Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Phát triển du lịch Quảng Bình theo hướng bền vững

Chia sẻ: SuSan Weddy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hướng bền vững trong thời gian qua ở tỉnh Quảng Bình, luận văn đề xuất hệ thống giải pháp mang tính đặc thù để thúc đẩy phát triển du lịch Quảng Bình theo hướng bền vững trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Phát triển du lịch Quảng Bình theo hướng bền vững

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- LÊ MINH TUYÊN PHÁT TRIỂN DU LỊCH QUẢNG BÌNH THEO HƢỚNG BỀN VỮNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU Hà Nội - 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- LÊ MINH TUYÊN PHÁT TRIỂN DU LỊCH QUẢNG BÌNH THEO HƢỚNG BỀN VỮNG Chuyên ngành Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ DANH TỐN Hà Nội - 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dƣới sự hƣớng dân khoa học của Phó Giáo sƣ – Tiến sỹ Lê Danh Tốn. Các số liệu, tài liệu tham khảo trong luận văn đều trung thực và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
TÓM TẮT LUẬN VĂN Tên đề tài: Phát triển du lịch Quảng Bình theo hướng bền vững Số trang: trang Trƣờng: Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội Khoa: Kinh tế Chính trị Thời gian: 2014/10 Bằng cấp: Thạc sỹ Ngƣời nghiên cứu: Lê Minh Tuyên Giáo viên hƣớng dẫn: PGS.TS. Lê Danh Tốn Quảng Bình là một tỉnh nằm ở Bắc Trung Bộ, có tài nguyên du lịch phong phú về tự nhiên, lịch sử, văn hóa, tâm linh. Đặc biệt Quảng Bình đƣợc thiên nhiên ban tặng di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng với nhiều kỳ tích về địa chất, địa mạo, về đa dạng sinh học, trong đó có nhiều hang động đẹp nhất thế giới, là điều kiện cho dịch vụ, du lịch phát triển, trở thành điểm đến hấp dẫn với nhiều du khách trong nƣớc và quốc tế. Với tiềm năng, lợi thế và quyết tâm cao, trong thời gian qua Quảng Bình đã tập trung phát triển mạnh ngành du lịch, tạo đƣợc sự phát triển vƣợt bậc và từng bƣớc đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Đây là lần đầu tiên ở Quảng Bình có một đề tài nghiên cứu một cách toàn diện và tổng thể về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trong phạm vi toàn tỉnh và trong giai đoạn 2014-2020. Đề tài đóng góp cụ thể: - Hệ thống hóa một cách khái quát nhất những vấn đề lý luận và thực tiễn để phát triển du lịch bền vững. Hoàn thiện khung lý thuyết về phát triển du lịch bền vững: Nội dung, những tiêu chí đánh giá sự phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Quảng Bình.
- Phân tích, đánh giá thực trạng, chỉ ra những ƣu điểm, thành tựu và những hạn chế, khuyết điểm, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm phát triển du lịch ở Quảng Bình trên quan điểm phát triển bền vững. - Trên cơ sở đó, đề xuất phƣơng hƣớng nhiệm vụ và hệ thống giải pháp mang tính đặc thù, phù hợp với điều kiện địa phƣơng để góp phần đƣa ngành du lịch Quảng Bình phát triển nhanh, hiệu quả bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. - Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo, là cơ sở cho các cơ quan chức năng của tỉnh trong việc xây dựng chiến lƣợc phát triển ngành du lịch trong giai đoạn 2014-2020 và những năm tiếp theo.
