Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017, từ đó đưa ra các gợi ý, khuyến nghị nhằm mục tiêu gia tăng thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

i TÓM TẮT ------------------------------ Đề tài nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mẫu nghiên cứu là 13 ngân hàng thương mại trong giai đoạn 2008 – 2017, dữ liệu được tiếp cận từ báo cáo tài chính đã kiểm toán. Phân tích hồi quy theo GLS cho thấy quy mô ngân hàng và quy mô vốn chủ sở hữu có ảnh hưởng cùng chiều với tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. Trong khi quy mô cho vay, rủi ro tín dụng và hiệu quả quản lý chi phí có ảnh hưởng ngược chiều. Bên cạnh đó, tỷ lệ cho vay trên vốn huy động và sự tăng trưởng của ngân hàng không có ý nghĩa thống kê. Dựa vào kết quả nghiên cứu, đề tài đưa ra các gợi ý cho nhà quản trị tài chính NHTM các quyết định quản trị về mở rộng quy mô ngân hàng, quy mô vốn chủ sở hữu, hoạt động cho vay, kiểm soát rủi ro tín dụng và nâng cao hiệu quả quản lý chi phí của ngân hàng nhằm gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên.
ii ABSTRACT --------------------------------------- This thesis analyzes factors affecting net interest margin of the joint-stock commercial bank listed on Viet Nam Stock Exchange. Research data is collected from audited financial statements of 13 joint-stock commercial bank in the period of 2008-2017. GLS regression analysis shows that bank size and capitalization have positive impact on net interest margin. In contrast, lending scale, credit risk and management efficiency negatively impact on net interest margin. However, loan/deposit ratio and the growth rate of bank are statistically insignificant to net interest margin. Approach to research results, this thesis provides some suggestions for banking administrators to make management decisions on bank expansion, equity size, lending scale, credit risk controls and management efficiency to increase net interest margin. .
iii LỜI CAM ĐOAN --------------------------------------- Tôi là Lê Xuân Hoàng, cam đoan đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được hoàn thành từ quá trình làm việc nghiêm túc dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Hoàng Vinh. Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. TP.HCM, ngày 23 tháng 10 năm 2018 Học viên Lê Xuân Hoàng
iv LỜI CẢM ƠN --------------------------------------- Đầu tiên, tôi trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM đã tổ chức và tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho tôi được có cơ hội tham gia lớp cao học, chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng của Trường; đồng thời tôi chân thành cảm ơn đến toàn thể Quý Thầy Cô tham gia giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho tôi, cũng như các Thầy Cô quản lý thuộc Phòng đào tạo sau đại học trong suốt thời gian tham gia lớp học. Tôi trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học, TS. Lê Hoàng Vinh vì những hướng dẫn chỉ bảo tận tình và những lời động viên khích lệ của thầy trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Tôi cũng trân trọng cảm ơn tất cả các anh, chị, em đồng nghiệp, trân trọng cảm ơn các anh, chị, em lớp cao học CH18C1 đã cùng nhau học tập và cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm trong công việc. Sau cùng, tôi trân trọng gởi lời cảm ơn đến gia đình tôi, những người thân luôn bên cạnh động viên, hỗ trợ tôi thường xuyên, luôn cho tôi tinh thần làm việc trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Kính chúc sức khỏe và thành công đến với tất cả mọi người! Lê Xuân Hoàng
v MỤC LỤC ---------------------------- TÓM TẮT .............................................................................................................. i ABSTRACT .......................................................................................................... ii LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. iii LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... iv MỤC LỤC .............................................................................................................. v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ ix DANH MỤC BẢNG ............................................................................................. xi DANH MỤC HÌNH ............................................................................................. xii Chương 1: GIỚI THIỆU ..................................................................................... 1 1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1 1.2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .................................................................................. 2 1.3. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................. 4 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát .................................................................... 4 1.3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể ......................................................................... 4 1.3.3. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 4 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................... 