Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hoàn thiện công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích đánh giá những rủi ro trong hoạt động ngân hàng đặc biệt là rủi ro tín dụng, từ đó nêu lên được tầm quan trọng của việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hoàn thiện công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM VÖÔNG QUEÁ ANH GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN COÂNG TAÙC PHAÂN LOAÏI NÔÏ VAØ TRÍCH LAÄP DÖÏ PHOØNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh: Kinh teá taøi chính - Ngaân haøng Maõ soá: 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS. TRÖÔNG QUANG THOÂNG TP. HCM - 2010
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi Quaûn trò ruûi ro tín duïng luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu khoâng chæ cuûa baûn thaân caùc Ngaân haøng thöông maïi maø coøn laø moái quan taâm cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Bôûi leû, hoaït ñoäng tín duïng moät maët taïo ra thu nhaäp cho Ngaân haøng, nhöng moät maët khaùc cuõng chính noù gaây ra ruûi ro cho Ngaân haøng. Vì theá, noù thöôøng xuyeân nhaän ñöôïc söï chuù yù ñaëc bieät trong quaûn trò Ngaân haøng, vì vieäc quaûn trò Ngaân haøng coù hieäu quaû hay khoâng coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät Ngaân haøng. Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh raát nhieàu caùc vaên baûn quy ñònh veà vaán ñeà ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng Ngaân haøng. Tuy nhieân, tuøy vaøo khaû naêng, trình ñoä cuûa töøng Ngaân haøng maø moãi Ngaân haøng seõ tuaân thuû ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau. Ruûi ro tín duïng xaûy ra, nguyeân nhaân tröôùc tieân thuoäc veà baûn thaân caùc Ngaân haøng. Baûn thaân caùc Ngaân haøng tröôùc nhaát phaûi töï trang bò cho mình bieän phaùp, caùch thöùc ñeå sinh toàn trong moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét. Moät trong nhöõng bieän phaùp ñeå quaûn trò ruûi ro tín duïng maø Ngaân haøng Nhaø nöôùc yeâu caàu laø phaûi thöïc hieän phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng theo QÑ 493 ñeå haïn cheá vaø buø ñaép khi coù ruûi ro tín duïng xaûy ra. NHNT ñaõ tuaân thuû yeâu caàu cuûa NHNN vaø thöïc hieän quy ñònh naøy chaët cheõ. Tuy nhieân, trong quaù trình thöïc hieän cuõng coøn moät soá nhöõng vöôùng maéc khoù khaên töø nhöõng quy ñònh cuûa NHNN vaø cuûa baûn thaân NHNT. Do ñoù, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi: “Giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro taïi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam” cho luaän vaên cuûa mình. 2. Muïc ñích nghieân cöùu
Treân cô sôû phaân tích ñaùnh giaù nhöõng ruûi ro trong hoaït ñoäng Ngaân haøng, ñaëc bieät laø ruûi ro tín duïng, ñeå töø ñoù neâu baät ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro trong vaán ñeà quaûn trò ruûi ro tín duïng. Ñoàng thôøi ñeà taøi cuõng nghieân cöùu thöïc traïng coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro taïi NHNT, nhöõng maët laøm ñöôïc, nhöõng haïn cheá, thieáu soùt ñeå töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp, kieán nghò ñeå hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu laø cuûa ñeà taøi laø quy trình phaân loaïi nôï vaø coâng taùc trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng ñang ñöôïc aùp duïng taïi NHNT Vieät Nam, thöïc hieän theo QÑ 493 cuûa NHNN. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän vaên chuû yeáu laø keát quaû hoaït ñoäng cuûa NHNT VN giai ñoaïn töø 2006 ñeán nay. Lyù do cuûa giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu laø do QÑ 493 ra ñôøi töø thaùng 04/2005 vaø baét ñaàu theå hieän roõ neùt thoâng qua keát quaû phaân loaïi nôï töø naêm 2006. Ñaëc bieät keå töø khi QÑ 493 ñöôïc söûa ñoåi, boå sung bôûi QÑ 18/2007/QÑ-NHNN. Ñaây cuõng laø giai ñoaïn maø NHNT trieån khai quy trình phaân loaïi nôï theo chuaån môùi. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu nghieân cöùu ñaët ra, luaän vaên ñaõ söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu: thoáng keâ, phaân tích, ñaùnh giaù, logic, toång hôïp …. Ñoàng thôøi vaän duïng caùc kieán thöùc cuûa caùc moân hoïc nghieäp vuï NHTM vaø nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn laøm vieäc taïi NHNT VN.