MỤC LỤC Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. i Danh mục các bảng ........................................................................................... ii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG ...................... 5 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................. 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch ở Việt Nam nói chung ...... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch ở địa phương ............. 7 1.1.3. Các công trình nghiên cứu về du lịch ở tỉnh Quảng Bình ...................... 8 1.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển du lịch bền vững ............... 10 1.2.1 Du lịch ........................................................................................................ 10 1.2.2 Phát triển bền vững ................................................................................... 18 1.2.3. Khái niệm và nguyên tắc phát triển du lịch bền vững........................... 21 1.2.4. Nội dung và tiêu chí phát triển du lịch bền vững .................................. 22 1.2.5. Các yếu tố tác động đến du lịch bền vững ............................................. 25 1.2.6. Vai trò của phát triển du lịch bền vững .................................................. 31 1.3. Kinh nghiệm phát triển du lịch theo hƣớng bền vững của một số địa phƣơng trong nƣớc và bài học kinh nghiệm rút ra cho Quảng Bình .......... 34 1.3.1. Kinh nghiệm ở một số địa phương .......................................................... 34 1.3.2. Bài học rút ra đối với phát triển du lịch theo hướng bền vững ở Quảng Bình....................................................................................................................... 41 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 44 2.1. Phƣơng pháp luận................................................................................. 44 2.2. Phƣơng pháp tiếp cận ........................................................................... 44 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................... 45
2.3.1. Phương pháp trừu tượng hóa khoa học ................................................. 45 2.3.2. Phương pháp kết hợp logic với lịch sử ................................................... 45 2.3.3. Phương pháp kế thừa ............................................................................... 45 2.3.4. Phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu ............................................... 46 2.3.5. Phương pháp thống kê, mô tả ................................................................. 47 2.3.6. Phương pháp phân tích và tổng hợp ...................................................... 47 2.3.7. Phương pháp so sánh ............................................................................... 48 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH THEO HƢỚNG BỀN VỮNG Ở TỈNH QUẢNG BÌNH ........................................................... 50 3.1. Điều kiện phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Bình 50 3.1.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên ..................................................................... 50 3.1.2. Tài nguyên du lịch nhân văn ................................................................... 53 3.1.3. Tăng trưởng và cơ cấu kinh tế................................................................. 56 3.1.4. Điều kiện xã hội ........................................................................................ 56 3.1.5. Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội ................................................................ 58 3.2. Tình hình phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Bình...... 66 3.2.1. Về kinh tế ................................................................................................... 66 3.2.2. Doanh thu du lịch và nộp ngân sách nhà nước. .................................... 74 3.2.3. Về giải quyết các vấn đề xã hội ............................................................... 75 3.2.4. Bảo vệ môi trường .................................................................................... 