Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu chế xuất – Khu công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày tổng quan về các khu chế xuất – khu công nghiệp; phân tích tình hình hoạt động của các KCX – KCN tại TP. Hồ Chí Minh; các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các KCX – KCN tại TP. Hồ Chí Minh.... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu chế xuất – Khu công nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN VĂN QUÝ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC KHU CHẾ XUẤT – KHU CÔNG NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC KHU CHEÁ XUAÁT KHU COÂNG NGHIEÄP ......................................................................................... 1 1.1 Moät soá khaùi nieäm ............................................................................................ 1 1.1.1 Khu cheá xuaát ..................................................................................... 1 1.1.2 Khu coâng nghieäp ............................................................................... 1 1.1.3 Khu coâng ngheä cao............................................................................. 2 1.1.4 Khu saûn xuaát haøng thay theá nhaäp khaåu.............................................. 2 1.1.5 Khu kinh teá töï do ............................................................................... 2 1.1.6 Khu maäu dòch töï do ............................................................................ 3 1.1.7 Ñaëc khu kinh teá ................................................................................. 3 1.2 Caùc loaïi hình khu coâng nghieäp ....................................................................... 3 1.2.1 Loaïi hình thöù nhaát .............................................................................. 3 1.2.2 Loaïi hình thöù hai ............................................................................... 4 1.2.3 Loaïi hình thöù ba ................................................................................ 4 1.2.4 Loaïi hình thöù tö ................................................................................. 4 1.3 Moät soá ñieàu kieän hình thaønh vaø phaùt trieån khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ............. 4 1.4 Vai troø cuûa khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ñoái vôùi coâng cuoäc coâng nghieáp hoùa – hieän ñaïi hoùa ôû Vieät Nam. .......................................................... 6 1.4.1 Vaøi neùt veà tình hình phaùt trieån khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ôû Vieät Nam .......................................................................................................... 6 1.4.2 Vai troø cuûa khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp .................................. 15 1.5 Lôïi ích veà phaùt trieån khu cheá xuaát khu coâng nghieäp trong töông lai............. 17 1.6 Nhöõng baøi hoïc ruùt ra töø kinh nghieäm phaùt trieån caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp cuûa caùc nöôùc Chaâu AÙ ................................................................ 20
CHÖÔNG 2 : PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC KHU CHEÁ XUAÁT – KHU COÂNG NGHIEÄP TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH. .................................................................................. 33 2.1 Khaùi quaùt veà qui hoaïch toång theå caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ........ 33 2.2 Phaân tích quaù trình ñaàu tö vaø xaây döïng cô sôû haï taàng caùc khu coâng nghieäp taïi Tp. Hoà Chí Minh ........................................................................... 43 2.3 Tình hình thu huùt ñaàu tö ................................................................................ 46 2.4 Hieän traïng hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ....... 48 2.5 Tình hình söû duïng nguoàn lao ñoäng................................................................. 54 2.6 Coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi khu cheá xuaát khu coâng nghieäp .............. 56 2.7 Ñaùnh giaù veà nhöõng haïn cheá vaø nguyeân nhaân trong hoaït ñoäng cuûa caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ôû Vieät Nam ................................................ 59 CHÖÔNG 3 : CAÙC GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC KHU CHEÁ XUAÁT – KHU COÂNG NGHIEÄP TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH ............................................. 68 3.1 Quan ñieåm veà thu huùt voán ñaàu tö vaøo khu coâng nghieäp ................................ 68 3.2 Nhöõng giaûi phaùp nhaèm taïo thuaän lôïi cho coâng vieäc xaây döïng khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp.................................................................................. 70 3.2.1 Chính saùch veà nguoàn nhaân löïc vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc .................. 70 3.2.2 Chính saùch taøi chính tieàn teä................................................................... 74 3.2.3 Caûi caùch haønh chaùnh, hoaøn thieän cheá ñoä quaûn lyù moät cöûa trong quaûn lyù caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ........................................ 