5. Ñieåm môùi cuûa ñeà taøi Luaän vaên trình baøy söï caàn thieát phaûi quaûn trò nghieäp vuï phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NHNT VN. Qua quaù trình nghieân cöùu, taùc giaû ñöa ra nhöõng ñieåm môùi nhö sau: - Ñeà taøi ñaõ nghieân cöùu quy trình phaân loaïi nôï cuõng nhö caùc quy ñònh cuûa NHNT veà kieåm tra, kieåm soaùt chaát löôïng tín duïng, phaân tích ñaùnh giaù nhöõng öu ñieåm vaø haïn cheá trong coâng taùc phaân loaïi nôï, nguyeân nhaân phaùt sinh nôï xaáu , tình hình xöû lyù thu hoài nôï xaáu vaø moät soá kinh nghieäm trong quaù trình thu hoài nôï xaáu trong thôøi gian qua. - Ñöa ra nhieàu kieán nghò, giaûi phaùp nhaèm ñeå hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï, trong ñoù coù giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng xeáp haïng tín duïng noäi boä maø NHNT ñang chuaån bò aùp duïng. - Keát quaû nghieân cöùu naøy coù theå aùp duïng ñöôïc taïi NHNT vì ñeà taøi nghieân cöùu baùm saùt tình tình thöïc teá hoaït ñoäng cuûa NHNT. 6. Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, danh muïc caùc baûng, bieåu, taøi lieäu tham khaûo thì luaän vaên ñöôïc chia thaønh 3 chöông. Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi caùc ngaân haøng thöông maïi. Chöông 2: Thöïc traïng phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ngoaïi thöông Vieät Nam Chöông 3: Giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NHNT Vieät Nam
1 MUÏC LUÏC CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ PHAÂN LOAÏI NÔÏ VAØ TRÍCH LAÄP DÖÏ PHOØNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Toång quan veà ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi……….…………………… …………… 5 1.1.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi ……….…… …………. 5 1.1.2 Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro tín duïng…………………………………………….……………….6 1.1.2.1 Nguyeân nhaân khaùch quan……………………………………………………...…….. 6 1.1.2.2 Nguyeân nhaân chuû quan……………………………………………..………………….…7 1.1.3 Aûnh höôûng cuûa ruûi ro tín duïng ………………………………………………….……..…………………..8 1.1.3.1 Aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng………….… …. 8 1.1.3.2 Aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá …………………..………….……………… 9 1.1.4 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng ………………………………………………….….………………….…………….10 1.1.5 Bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng ……..………………………….………………..…………………10 1.1.5.1 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng theo thoâng leä quoác teá …….………….…..……….11 1.1.5.2 Quy ñònh veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø kieåm toaùn noäi boä…..……12 1.1.5.3 Quy ñònh veà caùc tyû leä baûo ñaûm an toaøn ……………………………………….13 1.1.5.4 Quy ñònh veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng………..……………….14 1.2 Toång quan veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi ……………………………………………………………………………………….….……………………………..…… 15 1.2.1 Muïc tieâu cuûa phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng………...15 1.2.2 Söï caàn thieát phaûi phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng…….…………………………………………………………….……………………………………………………………………………………..15 1.2.3 Quy ñònh phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng theo thoâng leä Quoác teá ( IAS 39)…………………………………………………………………………………………………………..………………..16 1.2.3.1 Phöông phaùp chieát khaáu luoàng tieàn………………….……………..……………16 1.2.3.2 Trích laäp döï phoøng theo phöông phaùp chieát khaáu luoàng tieàn aùp duïng laõi suaát chieát khaáu laø laõi suaát thöïc…………………………………………………………………………18