78 3.3. Đánh giá chung về phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững.. 79 3.3.1. Những kết quả chủ yếu ............................................................................. 79 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.......................................................................... 81 CHƢƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH QUẢNG BÌNH THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRONG THỜI GIAN TỚI .. 88 4.1. Bối cảnh mới và ảnh hƣởng của nó đến phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở Quảng Bình .............................................................................. 88
4.1.1. Bối cảnh quốc tế ....................................................................................... 88 4.1.2. Bối cảnh trong nước ................................................................................. 88 4.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển du lịch của tỉnh Quảng Bình.......... 89 4.2.1. Quan điểm ................................................................................................. 89 4.2.2. Mục tiêu ..................................................................................................... 89 4.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong thời gian tới .................................................... 91 4.3.1. Hoàn thiện quy hoạch phát triển du lịch ................................................ 91 4.3.2 Hoàn thiện chính sách phát triển du lịch ................................................ 93 4.3.3 Phát triển nguồn nhân lực phục vụ du lịch ............................................. 96 4.3.4. Tổ chức không gian du lịch và phát triển sản phẩm du lịch ................ 97 4.3.5. Đẩy mạnh công tác xúc tiến quảng bá du lịch.....................................103 4.3.6. Xã hội hóa du lịch và phát triển du lịch cộng đồng ............................104 4.3.7. Tăng cường hợp tác, liên kết phát triển du lịch bền vững ..................104 4.3.8. Quan tâm bảo vệ, giữ gìn, cải thiện môi trường du lịch .....................105 4.3.9 Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về phát triển du lịch theo hướng bền vững .................................................................................................106 KẾT LUẬN ................................................................................................... 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 110
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 2 CNH-HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa 3 DLST Du lịch sinh thái 4 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 5 IUCN Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế 6 KDL Khu du lịch 7 KT-XH Kinh tế - Xã hội Nƣớc CHXHCN Nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt 8 Việt Nam Nam 9 NXB Nhà xuất bản 10 QPAN Quốc phòng an ninh 11 Sở VH,TT và DL Sở Văn hóa, thể thao và du lịch 12 TOUR Chuyến du lịch 13 UBND Ủy ban nhân dân Hội đồng thế giới về môi trƣờng và phát 14 UCED triển của Liên Hợp Quốc 15 UNEP Chƣơng trình môi trƣờng Liên Hợp Quốc Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa 16 UNESCO của Liên Hợp Quốc 17 UNWTO Tổ chức Du lịch thế giới 18 VH-XH Văn hóa – Xã hội 19 WTTC Hội đồng du lịch và lữ hành quốc tế 20 WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Tổng số cơ sở lƣu trú. 66 2 Bảng 3.2 Đầu tƣ vào các công trình phát triển du lịch 67 3 Bảng 3.3 Đầu tƣ cho các hoạt động hỗ trợ 69 4 Bảng 3.4 Số lƣợt khách du lịch giai đoạn 2008 – 2013 71 5 Bảng 3.5 Số ngày lƣu trú của khách giai đoạn 2008 -2013 73 6 Doanh thu du lịch và nộp ngân sách nhà nƣớc Bảng 3.6 74 giai đoạn 2008- 2013. ii