5 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 5 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 5 1.5. NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 5 1.5.1. Nguồn dữ liệu ............................................................................................... 5 1.5.2. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................. 5 1.6. Ý NGHĨA, ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI .......................................................... 6 1.7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................ 6 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 7 Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM ..... 8 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...................................................................................... 8
vi 2.1.1. Lý thuyết về thu nhập lãi cận biên ............................................................... 8 2.1.2. Cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên ............ 9 2.2. BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM ............................................................... 11 2.2.1. Các nghiên cứu nước ngoài ........................................................................ 12 2.2.2. Các nghiên cứu trong nước ........................................................................ 16 2.2.3. Tổng hợp các nghiên cứu và thảo luận về khoảng trống nghiên cứu ........ 17 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 22 Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 23 3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ....................................................................... 23 3.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................................................... 25 3.2.1. Khái quát mô hình nghiên cứu ................................................................... 25 3.2.2. Giải thích các biến ...................................................................................... 26 3.2.3. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................... 28 3.2.3.1. Quy mô ngân hàng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ............... 28 3.2.3.2. Quy mô cho vay ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ................... 29 3.2.3.3. Rủi ro tín dụng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ..................... 29 3.2.3.4. Quy mô vốn chủ sở hữu ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ....... 30 3.2.3.5. Tỷ lệ cho vay trên vốn huy động ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .............................................................................................................................. 30 3.2.3.6. Hiệu quả quản lý chi phí của các NHTM ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ................................................................................................................ 31 3.2.3.7. Sự tăng trưởng của ngân hàng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .............................................................................................................................. 32 3.3. MẪU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................... 33 3.3.1. Mẫu nghiên cứu.......................................................................................... 33 3.3.2. Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................... 34 3.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................. 34 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ....................................................................................... 37 Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 38
vii 4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ ..................................................................................... 38 4.2. PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN ...................................................................... 41 4.3. PHÂN TÍCH HỒI QUY ................................................................................ 42 4.3.1. Kết quả hồi quy .......................................................................................... 42 4.3.2. Lựa chọn kết quả hồi quy ........................................................................... 43 4.3.3. Kiểm định khuyết tật của mô hình ............................................................. 45 4.3.3.1. Kiểm định tự tương quan ........................................................................ 45 4.3.3.2. Kiểm định đa cộng tuyến ........................................................................ 45 4.3.3.3. Kiểm định phương sai sai số thay đổi ..................................................... 46 4.3.4. Kết quả hồi quy khắc phục khuyết tật của mô hình ................................... 47 4.4. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 48 4.4.1. Quy mô ngân hàng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .................. 48 4.4.2. Rủi ro tín dụng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ........................ 