Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trên báo cáo thường niên của các doanh nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu tập trung kiểm định các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin của doanh nghiệp niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh với kỳ vọng bài nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, phù hợp với tình hình thực tế tại TP. Hồ Chí Minh. Từ đó có thể tạo cơ sở để các nghiên cứu sau tập trung vào các nhóm ngành cụ thể, có tính tương đồng cao để đưa ra những giải pháp thực tế trong việc nâng cao mức độ công bố thông tin nhằm làm giảm bất cân xứng thông tin.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trên báo cáo thường niên của các doanh nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------------------- NGUYỄN HÀ MY CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP. HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------------------- NGUYỄN HÀ MY CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Kế Toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS BÙI VĂN DƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH – 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào, và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. TP. Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 12 năm 2017 Học viên thực hiện Nguyễn Hà My
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU:……………………………………………………………………….1 1. Tính cần thiết của đề tài: ........................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu: ................................................................................................. 2 3. Câu hỏi nghiên cứu: .................................................................................................. 3 4. Phạm vi thu thập dữ liệu và phương pháp nghiên cứu .............................................. 3 4.1 Phạm vi thu thập dữ liệu: ........................................................................................................3 4.2 Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................................................3 5. Đóng góp của nghiên cứu .......................................................................................... 3 6. Tính mới của đề tài: ................................................................................................... 3 7. Kết cấu của luận văn: ................................................................................................ 4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ................................ 5 1.1 Các nghiên cứu trên thế giới:.................................................................................................5 1.2 Các nghiên cứu trong nước: .................................................................................................11 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT .............................................................................. 14 2.1 Tổng quan về công bố thông tin: ........................................................................................14 2.1.1 Khái niệm, vai trò công bố thông tin:............................................................. 14 2.1.2 Công bố thông tin bắt buộc, và công bố thông tin tự nguyện: ....................... 15 2.1.3 Các yêu cầu về công bố thông tin: ................................................................. 20 2.2 Các lý thuyết nền về công bố thông tin: ...........................................................................25 2.2.1 Lý thuyết đại diện:.......................................................................................... 25 2.2.2 Lý thuyết tín hiệu ........................................................................................... 26
2.2.3 Lý thuyết tính hợp pháp ................................................................................. 26 2.2.4 Lý thuyết các bên liên quan............................................................................ 27 2.2.5 Lý thuyết chi phí sở hữu ................................................................................. 28 2.2.6 Lý thuyết kinh tế thông tin: ............................................................................ 28 2.2.7 Khung lý thuyết về công bố thông tin tại Việt Nam: ..................................... 29 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................... 30 3.1 Quy trình nghiên cứu……………………………………………………………30 3.2 Giả thuyết nghiên cứu: .........................................................................................................30 3.2.1 Các đặc điểm của doanh nghiệp: .................................................................... 31 3.2.2 Thuộc tính quản trị doanh nghiệp: ................................................................. 36 3.3 Mô hình nghiên cứu: ..............................................................................................................40 3.4 Phương pháp nghiên cứu: .....................................................................................................40 3.5 Chọn mẫu nghiên cứu:...........................................................................................................41 3.6 Cách thức đo lường các biến: ..............................................................................................42 3.6.1 Đo lường biến phục thuộc: ............................................................................. 42 3.6.2 Đo lường biến độc lập: ................................................................................... 46 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................................................................... 47 4.1 Thống kê mô tả các biến của mô hình: .............................................................................49 4.2 Phân tích mối tương quan giữa các biến trong mô hình: .............................................49 4.3 Phân tích mô hình hồi quy tuyến tính đa biến.................................................................50 4.4 Kiểm tra giả định các phần dư có phân phối chuẩn: .....................................................52 4.5 Kiểm định lại mô hình sau khi loại các biến không có ý nghĩa ở lần đầu:..............54 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN, GIẢI PHÁP, HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................................................... 59 5.1 Kết luận: ....................................................................................................................................59 5.2 Kiến nghị: .................................................................................................................................59
