Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Đo lường các yếu tố năng lực tâm lý ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại khu vực TP.HCM

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm xây dựng thang đo các thành phần năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của người Dược sĩ; đo lường mối quan hệ giữa các thành phần năng lực tâm lý với hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại TP.HCM; dựa vào các kết quả phân tích, đề xuất một số hàm ý nhằm nâng cao hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại TP.HCM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Đo lường các yếu tố năng lực tâm lý ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại khu vực TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI YẾN ĐO LƯỜNG CÁC YẾU TỐ NĂNG LỰC TÂM LÝ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC CỦA NGƯỜI DƯỢC SĨ TẠI KHU VỰC TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI YẾN ĐO LƯỜNG CÁC YẾU TỐ NĂNG LỰC TÂM LÝ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC CỦA NGƯỜI DƯỢC SĨ TẠI KHU VỰC TP.HCM Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN HÀ MINH QUÂN TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Đo lƣờng các yếu tố năng lực tâm lý ảnh hƣởng đến hiệu quả công việc của ngƣời dƣợc sĩ tại khu vực TP.HCM” là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu khoa học độc lập và nghiêm túc. Các số liệu trong luận văn được thu thập từ thực tế, có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy, được xử lý trung thực, khách quan và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 10 năm 2012 Người thực hiện luận văn NGUYỄN THỊ HẢI YẾN Học viên cao học khóa 19 – Đại Học Kinh Tế TP.HCM ii
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành nghiên cứu này, tác giả xin chân thành cảm ơn: Quý Thầy, Cô Trường Đại học Kinh tế TP.HCM đã hết lòng truyền đạt kiến thức quý báu trong suốt thời gian học tập tại Trường. Đặc biệt tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Thầy Tiến sĩ Trần Hà Minh Quân – Giảng viên Khoa Quản trị Kinh doanh, vì sự quan tâm, tận tình chỉ dạy. Tác giả vô cùng biết ơn những hướng dẫn sâu sắc, những định hướng nghiên cứu đúng đắn cũng như những hướng giải quyết tốt nhất của Thầy đối với đề tài. Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng tham khảo nhiều tài liệu, trao đổi và tiếp thu nhiều ý kiến của quý Thầy Cô, bạn bè và các đồng nghiệp để hoàn thành nghiên cứu một cách có giá trị nhất, song nghiên cứu cũng không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả chân thành mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp, phản hồi quý báu từ quý Thầy Cô và bạn đọc. Trân trọng! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 10 năm 2012 Tác giả NGUYỄN THỊ HẢI YẾN iii
MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................ii LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................iii MỤC LỤC ..................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................................vii DANH MỤC HÌNH ....................................................................................................viii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ....................................................... ix CHƢƠNG 1. MỞ ĐẦU .................................................................................................1 1.1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 3 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................................................ 4 1.6. Bố cục luận văn ................................................................................................ 4 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC TÂM LÝ VÀ HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC CỦA NGƢỜI DƢỢC SĨ ........................................................................ 