77 3.2.4 Qui hoaïch vaø phaùt trieån toái öu haï taàng khu coâng nghieäp ...................... 82 3.2.5 Moâi tröôøng ñaàu tö noäi taïi caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp ........... 88 3.2.6 Chính saùch khuyeán khích xuaát khaåu ..................................................... 91 3.2.7 Caùc giaûi phaùp khaùc ................................................................................ 93 KEÁT LUAÄN ........................................................................................................ 101 PHUÏ LUÏC .......................................................................................................... 103
MÔÛ ÑAÀU Xaây döïng vaø phaùt trieån caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát ôû Vieät Nam coøn môùi meû so vôùi theá giôùi vaø nhieàu nöôùc trong khu vöïc, nhöng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh laø moâ hình saûn xuaát coâng nghieäp hieäu quaû, mang laïi nhieàu lôïi ích trong giai ñoaïn neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi ôû nöôùc ta. Xaây döïng vaø phaùt trieån caùc KCX – KCN ôû nöôùc ta coøn coù yù nghóa lôùn laø phaùt huy noäi löïc vaø laø ñoäng löïc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc. Bôûi vaäy ñònh höôùng phaùt trieån KCX – KCN ôû nöôùc ta vöøa caáp thieát, vöøa coù tính chieán löôïc. Nghò quyeát laàn thöù 4 Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng khoùa 8 ghi: “Phaùt trieån töøng böôùc vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc KCX – KCN. Nghieân cöùu xaây döïng thí ñieåm moät vaøi ñaëc khu kinh teá, khu maäu dòch töï do ôû nhöõng ñòa baøn ven bieån coù ñuû ñieàu kieän”. Theo tinh thaàn ñoù, Chính phuû ñaõ ban haønh chính saùch khuyeán khích ñaàu tö vôùi nhöõng quy ñònh thoâng thoaùng, taïo khung phaùp lyù thuaän lôïi hôn cho ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, ñaëc bieät laø cho caùc doanh nghieäp ôû KCN. Moãi KCN ra ñôøi ñaõ trôû thaønh ñòa ñieåm quan troïng trong vieäc thu huùt nguoàn voán ñaàu tö trong nöôùc vaø ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI), taïo ñoäng löïc lôùn cho quaù trình tieáp thu coâng ngheä, chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaân coâng laïi lao ñoäng phuø hôïp vôùi xu theá hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, thuùc ñaåy taêng tröôûng coâng nghieäp, chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, goùp phaàn naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá, haïn cheá tình traïng oâ nhieãm do chaát thaûi coâng nghieäp gaây ra. Vieäc phaùt trieån KCX – KCN thu huùt ñaàu tö cuõng thuùc ñaåy vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñoâ thò môùi, phaùt trieån caùc ngaønh phuï trôï vaø dòch vuï, taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn ñaøo taïo phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, xaây döïng keát caáu haï taàng kinh teá kyõ thuaät. Tuy nhieân, sau hôn 15 naêm phaùt trieån KCX – KCN, beân caïnh nhöõng thaønh töïu quan troïng, vieäc phaùt trieån taïi TP.HCM cuõng ñaõ boäc loä moät soá vaán ñeà caàn ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu nhaèm ñuùc keát caùc baøi hoïc kinh nghieäm, tìm giaûi phaùp
khaéc phuïc haïn cheá, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa caùc KCX – KCN, ñöa ra moâ hình phaùt trieån KCX – KCN beàn vöõng, ñaùp öùng yeâu caàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñeà taøi : “Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc KCX – KCN taïi TP. Hoà Chí Minh” ñöôïc hình thaønh töø nhöõng lyù do treân. - Phaïm vi nghieân cöùu: Caùc KCX – KCN treân ñòa baøn TP.HCM ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1991 ñeán nay. - Phöông phaùp nghieân cöùu: phöông phaùp duy vaät lòch söû, duy vaät bieän chöùng, phöông phaùp phaân tích, so saùnh toång hôïp, … - Boá cuïc Luaän aùn : Luaän aùn ñöôïc trình baøy theo 3 chöông, bao goàm : • Chöông 1 : Toång quan veà caùc khu cheá xuaát – khu coâng nghieäp • Chöông 2 : Phaân tích tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc KCX – KCN taïi TP. Hoà Chí Minh. • Chöông 3 : Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc KCX – KCN taïi TP. Hoà Chí Minh. Do phaïm vi ñeà taøi khaù roäng, giôùi haïn veà kinh nghieäm thöïc tieãn vaø thôøi gian nghieân cöùu, neân chaéc raèng trong quaù trình nghieân cöùu khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, raát mong ñöôïc söï chæ baûo, ñoùng goùp cuûa Quyù Thaày Coâ vaø caùc baïn. Xin chaân thaønh caûm ôn.
CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC KHU CHEÁ XUAÁT – KHU COÂNG NGHIEÄP 1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM: 1.1.1- KHU CHEÁ XUAÁT (EXPORT PROCESSING ZONE. EPZ) : − Laø loaïi hình ñaëc khu kinh teá coù dieän tích töông ñoái nhoû, coù haøng raøo phaân caùch veà ñòa lyù trong moät quoác gia, khoâng coù daân cö sinh soáng, nhaèm thu huùt caùc doanh nghieäp chuyeân saûn xuaát haøng xuaát khaåu vaø dòch vuï cho saûn xuaát haøng xuaát khaåu. − Khu cheá xuaát ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi, nhaát laø öu ñaõi veà thueá vaø thuû tuïc haûi quan, song ñoøi hoûi phaûi xuaát khaåu gaàn nhö toaøn boä saûn phaåm. Khu cheá xuaát do Chính phuû hoaëc Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp. 1.1.2- KHU COÂNG NGHIEÄP (INDUSTRIAL PROCESSING ZONE) : − Laø hình thöùc toång hôïp cuûa khu cheá xuaát (EPZ) vaø khu saûn xuaát haøng thay theá nhaäp khaåu (IPZ). Caùc khu coâng nghieäp naøy coù vò trí quan troïng ñaëc bieät trong söï phaùt trieån kinh teá, vì noù vöøa kích thích xu höôùng saûn xuaát höôùng ra xuaát khaåu vöøa ñoäng vieân phaùt trieån saûn xuaát thay theá nhaäp khaåu vaø cheá bieán nguyeân lieäu thoâ trong nöôùc. − Thu huùt caùc doanh nghieäp chuyeân saûn xuaát haøng coâng nghieäp vaø thöïc hieän caùc dòch vuï cho saûn xuaát coâng nghieäp, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, khoâng coù daân cö sinh soáng, do Chính phuû hoaëc Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp. Trong khu coâng nghieäp coù theå coù doanh nghieäp cheá xuaát. − Theo quy cheá Khu coâng nghieäp (KCN) cuûa Chính phuû Vieät Nam thì Khu cheá xuaát (KCX) vaø Khu coâng nghieäp (KCN) coù nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc bieät nhö sau: − Khu cheá xuaát vaø khu coâng nghieäp ñeàu saûn xuaát haøng coâng nghieäp, phaàn lôùn laø haøng tieâu duøng aùp duïng cô cheá quaûn lyù ñôn giaûn, thuaän tieän, trong khu khoâng coù daân cö sinh soáng. 1
− Khu cheá xuaát coù ñaëc ñieåm khaùc vôùi khu coâng nghieäp laø khu cheá xuaát xuaát khaåu 100% saûn phaåm, trong khi khu coâng nghieäp ñöôïc söû duïng moät phaàn thò tröôøng trong nöôùc. − Quan heä giöõa KCX vôùi thò tröôøng noäi ñòa laø quan heä ngoaïi thöông, do ñoù khoâng tranh chaáp vôùi saûn xuaát trong nöôùc, khoâng aûnh höôûng ñeán quyõ ngoaïi teä cuûa Nhaø nöôùc. Trong quan heä naøy khoâng coi KCX laø moät thò tröôøng kheùp kín, chæ daønh xuaát khaåu saûn phaåm ra nöôùc ngoaøi maø KCX coøn coù moái quan heä höõu cô vôùi thò tröôøng trong nöôùc, thuùc ñaåy saûn xuaát trong nöôùc cuøng phaùt trieån thoâng qua vieäc mua nguyeân vaät lieäu, baùn thaønh phaåm töø thò tröôøng noäi ñòa vaøo KCX nhaèm taêng haøm löôïng quoác gia cuûa saûn phaåm saûn xuaát taïi Vieät Nam. 1.1.3- KHU COÂNG NGHEÄ CAO (HIGH – TECH INDUSTRIAL ZONE) : − Laø khu taäp trung caùc doanh nghieäp coâng nghieäp kyõ thuaät cao vaø caùc ñôn vò hoaït ñoäng phuïc vuï cho phaùt trieån coâng ngheä cao goàm nghieân cöùu – trieån khai, khoa hoïc – coâng ngheä, ñaøo taïo vaø caùc dòch vuï lieân quan, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, do Chính phuû hoaëc Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp. Trong khu coâng ngheä cao coù theå coù doanh nghieäp cheá xuaát. 1.1.4- KHU SAÛN XUAÁT HAØNG THAY THEÁ NHAÄP KHAÅU (IMPORT– PROCESSING ZONE. IPZ) : − Laø hình thöùc ñöôïc aùp duïng chuû yeáu ôû caùc nöôùc Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ phuïc vuï cho chieán löôïc coâng nghieäp hoùa thay theá nhaäp khaåu. Taïi khu vöïc naøy thu huùt caùc ngaønh coâng nghieäp cheá taïo, saûn xuaát caùc maët haøng thay theá nhaäp khaäu vaø cheá bieán caùc nguyeân lieäu thoâ trong nöôùc. 1.1.5- KHU KINH TEÁ TÖÏ DO (FREE ECONOMIC ZONE. FEZ) : − Khu vöïc kinh teá töï do thöôøng coù khoâng gian ñòa lyù roäng hôn EPZ hay IPZ, ñoàng thôøi caùc loaïi hình kinh teá cuõng bao goàm nhieàu loaïi hình phong phuù hôn. Beân caïnh coâng nghieäp cheá taïo, FEZ coøn coù hoaït ñoäng taøi chính, thöông maïi, vaän 2
taûi, … khu vöïc kinh teá töï do ñaõ ñöôïc Trung Quoác aùp duïng ñeå thöû nghieäm moâ hình kinh teá thò tröôøng môû ôû nöôùc naøy. − Khaùc vôùi KCN, KCX laø nhöõng khu vöïc khoâng coù daân cö sinh soáng, coøn khu kinh teá töï do coù dieän tích leân ñeán haøng chuïc, haøng traêm km2 vôùi daân soá haøng trieäu ngöôøi, töùc laø ngang vôùi quy moâ cuûa moät huyeän hoaëc moät tænh. 1.1.6- KHU MAÄU DÒCH TÖÏ DO (FREE TRADE ZONE. FTZ) : − Loaïi hình naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng cho caùc thaønh phoá coù dieän tích töông ñoái nhoû nhöng coù vò trí ñòa lyù ñaëc bieät. Tröôùc ñaây FTZ thöôøng chæ coù chöùc naêng phaùt trieån quan heä thöông maïi töï do vôùi caùc nöôùc khaùc nhöng hieän nay caùc hoaït ñoäng khaùc nhö taøi chính, baûo hieåm, vaän taûi, nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D) cuõng ñaõ trôû thaønh caùc chöùc naêng quan troïng cuûa noù. 1.1.7- ÑAËC KHU KINH TEÁ: − Laø moät khu vöïc ñòa lyù nhaát ñònh, coù daân cö sinh soáng, ñöôïc Chính phuû daønh cho nhöõng quy cheá ñaëc bieät so vôùi caùc vuøng khaùc cuûa ñaát nöôùc – Quy cheá naøy bao goàm caùc ñieàu khoaûn öu ñaõi veà thueá, veà cheá ñoä haûi quan, veà giaù thueâ ñaát, veà söû duïng cô sôû haï taàng vaø ngoaïi teä, veà cung caáp lao ñoäng …. − Khaùc vôùi caùc moâ hình khaùc, ñaëc ñieåm cuûa ñaëc khu kinh teá laø maëc duø vaãn coù moät ranh giôùi haønh chính, nhöng söï phaùt trieån cuûa khu vöïc khoâng bò giôùi haïn bôûi ranh giôøi naøy. Vieäc phaùt trieån ñaëc khu taïo ñieàu kieän cho vieäc taêng cöôøng moái quan heä kinh teá vôùi caùc vuøng khaùc cuûa quoác gia vaø ñoàng thôøi phaùt huy toái ña caùc taùc ñoäng tích cöïc veà ñaàu tö, chuyeån giao coâng ngheä vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc. Moâ hình ñaëc khu kinh teá coù moät cô caáu kinh teá ña ngaønh döïa vaøo moät caáu truùc ñoâ thò hieän ñaïi vôùi caùc dòch vuï cô sôû haï taàng phaùt trieån. Caùc nöôùc phaùt trieån taän duïng caùc ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa ñaëc khu kinh teá ñeå thöïc hieän chuyeån giao coâng nghieäp, taêng hieäu quaû ñaàu tö, taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoùa. 1.2. CAÙC LOAÏI HÌNH KHU COÂNG NGHIEÄP : 1.2.1- LOAÏI HÌNH THÖÙ NHAÁT : − Caùc khu coâng nghieäp ñöôïc thaønh laäp treân khuoân vieân ñaõ coù moät soá doanh nghieäp coâng nghieäp ñang hoaït ñoäng, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån khu 3