2 1.3 Kinh nghieäm trích laäp döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro tín duïng cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi……………………………………….………………………………………………..…………………………………………………………21 1.3.1 Phöông phaùp trích laäp döï phoøng ôû Anh……….…………….…………………………………..21 1.3.2 Phöông phaùp trích laäp döï phoøng ôû Myõ ……….……………………………..………………….22 1.3.3 Phöông phaùp trích laäp döï phoøng ôû Phaùp …………………..…………………………………..22 1.3.4 Baøi hoïc kinh nghieäm cho caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam……………23 Keát luaän chöông 1 ………………………………………………..…………………………………………………………….24 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG PHAÂN LOAÏI NÔÏ VAØ TRÍCH LAÄP DÖÏ PHOØNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM 2.1 Giôùi thieäu Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ……………………………………………… 25 2.1.1 Khaùi quaùt veà Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ……………..……… 25 2.1.2 Toång quan veà hoaït ñoäng kinh doanh taïi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam giai ñoaïn 2005 – 2010 ……………………………………..…………………….…………………… 26 2.1.2.1 Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NH TMCP Ngoaïi thöông VN .26 2.1.2.2 Keát quaû hoaït ñoäng tín duïng cuûa NH TMCP Ngoaïi thöông VN ……29 2.2 Thöïc traïng ruûi ro tín duïng vaø quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ………………………………………………………………………………………………………………….34 2.2.1 Thöïc traïng ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ngoaïi thöông Vieät Nam ……………………………………..………………………….……………………………………………………………34 2.2.2 Quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông VN …………..38 2.3 Thöïc traïng coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NH TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ………………………………………………………………………………………..…..………42 2.3.1 Quy trình phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro ……………….………………..42 2.3.1.1 Quy trình phaân loaïi nôï theo phöông phaùp ñònh löôïng ( Ñieàu 6) 42 2.3.1.2 Quy trình phaân loaïi nôï theo phöông phaùp ñònh tính ( Ñieàu 7)… 44
3 2.3.2 Keát quaû phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NH TMCP Ngoaïi thöông VN ………………………………………………………………………………………………………………….48 2.3.2.1 Tình hình phaân loaïi nôï taïi NH TMCP Ngoaïi thöông VN…….……48 2.3.2.2 Tình hình trích laäp döï phoøng taïi NH TMCP Ngoïai thöông VN.53 2.3.3 Ñaùnh giaù coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro cuûa NH TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam …………………………………………………………………………………………………….54 2.3.3.1 Keát quaû ñaït ñöôïc ……………….………………………………………………………….54 2.3.3.2 Haïn cheá …………………………….………………………………………………………….56 2.3.3.3 Coâng taùc quaûn lyù vaø xöû lyù nôï coù vaán ñeà ……….……………………………57 2.3.3.4 Baøi hoïc kinh nghieäm veà vieäc xöû lyù nôï xaáu ……….………………………..59 2.4 Haïn cheá cuûa QÑ 493 vaø QÑ söûa ñoåi 18 veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng 2.4.1 Tyû leä trích laäp döï phoøng ……………………………………………………….…….……………………….…61 2.4.2 Taøi saûn ñaûm baûo ……………………………………………………………………………….………………………..61 2.4.3 Thôøi gian thöû thaùch …………………………………………………………………….…………………………...62 2.4.4 Thôøi gian aùp duïng Ñieàu 7 ………………………………………………….………………………………..…63 2.4.5 Trích laäp döï phoøng chung ñoái vôùi caùc khoaûn baûo laõnh vaø chaáp nhaän thanh toaùn coù kyù quyõ ……………………………………………………………………………..………………………………………..64 Keát luaän chöông 2 CHÖÔNG 3. GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN COÂNG TAÙC PHAÂN LOAÏI NÔÏ VAØ TRÍCH LAÄP DÖÏ PHOØNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM 3.1 Ñònh höôùng cuûa NHNN VN veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng ……………………………………………………………………………………………..………………………………………………..……….66 3.2 Ñònh höôùng hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NH TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam …………………………………………………………………………67