49 4.4.3. Quy mô vốn chủ sở hữu ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .......... 50 4.4.4. Quy mô cho vay ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ...................... 51 4.4.5. Hiệu quả quản lý chi phí của các NHTM ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ................................................................................................................ 52 4.4.6. Tỷ lệ cho vay trên vốn huy động ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .............................................................................................................................. 53 4.4.7. Sự tăng trưởng của ngân hàng ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .............................................................................................................................. 53 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ....................................................................................... 53 Chương 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ ................................... 54 5.1. KẾT LUẬN ................................................................................................... 54 5.2. GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ .............................................................................. 56 5.2.1. Gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên thông qua gia tăng quy mô ngân hàng .............................................................................................................................. 56 5.2.2. Gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên thông qua kiểm soát quy mô cho vay hiệu quả ................................................................................................................ 56
viii 5.2.3. Gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên thông qua các biện pháp giảm thiểu rủi ro tín dụng ............................................................................................................ 57 5.2.4. Gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên thông qua gia tăng vốn chủ sở hữu ... 58 5.2.5. Gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên thông qua cải thiện hiệu quả quản lý chi phí của các NHTM ............................................................................................... 59 5.3. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI ........ 59 5.3.1. Hạn chế của đề tài ...................................................................................... 59 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ....................................................................... 59 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ....................................................................................... 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 62 PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH 13 NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG MẪU NGHIÊN CỨU ..................................................................................................... 65 PHỤ LỤC 2: DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ............................................................. 66
ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ------------------ Từ viết Viết đầy đủ tắt Tiếng Anh Tiếng Việt BSIZE Bank Size Quy mô ngân hàng CRISK Credit Risk Rủi ro tín dụng EQUITY Equity Vốn chủ sở hữu Mô hình các nhân tố tác động cố FEM Fixed Effect Model định Generalized Least Mô hình hồi quy theo phương pháp GLS Squares bình phương bé nhất tổng quát Generalized Method of Mô hình hồi quy theo phương GMM Moments pháp mô-men tổng quát GROWTH The growth of bank Sự tăng trưởng của ngân hàng H0 Null hypothesis Giả thuyết H0 (giả thuyết không) H1 Alternative hypothesis Giả thuyết H1 (giả thuyết nghịch) HNX Hanoi Stock Exchange Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội Ho Chi Minh Stock Sở giao dịch chứng khoán Thành HOSE Exchange phố Hồ Chí Minh LDR Lending/Deposit Ratio Tỷ lệ cho vay trên vốn huy động LSIZE Lending scale Quy mô cho vay NHNN State Bank Ngân hàng Nhà nước NHTM Commercial Bank Ngân hàng thương mại NIM Net Interest Margin Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên
x Mô hình hồi quy theo phương pháp OLS Ordinary Least Squares hồi quy tuyến tính The quality of QOM Hiệu quả quản lý chi phí management efficiency R bình phương, hoặc là hệ số xác R2 R-Squared định bội. Mô hình các nhân tố tác động ngẫu REM Random Effects Model nhiên Vietnam Asset VAMC Công ty Quản lý tài sản VAMC Management Company