coâng nghieäp theo ñuùng quy hoaïch môùi, ñoàng thôøi taïo haï taàng kyõ thuaät phuïc vuï toát vieäc phaùt trieån khu coâng nghieäp, coù ñieàu kieän xöû lyù chaát thaûi vôùi nhöõng thieát bò hieän ñaïi. 1.2.2- LOAÏI HÌNH THÖÙ HAI : − Caùc KCN ñöôïc hình thaønh nhaèm ñaùp öùng cho vieäc di dôøi caùc nhaø maùy, xí nghieäp ñang ôû trong noäi thaønh caùc ñoâ thò lôùn, do nhu caàu chænh trang ñoâ thò vaø baûo veä moâi tröôøng, moâi sinh phaûi di chuyeån vaøo KCN. Vieäc hình thaønh caùc KCN phuïc vuï nhu caàu di dôøi laø yeâu caàu khaùch quan cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa – keát quaû taát yeáu cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa. 1.2.3- LOAÏI HÌNH THÖÙ BA: − Caùc KCN coù quy moâ nhoû gaén lieàn vôùi nguoàn nguyeân lieäu noâng laâm, thuûy saûn ñöôïc hình thaønh ôû moät soá tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, Ñoàng Baèng, Trung Du Baéc Boä vaø Duyeân Haûi Mieàn Trung laø nôi coù nguoàn nguyeân lieäu, noâng saûn haøng hoùa nhöng coâng nghieäp cheá bieán chöa phaùt trieån. 1.2.4- LOAÏI HÌNH THÖÙ TÖ: − KCN hieän ñaïi xaây döïng hoaøn toaøn môùi nhaèm thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø caùc doanh nghieäp Vieät Nam coù theá maïnh phaùt trieån coâng nghieäp. − Ngoaøi boán loaïi hình xaây döïng caùc KCN noùi treân, coøn coù coâng nghieäp kyõ thuaät cao vôùi trình ñoä töï ñoäng hoùa cao, vôùi yeâu caàu söû duïng trí tueä cao vaø nhieàu phaùt minh saùng cheá môùi nhaèm taïo ra nhöõng saûn phaåm kyõ thuaät cao tieâu thuï treân thò tröôøng theá giôùi. 1.3. MOÄT SOÁ ÑIEÀU KIEÄN HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KHU CHEÁ XUAÁT – KHU COÂNG NGHIEÄP : − Coù hai ñieàu kieän chung vaø boán ñieàu kieän caên baûn ñeå xaây döïng KCX – KCN: a) Ñieàu kieän chung : 2 ñieàu kieän chung ñeå hình thaønh KCX – KCN treân moät Quoác gia ñoù laø: − Chính trò oån ñònh. 4
− Luaät phaùp cuï theå, roõ raøng, deã hieåu, deã nhôù, deã laøm. b) Ñieàu kieän cô baûn: ngoaøi 2 ñieàu kieän chung neâu treân, khi xaây döïng KCX – KCN phaûi coù nhöõng ñieàu kieän cô baûn sau: − Haï taàng cô sôû phaûi ñaûm baûo saün saøng tieän lôïi vaø thoâng suoát, neáu chöa ñaùp öùng tröôùc maét thì phaûi coù khaû naêng hoaøn thieän trong thôøi gian phuø hôïp. − Moâi tröôøng khoâng bò oâ nhieãm hoaëc coù nôi chaáp nhaän oâ nhieãm nhöng trong möùc ñoä luaät phaùp cho pheùp. − Lao ñoäng phaûi ñuû söùc cung öùng. − Phaûi coù cô cheá quaûn lyù vaø chính saùch naêng ñoäng, phuø hôïp. Ngoaøi ra caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông phaûi coù 3 khaû naêng cô baûn sau ñaây môùi coù theå xaây döïng phaùt trieån KCX – KCN coù ích cho Quoác gia: − Veà di dôøi ñeàn buø: Coâng ty phaùt trieån haï taàng KCX – KCN khoâng nhöõng coù khaû naêng chæ di dôøi ñeàn buø maø coøn phaûi coù khaû naêng xaây döïng cuoäc soáng môùi cho ngöôøi di dôøi ngaøy caøng toát hôn cuoäc soáng tröôùc ñoù. − Coù khaû naêng huy ñoäng voán ñaàu tö cô sôû haï taàng … baèng nhieàu nguoàn khaùc nhau ôû caùc thaønh phaàn kinh teá, caû trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc. − Toå chöùc boä maùy cuûa Ban Quaûn lyù caùc boä phaûi ñuû naêng löïc thöïc hieän toát cô cheá “moät cöûa – moät choã” vaø phaûi coù ñoäi nguõ caùn boä ñaàu tö kinh doanh naêng ñoäng coù khaû naêng ñoái taùc vôùi nöôùc ngoaøi vaø trong nöôùc. Vò trí KCX – KCN mang yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng KCX – KCN. Vieäc quy hoaïch phaùt trieån KCX – KCN laø caàn thieát trong toång theå caùc bieän phaùp veà KCX – KCN. Vieäc löïa choïn KCX – KCN phaûi xuaát phaùt töø nhöõng ñaëc ñieåm phaùt trieån & phaân boá caùc löïc löôïng saûn xuaát ôû nöôùc ta hieän nay vaø ñieàu kieän ñòa lyù töøng vuøng. Caùc vò trí thích hôïp nhaát ñöôïc löïa choïn ñeå xaây döïng KCX – KCN phaûi laø vò trí naèm gaàn caùc haûi caûng lôùn, coù haäu phöông roäng, coù cô sôû haï taàng beân ngoaøi KCX – KCN töông ñoái phaùt trieån. Moái lieân heä giöõa KCX – KCN vôùi caùc vuøng keá caän trong vaø ngoaøi nöôùc phaûi thuaän tieän, goàm caùc truïc giao thoâng 5