4 3.2.1 Ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån cuûa NH TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ñeán naêm 2015 ……………………………………………………………………………………………………………………….…68 3.2.2 Ñònh höôùng hoaøn thieän coâng taùc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi NH TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ………………..………………………………………….68 3.3 Giaûi phaùp ñoái vôùi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ……….………………..……69 3.3.1 Thaønh laäp boä phaän quaûn trò ruûi ro tín duïng ……………… ………….…….…..………..69 3.3.2 Xaây döïng heä thoáng vaên baûn phaùp lyù vaø quy trình nghieäp vuï ………...…….71 3.3.3 Chuù troïng ñaøo taïo vaø boài döôõng nguoàn nhaân löïc ………… ………………………….72 3.3.4 ÖÙng duïng heä thoáng xeáp haïng tín duïng noäi boä ……………………………………………….73 3.3.5 ÖÙng duïng coâng ngheä ngaân haøng trong coâng taùc phaân loaïi nôï …….………...77 3.3.6 Taêng cöôøng söï phoái hôïp vaø trao ñoåi thoâng tin giöõa caùc boä phaän coù lieân quan …………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………….78 3.3.7 Taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra vaø kieåm soaùt cuûa boä phaän kieåm tra noäi boä ………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………79 3.3.8 Soaïn thaûo caåm nang veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..79 3.4 Giaûi phaùp ñoái vôùi Ngaân haøng Nhaø nöôùc …………………………………………………………..………….….80 3.4.1 Ban haønh heä thoáng vaên baûn phaùp luaät phuø hôïp ……………………….………………..81 3.4.2 Xaây döïng vaø hoaøn thieän hệ thống thoâng tin ………………………………..………………..82 3.4.3 Ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ………………………………………………………………………………………… 82 3.5 Caùc giaûi phaùp phoái hôïp khaùc ………………………………………………………………………………..…………………82
5 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ PHAÂN LOAÏI NÔÏ VAØ TRÍCH LAÄP DÖÏ PHOØNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Toång quan veà ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng thöông maïi Trong baát cöù hoaït ñoäng kinh doanh naøo cuõng tieàm aån nhöõng ruûi ro. Ruûi ro ñöôïc hieåu laø nhöõng nguy cô tieàm taøng coù theå daãn ñeán thieät haïi veà vaät chaát hoaëc tinh thaàn. Moät trong nhöõng ñaëc tính cuûa ruûi ro laø khoù xaùc ñònh ( coù theå xaûy ra hay khoâng, xaûy ra luùc naøo vaø thieät haïi ôû möùc ñoä naøo). Hoaït ñoäng Ngaân haøng ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong nhöõng hoaït ñoäng kinh doanh tieàm aån nhieàu nguy cô ruûi ro cao. Ruûi ro hoaït ñoäng Ngaân haøng ñöôïc hieåu laø nhöõng ruûi ro coù khaû naêng gaây ra nhöõng toån thaát taøi chính cho Ngaân haøng, daãn ñeán vieäc laøm giaûm naêng löïc kinh doanh vaø khaû naêng traû caùc khoaûn nôï, trong ñoù chuû yeáu laø caùc khoaûn tieàn göûi. Trong caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï taøi saûn coù cuûa Ngaân haøng thì hoaït ñoäng tín duïng chieám tyû troïng lôùn nhaát, vaø cuõng laø hoaït ñoäng mang laïi doanh thu chuû yeáu cho Ngaân haøng. Tuy nhieân, Ngaân haøng phaûi ñoái maët nhieàu nhaát laø ruûi ro tín duïng. Ruûi ro tín duïng: laø loaïi ruûi ro daãn ñeán toån thaát taøi saûn trong tröôøng hôïp khaùch haøng vay voán/ ñöôïc caáp tín duïng khoâng coù khaû naêng thöïc hieän moät phaàn hoaëc toaøn boä nhöõng cam keát neâu taïi hôïp ñoàng tín duïng ñaõ kyù vôùi Ngaân haøng. Hieåu theo nghóa roäng, ruûi ro tín duïng laø taát caû nhöõng khaû naêng maø theo ñoù, Ngaân haøng seõ khoâng theå thu hoài ñaày ñuû vaø ñuùng haïn caùc khoaûn tín duïng ñaõ caáp. Noùi caùch khaùc, ruûi ro tín duïng laø vieäc khaùch haøng khoâng traû ñaày ñuû nhöõng khoaûn nôï ñoái vôùi Ngaân haøng theo ñuùng cam keát, duø vôùi baát kyø lyù do gì. Ruûi ro tín duïng seõ gaây neân nhöõng thieät haïi ñoái vôùi Ngaân haøng, laøm maát maùc nguoàn voán vaø laøm