6 2.1. Dƣợc sĩ và các lĩnh vực hành nghề dƣợc ....................................................... 6 2.1.1. Khái niệm về Dược .................................................................................... 6 2.1.2. Các lĩnh vực hành nghề dược ................................................................... 6 2.1.3. Những phẩm chất cần có của Dược sĩ ..................................................... 9 2.2. Hành vi tổ chức tích cực ................................................................................ 10 2.2.1 Khái niệm hành vi tổ chức và hành vi tổ chức tích cực .........................10 2.2.2. Hy vọng như một sức mạnh tâm lý tích cực ..........................................12 2.2.3. Khả năng hồi phục tinh thần như một sức mạnh của tâm lý tích cực .12 2.2.4. Lạc quan như một sức mạnh tâm lý tích cực ........................................13 2.2.5. Tự tin như một sức mạnh tâm lý tích cực ..............................................13 iv
2.3. Năng lực tâm lý ............................................................................................. 14 2.3.1. Khái niệm về năng lực tâm lý ................................................................. 14 2.3.2. Những thành phần cơ bản của năng lực tâm lý .................................... 15 2.4. Hiệu quả công việc ......................................................................................... 17 2.5. Nghiên cứu năng lực tâm lý và hiệu quả lao động tại Việt Nam ...............18 2.6. Thang đo ......................................................................................................... 19 2.6.1. Đo lường năng lực tâm lý ....................................................................... 19 2.6.2. Thang đo hiệu quả công việc .................................................................. 20 2.7. Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết ......................................................... 21 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 22 3.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................ 2 3.1.1. Nghi n cứu đ nh t nh .............................................................................. 22 3.1.2 Nghi n cứu đ nh lượng ............................................................................ 22 3.2. Quy trình nghiên cứu .................................................................................... 23 3.3. ác đ nh m u nghiên cứu ............................................................................. 24 3.4. Phƣơng pháp phân tích dữ liệu .................................................................... 24 3.4.1. Bảng tần số .............................................................................................. 24 3.4.2. T nh toán Cronbach’s Alpha .................................................................. 24 3.4.3. Phân tích nhân tố khám phá EFA ......................................................... 25 3.4.4. Phân tích hồi quy ..................................................................................... 25 3.5. Thang đo ......................................................................................................... 26 CHƢƠNG 4. PHÂN T CH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................... 29 4.1. Mô tả m u nghiên cứu ................................................................................... 29 4.2. Kiểm đ nh thang đo ........................................................................................ 32 4.2.1. Kết quả phân t ch Cronbach’s Alpha ...................................................... 32 4.2.2 Kết quả phân t ch nhân tố khám phá EFA .............................................. 34 4.3. Điều chỉnh mô hình nghiên cứu và các giả thuyết ...................................... 37 4.4. Phân tích hồi quy ............................................................................................ 39 v