quoác teá, ñaëc bieät laø ñöôøng bieån, goàm caùc khu vöïc kinh teá saàm uaát cuûa theá giôùi vaø trong nöôùc. Quy moâ KCX – KCN (dieän tích khu) laø vaán ñeà quan troïng, ñaûm baûo tính khaû thi vaø phaùt huy hieäu quaû KCX – KCN. Vieäc xaùc ñònh quy moâ KCX – KCN ñöôïc xuaát phaùt töø nhöõng yeáu toá sau: − Khaû naêng thu huùt ñaàu tö ñeå laáp ñaày KCX – KCN bôûi caùc xí nghieäp trong thôøi gian ngaén. − Khaû naêng hoaøn thieän heä thoáng caáu truùc haï taàng trong vaø ngoaøi KCX – KCN: ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc, giao thoâng vaän taûi … − Khaû naêng quaûn lyù toå thöùc laõnh thoå. KCX – KCN laø moät trong nhöõng hình thöùc thu huùt voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc ñang ñöôïc Chính phuû quan taâm nhaát hieän nay. Noù khoâng nhöõng naâng cao giaù trò toång saûn phaåm xaõ hoäi, maø coøn taïo tieàn ñeà cho vieäc phaùt trieån neàn kinh teá mang tính chaát laâu daøi vaø beàn vöõng. Haõy töôûng töôïng neáu trong thôøi gian qua chuùng ta khoâng thaønh laäp KCX – KCN thì chaéc chaén trong töông lai chuùng ta phaûi giaûi quyeát nhöõng haäu quaû naëng neà veà xaõ hoäi, moâi tröôøng, do ñoù ñaàu tö xaây döïng caùc KCX – KCN laø yeâu caàu böùc thieát hieän nay. 1.4. VAI TROØ CUÛA KHU CHEÁ XUAÁT – KHU COÂNG NGHIEÄP ÑOÁI VÔÙI COÂNG CUOÄC COÂNG NGHIEÄP HOÙA – HIEÄN ÑAÏI HOÙA ÔÛ VIEÄT NAM : 1.4.1. VAØI NEÙT VEÀ TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN KHU CHEÁ XUAÁT - KHU COÂNG NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM : − Khu cheá xuaát (KCX) Khu coâng nghieäp (KCN) hình thaønh vaø phaùt trieån gaén lieàn vôùi coâng vieäc ñoåi môùi ñöôïc khôûi xöôùng töø Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam laàn thöù VI (naêm 1986) vôùi nhöõng ñoåi môùi cô baûn veà nhaän thöùc vaø tö duy veà kinh teá maø troïng taâm laø chuû tröông chuyeån töø cô cheá kinh teá keá hoaïch taäp trung sang cô cheá kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn. Theo ñoù, vieäc hình thaønh heä thoáng KCX – KCN hieän nay ñaõ thay theá moâ hình KCN kieåu cuõ 6
töø choã chæ laø nôi taäp trung caùc doanh nghieäp coâng nghieäp quoác doanh thaønh nôi thu huùt caùc doanh nghieäp saûn xuaát vaø dòch vuï coâng nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá. Haøng loïat caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ñöôïc trieån khai ñeå thöïc hieän Nghò quyeát cuûa Ñaïi hoäi VII, trong ñoù coù chính saùch phaùt trieån KCX – KCN vôùi söï ra ñôøi KCX Taân Thuaän TP.HCM (1991) vaø vieäc ban haønh Quy cheá KCX (Nghò ñònh 322/HÑBT cuûa Hoäi ñoàng Boä Tröôûng ngaøy 18/10/1991) vaø Quy cheá KCN (Nghò ñònh 192/CP cuûa Chính phuû ngaøy 28/12/1994). Caùc Nghò quyeát cuûa Ñaûng taïi Ñaïi hoäi töø naêm 1986 ñeán nay ñaõ hình thaønh heä thoáng caùc quan ñieåm nhaát quaùn cuûa Ñaûng veà phaùt trieån KCX – KCN, khaúng ñònh vai troø cuûa KCX – KCN trong vieäc “taïo neàn taûng ñeán naêm 2020 nöôùc ta cô baûn trôû thaønh nöôùc coâng nghieäp theo höôùng hieän ñaïi” nhö Nghò quyeát Ñaïi hoäi X ñaõ neâu roõ; laø cô sôû ñeå trieån khai xaây döïng quy hoaïch, cô cheá, chính saùch phaùt trieån KCX – KCN trong 15 naêm qua vaø trong giai ñoaïn tôùi. Vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån KCX – KCN giai ñoaïn 1991 – 2006 ñaõ ñöôïc nhöõng keát quaû sau: − Hình thaønh heä thoáng KCX – KCN treân cô sôû chieán löôïc, quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi caû nöôùc. Ñeán cuoái thaùng 12/2005 caû nöôùc ñaõ coù 131 KCN, KCX ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp vôùi toång dieän tích ñaát töï nhieân laø 26.986 ha, trong ñoù dieän tích ñaát coâng nghieäp coù theå cho thueâ ñaït 18.044ha. Caùc KCX – KCN ñöôïc phaân boá theo höôùng vöøa taäp trung ñaåy maïnh phaùt trieån coâng nghieäp ôû caùc vuøng coù lôïi theá vaø tieàm naêng, vöøa taïo ñieàu kieän ñeå caùc ñòa phöông coù ít lôïi theá hôn coù ñoäng löïc ñeå thuùc ñaåy chuyeån dòch vô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. 131 KCX – KCN ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû thaønh laäp ñeán thaùng 12/2005 phaân boá treân 47 tænh, thaønh phoá treân caû nöôùc. Tröø vuøng Taây Baéc kinh teá – xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, taát caû caùc vuøng coøn laïi ñeàu ñaõ thaønh laäp KCX – KCN. 7
− Phaùt trieån caùc KCX – KCN trong thôøi gian qua coù nhöõng chuyeån ñoäng tích cöïc caû töø phía Chính phuû, caùc ñòa phöông, caùc ngaønh vaø doanh nghieäp, nhöng vaãn coøn nhöõng khieám khuyeát caàn nhanh choùng khaéc phuïc. Ñoù laø cô cheá quaûn lyù ñoái vôùi KCX – KCN coù nhöõng tieán boä nhöng chöa thaät ñôn giaûn, söï phoái hôïp giöõa caùc ngaønh cuûa Trung öông vaø caùc ñòa phöông chöa chaët cheõ, vieäc giaûi toûa maët baèng ñeå xaây döïng haï taàng KCN coøn chaäm, coâng taùc tieáp tuïc vaän ñoäng ñaàu tö vaøo luùc KCN coøn yeáu, vieäc ñaøo taïo ñeå cung caáp lao ñoäng coù tay ngheà cho KCN chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu… Vieäc quan troïng haøng ñaàu coù tính chieán löôïc vaø aûnh höôûng laâu daøi ñeán phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi laø coâng taùc quy hoaïch phaùt trieån KCN ôû moät soá ñòa phöông coøn chaäm vaø chöa saùt vôùi ñieàu kieän thöïc teá. Ngoaøi nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå xaây döïng KCN, voán ñaàu tö cho xaây döïng haï taàng moãi KCN ñeàu raát lôùn ñoøi hoûi caùc ñòa phöông phaûi tính kyõ ñeán khaû naêng chæ ñònh doanh nghieäp trong nöôùc hoaëc moãi doanh nghieäp nöôùc ngoaøi hôïp taùc ñaàu tö. Tröôùc tình hình treân Chính phuû ñaõ chæ ñaïo caùc cô quan lieân quan raø soaùt vieäc quy hoaïch phaùt trieån KCX – KCN ôû caùc ñòa phöông. Tröôùc heát laø xem xeùt ñeå thaønh laäp caùc KCX – KCN ñaõ ñöôïc quy hoaïch phaùt trieån ñeán naêm 2000 vôùi quy moâ vöøa vaø nhoû ôû caùc tænh Thaùi Nguyeân, Vónh Phuùc, Haûi Döông, Höng Yeân, Haø Taây, Thanh Hoùa, Ngheä An, Haø Tónh, Thöøa Thieân – Hueá, Bình Ñònh, Phuù Yeân, Khaùnh Hoøa, Taây Ninh, Ñoàng Thaùp, Vónh Long, Ñaéc Laéc, An Giang … Moät soá tænh coù nhieàu KCN nhö TP. Hoà Chí Minh, Ñoàng Nai, Bình Döông thì öu tieân cho vieäc môû roäng xem xeùt thaønh laäp caùc KCN môùi khi caùc KCN hieän coù ñöôïc doanh nghieäp ñaêng kyù ñaàu tö chieám ít nhaát 50% dieän tích KCN. 8