6 suy giaûm khaû naêng chi traû vaø khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn nôï. Vì theá, ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu khoâng chæ cuûa baûn thaân caùc Ngaân haøng thöông maïi maø coøn cuûa NHNN trong vieäc ñieàu haønh quaûn lyù chung toaøn heä thoáng Ngaân haøng. 1.1.2 Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro tín duïng: Loaïi ruûi ro naøy coù theå phaùt sinh do nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan hoaëc chuû quan töø phía khaùch haøng vaø Ngaân haøng. 1.1.2.1 Nguyeân nhaân khaùch quan Töø phía khaùch haøng: Ruûi ro tín duïng phaùt sinh coù theå do nhöõng nguyeân nhaân chuû quan laãn khaùch quan. Veà maët chuû quan coù theå do trình ñoä quaûn lyù cuûa khaùch haøng yeáu keùm daãn ñeán söû duïng voán vay keùm hieäu quaû, söû duïng voán vay sai muïc ñích laøm aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï hoaëc cuõng coù theå do khaùch haøng thieáu thieän chí trong vieäc traû nôï, hoaëc do tình hình taøi chính yeáu keùm, thieáu minh baïch, caùc baùo caùo maø khaùch haøng ñöa cho Ngaân haøng khoâng trung thöïc, khaùch haøng coá yù che daáu söï yeáu keùm cuûa mình nhaèm muïc ñích ruùt ñöôïc tieàn cuûa Ngaân haøng. Veà maët khaùch quan coù theå do khaùch haøng gaëp phaûi nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh khoâng theå ño löôøng tröôùc ñöôïc, chaúng haïn nhö söï thay ñoåi veà giaù caû hay nhu caàu cuûa thò tröôøng, veà moâi tröôøng phaùp lyù hay chính saùch cuûa Chính phuû khieán doanh nghieäp laâm vaøo caûnh khoù khaên veà taøi chính khoâng theå khaéc phuïc ñöôïc maëc duø coù thieän chí nhöng cuõng khoâng coù ñuû khaû naêng traû nôï. Töø moâi tröôøng kinh teá vó moâ: Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp chòu söï taùc ñoäng raát lôùn töø söï bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh doanh khoâng chæ trong nöôùc maø coøn chòu aûnh höôûng töø neàn kinh teá theá giôùi. Khuûng hoaûng kinh teá xaûy ra gaây cho caùc doanh nghieäp raát nhieàu khoù khaên. Beân caïnh ñoù laø söï thay ñoåi chính saùch kinh teá vó moâ cuûa Chính phuû hay NHNN coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp, chaúng haïn nhö chính saùch gia taêng döï tröõ baét
7 buoäc, taêng laõi suaát, taêng tyû giaù… thì ngay laäp töùc seõ aûnh höôûng ñeán caùc doanh nghieäp ôû nhöõng möùc ñoä nhieàu ít khaùc nhau. 1.1.2.2 Nguyeân nhaân chuû quan Thöù nhaát: thieáu thoâng tin. Caùc Ngaân haøng chöa xaây döïng ñöôïc kho döõ lieäu thoáng keâ veà caùc chæ tieâu taøi chính cuûa töøng ngaønh ngheà ñeå laøm cô sôû so saùnh, ñoái chieáu vôùi soá lieäu hieän taïi cuûa khaùch haøng. Neáu Ngaân haøng coù ñaày ñuû thoâng tin veà caùc chæ soá trung bình ngaønh, thì seõ giuùp vieäc ñaùnh giaù tình hình hoaït ñoäng cuõng nhö khaû naêng taøi chính cuûa khaùch haøng chính xaùc hôn. Vieäc thieáu thoâng tin treân ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho Ngaân haøng trong vieäc thaåm ñònh hoà sô vay cuûa khaùch haøng, töø ñoù daãn ñeán vieäc ñöa ra quyeát ñònh cho vay khoâng phuø hôïp, tieàm aån ruûi ro tín duïng veà sau. Thöù hai: quy trình thaåm ñònh vaø ra quyeát ñònh cho vay chöa chaët cheõ cuõng laø nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro tín duïng. Quaù trình xeùt duyeät cho vay nhieàu nôi coøn loûng leûo, chæ moät caùn boä tín duïng xem xeùt hoà sô roài trình leân tröôûng phoøng vaø giaùm ñoác quyeát ñònh cho vay, nhö theá thì giaùm ñoác ñöôïc toaøn quyeàn quyeát ñònh theo yù kieán chuû quan cuûa mình, deã phaùt sinh tieâu cöïc daãn ñeán ruûi ro. Ngoaøi ra, caùc Ngaân haøng