4.4.1. Phân t ch tương quan .............................................................................. 39 4.4.2. Mô hình hồi quy tuyến t nh bội ............................................................... 40 4.4.3. Phân t ch các giả thuyết trong mô hình .................................................. 42 4.4.4. Ý nghĩa các hệ số hồi quy ri ng phần trong mô hình ............................ 46 4.4.5. Kiểm đ nh các giả thuyết nghi n cứu ...................................................... 47 4.5. Kiểm đ nh sự khác biệt giữa các biến kiểm soát với sự tác động của năng lực tâm lý lên hiệu quả công việc .......................................................................... 47 CHƢƠNG 5. HÀM Ý VÀ KẾT LUẬN ...................................................................... 49 5.1. Thảo luận kết quả ........................................................................................... 49 5.2. Hàm ý nâng cao năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của ngƣời Dƣợc sĩ tại khu vực TPHCM ............................................................................................. 52 5.2.1. Đào tạo li n tục về chuy n môn và kỹ năng............................................ 53 5.2.2. Xây dựng môi trường làm việc thân thiện và văn hóa doanh nghiệp ... 56 5.2.3. Sự quan tâm, gần gũi của cấp lãnh đạo với nhân vi n ......................... 58 5.2.4. Chế độ lương thưởng hợp lý ................................................................... 58 5.2.5. Giúp người Dược sĩ cân bằng giữa cuộc sống và công việc ................. 61 5.2.6. Tăng cường khả năng phát triển nghề nghiệp của Dược sĩ .................. 63 5.3. Kết luận............................................................................................................ 64 5.4. Hạn chế của nghiên cứu ................................................................................. 65 5.5. Đề ngh các bƣớc nghiên cứu tiếp theo ......................................................... 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 67 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 3.1. Tiến độ nghiên cứu .....................................................................................24 Bảng 3.2. Thang đo năng lực tâm lý - Hy vọng ........................................................26 Bảng 3.3. Thang đo năng lực tâm lý - Lạc quan ......................................................27 Bảng 3.4. Thang đo năng lực tâm lý - Tự tin ............................................................27 Bảng 3.5. Thang đo năng lực tâm lý - Hồi phục .......................................................27 Bảng 3.6. Thang đo hiệu quả công việc .....................................................................28 Bảng 4.1. Đặc điểm m u nghiên cứu .........................................................................30 Bảng 4.2. Cronbach’s Alpha của các khái niệm nghiên cứu ...................................32 Bảng 4.3. Kết quả phân tích nhân tố các yếu tố năng lực tâm lý ...........................36 Bảng 4.4. Kết quả EFA của thang đo hiệu quả công việc ........................................37 Bảng 4.5. Thang đo các khái niệm nghiên cứu .........................................................38 Bảng 4.6. Phân tích Hệ số tƣơng quan Pearson .......................................................39 Bảng 4.7. Tóm tắt mô hình hồi quy bội lần đầu .......................................................41 Bảng 4.8. Đánh giá độ phù hợp cuả mô hình hồi quy bội lần đầu ..........................41 Bảng 4.9. Thông số của mô hình hồi quy tuyến tính bội lần đầu ...........................41 Bảng 4.10. Tóm tắt mô hình hồi quy tuyến tính bội lần cuối ..................................41 Bảng 4.11. Đánh giá độ phù hợp mô hình hồi quy tuyến tính bội lần cuối ...........42 Bảng 4.12. Thông số của mô hình hồi quy tuyến tính bội lần cuối .........................42 Bảng 4.13. Kết quả kiểm đ nh các giả thuyết nghiên cứu .......................................47 Bảng 5.1. Điểm trung bình mức độ đồng ý đối với các yếu tố .................................49 vii