5.2.1 Đối với các cơ quan chức năng, cơ quan xây dựng chính sách: .................... 60 5.2.2 Đối với nhà đầu tư: ......................................................................................... 62 5.2.3 Đối với doanh nghiệp: .................................................................................... 63 5.2 Hạn chế và hướng phát triển của đề tài: ...........................................................................66 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: So sánh điểm khác nhau giữa công bố thông tin bắt buộc và công bố thông tin tự nguyện. Bảng 3.1: Danh sách bộ chỉ mục thông tin công bố Bảng 3.2: Đo lường các biến độc lập của mô hình Bảng 4.1: Bảng kết quả thống kê mô tả các biến trong mô hình Bảng 4.2: Ma trận tương quan giữa các biến trong mô hình Bảng 4.3: Bảng phân tích kết quả hồi quy đa biến về mức độ công bố thông tin Bảng 4.4: Các thông số thống kê trong kết quả phân tích hồi quy đa biến Bảng 4.5: Bảng phân tích kết quả hồi quy đa biến về mức độ công bố thông tin lần 2 Bảng 4.6: Các thông số thống kê trong kết quả phân tích hồi quy đa biến lần 2 Hình 4.1: Đồ thị Histogram của phần dư – đã chuẩn hóa
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cần thiết của đề tài: Thông tin đóng vai trò rất quan trọng trong xã hội hiện nay nói chung và trong thị trường chứng khoán nói riêng. Thị trường chứng khoán với mục tiêu chính là huy động vốn cho nền kinh tế, là nơi mua bán giao dịch các loại sản phẩm tài chính. Thông tin là một yếu tố không thể thiếu và rất nhạy cảm trên thị trường chứng khoán, nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định của nhà đầu tư, bất kì một sự bất cân xứng thông tin nào cũng sẽ dẫn đến những quyết định sai lầm, trong đó thông tin về tình hình tài chính (thông tin kế toán) chiếm vị trí trọng yếu. Cụ thể hơn, các nhà đầu tư thông qua các thông tin về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp sẽ có những nhận định, phân tích, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư. Thông tin đúng sự thật, kịp thời sẽ làm gia tăng niềm tin của nhà đầu tư đối với các doanh nghiệp, thị trường. Chính vì vậy công khai thông tin được xem là nghĩa vụ quan trọng nhất của các tổ chức khi tham gia vào thị trường, góp phần vào sự phát triển của thị trường chứng khoán của một quốc gia. Hệ thống công bố thông tin của các nước trên thế giới đều được xây dựng nhằm đảm bảo cung cấp thông tin nhanh chóng, kịp thời, chính xác và công bằng cho các nhà đầu tư. Nhận thức được sự phát triển ngày càng lớn mạnh của thị trường chứng khoán Việt Nam, tầm quan trọng của chất lượng thông tin công bố của công ty niêm yết đối với sự phát triển của thị trường, nhằm tăng cường chất lượng thông tin công bố, bảo vệ lợi ích nhà đầu tư, tạo sự minh bạch và ổn định cho thị trường, Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có những quy định thích hợp đối với hoạt động công bố thông tin. Thông tư số 38/2007/BTC hướng dẫn về công bố thông tin trên thị trường chứng khoán ban hành ngày 18/4/2007 và Thông tư số 09/2010/BTC hướng dẫn về công bố thông tin trên thị trường chứng khoán ban hành ngày 15/01/2010 thay thế 38/2007/BTC; thông tư 52/2012/TT-BTC ngày 05/4/2012 bỏ quy định phải giải trình khi giá cổ phiếu tăng trần hoặc giảm sàn 5 phiên liên tiếp, cổ đông nội bộ được tính thêm giám đốc tài chính, đưa công ty đại
2 chúng quy mô lớn vào diện bắt buộc công bố thông tin giống công ty niêm yết, đây là một trong những thay đổi theo hướng tích cực của các quy định công bố thông tin; 155/2015/TT-BTC ngày 06/10/2015 của Bộ Tài Chính hướng dẫn về việc công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, mức độ của thông tin công bố không chỉ được đảm bảo duy nhất bởi các quy định pháp lý của Nhà nước. Các công ty niêm yết có thể chi phối thông tin thông qua lựa chọn về nội dung, phương thức, thời gian và đối tượng công bố thông tin. Rõ ràng công bố thông tin là trách nhiệm pháp lý song đồng thời phản ánh tính “tự nguyện” của công ty niêm yết. Thị trường chứng khoán Việt Nam mặc dù đã đạt được những bước tiến nhất định nhưng so với các nước trong khu vực và trên thế giới thì thị trường chứng khoán nước ta còn khá non trẻ, ẩn chứa trong nó nhiều nguy cơ và chịu sự tác động của tình trạng thông tin bất cân xứng. Trong thực tế, việc công bố thông tin vẫn đang bị xem nhẹ, chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường và nhà đầu tư, nhà đầu tư chưa nhận được những thông tin một cách đầy đủ, minh bạch từ các doanh nghiệp, tình trạng này có thể gây nhiều thiệt hại cho nhà đầu tư cũng như người sử dụng thông tin. Để duy trì một thị trường vốn hiệu quả, đòi hỏi thông tin phải được công bố một cách đầy đủ và minh bạch để tất cả những người tham gia trên thị trường có thể phân bổ vốn một cách hiệu quả nhất. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, tác giả đã chọn đề tài: “Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trên báo cáo thường niên của các doanh nghiệp niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh”. 2. Mục tiêu nghiên cứu: - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin của các doanh nghiệp niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thông tin được công bố, thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, tạo nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư.