xi DANH MỤC BẢNG ------------------ Bảng 2.1. Tổng hợp một số nghiên cứu trước của các tác giả .............................. 17 Bảng 3.1. Tổng hợp giả thuyết ảnh hưởng của các biến độc lập .......................... 32 Bảng 4.1. Thống kê mô tả các biến ....................................................................... 38 Bảng 4.2. Ma trận tương quan giữa các biến ........................................................ 41 Bảng 4.3. Kết quả hồi quy theo Pooled OLS, FEM và REM ............................... 42 Bảng 4.4. Kết quả kiểm định lựa chọn giữa FEM và Pooled OLS ....................... 43 Bảng 4.5. Kết quả kiểm định lựa chọn giữa REM và Pooled OLS ...................... 44 Bảng 4.6. Kết quả kiểm định lựa chọn giữa FEM và REM .................................. 44 Bảng 4.7. Hệ số phóng đại phương sai VIF .......................................................... 46 Bảng 4.8. Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi ...................................... 46 Bảng 4.9. Kết quả phân tích hồi quy theo GLS .................................................... 47 Bảng 5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu .................................................................. 55
xii DANH MỤC HÌNH ------------------------- Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu ..............................................................................24 Hình 3.2. Mô hình nghiên cứu ................................................................................25
1 Chương 1: GIỚI THIỆU Chương này sẽ trình bày lý do chọn đề tài nghiên cứu, qua đó xác định mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu, phạm vi và đối tượng nghiên cứu; ngoài ra, chương này cũng trình bày khái quát dữ liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài, và cuối chương này sẽ trình bày kết cấu tổng thể của đề tài. 1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong những năm gần đây, nhất là giai đoạn 2011 đến nay, ngành Ngân hàng Việt Nam đã có chuyển biến mạnh mẽ và đổi mới đột phá, qua đó từng bước tiến sâu vào hội nhập quốc tế. Đó là xu thế tất yếu khi từ lâu Việt Nam đã là thành viên và kí kết nhiều hiệp định với các tổ chức thương mại quốc tế như cộng đồng kinh tế ASEAN, WTO, APEC… Và mới gần đây, Việt Nam đã kí kết Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP (TPP-11) vào ngày 08/03/2018 tại Santiago, Chi Lê. Đây là hiệp định thương mại toàn diện, đa phương và quan trọng đầu tiên được ký kết kể từ đầu thập kỷ 90 và được các chuyên gia nhận định có khả năng tái định hình luật lệ thương mại toàn cầu. Sự kiện đó cũng mở ra nhiều cơ hội cũng như thách thức cho nền kinh tế nói chung và hệ thống Ngân hàng nói riêng trong thời gian sắp tới. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hệ thống tài chính - ngân hàng cạnh tranh và mở cửa là một trong những tiền đề hỗ trợ hiệu quả cho phát triển và tăng trưởng kinh tế (Trần Thị Kim Chi, 2017). Bên cạnh những cơ hội về tiếp cận nguồn vốn, các lợi ích về chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm của các chuyên gia nước ngoài…, ngành ngân hàng Việt Nam cũng đối mặt với không ít thách thức để tiến đến phát triển một hệ thống ngân hàng bền vững và ổn định. Đó là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các ngân hàng khi các ngân hàng nước ngoài với tiềm lực mạnh về tài
2 chính, công nghệ, trình độ quản lý tham gia thị trường tài chính – ngân hàng và sự tham gia của yếu tố ngoại vào các ngân hàng thương mại (NHTM) trong nước thông qua việc góp vốn tăng tỷ lệ sở hữu cùng với việc chảy máu chất xám vào các ngân hàng nước ngoài do chế độ đãi ngộ tốt hơn. Do đó, các NHTM cần không ngừng đổi mới, sáng tạo, nâng cao năng lực quản trị, để không chỉ tồn tại, mà còn khẳng định vị trí của mình trong khu vực cũng như môi trường quốc tế và điều kiện tiên quyết đó là nâng cao hiệu quả kinh doanh. Điều đó đồng nghĩa sự gia tăng của thu nhập của ngân hàng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Mức tăng trưởng thu nhập tốt và ổn định góp phần tạo nên tiềm lực tài chính mạnh mẽ, nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển được nhiều sản phẩm và chính sách thu hút khách hàng và cuối cùng là đem lại nguồn thu nhập ngày càng tốt cho nhân viên của ngân hàng. Nghiệp vụ kinh doanh chính của các ngân hàng hiện nay vẫn là cho vay và huy động vốn và trên thực tế cũng đã có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng nguồn thu từ lãi vẫn là nguồn thu chủ đạo của ngân hàng bên cạnh sự trỗi dậy từ nguồn thu ngoài lãi trong thời gian gần đây. Số liệu từ báo cáo tài chính của hàng loạt ngân hàng chỉ ra một thực tế rằng, thu nhập của các NHTM Việt Nam vẫn đang phụ thuộc chủ yếu vào thu lãi từ hoạt động tín dụng, trong khi thu nhập ngoài lãi chỉ đóng góp dưới 25% tổng thu nhập hoạt động trong giai đoạn 2006 - 2016 (Trịnh Thị Thuý Hồng và cộng sự, 2018). Theo Nguyễn Thị Loan (2017), thu nhập từ lãi của các ngân hàng chiếm tỷ trọng khoảng 70% đến 90% trong tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng trong giai đoạn 2004 - 2017. Các con số trên đã cho thấy nguồn thu nhập từ hoạt động cho vay đang là hoạt động chủ chốt để mang lại thu nhập cho ngân hàng. 1.2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiệu quả trong hoạt động của ngân hàng luôn luôn là vấn đề được các nhà quản trị ngân hàng, các nhà hoạch định chính sách và Chính phủ quan tâm hàng đầu, vì đó là chìa khoá để tạo ra lợi nhuận bền vững thúc đẩy ngân hàng phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường quốc tế (Phạm Hoàng Ân và Võ Thị Kim Loan, 2016). Chúng đồng thời cũng chỉ ra năng lực của hội đồng quản trị và nhân viên ngân hàng trong việc duy trì sự tăng trưởng của các nguồn thu (chủ yếu là thu