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Hiện nay, trên thế giới du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, phát triển với tốc độ nhanh, chiếm một tỷ trọng lớn trong cơ cấu nền kinh tế và thu nhập quốc dân, góp phần quan trọng vào tăng thu ngoại tệ, cân bằng cán cân thanh toán, phát triển kinh tế - xã hội. Du lịch thực sự đã trở thành ngành kinh tế góp phần thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của các ngành kinh tế khác, cải thiện kết cấu hạ tầng, tạo việc làm và nâng cao mức sống của nhân dân. Vai trò của du lịch còn thể hiện ở việc tận dụng đƣợc những điều kiện, lợi thế mà tự nhiên sẵn có, thu hút nhiều lực lƣợng lao động và hầu nhƣ không phải sử dụng nhiều tài nguyên nhƣ những ngành sản xuất khác. Ở phạm vi rộng hơn, du lịch đã, đang và sẽ góp phần quảng bá hình ảnh đất nƣớc và con ngƣời Việt Nam, là cầu nối quan trọng, đóng vai trò sứ giả của hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển giữa các quốc gia, dân tộc. Phát triển du lịch là một biện pháp hữu hiệu để “đem Việt Nam ra thế giới, mang thế giới về Việt Nam”. Đảng và Nhà nƣớc ta đã xác định: “Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp quan trọng, mang nội dung văn hóa sâu sắc, có tính liên ngành, liên vùng và xã hội hóa cao”, từ đó đề ra mục tiêu: “phát triển du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn”, “phát triển du lịch là một hƣớng chiến lƣợc quan trọng trong đƣờng lối phát triển kinh tế - xã hội nhằm góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc”. Quảng Bình là một tỉnh nằm ở Bắc Trung Bộ, có tài nguyên du lịch phong phú về tự nhiên, lịch sử, văn hóa, tâm linh. Đặc biệt Quảng Bình đƣợc thiên nhiên ban tặng di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng với nhiều kỳ tích về địa chất, địa mạo, về đa dạng sinh học, trong đó có nhiều 1
hang động đẹp nhất thế giới, là điều kiện cho dịch vụ, du lịch phát triển, trở thành điểm đến hấp dẫn với nhiều du khách trong nƣớc và quốc tế. Với tiềm năng, lợi thế và quyết tâm cao, trong thời gian qua Quảng Bình đã tập trung phát triển mạnh ngành du lịch, tạo đƣợc sự phát triển vƣợt bậc và từng bƣớc đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Tuy nhiên, sự phát triển của ngành du lịch Quảng Bình trong thời gian qua gặp nhiều khó khăn, bất cập và nhiều tồn tại, hạn chế. Công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch phát triển du lịch chƣa thể hiện tầm nhìn dài hạn. Đầu tƣ kết cấu hạ tầng còn dàn trải, thiếu đồng bộ, thiếu các điểm nhấn, đột phá. Hoạt động du lịch đang theo mùa vụ và phần lớn còn khai thác tự nhiên, sản phẩm du lịch còn nghèo nàn. Công tác tuyên truyền và quảng bá du lịch còn yếu, chƣa thu hút đƣợc các nhà đầu tƣ có kinh nghiệm, tiềm lực ở ngoài nƣớc và trong nƣớc phát triển du lịch. Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý, hƣớng dẫn viên, thuyết minh viên và nhân viên phục vụ và kinh doanh du lịch còn thiếu và yếu về chuyên môn nghiệp vụ. Sự tăng trƣởng của ngành du lịch thiếu ổn định, nhiều vấn đề xã hội và môi trƣờng phát sinh trong quá trình phát triển du lịch ngày càng bức xúc. Thực tiễn đòi hỏi phải có sự nghiên cứu một cách toàn diện và hệ thống nhằm tìm ra những giải pháp phù hợp để phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững. Vì vậy đề tài: “Phát triển du lịch Quảng Bình theo hướng bền vững” đƣợc lựa chọn để thực hiện luận văn Thạc sỹ. Đề tài phù hợp với chuyên ngành đào tạo kinh tế chính trị. Việc thực hiện đề tài sẽ trả lời câu hỏi: Trong những năm qua Quảng Bình đã phát triển du lịch của địa phƣơng theo hƣớng bền vững nhƣ thế nào? Những hạn chế và nguyên nhân của chúng trong phát triển du lịch Quảng Bình trong thời gian qua là gì? Cần có những giải pháp gì mang tính đặc thù để thúc đẩy phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong thời gian tới? 2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trong thời gian qua ở tỉnh Quảng Bình, đề xuất hệ thống giải pháp mang tính đặc thù để thúc đẩy phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển du lịch bền vững. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở Quảng Bình. - Đề xuất các giải pháp chủ yếu, mang tính đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong bối cảnh mới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Bình 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1 Về nội dung Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. 3.2.2. Về mặt không gian Luận văn nghiên cứu phát triển du lịch bền vững trên địa bàn hành chính của tỉnh Quảng Bình. 3.2.3. Về mặt thời gian Luận văn nghiên cứu thực trạng phát triển du lịch Quảng Bình từ năm 2008 (là năm ngành du lịch chuyển từ Sở Thƣơng mại sang Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch) đến năm 2013 và các giải pháp đƣợc đề xuất cho giai đoạn 2014-2020. 3