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Trang DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Biểu tƣợng ngành Dƣợc .............................................................................10 Hình 2.2. Năng lực tâm lý và chất lƣợng cuộc sống tác động đến kết quả công việc của nhân viên marketing ............................................................................................18 Hình 2.3. Mô hình và các giả thuyết nghiên cứu về năng lực tâm lý tác động đến hiệu quả công việc của ngƣời Dƣợc sĩ .......................................................................20 Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu .................................................................................23 Hình 4.1. Mô hình các yếu tố năng lực tâm lý tác động đến hiệu quả công việc ....37 Hình 4.2. Kết quả kiểm đ nh mô hình lý thuyết .......................................................47 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1. Đồ th phân tán .......................................................................................43 Biểu đồ 4.2. Biểu đồ tần số của phần dƣ chu n h a .................................................44 Biểu đồ 4.3. Biểu đồ tần số P-P ..................................................................................45 viii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt DN Doanh nghiệp EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá F-test Kiểm định F KMO Kaiser-Mever-Olkin Hệ số KMO P-value Probability value Giá trị xác suất POB Positive Organizational Behavior Hành vi tổ chức tích cực SPSS Statistical Package for Social Sciences Phần mềm xử lý số liệu thống kê SPSS T-test Kiểm định T TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh ix
CHƢƠNG 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Trong một tổ chức, vấn đề hiệu quả công việc luôn là mục tiêu hàng đầu của các nhà quản trị. Một thành tích, sản phẩm hay nguồn lợi nhuận cụ thể là thành quả của tập hợp nhiều yếu tố như: chính sách hoạt động, kỹ năng chuyên môn của nhân viên, công nghệ và thiết bị, năng lực lãnh đạo và yếu tố thuộc về hành vi của người lao động. Trong đó, yếu tố hành vi của người lao động đã được chứng minh là có tác động nhân quả theo nhiều cách thức khác nhau đến hiệu quả công việc. Cụ thể, bên cạnh năng lực chuyên môn, yếu tố tâm lý như sự yêu thích công việc, sự tự tin, sự hy vọng vào công việc cũng như tinh thần lạc quan sẽ giúp nâng cao thành tích hoạt động của tổ chức. Ngược lại, người lao động cảm thấy không còn nhiệt huyết, môi trường làm việc không phù hợp với nguyện vọng cá nhân dễ dẫn đến thiếu sự đầu tư cho công việc, hệ quả là năng suất lao động kém, sản phẩm tạo ra thiếu chất lượng và lợi nhuận ngày càng giảm sút. Chính vì vậy, tâm lý và hành vi của người lao động trong một tổ chức nói chung và sự ảnh hưởng của các yếu tố này đến hiệu quả công việc nói riêng luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà quản trị. Thực tế cho thấy, ngày càng nhiều tổ chức, công ty quan tâm và xem trọng vấn đề này. Nhiều nhà nghiên cứu đã tìm ra các mô hình nghiên cứu nhằm đánh giá yếu tố tâm lý, yếu tố hành vi và những tác động của chúng để giúp người quản trị, người lãnh đạo có cái nhìn chính xác, đồng thời đưa ra những chính sách hợp lý để tối ưu hóa hiệu quả công việc. Hiện nay tại Việt Nam, lĩnh vực hành nghề dược nói chung đang trở thành một trong những ngành nhận được sự quan tâm và lựa chọn của ngày càng nhiều các đối tượng lao động trong và ngoài nước. Do đặc thù của một ngành kinh tế kỹ thuật, lĩnh vực này bao gồm rất nhiều mảng hoạt động từ nghiên cứu chuyên môn đơn thuần như công tác quản lý nhà nước về dược, kiểm nghiệm dược phẩm, công tác dược bệnh viện đến các hoạt động có tính chất kinh tế thị trường như sản xuất dược phẩm, kinh doanh 1