3 từ các khoản cho vay, đầu tư và phí dịch vụ) so với mức tăng của chi phí (chủ yếu là chi phí trả lãi cho tiền gửi, những khoản vay trên thị trường tiền tệ), và hiệu quả của các chính sách, chiến lược kinh tế mà Chính phủ định hướng (Peter S.Rose, 1999). Do đó, việc đánh giá nâng cao hiệu quả hoạt động của định chế tài chính trung gian này là vô cùng cần thiết. Vì với vai trò quan trọng là chức năng trung gian ảnh hưởng sâu rộng tới sự tăng trưởng và ổn định kinh tế, các NHTM được yêu cầu phải hoạt động có hiệu suất tốt. Một trong những chỉ số có thể đo lường được sự hiệu quả của các ngân hàng đó là tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (Net Interest Margin – NIM). Đây là chỉ số được sử dụng để xác định chênh lệch giữa thu nhập lãi và chi phí lãi phải trả của ngân hàng, cho biết hiện các ngân hàng đang thực sự hưởng chênh lệch lãi suất giữa hoạt động huy động và hoạt động đầu tư tín dụng. Hoạt động cho vay cũng như huy động vốn làm xuất hiện tất yếu một chi phí sử dụng vốn gọi là lãi suất bao gồm lãi suất cho vay và lãi suất huy động. Lãi suất phải trả cho người gửi tiền và lãi suất thu được khi cấp tín dụng tạo ra biên độ lãi suất, nó đạt hiệu quả khi ngân hàng trả mức lãi suất thấp cho người gửi tiền và nhận được mức lãi suất cao khi cho vay các khách hàng. Từ đó thu nhập lãi cận biên được xác định bằng mức chênh lệch của hai lãi suất trên chia cho tổng tài sản sinh lời của các ngân hàng. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) là một thước đo quan trọng đối với ngân hàng vì nó phản ánh nguồn thu chiếm từ 70-85% tổng thu nhập của ngân hàng. Tỷ lệ này càng cao đồng nghĩa lợi nhuận của ngân hàng càng lớn (Phạm Hoàng Ân và Võ Thị Kim Loan, 2016). Trong bối cảnh sức ép cạnh tranh ngày càng lớn, buộc các ngân hàng liên tục phải đánh giá lại chính sách huy động vốn và cho vay, xem xét các kế hoạch mở rộng tăng trưởng, đánh giá mối quan hệ giữa thu nhập và rủi ro trong môi trường này nhằm giữ chân khách hàng cũng như đảm bảo được tỷ suất lợi nhuận, nâng cao thu nhập cho nhân viên. Do đó, việc nghiên cứu gia tăng tỷ lệ thu nhập lãi suất cận biên tại các NHTM một cách hiệu quả là vấn đề thực tế và cấp thiết. Từ đó đặt ra câu hỏi đâu là các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM tại Việt Nam và mức độ ảnh hưởng đó như thế nào? Trả lời được câu hỏi đó
4 sẽ giúp các NHTM đưa ra các chính sách phù hợp nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng. Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu trước đây cùng với nhu cầu trong việc tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đó, từ đó đưa ra một số gợi ý nhằm gia tăng thu nhập lãi cận biên của các NHTM nên tác giả lựa chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” để nghiên cứu và làm luận văn thạc sỹ kinh tế, chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng. 1.3. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017, từ đó đưa ra các gợi ý, khuyến nghị nhằm mục tiêu gia tăng thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng này. 1.3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể Từ mục tiêu nghiên cứu tổng quát nói trên, đề tài xác định các mục tiêu nghiên cứu cụ thể như sau:  Xác định được các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM niêm yết tại Việt Nam.  Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của NHTM niêm yết tại Việt Nam.  Đưa ra gợi ý, khuyến nghị nhằm gia tăng thu nhập lãi cận biên của NHTM niêm yết tại Việt Nam. 1.3.3. Câu hỏi nghiên cứu Với mục tiêu nghiên cứu nói trên, đề tài sẽ gợi ý, khuyến nghị nhằm gia tăng thu nhập lãi cận biên tại các NHTM niêm yết tại Việt Nam thông qua trả lời những câu hỏi nghiên cứu như sau:
5  Nhân tố nào ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM niêm yết tại Việt Nam?  Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này đến thu nhập lãi cận biên của các NHTM niêm yết tại Việt Nam như thế nào?  Nhà quản trị tài chính của các NHTM niêm yết tại Việt Nam cần có chính sách gì để gia tăng thu nhập lãi cận biên? 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về thu nhập lãi cận biên và các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên tại các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Về thời gian: Đề tài nghiên cứu được thực hiện với thời gian 10 năm, tính từ năm 2008 đến năm 2017. Về không gian: Đề tài nghiên cứu được thực hiện với 13 NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, trong đó có 10 NHTM niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh và 03 NHTM niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội. Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu các nhân tố đặc thù bên trong chính của các NHTM trên cơ sở tham khảo các nghiên cứu thực nghiệm trước kết hợp với tình hình thực tiễn nhằm đưa ra các đánh giá và kiến nghị trực tiếp nhất đến hoạt động kinh doanh hàng năm của các NHTM. 1.5. NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.5.1. Nguồn dữ liệu Đề tài được thực hiện trên cơ sở dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán hàng năm của các NHTM thông qua hệ thống dữ liệu FiinPro được cung cấp bởi Công ty cổ phần StoxPlus.