4. Những kết quả nghiên cứu của luận văn Đây là lần đầu tiên ở Quảng Bình có một đề tài nghiên cứu một cách toàn diện, tổng thể về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trong phạm vi toàn tỉnh và trong giai đoạn 2008 -2013, tầm nhìn đến năm 2020. - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phát triển du lịch bền vững. Trên cơ sở đó hình thành khung phân tích về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Bình. - Phân tích, đánh giá thực trạng, chỉ ra những thành tựu và những hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển du lịch ở Quảng Bình trên quan điểm phát triển bền vững. - Đƣa ra quan điểm, đề xuất hệ thống giải pháp mang tính đặc thù, phù hợp với điều kiện địa phƣơng để góp phần đƣa ngành du lịch Quảng Bình phát triển theo hƣớng bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. - Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo, là cơ sở cho các cơ quan chức năng của tỉnh trong việc xây dựng chiến lƣợc phát triển ngành du lịch trong giai đoạn 2014 – 2020 và những năm tiếp theo. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề cơ bản về phát triển du lịch bền vững. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Bình. Chƣơng 4: Quan điểm và giải pháp phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong thời gian tới. 4
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Du lịch là hiện tƣợng kinh tế - xã hội tồn tại khách quan trong lịch sử loài ngƣời và nằm trong nội tại phát triển của con ngƣời do nhu cầu tự nhiên, khách quan về vật chất, văn hóa, tinh thần và tâm linh. Ngày nay, du lịch trở thành một ngành quan trọng đem lại lợi ích to lớn trên nhiều lĩnh vực cho hầu hết các quốc gia, dân tộc. Phát triển du lịch không chỉ thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà kinh tế mà còn cả những nhà quản lý, những ngƣời hoạch định chính sách và chỉ đạo thực tiển, các doanh nghiệp, tổ chức và các cá nhân liên quan đến hoạt động du lịch. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học, các đề tài, luận văn, bài viết về hoạt động du lịch, phát triển du lịch. Tuy nhiên, cho đến những năm 80 của thế kỷ XX, xuất hiện khái niệm “Phát triển bền vững”, thì khi đó cũng xuất hiện các nghiên cứu khoa học liên quan đến các khía cạnh phát triển du lịch theo hƣớng bền vững. Và cũng từ đó, vấn đề phát triển du lịch bền vững đƣợc nhiều quốc gia, nhà nghiên cứu đề cập với cách tiếp cận và tổ chức thực hiện khác nhau. Tuy nhiên, điểm chung các nghiên cứu về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững cho thấy phát triển du lịch không chỉ đơn thuần mang lại lợi ích to lớn về kinh tế lâu dài, mà còn mang lại lợi ích về mặt chính trị, văn hóa – xã hội, ngoại giao, quốc phòng an ninh, đảm bảo công bằng, phát triển, tiến bộ xã hội, bảo vệ môi trƣờng sinh thái... Đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch và phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở Việt Nam nói chung, cũng nhƣ ở nhiều địa phƣơng nói riêng. Đây là nguồn tài liệu quý giá và hữu 5
ích để tác giả kế thừa, học tập kinh nghiệm trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn của mình. 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch ở Việt Nam nói chung - Cuốn sách “Thị trƣờng du lịch” của Nguyễn Văn Lƣu, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 1998. Tác phẩm trình bày những vấn đề khái quát, tổng quan về thị trƣờng du lịch nhƣ: Khái niệm, đặc trƣng của thị trƣờng du lịch, phân loại thị trƣờng du lịch, phân tích một số yếu tố cơ bản trên thị trƣờng du lịch... - Cuốn sách “Du lịch và kinh doanh du lịch” của Nguyễn Hồng Giáp, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội 1996. Tác phẩm đã phân tích hiện tƣợng, bản chất, khái niệm du lịch, các nguồn lực để phát triển du lịch, các thể loại du lịch và kinh doanh du lịch. - Cuốn sách “Kinh tế du lịch” của Nguyễn Hồng Giá, NXB Trẻ, 2002. Công trình này đã đƣa ra những khái niệm chung về du lịch, sản phầm du lịch, kinh tế du lịch từ nhiều gốc độ khác nhau của nhiều học giả, nhiều nhà nghiên cứu. Từ đó tác giả đã phân tích vị trí của ngành du lịch, các thành phần chủ yếu cho