3 3. Câu hỏi nghiên cứu: - Những nhân tố nào ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin của các doanh nghiệp niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh? - Giải pháp nào để tăng cường mức độ công bố thông tin của các doanh nghiệp niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh? 4. Phạm vi thu thập dữ liệu và phương pháp nghiên cứu 4.1 Phạm vi thu thập dữ liệu: bài nghiên cứu sử dụng báo cáo thường niên năm 2016 của 135 công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh, trong đó loại trừ các công ty thuộc nhóm ngành tài chính (theo phân loại của Hose) do chúng có nhiều đặc trưng khác biệt đối với các công ty ở những nhóm ngành còn lại. 4.2 Phương pháp nghiên cứu: Bài nghiên cứu sẽ hệ thống hóa, tổng hợp, phân tích lý thuyết và sử dụng phương pháp định lượng để xây dựng mô hình nghiên cứu, cụ thể bài nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính, công cụ hỗ trợ kiểm định là phần mềm SPSS phiên bản 20.0 và Microsoft Excel. 5. Đóng góp của nghiên cứu Bài nghiên cứu góp phần củng cố thêm bằng chứng khoa học thực nghiệm và bổ sung thêm vào kho tài liệu về chủ đề nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin của các công ty niêm yết. Bài nghiên cứu tập trung kiểm định các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin của doanh nghiệp niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh với kỳ vọng bài nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, phù hợp với tình hình thực tế tại TP. Hồ Chí Minh. Từ đó có thể tạo cơ sở để các nghiên cứu sau tập trung vào các nhóm ngành cụ thể, có tính tương đồng cao để đưa ra những giải pháp thực tế trong việc nâng cao mức độ công bố thông tin nhằm làm giảm bất cân xứng thông tin. 6. Tính mới của đề tài:
4 Trong bài nghiên cứu này tác giả sẽ kế thừa một số đặc điểm từ những nghiên cứu trước đây như tìm hiểu khung lý thuyết, phân tích mức độ tác động của các nhân tố đến mức độ công bố thông tin nhưng bài nghiên cứu tập trung vào cả công bố thông tin bắt buộc và tự nguyện. Bài nghiên cứu sẽ xây dựng mô hình nghiên cứu bao gồm chín nhân tố thuộc cả hai nhóm quản trị doanh nghiệp và đặc điểm của doanh nghiệp. 7. Kết cấu của luận văn: Bài nghiên cứu gồm có 05 chương: Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu trước đây về công bố thông tin Chương 2: Cơ sở lý thuyết Chương 3: Phương pháp nghiên cứu – bằng cách xây dựng mô hình nghiên cứu, các giả thuyết nghiên cứu và phương pháp định lượng để xem xét các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin Chương 4: Nội dung và phân tích các kết quả nghiên cứu thực nghiệm Chương 5: Kết luận, giải pháp, hạn chế và hướng phát triển của đề tài.