coøn thieáu caùc boä phaän chuyeân traùch ñeå quaûn lyù ruûi ro, quaûn lyù haïn möùc tín duïng toái ña cho töøng khaùch haøng thuoäc töøng ngaønh ngheà khaùc nhau. Vaán ñeà chæ tieâu keá hoaïch tín duïng cuõng gaây khoù khaên, do phaûi chaïy theo soá löôïng dö nôï maø ñoâi khi Ngaân haøng cuõng ñaõ boû qua vieäc coi troïng chaát löôïng tín duïng. Thöù ba: yeáu toá con ngöôøi. Con ngöôøi ñoùng vai troø quyeát ñònh ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa vieäc kinh doanh. Tröôùc tieân laø vaán ñeà trình ñoä vaø naêng löïc cuûa caùn boä Ngaân haøng, do naêng löïc yeáu keùm neân ñaùnh giaù sai veà naêng löïc cuûa khaùch haøng vay cuõng nhö ñaùnh giaù sai veà hieäu quaû phöông aùn vay voán cuûa khaùch haøng, daãn ñeán tình traïng khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï vay. Caùn boä Ngaân haøng coøn quaù chuû quan tin töôûng vaøo khaùch haøng neân khoâng thöïc hieän ñuùng theo quy trình giaùm saùt khoaûn vay tröôùc vaø sau khi cho vay, khoâng phaùt hieän kòp thôøi caùc
8 khoaûn tieàn vay ñöôïc söû duïng sai muïc ñích, quaù tin töôûng vaøo taøi saûn theá chaáp, baûo laõnh, coi ñoù laø vaät ñaûm baûo chaéc chaén cho söï thu hoài caû goác vaø laõi tieàn vay. Ngoaøi ra, ruûi ro tín duïng coøn xaûy ra do caùn boä Ngaân haøng maát phaåm chaát ñaïo ñöùc, coá yù laøm traùi quy ñònh cuûa NHNN veà xeùt duyeät cho vay, moùc noái vôùi khaùch haøng ñeå laøm nhöõng chuyeän phi phaùp. Toùm laïi, ruûi ro tín duïng phaùt sinh do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau, nhöng cho duø töø nguyeân nhaân naøo ñi nöõa thì vieäc naøy cuõng aûnh höôûng, gaây raát nhieàu khoù khaên, tröôùc maét laø cho baûn thaân Ngaân haøng vaø neáu toån thaát nhieàu thì cuõng seõ aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá. 1.1.3 Aûnh höôûng cuûa ruûi ro tín duïng 1.1.3.1 Aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng Vôùi chöùc naêng trung gian tín duïng, nguoàn voán cho vay cuûa Ngaân haøng chuû yeáu töø nguoàn voán huy ñoäng tieàn nhaøn roãi trong daân cö. Vì theá, khi ruûi ro tín duïng xaûy ra, ñoàng nghóa Ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc soá tieàn ñaõ cho vay, caû goác vaø laõi, trong khi Ngaân haøng baét buoäc phaûi hoaøn traû voán goác vaø tieàn laõi cho caùc khoaûn tieàn ñaõ huy ñoäng, ñieàu naøy laøm maát caân ñoái trong vieäc thu chi, aûnh höôûng xaáu ñeán khaû naêng thanh khoaûn cuûa Ngaân haøng. Tuøy theo khoaûn tieàn cho vay khoâng theå thu hoài nhieàu hay ít maø noù aûnh höôûng ñeán khaû naêng thanh khoaûn ñeán möùc ñoä naøo, laøm cho naêng löïc taøi chính cuûa Ngaân haøng suït giaûm, vaø chæ tieâu tyû leä nôï xaáu seõ laøm aûnh höôûng ñeán uy tín vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa Ngaân haøng maø ñaëc bieät laø trong giai ñoaïn caïnh tranh khoác lieät nhö hieän nay. Neáu Ngaân haøng coù trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng thì ruûi ro seõ laøm gia taêng döï phoøng, gia taêng chi phí hoaït ñoäng, laøm giaûm lôïi nhuaän , hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng keùm hieäu quaû. Neáu ruûi ro gaây ra thaát thoaùt quaù lôùn coù khaû naêng daãn Ngaân haøng ñeán thua loã hoaëc ñöa ñeán bôø vöïc phaù saûn neáu khoâng coù bieän phaùp xöû lyù, khaéc phuïc kòp thôøi. 1.1.3.2 Aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá
9 Ngaân haøng laø doanh nghieäp ñaëc bieät, kinh doanh tieàn teä vaø cung caáp saûn phaåm dòch vuï, phuïc vuï khaùch haøng caù nhaân, doanh nghieäp, vaø moïi thaønh phaàn kinh teá. Ngaân haøng hoaït ñoäng kinh doanh chuû yeáu döïa vaøo uy tín, khaû naêng taøi chính cuûa mình vaø laø nôi ñaùng tin caäy ñeå khaùch haøng “ göûi troïn nieàm tin”. Khaùch haøng ñeán vôùi Ngaân haøng do coù nieàm tin vaøo söï an toaøn cuûa Ngaân haøng, baát keå laø khaùch haøng göûi tieàn, vay tieàn hay söû duïng caùc dòch vuï khaùc cuûa Ngaân haøng. Vì theá, khi Ngaân haøng gaëp phaûi ruûi ro, ñaëc bieät laø ruûi ro tín duïng maø coù aûnh höôûng lôùn ñeán hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng seõ laøm cho nieàm tin cuûa khaùch haøng veà Ngaân haøng ñoù bò lung lay, khaùch haøng seõ laäp töùc ñeán ruùt tieàn göûi ñeå baûo toaøn voán cuûa mình, vaø taâm lyù baát an seõ laây lan ñeán nhieàu ngöôøi, khaùch haøng seõ oà aït ñeán ruùt tieàn göûi laøm cho Ngaân haøng ñang gaëp khoù khaên veà thanh khoaûn caøng khoù khaên hôn, ñieàu naøy caøng laøm cho khaùch haøng hoang mang lo sôï, tình hình caøng trôû neân traàm troïng hôn, ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân bò xaùo troän, moïi ngöôøi khoâng theå yeân taâm laøm vieäc, gaây maát traät töï xaõ hoäi. Ñaëc bieät, khoâng chæ khaùch haøng cuûa moät Ngaân haøng coù ruûi ro maát nieàm tin vaøo Ngaân haøng, maø luùc naøy seõ coù aûnh höôûng daây chuyeàn ñeán taát caû khaùch haøng cuûa caùc Ngaân haøng khaùc, vaø nhö theá caû heä thoáng Ngaân haøng ñeàu rôi vaøo tình traïng khoù khaên chung, gaây khuûng hoaûng kinh teá. Ngoaøi ra, Ngaân haøng coøn laø nôi cung caáp voán cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, cung caáp dòch vuï phuïc vuï hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nhgieäp. Khi Ngaân haøng gaëp khoù khaên, ngöøng hoaït ñoäng seõ laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp, doanh nghieäp thieáu voán seõ thu heïp saûn xuaát, chi phí saûn xuaát gia taêng do phaûi tìm nguoàn voán giaù cao khaùc, gia taêng giaù thaønh saûn phaåm, ñôøi soáng coâng nhaân lao ñoäng khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Taùc ñoäng ñoù aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá, laøm neàn kinh teá bò suy thoaùi, giaù caû taêng, söùc mua giaûm, thaát nghieäp taêng, xaõ hoäi maát oån ñònh.
10 Beân caïnh ñoù, ruûi ro tín duïng cuõng aûnh höôûng ñeán neàn kinh teá theá giôùi vì ngaøy nay neàn kinh teá moãi quoác gia ñeàu phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Toùm laïi, ruûi ro laø ñieàu khoâng ai muoán xaûy ra, baát keå ñoù laø loaïi ruûi ro gì, nhöng thöïc teá ruûi ro vaãn xaûy ra, cho duø laø nguyeân nhaân khaùch quan hay chuû quan noù cuõng gaây ra nhöõng thieät haïi cho caû Ngaân haøng laãn khaùch haøng vaø cho caû neàn kinh teá noùi chung. Thieät haïi nhieàu hay ít tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä ruûi ro, ruûi ro caøng nhieàu, thieät haïi caøng ít vaø ngöôïc laïi. Do ñoù, vaán ñeà kieåm soaùt ruûi ro tín duïng luoân laø nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu khoâng chæ cuûa baûn thaân töøng Ngaân haøng maø coøn laø nhieäm vuï cuûa cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc. 1.1.4 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng Ñeå ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng, ngöôøi ta döïa treân caùc chæ tieâu cô baûn sau: Dö nôï quaù haïn Tyû leä nôï quaù haïn = Toång dö nôï cho vay Dö nôï xaáu Tyû leä nôï xaáu = Toång dö nôï cho vay Tyû leä nôï quaù haïn, tyû leä nôï xaáu caøng cao thì ruûi ro tín duïng caøng cao, heä soá naøy ño löôøng möùc ñoä ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng. toång dö nôï cho vay Heä soá ruûi ro tín duïng = toång taøi saûn Coù Heä soá naøy phaûn aùnh tyû troïng cuûa khoaûn muïc tín duïng trong toång taøi saûn Coù, khoaûn muïc tín duïng trong taøi saûn Coù caøng lôùn thì lôïi nhuaän caøng cao nhöng ñoàng thôøi ruûi ro tín duïng cuõng seõ gia taêng. 1.1.5 Bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng 1.1.5.1 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng theo thoâng leä quoác teá