sản phẩm du lịch và các đơn vị hoạt động du lịch theo quan điểm của tác giả. - Luận án Tiến sỹ: “Những điều kiện và giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch Việt Nam thành ngành kinh tế mũi nhọn” của tác giả Nguyễn Đức Lợi, Hà Nội, 1996. Tác giả đã tập trung phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn, tiềm năng và thực trạng của ngành du lịch Việt Nam, từ đó Luận án nêu định hƣớng và đề xuất những giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch Việt Nam thành ngành kinh tế mũi nhọn. - Luận văn Thạc sỹ: “Phát triển du lịch Việt Nam trong nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Lê Mai Khanh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2005. Tác giả đã nghiên cứu tổng quan về toàn ngành du lịch Việt Nam, nghiên cứu kinh nghiệm quốc 6
tế, khái quát những thành tựu, hạn chế và khuyết điểm của du lịch Việt Nam thời gian qua, đánh giá khái quát tiềm năng, thế mạnh và triển vọng. Từ đó đề xuất hệ thống các giải pháp phát triển du lịch Việt Nam trong hiện tại và tƣơng lai. - Nguyễn Đình Hòe và Vũ Văn Hiếu (2001): “Du lịch bền vững”, NXB ĐHQGHN. Cuốn sách giới thiệu những vấn đề về mối quan hệ giữa du lịch và môi trƣờng, khái niệm, nguyên tắc, chính sách của du lịch bền vững, du lịch bền vững ở những vùng sinh thái nhạy cảm nhƣ du lịch miền núi, du lịch ven biển… - Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu khác. Các công trình nghiên cứu trên đã nghiên cứu và đƣa ra quan điểm về phát triển du lịch bền vững, bƣớc đầu xây dựng khung lý luận về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở Việt Nam...đây là tài liệu quý giá giúp tác giả tiếp cận, kế thừa về mặt lý luận và thực tiến để nghiên cứu và hoàn thành mục tiêu của đề tài đã chọn. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch ở địa phương - Luận văn Thạc sỹ kinh tế chính trị của Vƣơng Minh Hoài: “Phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở Quảng Ninh”, Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, Năm 2011. Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững; phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2001 – 2010; đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Quảng Ninh. Hạn chế của luận văn này là chƣa là rõ về mặt lý luận nội dung của phát triển du lịch theo hƣớng bền vững. Vì vậy sự phân tích thực trạng phát triển du lịch ở Quảng Ninh chƣa gắn chặt với quan điểm phát triển bền vững. - Luận văn Thạc sỹ kinh tế chính trị của Lâm Thị Hồng Loan: “Phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Ninh Bình”, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2012. 7
Luận văn đã nghiên cứu về mặt lý luận, khái niệm, nguyên tắc phát triển du lịch bền vững; các tiêu chuẩn phát triển du lịch toàn cầu. Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2000 – 2011; đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch theo hƣớng bền vững ở tỉnh Ninh Bình. Tuy nhiên, luận văn chƣa nghiên cứu về mặt lý luận, nội dung của phát triển du lịch bền vững, chƣa phân tích thực trạng cơ chế chính sách của tỉnh Ninh Bình liên quan đến phát triển du lịch của Ninh Bình theo hƣớng bền vững. Ngoài ra còn có nhiều luận văn Thạc sỹ, đề tài nghiên cứu về phát triển du lịch nói chung, phát triển du lịch bền vững nói riêng ở các địa phƣơng. Nhìn chung, các luận văn Thạc sỹ, đề tài nói trên với những cách tiếp cận theo các chuyên ngành khác nhau nhƣng đều đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về phát triển du lịch theo hƣớng bền vững; phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững tại địa bàn nghiên cứu; đề xuất các giải pháp phát triển du lịch theo hƣớng bền vững phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phƣơng đƣợc nghiên cứu 1.1.3. Các công trình nghiên cứu về du lịch ở tỉnh Quảng Bình - Luận văn Thạc sỹ kinh tế chính trị của Nguyễn Thị Lài: “Tăng cƣờng dự án đầu tƣ phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Quảng Bình”. Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Năm 2007. - Luận văn đã đề cập đến cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển du lịch bền vững ở Quảng Bình. Vai trò, vị trí và tầm quan trọng của việc đầu tƣ các chƣơng trình, dự án để phát triển du lịch bền vững ở Quảng Bình. Qua đó đề ra một số giải pháp để tăng cƣờng đầu tƣ các dự án nhằm phát triển du lịch bền vững ở Quảng Bình trong thời gian tới. Tuy nhiên, Luận văn chỉ tiếp cận ở mức độ là tăng cƣờng các dự án đầu tƣ để phát triển du lịch bền vững mà chƣa đề cập đến toàn diện, tổng thể các giải pháp để phát triển du lịch Quảng Bình thật sự theo hƣớng bền vững. 8