5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY 1.1 Các nghiên cứu trên thế giới: Vào những năm 60 của thế kỷ XX đã bắt đầu xuất hiện những nghiên cứu đầu tiên trên thế giới về công bố thông tin. Đầu tiên phải kể đến nghiên cứu của tác giả Cerf (1961) sử dụng báo cáo thường niên của 258 của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán New York, 113 công ty niêm yết tại sở giao dịch khác, 156 công ty OTC trong giai đoạn từ tháng 7/1956 đến tháng 6/1957. Kết quả cho thấy mối quan hệ tích cực giữa công bố thông tin với quy mô tài sản, số lượng cổ đông và lợi nhuận. Gần một thập kỉ sau đó, Singhvi & Desai (1971) dựa trên nghiên cứu của Cerf (1961) cũng đưa ra kết quả tương tự. Nghiên cứu của Firth (1979) tại Anh đã tiến hành nghiên cứu đối với 180 công ty nhằm kiểm tra mối liên hệ giữa mức độ công bố thông tin tự nguyện với quy mô, tình trạng niêm yết và loại công ty kiểm toán. Kết quả cho thấy mối liên hệ tích cực giữa quy mô, tình trạng công ty và công bố thông tin. Và không có mối liên hệ giữa loại công ty kiểm toán và mức độ công bố thông tin. Nghiên cứu McNally et al (1982) tại New Zealand đã tiến hành nghiên cứu trên 103 công ty để nghiên cứu mối liên hệ giữa công bố thông tin tự nguyện với quy mô công ty, tỷ lệ lợi nhuận, tăng trưởng, quy mô công ty kiểm toán, nhóm ngành công nghiệp. Kết quả cho thấy quy mô công ty có mối quan hệ tích cực với mức độ công bố thông tin tự nguyện. Nghiên cứu của Cooke (1992) tại Nhật Bản để nghiên cứu mối liên hệ giữa công bố thông tin tự nguyện và bắt buộc với quy mô công ty, tình trạng niêm yết, nhóm ngành công nghiệp. Nghiên cứu được tiến hành đối với 35 công ty, kết quả cho thấy quy mô công ty, tình trạng niêm yết, nhóm ngành công nghiệp có mối quan hệ tích cực với mức độ công bố thông tin bắt buộc và tự nguyện. Năm 1993, Cooke tiếp tục thực hiện nghiên cứu báo cáo thường niên của 48 công ty tại Nhật Bản về mức độ công bố thông tin tự nguyện với chỉ số công bố không trọng số, tình trạng niêm yết. Kết quả tìm ra được mức độ công bố thông tin tự nguyện có mối liên hệ với tình trạng niêm yết của công ty.
6 Nghiên cứu của Ahmed and Nicholls (1994) về công bố thông tin bắt buộc được thực hiện tại Bangladesh được tiến hành đối với 63 công ty, 94 mục công bố nhằm kiểm tra mối liên hệ giữa công bố thông tin bắt buộc với chỉ số công bố, quy mô công ty, đòn bẩy, công ty kiểm toán, công ty đa quốc gia, trình độ của kế toán trưởng thông qua sử dụng mô hình hồi quy. Nghiên cứu cho thấy công ty đa quốc gia, trình độ của kế toán trưởng và quy mô công ty ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin bắt buộc. Nghiên cứu của Hossain và các cộng sự (1994) tại Malaysia được tiến hành đối với 67 công ty, 78 mục công bố, sử dụng phương pháp hồi quy đơn biến và đa biến nhằm nghiên cứu mối liên hệ giữa công bố thông tin tự nguyện với chỉ số công bố, quy mô công ty, cấu trúc sở hữu, đòn bẩy, tài sản, công ty kiểm toán và tình trạng niêm yết. Kết quả cho thấy quy mô công ty, cấu trúc sở hữu và tình trạng niêm yết có ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin tự nguyện. Nghiên cứu của Wallace và các cộng sự (1994) tại Tây Ban Nha được tiến hành đối với 50 công ty, 79 mục công bố, sử dụng phương pháp hồi quy đa biến nhằm nghiên cứu mối liên hệ giữa công bố thông tin với chỉ số công bố, quy mô công ty, đòn bẩy, lợi nhuận, công ty kiểm toán và khả năng thanh khoản. Kết quả cho thấy quy mô công ty và tình trạng niêm yết có ảnh hưởng tích cực, ngược lại thì tính thanh khoản có ảnh hưởng tiêu cực. Nghiên cứu của Owusu- Ansah (1998) nhằm nghiên cứu ảnh hưởng của đặc điểm công ty đến mức độ công bố thông