6 1.5.2. Phương pháp nghiên cứu Nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu cũng như thực hiện các mục tiêu nghiên cứu liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên tại các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, đề tài sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính với phương pháp nghiên cứu định lượng, trong đó: - Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng để (i) tiếp cận và phân tích cơ sở lý thuyết và các bằng chứng thực nghiệm, (ii) thiết kế mô hình nghiên cứu, và (iii) thảo luận kết quả nghiên cứu, đúc rút kết luận và đưa các gợi ý, khuyến nghị có liên quan. - Phương pháp nghiên cứu định lượng được sử dụng để xác định kết quả nghiên cứu, bao gồm các phương pháp kỹ thuật nghiệp vụ cụ thể như sau: thống kê mô tả (Descriptive Statistics), phân tích tương quan (Correlation analysis) và phân tích hồi quy dữ liệu bảng (Panel Data regression). 1.6. Ý NGHĨA, ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI Kết quả nghiên cứu góp phần kiểm định, khẳng định các lý thuyết và so sánh với các nghiên cứu thực nghiệm trước về các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của NHTM. Đề tài là nghiên cứu thực nghiệm cho trường hợp các NHTM niêm yết trên sàn HOSE và HNX trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017, vì vậy kết quả nghiên cứu là tài liệu hữu ích cho các nhà quản trị của NHTM đưa ra định hướng, chính sách phù hợp trong việc cải thiện và gia tăng thu nhập lãi cận biên. Ngoài ra, đề tài này sẽ góp phần kiểm chứng và khẳng định cơ sở lý thuyết về tầm quan trọng của tỷ lệ thu nhập lãi cận biên trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh của các NHTM. 1.7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI Đề tài nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên tại các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam được thực hiện theo kết cấu 5 chương nội dung, bao gồm: Chương 1: Giới thiệu
7 Chương 2: Cơ sở lý thuyết và bằng chứng thực nghiệm Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận. Chương 5: Kết luận và gợi ý, khuyến nghị. ------------------------------------------------------------------ TÓM TẮT CHƯƠNG 1 Tiếp cận góc độ tài chính, chương này đã chỉ ra tầm quan trọng của tỷ lệ thu nhập lãi cận biên đối với hoạt động kinh doanh ngân hàng và tính cấp thiết trong việc tìm hiểu các nhân tố có thể ảnh hưởng tới tỷ lệ này để từ đó kết hợp với các bằng chứng thực nghiệm, đề tài đã khẳng định ý nghĩa khoa học và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. Từ mục tiêu nghiên cứu tổng quát, chương này cũng đưa 3 mục tiêu nghiên cứu cụ thể và sẽ được xác định giải quyết thông qua 3 câu hỏi nghiên cứu. Bên cạnh đó, đề tài cũng đã chỉ ra đối tượng nghiên cứu và giới hạn phạm vi nghiên cứu về nội dung, thời gian và không gian. Sau khi khái quát nguồn dữ liệu và phương pháp nghiên cứu, chương này đã khẳng định ý nghĩa, đóng góp của đề tài đối với nhà quản trị ngân hàng. Cuối cùng, chương này đã cung cấp thông tin khái quát 5 chương của đề tài.
8 Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM Chương 2 sẽ thực hiện khảo lược cơ sở lý thuyết và các bằng chứng thực nghiệm trong và ngoài nước về các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên tại các NHTM niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, qua đó chương này sẽ thảo luận để xác định khoảng trống nghiên cứu và thiết kế mô hình nghiên cứu cho đề tài. 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1.1. Lý thuyết về thu nhập lãi cận biên Để nói về lý thuyết về thu nhập lãi cận biên đã có rất nhiều định nghĩa từ học thuật cho tới những bằng chứng thực nghiệm như: Thu nhập lãi cận biên của một ngân hàng được xác định bằng chênh lệch giữa tổng số tiền lãi nhận được từ hoạt động cho vay và tổng số tiền lãi phải trả cho các khoản nợ và các tài khoản tiền gửi, rồi chia cho tổng tài sản của ngân hàng đó (Maudos và Guevara, 2004; Fungáčová v Poghosyan, 2009). Thu nhập lãi cận biên hay còn gọi là tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) được đo bằng chênh lệch giữa thu nhập từ lãi cho vay và chi phí từ lãi tiền gửi trên tổng tài sản (Peter S.Rose, 1999). Nó thể hiện hiệu quả trong việc điều hành của cấp quản trị trong việc duy trì sự tăng trưởng của các nguồn thu (nguồn thu chủ yếu từ các khoản cho vay, đầu tư và thu từ phí dịch vụ….) so với mức tăng của chi phí (chủ yếu là chi phí trả lãi cho tiền gửi, những khoản vay trên thị trường tiền tệ, tiền lương nhân viên và phúc lợi…). Thu nhập lãi - chi phí lãi Thu nhập lãi cận biên = Tài sản sinh lời bình quân Nguồn: Peter S.Rose, Quản trị ngân hàng thương mại, 1999