phân phối thông qua hệ thống các công ty và bán lẻ thuốc đến tay người tiêu dùng qua hệ thống nhà thuốc. Tất cả các lĩnh vực này đều góp phần tạo ra một tổng thể ngành Dược được xem là năng động, trực tiếp hoặc gián tiếp tạo ra lợi nhuận cho các cá nhân, công ty, doanh nghiệp góp mặt trên thị trường và góp phần không nhỏ vào diện mạo chung của nền kinh tế Việt Nam. Thực tế cho thấy, ngành Dược Việt Nam đang chịu sự chi phối mạnh của các tập đoàn dược phẩm lớn của thế giới. Một mâu thuẫn dễ thấy là các doanh nghiệp Việt Nam tuy ngày càng nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ, nguồn vốn và sự đầu tư ngày càng dồi dào, nguồn nhân lực có trình độ ngày càng cao, thiết bị và công nghệ có thể nói là hiện đại so với tầm châu lục nhưng năng lực cạnh tranh còn rất hạn chế, dẫn đến sự phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là các công ty hay tổ chức trong nước đã đánh giá thấp tầm quan trọng của việc sử dụng nguồn nhân lực hay nói khác đi là đã thiếu sự quan tâm đến yếu tố tâm lý và hành vi của người Dược sĩ đối với hiệu quả công việc. Đây được xem là một sự lãng phí lớn của các công ty, tổ chức trong nước trong việc tận dụng các nguồn lực sẵn có. Chính vì vậy, rất cần có những đề tài nghiên cứu được tiến hành một cách khoa học để cung cấp những số liệu đáng tin cậy giúp tối ưu hóa việc việc sử dụng nguồn nhân lực trong lĩnh vực hành nghề dược tại Việt Nam nói chung và tại các tổ chức công ty trong nước nói riêng. Đó chính là lý do tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Đo lƣờng các yếu tố năng lực tâm lý ảnh hƣởng đến hiệu quả công việc của ngƣời Dƣợc sĩ tại khu vực TP.HCM”. Đề tài được tiến hành rộng rãi trên nhiều lĩnh vực hành nghề dược nhằm đo lường ảnh hưởng của yếu tố năng lực tâm lý của người Dược sĩ, phân tích xu hướng tác động tích cực hay tiêu cực và đo lường mức độ mạnh yếu của các vấn đề đó đến hiệu quả công việc. Kết quả nghiên cứu là cơ sở chính xác và khách quan để các tổ chức, công ty xây dựng môi trường làm việc, chính sách sử dụng nhân lực ngày càng hiệu quả hơn. 2
1.2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu này xác định cơ sở khoa học của việc đo lường các yếu tố chính trong năng lực tâm lý của người Dược sĩ ảnh hưởng đến hiệu quả công việc tại khu vực TP.HCM. Vì vậy, mục tiêu nghiên cứu của luận văn được xác định gồm có 3 mục tiêu quan trọng sau: 1. Xây dựng thang đo các thành phần năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của người Dược sĩ. 2. Đo lường mối quan hệ giữa các thành phần năng lực tâm lý với hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại TP.HCM. 3. Dựa vào các kết quả phân tích, đề xuất một số hàm ý nhằm nâng cao hiệu quả công việc của người Dược sĩ tại TP.HCM. 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Các thành phần thuộc về năng lực tâm lý có khả năng ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của người Dược sĩ đang làm việc tại TP.HCM. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: khu vực TP.HCM. - Về thời gian: từ tháng 04 - 10/2012. - Về đối tƣợng: Các Dược sĩ đại học đang làm việc trong 5 lĩnh vực: sản xuất dược phẩm, kinh doanh phân phối dược phẩm, đào tạo nhân lực, quản lý nhà nước và dược bệnh viện. 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Phương pháp định tính: thực hiện thông qua kỹ thuật phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm tập trung để tóm tắt các khái niệm, xây dựng bảng câu hỏi khảo sát phù hợp cho từng thang đo, bổ sung vào các thang đo lý thuyết những yếu tố tác động đến năng lực tâm lý, hiệu quả công việc từ đó đưa ra các giả thuyết nghiên cứu và xây dựng mô hình nghiên cứu chính thức. 3