tin bắt buộc tại Zimbabwe. Kết quả cho thấy tuổi của công ty, quy mô của công ty, khả năng sinh lời, cấu trúc chủ sở hữu có tác động tích cực đến mức độ công bố thông tin bắt buộc của công ty. Nghiên cứu của Ho và Wong (2001) nhằm kiểm tra mối quan hệ giữa bốn cơ chế quản trị doanh nghiệp chính (tỷ lệ giám đốc độc lập so với tổng số giám đốc trong hội đồng quản trị, sự tồn tại của một ủy ban kiểm toán tự nguyện, sự tồn tại của cá nhân vừa là giám đốc điều hành vừa là chủ tịch hội đồng quản trị, và tỷ lệ thành viên gia đình trong hội đồng) và mức độ công bố thông tin tự nguyện ở Hồng Kông. Kết quả cho thấy sự tồn tại của một ủy ban kiểm toán, có liên quan đáng kể
7 và tích cực đến mức độ công bố thông tin tự nguyện, trong khi tỷ lệ thành viên gia đình trong hội đồng quản trị, có mối liên quan tiêu cực đến mức độ công bố thông tin tự nguyện. Hạn chế của bài nghiên cứu là chỉ tập trung nghiên cứu các nhân tố về cơ chế quản trị doanh nghiệp, mà không xét đến các nhân tố liên quan đến hoạt động của công ty như lợi nhuận, tính thanh khoản,… Châu và Gray (2002) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu trúc sở hữu và công bố thông tin tự nguyện ở Hồng Kông và Singapore. Kết quả cho thấy rằng mức độ sở hữu bên ngoài có liên quan tích cực đến công bố thông tin tự nguyện và nội bộ hoặc quyền sở hữu gia đình có liên quan tiêu cực. Nghiên cứu của Haniffa và Cooke (2002) tại Malaysia được tiến hành đối với 167 công ty, 65 mục công bố, kiểm tra mối liên hệ giữa công bố thông tin tự nguyện với chỉ số công bố, quản trị doanh nghiệp, văn hóa và đặc điểm cụ thể của công ty thông qua việc sử dụng mô hình hồi quy đa biến. Kết quả cho thấy các thành viên gia đình thuộc hội đồng quản trị, chủ tịch không điều hành có tác động đến việc công bố thông tin tự nguyện. Một trong những hạn chế trong nghiên cứu này là nó chỉ xem xét mối quan hệ của ba nhóm biến với mức độ công bố tự nguyện. Như vậy, một phần mở rộng của nghiên cứu này sẽ là kết hợp các nhóm biến này trong các nghiên cứu nhằm xem xét mức độ công bố bắt buộc đặc biệt ở các nước đang phát triển bởi vì người ta thường lập luận rằng các nước như vậy thông tin thường không được công bố rộng rãi và có thể không tuân thủ tất cả các yêu cầu. Nghiên cứu của Ali và các cộng sự (2004) được thực hiện tại Pakistan, Ấn Độ và Bangladesh nhằm kiểm tra tác động của quy mô công ty, đòn bẩy, ảnh hưởng của các công ty đa quốc gia, quy mô của các công ty kiểm toán và lợi nhuận đến công bố thông tin bắt buộc với. Kết quả chỉ ra quy mô công ty, ảnh hưởng của các công ty đa quốc gia, lợi nhuận có mối liên hệ tích cực đối với công bố thông tin bắt buộc. Nghiên cứu của Waresul Karim và Jamal Uddin Ahmed (2005) nhằm kiểm tra mức độ công bố thông tin tài chính khi áp dụng các chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IAS) ở Bangladesh và mối liên hệ giữa một số thuộc tính của công ty và mức độ
8 công khai trong công ty báo cáo hàng năm ở Bangladesh. Bài nghiên cứu sử dụng chỉ số công bố không trọng số bao gồm 411 mục và áp dụng cho báo cáo hàng năm của 188 công ty thông qua việc sử dụng nhiều mô hình hồi quy tuyến tính. Kết quả chỉ ra rằng quy mô doanh nghiệp, lợi nhuận, mức độ bảo mật của các loại giao dịch chứng khoán và liên kết quốc tế của kiểm toán viên của công ty, và chi nhánh đa quốc gia đều liên quan đáng kể đến mức độ công bố thông tin. Nghiên cứu của Oliveria và công sự (2006) tại Bồ Đào Nha đưa ra kết quả: quy mô công ty, loại kiểm toán viên, sự tập trung quyền sở hữu, tình trạng niêm yết, ngành có tác động tích cực đến việc công bố thông tin, trong khi đó đòn bẩy tài chính và lợi nhuận không có tác