 2,5 kg/ngêi/ngµy, trong khi ë ®ång b»ng s«ng Hång, ven biÓn, miÒn Trung, phÝa §«ng Nam vµ s«ng Mª K«ng lîng tiªu thô kho¶ng 1,4 kg/ngêi/ngµy [23]. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lu TÝn (1996), [28] cho biÕt nhu cÇu sö dông gç cñi trong ®êi sèng, c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam nh sau: i) Gç cñi dïng trong viÖc nÊu ¨n, th¾p s¸ng vµ sëi Êm ë vïng nói vµo kho¶ng 1,5m3/ngêi/n¨m; Vïng trung du B¾c bé, Trung bé vµ §ång b»ng chÊt ®èt ®îc sö dông lµ gç cñi vµ phÕ liÖu n«ng nghiÖp, møc tiªu thô trung b×nh kho¶ng 0,5 m3/ngêi/n¨m; ii) Gç cñi cho chÕ biÕn mét sè lo¹i thùc phÈm nh sau: Phë lµ 5,0 kg cñi/kg phë; b¸nh mú: 0,8 kg cñi/kg b¸nh; §Ëu phô: 0,75 kg cñi/kg ®Ëu; SÊy c¸ kh«: 3 kg cñi/kg c¸; iii) Gç cñi cho chÕ biÕn c¸c lo¹i n«ng s¶n (chÕ biÕn thñ c«ng): SÊy thuèc l¸ sîi: 8 kg cñi/kg sîi; SÊy chÌ xanh: 2 kg cñi/kg chÌ; ChÕ biÕn cµ phª sÊy:1 kg cñi/kg cµ phª; ChÕ biÕn sîi, kÐn t»m: 15 kg cñi/kg kÐn; iv) Gç cñi cho s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng: G¹ch nung: 0,5 kg cñi/viªn; Ngãi: 0,7 kg cñi/viªn; V«i: 0,6 kg cñi/kg; Sø, gèm: 0,2 kg cñi/®¬n vÞ (b¸t nhá). §iÒu tra ®¸nh gi¸ nhu cÇu gç cñi lµ mét trong nh÷ng néi dung cña dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç giai ®o¹n I. N¨m 1999, ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra thÝ ®iÓm vÒ nhu cÇu gç cñi t¹i 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä thuéc x· Khang Ninh- vïng ®Öm VQG Ba BÓ, cho biÕt nhu cÇu gç cñi ë 2 th«n ®iÒu tra lµ kho¶ng 20-25 kg/hé/ngµy, t¬ng ®¬ng víi kho¶ng 5 kg/ngêi/ngµy. N¨m 2001, viÖc ®¸nh gi¸ nhu cÇu gç cñi ®îc thùc hiÖn trªn diÖn réng t¹i HuyÖn CÈm Xuyªn - Hµ TÜnh vµ ë ®©y nhu cÇu gç cñi trung b×nh lµ 2,6 kg/ngêi/ngµy [13], [23]. Víi søc Ðp gia t¨ng d©n sè cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, nhu cÇu n¨ng lîng cña ngêi d©n ngµy mét lín, ®Ò tµi "ChiÕn lîc vµ sù ph¸t triÓn n¨ng lîng cho n«ng th«n miÒn nói ViÖt Nam" cña Trung T©m Nghiªn Cøu N¨ng Lîng - Trêng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi ®· ®a ra nh÷ng dù b¸o vÒ nhu cÇu chÊt ®èt thùc vËt ®Õn n¨m 2010 cho toµn quèc nh sau:
+ ChÊt ®èt thùc vËt dïng cho nÊu ¨n : 37.338.000 TWE + Gç cñi dïng trong sëi Êm : 3.675 TWE + ChÊt ®èt thùc vËt dïng trong ch¨n nu«i : 9.800.000 TWE + ChÊt ®èt thùc vËt cÇn cho tiÓu thñ c«ng nghiÖp: 32.100 TWE [5] N¨m 2002, Lª thu HiÒn ®· ®iÒu tra vÒ nhu cÇu sö dông gç cñi cña vïng ®Öm vên quèc gia Ba BÓ, t¹i x· Khang Ninh cho thÊy b×nh qu©n trªn toµn x· nhu cÇu gç cñi cña mçi hé lµ 20,3 kg/ngµy vµ tÝnh theo ®Çu ngêi lµ 4,1kg/ngµy [15] Tuy nhu cÇu n¨ng lîng trªn toµn quèc nãi chung vµ vïng n«ng th«n nãi riªng lín nh vËy nhng chóng ta còng cã nh÷ng lîi thÕ vÒ kh¶ n¨ng cung cÊp n¨ng lîng sinh khèi cho ngêi d©n. N¨m 1987 ViÖn n¨ng lîng ViÖt Nam ®· íc tÝnh kh¶ n¨ng cung cÊp n¨ng lîng sinh khèi trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng tõ c¸c nguån nh sau: + Rõng tù nhiªn : 2,6 triÖu tÊn cñi/n¨m + Rõng trång : 2,2 triÖu tÊn cñi/n¨m + §Êt trång : 4- 4,5 triÖu tÊn cñi/n¨m + C©y ph©n t¸n : 8 triÖu tÊn cñi/n¨m + PhÕ th¶i tõ x©y dùng chÕ biÕn : 2,18 triÖu tÊn/n¨m (WE) + C©y c«ng nghiÖp : 0,78 triÖu tÊn/n¨m (WE) + PhÕ th¶i n«ng nghiÖp : 34,997 triÖu tÊn/n¨m Nguån cung cÊp n¨ng lîng gç cñi hoµn toµn cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu tiªu thô gç cñi ë ViÖt Nam ®óng nh nhËn ®Þnh cña FAO (1997) nÕu nh chóng ta gi÷ ®îc sù c©n b»ng ®éng gi÷a cung vµ cÇu n¨ng lîng gç cñi trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt níc. N¨m 1996, §Ëu Quèc Anh [1] cho biÕt s¶n xuÊt chÊt ®èt tõ viÖc trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi träc vµ trång c©y ph©n t¸n nh sau: Trong ch¬ng tr×nh 327, ch¬ng tr×nh PAM gióp nh©n d©n ë mét sè vïng trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi träc, tõ ®ã t¨ng thªm nguån cung cÊp gç cñi cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng. S¶n lîng chÊt ®èt tõ rõng trång trªn ®Êt trèng ®åi träc t¨ng, n¨m 1992 chØ ®¹t 8 triÖu tÊn, n¨m 1995 ®· lªn tíi 11 triÖu tÊn. B¸o c¸o cña tæ chøc N«ng l¬ng liªn hiÖp quèc FAO n¨m 1992 vÒ n¨ng lîng gç cñi cho biÕt nguån cung cÊp n¨ng lîng néi ®Þa cña ViÖt Nam cã tíi 75%
lµ gç cñi, 17% lµ phÕ th¶i n«ng nghiÖp vµ 8% cßn l¹i lµ tõ c¸c nguån kh¸c. Trong ®ã phÇn lín gç cñi ®îc khai th¸c tõ rõng tù nhiªn, kho¶ng 30 triÖu m3/n¨m [23]. §Õn n¨m 1996, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lu TÝn cho r»ng gç cung cÊp cho nhu cÇu n¨ng lîng tõ rõng tù nhiªn chiÕm 47,14%; Rõng trång lµ 32,7%; C©y trång ph©n t¸n lµ 20,16%. Trong tæng sè n¨ng lîng sinh khèi cung øng th× gç cñi chiÕm 46%, cßn l¹i lµ phÕ liÖu [28]. Trong nh÷ng n¨m qua, vÊn ®Ò dù b¸o vÒ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi ë ViÖt Nam ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m, song hÇu hÕt viÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cung cÊp míi chØ dõng l¹i ë cÊp vïng hay cÊp quèc gia. N¨m 1996, Vò Long (ViÖn L©m nghiÖp) íc ®o¸n trªn ph¹m vi toµn quèc, tiÒm n¨ng n¨ng lîng sinh khèi tõ gç cñi lµ 17.498.600 tÊn/n¨m; Phô phÈm n«ng nghiÖp lµ 18.926.800 tÊn/n¨m; C©y c«ng nghiÖp l©u n¨m lµ 4.697.000 tÊn/n¨m; PhÕ th¶i tõ c¸c nguån kh¸c lµ 1.182.000 tÊn/n¨m [21]. Theo nghiªn cøu cña §oµn Bæng (1996) ë c¸c tØnh phÝa B¾c, lîng cung cÊp gç cñi vµo kho¶ng 3,4 triÖu tÊn/n¨m vµ thiÕu kho¶ng 299.000 tÊn/n¨m [2]. §èi víi khu vùc ven biÓn miÒn Trung nhu cÇu vÒ gç cñi n¨m 2000 kho¶ng 6,4 triÖu tÊn, trong khi kh¶ n¨ng cung cÊp vÒ cñi chØ ®¹t ®îc 3,9 triÖu tÊn. §iÒu nµy dÉn ®Õn lîng thiÕu hôt cñi lµ: 2,5 triÖu tÊn hay 300 kg/ngêi/n¨m (FAO, 1992)[23]. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trång c©y ph©n t¸n ®Ó cung cÊp gç cñi, b¾t ®Çu tõ n¨m 1955, theo lêi B¸c Hå kªu gäi toµn d©n tham gia tÕt trång c©y, ®· ®îc toµn d©n tham gia vµ trë thµnh mét phong trµo trång c©y ph©n t¸n lín trªn c¶ níc. Trong 2 n¨m 1955-1956 chØ cã 3 tØnh trång c©y ph©n t¸n (Thanh Hãa, NghÖ An, Phó thä) ®· trång ®îc 445.000 c©y, ®Õn n¨m 1957 ®· cã 19 tØnh miÒn B¾c tham gia vµ ®· trång ®îc 2.700.000 c©y. §Õn n¨m 1959 ®· cã 26 tØnh tham gia phong trµo trång c©y ph©n t¸n vµ ®· trång ®îc 14 triÖu c©y. Tõ ®ã ®Õn nay, phong trµo trång c©y ph©n t¸n ®· ®îc lan réng ra c¸c tØnh trªn c¶ níc, mét sè ®Þa ph¬ng lµ l¸ cê ®Çu trong phong trµo nµy, ®iÓn h×nh nh: huyÖn Lý Nh©n (Hµ Nam), VÜnh B¶o (H¶i Phßng) [30]. C¸c c©y ph©n t¸n ®îc coi lµ nguån cung cÊp cñi ®èt quan träng cho vïng ®ång b»ng vµ duyªn h¶i. NguyÔn Duy Th«ng, n¨m 1996 cho biÕt ë ViÖt Nam, giai ®o¹n tõ 1961 ®Õn 1992, ngêi d©n trªn c¶ níc ®· trång ®îc 6,5 tû c©y c¸c lo¹i,