Phương pháp định lượng: nghiên cứu chính thức được thực hiện thông qua kỹ thuật khảo sát trực tiếp 319 Dược sĩ nhằm mục đích kiểm định thang đo lường và mô hình lý thuyết. Thang đo được kiểm định sơ bộ bằng hệ số tin cậy Cronbach‟s Alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA và kiểm định mô hình nghiên cứu bằng phân tích tương quan, phân tích hồi qui tuyến tính bội thông qua phần mềm xử lý số liệu thống kê SPSS. Các biến kiểm soát được kiểm định bằng T-Test và Anova. 1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu sẽ chỉ ra những yếu tố năng lực tâm lý của người Dược sĩ có tác động đến hiệu quả làm việc của từng cá nhân nói riêng hay tổ chức nói chung. Điều này giúp các nhà quản lý, nhà quản trị nhận biết được các yếu tố thật sự có tác động, phân tích xu hướng tác động (tích cực hay tiêu cực) và đo lường mức độ tác động mạnh yếu của các yếu tố đó đến hiệu quả công việc của nhân viên nhằm xây dựng một môi trường làm việc lành mạnh, hiệu quả hơn. Đối với ngành Dược tại TP.HCM, đề tài còn có thể được xem là một trong những nghiên cứu chính quy đầu tiên về lĩnh vực này, mở đường cho nhiều nghiên cứu khác sâu hơn, rộng hơn trên từng lĩnh vực, đối tượng cụ thể. 1.6. Bố cục luận văn Kết cấu của luận văn bao gồm 5 chương. Chƣơng 1. Mở đầu - Trình bày lý do chọn đề tài, đối tượng nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu. Nêu rõ kết cấu của luận văn. Chƣơng 2. Cơ sở lý thuyết về năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của ngƣời Dƣợc sĩ - Trình bày cơ sở lý thuyết liên quan đến các khái niệm nghiên cứu. Đặt ra các giả thuyết nghiên cứu và xây dựng mô hình nghiên cứu. Chƣơng 3. Phƣơng pháp nghiên cứu - Trình bày quy trình nghiên cứu, đo lường các khái niệm nghiên cứu với hồi quy tuyến tính. Chƣơng 4. Phân tích kết quả nghiên cứu - Trình bày phân tích kết quả nghiên cứu định lượng với hồi quy tuyến tính. 4
Chƣơng 5. Hàm ý và kết luận - Tóm tắt các kết quả và đưa ra các hàm ý ứng dụng thực tiễn. Đồng thời nêu lên những hạn chế của nghiên cứu và đề nghị các bước nghiên cứu tiếp theo. 5
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC TÂM LÝ VÀ HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC CỦA NGƢỜI DƢỢC SĨ Chương 1 đã giới thiệu tổng quan về đề tài. Chương 2 giới thiệu các lý thuyết về năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của người Dược sĩ đã được phát triển trên thế giới và Việt Nam. Một mô hình lý thuyết và các giả thuyết cũng đồng thời được xây dựng. Chương 2 bao gồm các phần chính sau: - Dược sĩ và các lĩnh vực hành nghề dược - Các lý thuyết về năng lực tâm lý và hiệu quả công việc. - Xây dựng các giả thuyết về năng lực tâm lý và hiệu quả công việc. - Mô hình đo lường năng lực tâm lý và hiệu quả công việc tại Việt Nam. - Mô hình đo lường năng lực tâm lý và hiệu quả công việc của tác giả. 2.1. Dƣợc sĩ và các lĩnh vực hành nghề Dƣợc 2.1.1. Khái niệm về Dược Theo Luật Dược (2005, trang 1), “Dược” là thuốc và các hoạt động liên quan đến thuốc (trong đó, thuốc là chất hoặc hỗn hợp các chất dùng cho người nhằm mục đích phòng bệnh, chữa bệnh, chẩn đoán bệnh hoặc điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể bao gồm thuốc thành phẩm, nguyên liệu làm thuốc, vắc xin và sinh phẩm y tế, trừ thực phẩm chức năng). Như vậy, có thể hiểu Dược sĩ là những người có trình độ chuyên môn phù hợp, được đào tạo để làm việc trong các lĩnh vực hành nghề dược. 2.1.2. Các lĩnh vực hành nghề Dược Tuy đối tượng làm việc chỉ xoay quanh những vấn đề về thuốc, nhưng các lĩnh vực hành nghề dược hiện nay ngày càng được mở rộng và có tầm bao phủ gần như mọi hoạt động liên quan đến công tác chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Một số mảng công việc chính trong các lĩnh vực hành nghề dược có thể kể đến là sản xuất dược phẩm, kinh doanh phân phối, đào tạo nhân lực, quản lý nhà nước và dược bệnh viện. 6