động. Nghiên cứu Agea và Onder (2007) tại Thổ Nhĩ Kỳ về công bố thông tin tự nguyện. Kết quả của nghiên cứu chỉ ra rằng: lợi nhuận, kiểm toán viên có mối liên hệ tích cực đối với công bố thông tin tự nguyện, ngược lại thì quy mô công ty có tác động tiêu cực; các yếu tố như cấu trúc sở hữu, đòn bẩy, tính đa quốc gia không có mối liên hệ với việc công bố thông tin tự nguyện. Nghiên cứu của Nazli và Ghazali (2007) đã kiểm tra ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu đối với trách nhiệm công bố thông tin, nghiên cứu được thực hiện ở Malaysia. Kết quả cho thấy, các công ty mà các giám đốc nắm giữ một tỷ lệ cổ phần cao hơn thường ít công bố thông tin, trong khi các công ty mà chính phủ là một cổ đông lớn, thường công bố thông tin nhiều hơn. Nghiên cứu của Archambault về công bố thông tin được thực hiện tại 37 quốc gia, kết quả cho thấy các yếu tố về tài chính như: niêm yết sàn giao dịch, cổ tức, quy mô công ty kiểm toán và các yếu tố hoạt động như số lượng ngành, doanh thu nước ngoài có ảnh hưởng tích cực đến mức độ công bố thông tin; quyền sở hữu, đòn bẩy, quy mô công ty lại không có tác động đến việc công bố thông tin. Nghiên cứu thực nghiệm của Mohamed và các cộng sự (2009) về mức độ quản trị doanh nghiệp và công bố thông tin của các công ty niêm yết tại Malaysia. Các yếu tố quản trị được kiểm tra là quy mô của Hội đồng quản trị, tỷ lệ các giám đốc độc lập không điều hành trong hội đồng quản trị, cổ phần sở hữu bên ngoài,
9 kiểm soát gia đình và tỷ lệ phần trăm thành viên ban kiểm toán trên tổng số thành viên hội đồng quản trị. Kết quả của cho thấy mối liên hệ tích cực giữa quy mô công ty, tỷ lệ các giám đốc độc lập và công bố tự nguyện. Tuy nhiên, mức độ công bố này có mối liên hệ tiêu cực đến kiểm soát gia đình, trong khi đó tỷ lệ phần trăm thành viên ban kiểm toán trên tổng số thành viên hội đồng quản trị không có tác động đến mức độ công bố thông tin tự nguyện. Nghiên cứu của Ros Haniffa và Terry Cooke (2010) về văn hóa, quản trị doanh nghiệp và công bố thông tin của các doanh nghiệp Malaysia. Kết quả cho thấy đặc điểm của từng công ty cụ thể và đặc điểm quản trị doanh nghiệp có mối quan hệ với mức độ công bố thông tin. Cụ thể, chủ tịch hội đồng quản trị như giám đốc không điều hành có mối quan hệ tiêu cực với mức độ công bố thông tin và có hệ số hồi quy cao nhất, điều này có thấy một chủ tịch không điều hành là điều cần thiết như một cơ chế kiểm tra và cân bằng. Nghiên cứu của Despina Galani và các cộng sự (2011) sử dụng báo cáo thường niên năm 2009 của 43 công ty niêm yết tại thị trường chứng khoán Athens, bao gồm 100 khoản mục công bố bắt buộc, nhằm nghiên cứu tác động của đặc điểm công ty đến mức độ công bố thông tin bắt buộc. Kết quả cho thấy có mối tương quan dương đáng kể giữa quy mô công ty và mức độ công bố thông tin, trong khi đó tuổi của công ty và khả năng sinh lời lại không có tác động đến mức độ công bố thông tin bắt buộc. Hạn chế mà bài nghiên cứu đưa ra là chỉ thực hiện trong một năm và tại một quốc gia, bài nghiên cứu cũng đề xuất thực hiện nghiên cứu trong khoảng thời gian dài hơn, từ năm tới mười năm. Nghiên cứu của Abdur Rouf (2011) về đặc điểm doanh nghiệp, các thuộc tính quản trị và mức độ công bố tự nguyện ở Bangladesh. Mục tiêu là nghiên cứu đặc điểm của công ty, các thuộc tính quản trị và ảnh hưởng của chúng đối với việc công bố thông tin tự nguyện. Cụ thể, tác giả nghiên cứu những nhân tố có tác động đáng kể đến việc tăng mức độ công bố tự nguyện. Kết quả nghiên cứu này cho thấy số lượng thành viên hội đồng quản trị và ủy ban kiểm toán của công ty có ảnh hưởng tích cực đến mức độ công bố thông tin tự nguyện.