Bieåu phaân boá KCX – KCN theo vuøng ñeán thaùng 12/2005 Vuøng Soá löôïng KCX – KCN Dieän tích KCX – KCN (ha) Ñoàng Baèng Soâng Hoàng 26 4.515 Ñoàng Baèng Baéc Boä 6 867 Baéc Trung Boä 8 791 Duyeân Haûi Nam Trung Boä 12 2.596 Taây Nguyeân 4 463 Ñoâng Nam Boä 58 14.694 Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long 17 3.060 Caû nöôùc 131 26.986 Nguoàn : Vuï quaûn lyù KCX vaø KCN – Boä KH & ÑT Treân cô sôû töông quan veà ñieàu kieän vaø tieàm naêng phaùt trieån coâng nghieäp cuûa caùc vuøng kinh teá, caùc ñòa phöông, KCX – KCN ñöôïc phaân boá taäp trung ôû caùc vuøng coù tieàm naêng vaø lôïi theá nhö Ñoàng Baèng Soâng Hoàng, Ñoâng Nam Boä, Duyeân Haûi Mieàn Trung, caùc Tænh, Thaønh phoá thuoäc chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Baéc, mieàn Trung vaø phía Nam. Rieâng 3 vuøng kinh teá troïng ñieåm ñaõ chieám tôùi 73% soá löôïng KCX – KCN caû nöôùc (96 KCN, KCX); vuøng Ñoàng baèng Soâng Hoàng, Ñoâng Nam Boä & Duyeân Haûi Nam Trung Boä chieám 73% (96 KCN). Quy moâ caùc KCX – KCN ña daïng vaø phuø hôïp vôùi töøng ñieàu kieän vaø trình ñoä phaùt trieån cuï theå cuûa moãi ñòa phöông. Quy moâ trung bình cuûa caùc KCX – KCN ñeán 12/2005 laø 206 ha. Caùc vuøng coù ñieàu kieän töông ñoái khoù khaên, ít coù lôïi theá phaùt trieån coâng nghieäp ñöôïc boá trí caùc KCX – KCN coù quy moâ trung bình caùc KCX – KCN thaáp hôn, nhö vuøng Taây Nguyeân (115,75ha), vuøng Ñoâng Baéc Baéc Boä (144,5ha). Caùc vuøng coù ñieàu kieän phaùt trieån coâng nghieäp ñöôïc boá trí caùc KCX – KCN coù quy moâ bình quaân cao hôn, nhö Ñoâng Nam Boä (253,3 ha), Ñoàng Baèng Soâng Hoàng (173,7 ha). 9
Caùc KCX – KCN ñöôïc thaønh laäp vaø phaùt trieån phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa keá hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 5 naêm. Keá hoaïch 5 naêm 1991 - 1995 laø giai ñoaïn ñaàu vaø thí ñieåm phaùt trieån KCX – KCN, soá löôïng KCX – KCN ñöôïc thaønh laäp trong giai ñoaïn naøy laø 12 KCX – KCN vôùi toång dieän tích töï nhieân 2.360 ha. Sau giai ñoaïn naøy vieäc thaønh laäp caùc KCX – KCN ñöôïc ñaåy nhanh, cuï theå trong keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2000 thaønh laäp 53 KCX – KCN vôùi toång dieän tích töï nhieân 9.706,12 ha, taêng 4,4 laàn veà soá löôïng vaø 4,1 laàn veà dieän tích so vôùi keá hoaïch 5 naêm 1991 – 1995; keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2005 thaønh laäp theâm 66 KCX – KCN vôùi toång dieän tích 13.140,4 ha, taêng 24,5% veà soá löôïng vaø 35,4% dieän tích veà keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2000. Soá döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø toång voán ñaêng kyù vaøo KCX – KCN daàn ñöôïc môû roäng trong giai ñoaïn ñaàu (1991 – 1995) vaø ñaëc bieät taêng tröôûng vôùi toác ñoä cao trong caùc kyø keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2000 vaø 2001 – 2005. Neáu trong keá hoaïch 5 naêm 1991 – 1995, khi caùc KCX – KCN ñang trong quaù trình trieån khai xaây döïng, soá döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thu huùt ñöôïc môùi ñaït 155 döï aùn vôùi toång voán 1.550 trieäu USD, thì trong keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2000, soá döï aùn taêng theâm ñaït 588 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö taêng theâm ñaït 7.213 trieäu USD, taêng gaáp 3,8 laàn veà soá döï aùn vaø 4,65 laàn veà toång voán ñaàu tö ñaêng kyù so vôùi keá hoaïch 5 naêm 1991 – 1996. Soá döï aùn taêng theâm trong keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2005 laø 1.377 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö taêng theâm ñaït 8.080 trieäu USD, taêng gaáp 2,34 laàn veà soá döï aùn vaø 12% veà toång voán ñaàu tö so vôùi keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2001. Toác ñoä taêng bình quaân veà soá döï aùn vaø toång voán ñaàu tö luõy keá giai ñoaïn 1996 -2000 töông öùng laø 37% vaø 46%, keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2005 laø 23%, vaø 14%. Tính ñeán cuoái thaùng 12/2005, caùc KCX – KCN ñaõ thu huùt ñöôïc 2.120 döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù ñaït 16.843 trieäu USD. Tyû troïng toång voán ñaêng kyù cuûa caùc döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 10