- Lĩnh vực sản xuất dƣợc phẩm: đây là mảng công việc tạo ra kết quả trực tiếp là các thành phẩm thuốc để đưa đến tay người sử dụng nhằm mục đích điều trị bệnh. Dược sĩ làm việc trong lĩnh vực này sinh hoạt trong môi trường nhà máy, thường là các cơ sở sản xuất có đầu tư trang thiết bị hiện đại, môi trường đảm bảo vệ sinh, đồng thời do tính chất đặc thù về an toàn và hiệu quả của dược phẩm nên nhân viên phải có thái độ làm việc hết sức cẩn trọng, nghiêm túc và phải tuân thủ tác phong công nghiệp ở mức cao. Hơn thế nữa, sản xuất có những quy tắc nhất định phải tuân theo, do đó môi trường làm việc có xu hướng được duy trì tính ổn định theo thời gian, không có nhiều sự đột biến và làm cho tâm lý của nhân viên có phần ít đa dạng. Tuy nhiên xét về mặt áp lực, đây được xem là công việc tạo ra nhiều áp lực cho nhân viên. Các lãnh đạo nhà máy luôn muốn người Dược sĩ làm thế nào tăng năng suất, tăng số lượng và chủng loại sản phẩm được bào chế, trong khi vẫn phải đảm bảo tính vô khuẩn, tính an toàn và chất lượng của sản phẩm. Nghịch lý này đã tạo ra một áp lực rất lớn trên vai những người Dược sĩ, vốn là điểm thắt nút cho mọi hoạt động của một nhà máy bào chế dược phẩm. - Lĩnh vực kinh doanh phân phối dƣợc phẩm: mảng công việc này bao gồm Dược sĩ làm trong các công ty, tập đoàn phân phối dược phẩm trong và ngoài nước, các hệ thống bán lẻ thuốc. Hiện nay, đây là lĩnh vực hành nghề dược thu hút nhiều Dược sĩ tham gia nhất. Nhân viên trong loại hình hành nghề này phải có kỹ năng giao tiếp và thuyết phục tốt nhằm giúp truyền đạt, cập nhật kiến thức về thuốc cho rộng rãi các đối tượng bác sĩ và người dân (đối với Dược sĩ làm việc ở nhà thuốc). Tuy nhiên, do doanh số bán hàng cũng là một phần mục tiêu công việc, nên gánh nặng áp lực tâm lý là điều không tránh khỏi. Dược sĩ làm việc trong lĩnh vực này phần lớn có tính thụ động, phụ thuộc nhiều vào những diễn biến của công việc vốn có sự chi phối mạnh của đối tác như: tính cách, năng lực, cách làm việc của các bác sĩ ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu, cập nhật kiến thức về thuốc từ Dược sĩ cũng như lựa chọn mặt hàng thuốc để sử dụng và kê đơn. Ngoài ra còn có tác động từ quan điểm của người dân và phương tiện truyền thông đối với mảng công việc này, nên năng lực tâm lý của nhóm Dược sĩ làm trong khối ngành này có tính đa dạng. 7
- Lĩnh vực đào tạo nhân lực dƣợc: đây được xem là lĩnh vực dược đòi hỏi sự đầu tư rất lớn về mặt nguồn lực cũng như có tầm quan trọng hàng đầu đối với ngành Dược. Việc đào tạo nhân lực dược hiện nay được chia thành nhiều cấp bậc từ sơ cấp dược, trung cấp, cao đẳng, đại học và sau đại học nhằm đáp ứng các nhu cầu bức thiết về nhân lực của nhiều vùng miền khác nhau trong cả nước. Dược sĩ hoạt động trong lĩnh vực này không chỉ đơn thuần tham gia công tác đào tạo mà còn thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu trong mọi chuyên ngành dược. Chính vì vậy, tuy chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số các Dược sĩ đang hành nghề nhưng các năng lực tâm lý của người tham gia trong mảng công tác này tương đối đa dạng và nhìn chung công việc có áp lực khá cao. - Lĩnh vực quản lý nhà nƣớc về dƣợc: bao gồm những Dược sĩ làm việc trong các cơ quan quản lý nhà nước về y tế nói chung và về dược nói riêng (các Phòng Y tế quận, Sở Y tế tỉnh và thành phố, các Trung tâm kiểm nghiệm thuộc tỉnh, các Viện kiểm nghiệm trung ương và các cấp quản lý cao hơn). Đây là mảng công việc mà trong đó, người Dược sĩ có vai trò kiểm tra, kiểm soát, giữ cho mọi hoạt động trong các lĩnh vực khác đi đúng theo khuôn khổ của pháp luật và định hướng phát triển chung về ngành dược của chính phủ. Do những quy phạm pháp luật về lĩnh vực hành nghề dược có tính đặc thù và chặt chẽ, đồng thời các tổ chức, cơ quan trong lĩnh vực này muốn được phép hoạt động phải được tổ chức theo những tiêu chuẩn tối thiểu bắt buộc, nên công tác quản lý dược cũng được xem là ít áp lực và cảm xúc tâm lý trong công việc ít đa dạng. - Lĩnh vực dƣợc bệnh viện: hầu hết các Dược sĩ làm việc trong lĩnh vực này là những người có niềm đam mê với công tác dược lâm sàng, bảo quản và điều vận thuốc trong bệnh viện. Đây là mảng công tác đơn thuần chuyên môn, đối tượng làm việc là bác sĩ tại các khoa phòng và một số lượng nhỏ bệnh nhân. Với một môi trường làm việc có tính ổn định, thuần nhất, đối tượng phục vụ ít thay đổi, do đó đây được xem là mảng công tác dược ít có áp lực và năng lực tâm lý của Dược sĩ duy trì ổn định nhất. Còn một số lĩnh vực hành nghề dược khác (như lĩnh vực đăng ký thuốc, công tác bảo quản thuốc ...), nhưng do chỉ đóng một vai trò không đáng kể vào sự phát triển 8