10 Nghiên cứu của Nandi và Ghosh (2012) được thực hiện tại Ấn Độ, nhằm nghiên cứu quản trị doanh nghiệp, đặc tính của doanh nghiệp và mức độ công bố thông tin. Mẫu được lựa chọn là báo cáo thường niên của 60 công ty niêm yết tại thị trường chứng khoán Bombay. Để kiểm tra sự liên quan giữa các biến và mức độ công bố của công ty, nhiều mô hình hồi quy đã được sử dụng. Các kết quả cho thấy có sự tác động tích cực giữa quy mô hội đồng quản trị, tỷ lệ thành viên ban kiểm toán trên thành viên hội đồng quản trị, quyền kiểm soát gia đình, lợi nhuận, tính thanh khoản đến mức độ công bố thông tin của công ty. Tuy nhiên, mức độ này lại có sự liên quan tiêu cực đến thành phần hội đồng quản trị, đòn bẩy và tuổi của công ty. Nghiên cứu của nhóm tác giả Ali Uyar, Merve Kilic và Nizamettin Bayyurt (2013) về đặc điểm của công ty và việc công bố thông tin tự nguyện của các doanh nghiệp niêm yết tại Thổ Nhĩ Kỳ. Kết quả cho thấy có mối liên hệ tích cực giữa mức độ công bố thông tin tự nguyện và các biến như quy mô công ty, quy mô của công ty kiểm toán, mức độ độc lập của các giám đốc trong hội đồng. Tuy nhiên, đòn bẩy tài chính lại có mối liên hệ tiêu cực. Nghiên cứu này có một số ý nghĩa đối với các doanh nghiệp, kiểm toán viên, nhà đầu tư, và các nhà quản lý. Tất cả các chủ thể này đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện tính minh bạch và công khai thông tin của các công ty. Các doanh nghiệp có thể tăng việc công bố thông tin tự nguyện bằng cách nhận thức được lợi ích của việc công bố thông tin. Các nhà đầu tư có thể yêu cầu công bố cao hơn từ sự quản lý. Các nhà chức năng có thể hướng dẫn các doanh nghiệp bằng việc ban hành các nguyên tắc hướng dẫn cho việc công bố tự nguyện được phù hợp trong báo cáo hàng năm. Các công ty kiểm toán cũng có thể đóng góp vào việc cải thiện văn hoá doanh nghiệp về công bố thông tin. Nghiên cứu Khaled Aljifri và các cộng sự (2014) nhằm xem xét tác động của đặc điểm công ty đến vấn đề công bố thông tin tài chính thông qua nghiên cứu báo cáo thường niên của 143 công ty ở các nước tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất. Bài nghiên cứu đưa ra tám giả thuyết nghiên cứu. Kết quả của nghiên cứu này cho thấy tình trạng niêm yết, ngành nghề, và quy mô của doanh nghiệp có tác động đến mức
11 độ công bố. Kết luận rút ra từ nghiên cứu này có thể được quan tâm bởi các nhà hoạch định chính sách và các nhà quản lý muốn cải thiện việc công bố thông tin tài chính của các doanh nghiệp ở nước họ. 1.2 Các nghiên cứu trong nước: Nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến minh bạch thông tin của doanh nghiệp niêm yết theo cảm nhận của nhà đầu tư” của hai tác giả Lê Trường Vinh và Hoàng Trọng (2008) đã nghiên cứu về tính minh bạch của thông tin được công bố từ các doanh nghiệp niêm yết. Thông qua việc phát bảng câu hỏi, tác giả đã dùng đánh giá của nhà đầu tư để thành lập nên chỉ số đại diện cho mức độ minh bạch của thông tin. Tuy nhiên, theo tác giả thì đối tượng sử dụng thông tin từ báo cáo của các doanh nghiệp niêm yết không chỉ giới hạn ở bộ phận nhà đầu tư mà đòi hỏi cần phải có một thang đo khách quan cho mọi đối tượng sử dụng thông tin. Nghiên cứu “Voluntary Disclosure Information in the Annual Reports of Non Financial Listed Companies: The Case of Vietnam” của tác giả Tạ Quang Bình (2012) đã nghiên cứu báo cáo thường niên năm 2009 của 199 công ty niêm yết (không thuộc lĩnh vực tài chính) tại Việt Nam. Kết quả nhiên cứu cho thấy cả những nhà phân tích tài chính và các nhà quản trị đều có sự đồng thuận về mức độ quan trọng của các khoản mục công bố thông tin tự nguyện nhưng mức độ kỳ vọng của các nhà phân tích tài chính và các nhà quản trị là khác nhau. Tuy nhiên nghiên cứu này chưa xác định rõ các nhân tố có thể tác động đến mức độ công bố thông tin tự nguyện trên báo cáo thường niên của các doanh nghiệp. Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Công Phương và cộng sự (2012): “Nghiên cứu thực trạng công bố thông tin trong báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh” đã giới thiệu phương pháp khoa học khi xây dựng hệ thống chỉ mục đo lường mức độ công bố khá hoàn chỉnh và lập luận một cách chặt chẽ về các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin. Tác giả đã hệ thống hoá và đóng góp nhiều giải pháp nhằm cải thiện mức độ mức độ công bố thông tin trong BCTC. Tuy nhiên, nghiên cứu này chưa phân tích
12 ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về đặc điểm quản trị và sở hữu đến mức độ công bố thông tin của doanh nghiệp. Nghiên cứu của Phạm Thị Thu Đông (2013): “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán Hà Nội”, tác giả đã nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố: quy mô doanh nghiệp; khả năng sinh lời; đòn bẩy nợ; tính thanh khoản; chủ thể kiểm toán; thời gian hoạt động và tài sản cố định. Kết quả đã chỉ ra rằng yếu tố khả năng sinh lời và yếu tố tài sản cố định là các yếu tố tác động đến mức độ CBTT trong BCTC. Bài nghiên cứu “Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin tự nguyện của các doanh nghiệp niêm yết trên Hose” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hảo (2015) sử dụng phương pháp định lượng khảo sát trên báo cáo thường niên của 106 công ty niêm yết trên Hose nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin tự nguyện của các doanh nghiệp niên yết trên Hose. Kết quả cho thấy quy mô, loại hình sở hữu có yếu tố nước ngoài, lợi nhuận có tác động đến công bố thông tin tự nguyện của các doanh nghiệp niên yết trên Hose. Tuy nhiên hạn chế của nghiên cứu là chỉ giải thích được 25% mức độ công bố thông tin tự nguyện trên thị trường Hose, còn 75% sẽ được giải thích bằng các nhân tố khác không có trong mô hình. Nghiên cứu “Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp chế biến lương thực thực phẩm niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh" của tác giả Nguyễn Thị Thủy Hưởng (2013) đã nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố như: quy mô doanh nghiệp, khả năng sinh lời, đòn bẩy nợ, tính thanh khoản, chủ thể kiểm toán, tài sản cố định đến mức độ công bố thông tin trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp chế biến lương thực thực phẩm niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh. Kết quả cho thấy nhân tố khả năng thanh toán có ảnh hưởng thuận chiều với mức độ công bố thông tin của các doanh nghiệp niêm yết.
13 Nhìn chung, trên thế giới và tại Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu về các nhân tố tác động đến mức độ công bố thông tin của các doanh nghiệp, tuy nhiên một số nghiên cứu chỉ nghiên cứu đơn thuần về công bố thông tin bắt buộc hoặc công bố thông tin tự nguyện, cũng có những nghiên cứu kết hợp cả hai nhưng lại không nghiên cứu, phân tích và chia các nhân tố thành hai nhóm là đặc điểm của doanh nghiệp và quản trị doanh nghiệp, đặc biệt là các nghiên cứu ở Việt Nam. Việc phân tích xuất phát từ hai nhóm đặc điểm của doanh nghiệp và quản trị doanh nghiệp sẽ giúp người sử dụng thông tin, doanh nghiệp sẽ nhận định được là hai nhóm nhân tố và từng nhân tố trong đó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mức độ công bố thông tin; từ đó có thể đưa ra các giải pháp cụ thể cho từng nhân tố.