trong KCX – KCN trong toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaêng kyù treân caû nöôùc taêng daàn qua caùc naêm vaø ñaït möùc 45% naêm 2005. Nhìn laïi chaëng ñöôøng 15 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån cho thaáy KCX – KCN ñoùng goùp ngaøy caøng quan troïng trong vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ngoaøi ra KCX – KCN coøn laø moät trong nhöõng giaûi phaùp ñeå thöïc hieän chuû tröông phaùt huy noäi löïc cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc. Neáu nhö keá hoaïch 5 naêm 1991 – 1995, chæ coù gaàn 50 döï aùn ñaàu tö trong nöôùc ñaàu tö vaøo KCX – KCN, thì ñeán keá hoaïch 5 naêm 1996 -2000 soá döï aùn trong nöôùc taêng theâm ñaït 450 döï aùn, taêng 9 laàn so vôùi keá hoaïch 5 naêm 1991 – 1995, keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2005 thu huùt ñöôïc 1870 döï aùn, taêng gaáp 4,16 laàn so vôùi keá hoaïch 5 naêm tröôùc. Toång voán ñaàu tö trong nöôùc taêng theâm töông öùng trong caùc thôøi kyø keá hoaïch laø 200 tyû VNÑ, 35.000 tyû VNÑ vaø treân 80.000 tyû VNÑ. Trong hai naêm keá hoaïch 5 naêm 1996 – 200 vaø 2001 – 2005, xu höôùng gia taêng ñaàu tö trong nöôùc vaøo KCX – KCN ngaøy caøng roõ reät, ñaëc bieät trong hai naêm 2004 vaø 2005, soá döï aùn trong nöôùc coøn hieäu löïc ñaàu tö vaøo caùc KCX – KCN ñaõ vöôït soá döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñeán cuoái thaùng 12/2005, toång soá coù 2.367 döï aùn trong nöôùc coøn hieäu löïc trong KCX – KCN vôùi toång soá voán ñaàu tö treân 113 nghìn tyû ñoàng. SOÁ DÖÏ AÙN VAØ ÑAÀU TÖ ÑAÊNG KYÙ CUÛA CAÙC KCN TÖØ 1995 – 2005 Nguoàn : Vuï quaûn lyù KCN vaø KCX – Boä KH & ÑT 11
Caùc döï aùn ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi trong KCX – KCN ña daïng veà hình thöùc ñaàu tö. Caùc döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuû yeáu ñaàu tö döôùi hình thöùc doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (khoaûng 1.820 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù gaàn 13.600 trieäu USD, chieám 85% veà soá döï aùn vaø hôn 80% veà toång voán ñaàu tö ñaêng kyù, hình thöùc lieân doanh coù khoaûng 200 döï aùn (gaàn 3.000 trieäu USD), coøn laïi laø hình thöùc doanh nghieäp coå phaàn (6 döï aùn) vaø hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh (12 döï aùn). Caùc döï aùn trong nöôùc cuõng bao goàm ña daïng caùc loaïi hình doanh nghieäp, trong ñoù chuû yeáu laø Coâng ty TNHH (treân 80% soá döï aùn vaø gaàn 60% voán ñaàu tö). Thöïc teá 15 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån cho thaáy caùc KCX – KCN ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ngaøy caøng lôùn vaøo vieäc naâng cao tyû troïng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp trong GDP cuûa caû nöôùc. Giaù trò xuaát khaåu coâng nghieäp cuûa caùc KCX – KCN ñeàu taêng daàn qua caùc naêm, ñaëc bieät trong keá hoaïch 5 naêm 1996 -2000 vaø 2001 – 2006, toác ñoä gia taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp trong KCX-KCN ñeàu vöôït so vôùi toác ñoä gia taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp caû nöôùc. Toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caùc KCX – KCN thôøi kyø 1996 – 2000 ñaït 9,5 tyû USD, bình quaân khoaûng 20%/naêm, trong khi ñoù toác ñoä taêng tröôûng coâng nghieäp bình quaân treân caû nöôùc chæ ñaït 12%. Trong thôøi kyø 2001 -2005, toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa doanh nghieäp KCX – KCN ñaït ñöôïc khoaûng 44,4 tyû USD, gaáp gaàn 5 laàn so vôùi keá hoaïch 5 naêm tröôùc vaø taêng bình quaân khoaûng 32%/naêm, trong khi ñoù toác ñoä taêng tröôûng coâng nghieäp bình quaân caû nöôùc chæ ñaït 16%. Tyû troïng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN trong toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caû nöôùc ñaõ taêng ñaùng keå töø möùc 8% naêm 1996 leân 14% naêm 2000 vaø töø 17% naêm 2001 leân khoaûng 28% naêm 2005. Söùc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN treân thò tröôøng theá giôùi ñöôïc naâng cao ñaùng keå trong thôøi gian qua, theå hieän ôû giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN taêng ñeàu qua caùc naêm töø 1996 trôû laïi ñaây (töø naêm 12
1991 -1996, giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN khoâng ñaùng keå do caùc KCX – KCN vaø doanh nghieäp môùi hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng). Toång giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN thôøi kyø keá hoaïch 5 naêm 1996 – 2000 ñaït 6,2 tyû USD, taêng bình quaân khoaûng 18%/naêm, trong keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2006 giaù trò xuaát khaåu cuûa doanh nghieäp KCX – KCN ñaït treân 22,3 tyû USD, taêng bình quaân 24%/naêm, cao hôn toác ñoä taêng tröôûng bình quaân giaù trò xuaát khaåu coâng nghieäp cuûa caû nöôùc (ñaït bình quaân khoaûng 17%/naêm). Tyû troïng giaù trò xuaát khaåu caùc doanh nghieäp KCX – KCN trong toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc ñaõ taêng töø möùc khoaûng 15% naêm 2000 leân khoaûng 20% naêm 2005. Toång trò giaù trò nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN thôøi kyø 2001 – 2005 ñaït ñöôïc khoaûng 27,3 tyû USD, taêng bình quaân khoaûng 32%/naêm vaø taêng 3,4 laàn so vôùi toång giaù trò nhaäp khaåu trong keá hoaïch 5 naêm 1996 -2000. Caùc doanh nghieäp KCX – KCN böôùc ñaàu coù ñoùng goùp tích cöïc vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc, trong thôøi kyø 2001 -2005, toång giaù trò noäp ngaân saùch cuûa caùc doanh nghieäp KCX – KCN taêng maïnh vaø ñaït khoaûng 2 tyû USD, taêng bình quaân khoaûng 45%/naêm vaø gaáp 6 laàn so vôùi keá hoaïch naêm 1996 – 2000. Ñeán cuoái thaùng 12/2005, 131 döï aùn ñaàu tö xaây döïng vaø kinh doanh cô sôû haï taàng treân caû nöôùc bao goàm 19 döï aùn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø 112 döï aùn trong nöôùc vôùi toång soá voán ñaàu tö ñaït hôn 1 tyû USD vaø 33 nghìn tyû ñoàng. Trong ñoù caùc KCX – KCN do doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh laøm chuû ñaàu tö chieám soá löôïng lôùn nhaát: 45 KCX – KCN vôùi toång voán ñaàu tö 15.673 tyû ñoàng; 33 KCX – KCN ñöôïc ñaàu tö theo cô cheá ñôn vò söï nghieäp coù thu voán toång soá voán ñaàu tö haï taàng ñaït treân 7.424 tyû ñoàng, caùc KCX – KCN coøn laïi do doanh nghieäp Nhaø nöôùc laøm chuû ñaàu tö vôùi toång voán ñaàu tö hôn 9.835 tyû ñoàng (34 KCN). Nhìn vaøo hình thöùc ñaàu tö cô sôû haï taàng KCX – KCN cho thaáy nhìn chung KCX – KCN ñöôïc ñaàu tö theo höôùng phaùt huy nguoàn löïc cuûa moïi thaønh phaàn kinh teá, trong ñoù khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh laø chuû yeáu. 13
TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC KCN TÖØ 1995 -2005 Nguoàn : Vuï quaûn lyù KCN vaø KCX – Boä KH & ÑT − Phaùt trieån KCX – KCN môû ra moät khoâng gian kinh teá roäng lôùn, moät keânh môùi coù tieàm naêng ñeå thu huùt lao ñoäng, giaûi quyeát vieäc laøm cho lao ñoäng xaõ hoäi. Löïc löôïng lao ñoäng trong KCX – KCN gia taêng cuøng vôùi söï gia taêng caùc KCX – KCN thaønh laäp môùi vaø môû roäng – Trong thôøi kyø 2001 – 2005 caùc KCX – KCN ñaõ thu huùt theâm ñöôïc 656.000 lao ñoäng tröïc tieáp, gaáp 4 laàn so vôùi thôøi kyø tröôùc (1991 – 2000), hieän ñeán 6/2006 caùc KCX – KCN ñaõ thu huùt ñöôïc khoaûng 865.000 lao ñoäng tröïc tieáp, neáu tính caû soá lao ñoäng giaùn tieáp thì soá lao ñoäng thu huùt ñöôïc coøn lôùn hôn nhieàu (öôùc tính löôïng lao ñoäng giaùn tieáp khoaûng 1,5 trieäu ngöôøi). CÔ CAÁU LAO ÑOÄNG THEO TRÌNH ÑOÄ ÑAØO TAÏO (12-2005) 4.50% 4.50% Ñaïi hoïc vaø treân ÑH 31% 60% Nhaân vieân kyõ thuaät Coâng nhaân kyõ thuaät Lao ñoäng caên baûn Nguoàn : Vuï quaûn lyù KCN vaø KCX – Boä KH & ÑT − Phaùt trieån KCX – KCN ñoàng nghóa vôùi hình thaønh vaø phaùt trieån maïnh meõ thò tröôøng lao ñoäng, nhaát laø thò tröôøng lao ñoäng trình ñoä cao ôû nöôùc ta. Hieän nay, lao ñoäng laøm coâng aên löông ôû nöôùc ra khoaûng 25,6% (khoaûng 11 trieäu lao 14
ñoäng) thì 80% taäp trung ôû caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm, caùc thaønh phoá lôùn, KCX – KCN. Ñaây laø moät söï taùc ñoäng raát lôùn cuûa KCX – KCN ñeán phaùt trieån theå cheá kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa trong xu theá hoäi nhaäp ôû nöôùc ta. 1.4.2. VAI TROØ CUÛA KHU CHEÁ XUAÁT - KHU COÂNG NGHIEÄP: Qua quaù trình phaùt trieån ôû caùc quoác gia treân theá giôùi, KCX – KCN noùi chung ñaõ chieám moät vò trí quan troïng trong neàn kinh teá toaøn caàu vaø theå hieän vai troø ñaàu taøu ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån cuûa moãi quoác gia cuï theå: − Laø coâng cuï thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø ñaàu tö trong nöôùc tieán haønh caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, trong ñoù thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø chuû yeáu. − Taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng , ñaây laø moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng ñoái vôùi caùc quoác gia ñang phaùt trieån trong quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån caùc KCX – KCN. Caùc nhaø ñaàu tö coù theå söû duïng nguoàn nhaân coâng reû vaø khaù doài daøo ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh treân thöông tröôøng. Thoâng qua vieäc thu huùt caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tieán haønh caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, caùc KCX-KCN seõ taïo theâm nhieàu coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng taïi choã vaø caùc ñòa phöông laân caän. Ngöôøi lao ñoäng taïi caùc xí nghieäp coù ñieàu kieän phaùt trieån chuyeân moân ngheà nghieäp, kyõ naêng lao ñoäng, seõ laø nguoàn löïc quyù giaù trong quaù trình phaùt trieån kinh teá quoác gia. − Giuùp kieåm soaùt vaø xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp coù hieäu quaû, ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng. Vôùi qui moâ thích hôïp vaø taäp trung caùc doanh nghieäp saûn xuaát coâng nghieäp taùch bieät vôùi khu daân cö theâm vaøo ñoù caùc KCX - KCN ñöôïc ñaàu tö xaây döïng caùc heä thoáng xöû lyù chaát thaûi hoaøn chænh vaø heä thoáng caây xanh, thaûm coû neân seõ ñaûm baûo caûnh quan vaø veä sinh moâi tröôøng. − Laø coâng cuï thuùc ñaåy maäu dòch quoác teá, taêng kim ngaïch xuaát khaåu, taïo nguoàn thu ngoaïi teä cho quoác gia. Thoâng thöôøng caùc KCX – KCN ñöôïc qui hoaïch nhaèm caùc muïc tieâu chuû yeáu sau : di ñôøi caùc nhaø maùy ra khoûi khu vöïc thaønh thò, traùnh oâ nhieãm, ñaùp öùng nhu caàu saûn xuaát trong nöôùc, thu huùt ñaàu tö, taäp trung saûn 15