chung của ngành nên sẽ không được đề cập đến trong nghiên cứu này. Tóm lại, tuy nội dung công việc chỉ xoay quanh đối tượng là thuốc, nhưng các lĩnh vực hành nghề dược cũng đã cho thấy tính đa dạng, phổ quát và tầm quan trọng trong mọi khâu của công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân. Rất nhiều những ý kiến đánh giá, nhận xét về trạng thái cảm xúc, năng lực tâm lý, cũng như tác động của chúng đến hiệu quả công việc đã được tranh luận, nhưng cho đến nay chưa có một nghiên cứu nào thực sự được tiến hành một cách khoa học và chặt chẽ trên đối tượng Dược sĩ trong các lĩnh vực hành nghề dược khác nhau. Do vậy, việc tiến hành nghiên cứu để khẳng định vai trò của các yếu tố năng lực tâm lý, lượng hóa mối quan hệ giữa chúng với hiệu quả công việc của người Dược sĩ có vai trò quan trọng và ý nghĩa thực tiễn trong sự phát triển của ngành Dược TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung. 2.1.3. Những phẩm chất cần có của Dược sĩ Theo Giáo trình Tổ chức quản lý y tế của Đại học Y Dược TP.HCM, người Dược sĩ cần có những phẩm chất sau: “- Nhân hậu, luôn đặt y đức lên hàng đầu vì “Đạo làm thuốc là một nhân thuật chuyên bảo vệ sinh mạng con người, phải lo cái lo của người, vui cái vui của người, chỉ lấy việc cứu sống mạng người làm nhiệm vụ của mình không nên cầu lợi kể công.” (Hải Thượng Lãn Ông). Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế nói chung và kinh tế dược nói riêng, vấn đề y đức trong hành nghề dược luôn là mối quan tâm hàng đầu của chương trình giảng dạy về dược ở tất cả các cấp bậc. - Thận trọng và cẩn thận là hai đức tính quan trọng hàng đầu cùng với y đức. Biểu tượng của ngành Dược là một hình tượng con rắn quấn quanh cái ly, trong đó, con rắn tượng trưng cho sự khôn ngoan và thận trọng đã cho thấy hàm ý về đức tính cần có của người Dược sĩ. Thuốc là hàng hóa đặc biệt ảnh hưởng trực tiếp đến sinh mạng bệnh nhân và do đó, sự thận trọng và cẩn thận trong mọi khâu từ bào chế, bảo quản, lưu thông và hướng dẫn sử dụng thuốc luôn là yêu cầu quan trọng nhất cần phải tuân thủ một cách tuyệt đối. 9
Hình 2.1. Biểu tƣợng ngành Dƣợc - Có tinh thần học hỏi không ngừng, có tính cầu tiến để có thể liên tục cập nhật các kiến thức mới về thuốc chữa bệnh và các phác đồ điều trị mới được phát minh. Các phẩm chất cần có của người Dược sĩ cũng bao hàm cả việc duy trì được trạng thái cân bằng về tâm lý trong những điều kiện học tập và làm việc căng thẳng khác nhau. Và tất cả điều này đều thể hiện, cũng như có tác động qua lại đối với năng lực tâm lý của người Dược sĩ.” 2.2. Hành vi tổ chức tích cực 2.2.1. Khái niệm hành vi tổ chức và hành vi tổ chức tích cực Hành vi tổ chức Hành vi tổ chức (OB – Organizational Behavior) là một trong những khái niệm mà nhiều nhà nghiên cứu đưa ra trên nhiều khái niệm Pugh (1997) cho rằng hành vi tồ chức nghiên cứu về cấu trúc, chức năng và hiệu quả của tồ chức cũng như cách ứng xử các nhóm và các cá nhân trong hoạt động Khác với Pugh, Ivancrvich và Matteson (1998) đưa ra một khái niệm rộng hơn, hành vi tổ chức nghiên cứu về cách ứng xử của con người, thái độ và hiệu quả trong một cấu trúc tổ chức; đưa ra những học thuyết, phương pháp và nguyên tắc từ những lĩnh vực như tâm lý học, xã hội học, văn hóa nhân loại để nghiên cứu về sự nhân thức của các cá nhân, giá trị, khả năng nghiên cứu và hành động trong khi làm việc nhóm và trong toàn bộ tổ chức; phân tích tác động của môi trường bên ngoài đến tổ chức và nguồn nhân lực, sứ mệnh, mục tiêu và chiến lược của tổ chức. Nói một cách đơn giản, hành vi tổ chức nghiên cứu những điều mà con người suy nghĩ, cảm nhận và hành động trong một tổ chức (MC Shane và ctg, 2005). Kết luận 10