- Luận văn Thạc sỹ quản lý văn hóa của Lê Hùng Phi: “Quản lý di tích danh thắng gắn với phát triển du lịch ở tỉnh Quảng Bình”, Đại học Huế, Năm 2009. - Tác giả Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của phát triển du lịch, mối quan hệ giữa di thắng với phát triển du lịch và mối quan hệ giữa công tác quản lý nhà nƣớc các di thắng và phát triển du lịch, từ đó đề ra các giải pháp để tăng cƣờng quản lý các di thắng gắn với phát triển du lịch ở Quảng Bình. Tuy nhiên, Luận văn đang tiếp cận ở góc độ hẹp là mối quan hệ giữa quản lý di thắng với phát triển du lịch và mới ở góc độ phát triển du lịch, chƣa đề cập sâu đến việc phát triển du lịch theo hƣớng bền vững. - Luận văn Thạc sỹ lịch sử Đảng của Lê Diệu Linh: “Đảng bộ tỉnh Quảng Bình lãnh đạo phát triển ngành kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2009”. Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Năm 2011. - Luận văn đã làm rõ vai trò của phát triển kinh tế du lịch trong sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; nhấn mạnh vai trò và tầm quan trọng của sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Bình đối với việc phát triển ngành kinh tế du lịch giai đoạn 2001 – 2009 và đề xuất các giải pháp để tăng cƣờng sự lãnh đạo của Tỉnh ủy và các cấp ủy Đảng đối với việc phát triển kinh tế du lịch Quảng Bình trong thời gian tới. Tuy nhiên, Luận văn mới đề cập đến phạm vi hẹp là vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng đối với ngành kinh tế du lịch, chƣa đi sâu và làm rõ toàn diện các giải pháp để phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững. - Đề tài nghiên cứu khoa học: “Nghiên cứu các loại hình du lịch để hình thành các Tour du lịch dài ngày, nội tỉnh, thúc đẩy dịch vụ - du lịch Quảng Bình phát triển”. Cơ quan chủ trì: Trung tâm Tin học và Thông tin Khoa học Công nghệ - Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình. Chủ nhiệm đề tài: Tiến sỹ Nguyễn Khắc Thái. Đồng Hới, Năm 2009. 9
- Đề tài tập trung nghiên cứu, làm rõ các giá trị tài nguyên du lịch ở Quảng Bình, từ đó đề xuất hình thành các vùng, khu, điểm du lịch trọng điểm và đề xuất xây dựng các Tour, tuyến du lịch dài ngày góp phần thúc đẩy dịch vụ - du lịch Quảng Bình phát triển. Đề tài chƣa làm rõ khái niệm, vai trò, nội dung, tiêu chí, thực trạng của việc phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững, từ đó chƣa nghiên cứu, đề xuất một cách toàn diện, có hệ thống để phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững trong thời gian tới. Ngoài ra còn một số công trình khác nghiên cứu về phát triển du lịch Quảng Bình, nhƣng nhìn chung, các công trình nghiên cứu về du lịch ở tỉnh Quảng Bình chƣa nhiều. Các công trình trên mới cung cấp một phần cơ sở lý luận và thực tiễn, thực trạng của ngành du lịch, tiềm năng, thế mạnh và định hƣớng phát triển du lịch của tỉnh trong một giai đoạn nhất định. Các công trình nghiên cứu này đã cho thấy một cái nhìn cận cảnh về vai trò, vị trí quan trọng của kinh tế du lịch trong sự phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa ở tỉnh Quảng Bình. Đề cập sự cấp thiết phải xây dựng một chiến lƣợc phát triển du lịch đồng bộ theo hƣớng bền vững. Các công trình nghiên cứu này là nguồn tƣ liệu quý giá để tác giả tham khảo, phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài. Có thể khẳng định rằng cho đến nay chƣa có một công trình nghiên cứu chuyên biệt, hệ thống và toàn diện về phát triển du lịch Quảng Bình theo hƣớng bền vững. 1.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển du lịch bền vững 1.2.1 Du lịch 1.2.1.1 Khái niệm Thuật ngữ “du lịch” trong tiếng Pháp là “Le Tour” – đƣợc hiểu là đi một vòng và quay về nơi xuất phát. Thuật ngữ du lịch trong tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán là sự ghép nối giữa: “Du – đi chơi, tham quan và lịch – ngắm nhìn, xem xét”. 10