11 Trong boái caûnh hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi thì vieäc tieáp caän vôùi caùc chuaån möïc quoác teá laø ñieàu taát yeáu. Hieän nay caùc nöôùc ñang aùp duïng IAS 39 hay Basel II. Basel II laø hieäp öôùc quoác teá veà tieâu chuaån an toaøn voán, taêng cöôøng quaûn trò toaøn caàu hoùa taøi chính cuõng nhö vieäc khai thaùc toái ña tieàm naêng lôïi nhuaän vaø haïn cheá ruûi ro. Muïc tieâu cuûa Basel II laø naâng cao chaát löôïng vaø söï oån ñònh cuûa heä thoáng Ngaân haøng quoác teá; taïo laäp vaø duy trì moät saân chôi bình ñaúng cho caùc Ngaân haøng hoaït ñoäng treân bình dieän quoác teá; ñaåy maïnh vieäc chaáp nhaän caùc thoâng leä nghieâm ngaët hôn trong quaûn lyù ruûi ro. Hieäp öôùc naøy bao goàm moät loaït caùc chuaån möïc giaùm saùt nhaèm hoaøn thieän caùc kyõ thuaät quaûn trò ruûi ro vaø ñöôïc caáu truùc theo 3 truï coät. Truï coät thöù nhaát: yeâu caàu voán toái thieåu. Moät ngaân haøng ñöôïc xem laø ñuû voán khi coù tyû leä thoûa ñaùng veà voán ( CAR) toái thieåu baèng 8%. Voán Ngaân haøng CAR = taøi saûn coù ruûi ro quy ñoåi ( RWA) Caùc ngaân haøng caàn phaûi duy trì moät löôïng voán ñuû lôùn ñeå trang traûi cho caùc hoaït ñoäng chòu ruûi ro cuûa mình, bao goàm ruûi ro tín duïng, ruûi ro thò tröôøng vaø ruûi ro hoaït ñoäng. Ruûi ro thò tröôøng goàm ruûi ro thò tröôøng chung vaø ruûi ro thò tröôøng cuï theå. Ruûi ro thò tröôøng chung ñeà caäp ñeán nhöõng thay ñoåi veà giaù trò thò tröôøng do coù söï bieán ñoäng lôùn treân thò tröôøng. Ruûi ro thò tröôøng cuï theå laø nhöõng thay ñoåi veà giaù trò moät loaïi taøi saûn nhaát ñònh do aûnh höôûng cuûa tyû giaù, laõi suaát, ngoaïi hoái, chöùng khoaùn… Ruûi ro hoaït ñoäng, Basel II ñònh nghóa laø ruûi ro xaûy ra toån thaát do caùc qui trình, heä thoáng hay nhaân vieân trong noäi boä ngaân haøng vaän haønh khoâng toát hoaëc do
12 caùc nguyeân nhaân khaùch quan beân ngoaøi. Ñaây laø moät trong nhöõng ruûi ro traàm troïng maø ngaân haøng thöôøng phaûi ñoái maët trong quaù trình hoaït ñoäng. Truï coät thöù hai: lieân quan tôùi vieäc hoaïch ñònh chính saùch Ngaân haøng. Truï coät naøy taäp trung vaøo vieäc xaây döïng heä thoáng quaûn lyù ruûi ro. Quy trình kieåm soaùt trong Basel II khoâng chæ ñeå ñaûm baûo raèng ngaân haøng coù ñuû voán ñeå giaûi quyeát taát caû caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh maø coøn khuyeán khích ngaân haøng phaùt trieån vaø söû duïng caùc kyõ thuaät quaûn lyù ruûi ro toát hôn. Truï coät thöù ba: caùc ngaân haøng caàn phaûi coâng khai thoâng tin moät caùch thích ñaùng theo nguyeân taéc thò tröôøng. Trong ñoù nhaán maïnh ñeán vieäc coâng boá caùc loaïi thoâng tin veà ruûi ro, döï tröõ, voán. Toùm laïi, quaù trình phaùt trieån cuûa Basel vaø nhöõng hieäp öôùc maø toå chöùc naøy ñöa ra yeâu caàu caùc NHTM ngaøy caøng hoaït ñoäng moät caùch minh baïch hôn, ñaûm baûo voán phoøng ngöøa cho nhieàu loaïi ruûi ro hôn vaø nhö theá seõ giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro. NHNN vaø caùc NHTM VN cuõng ñang töøng böôùc aùp duïng caùc chuaån möïc cuûa Basel II. Veà phía caùc NHTM VN, Basel II ñaõ coù aûnh höôûng lôùn trong vieäc naâng cao naêng löïc quaûn trò ñieàu haønh, nhaát laø naêng löïc quaûn lyù ruûi ro. Beân caïnh vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh baét buoäc cuûa NHNN, thì caùc NHTM cuõng ñang raát noã löïc ñeå hoaøn thieän hôn nöõa heä thoáng quaûn trò ruûi ro cuûa Ngaân haøng mình cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hoaït ñoäng cuï theå cuûa moãi Ngaân haøng vaø töøng böôùc tieáp caän vôùi caùc chuaån möïc cuûa basel II. 1.1.5.2 Quy ñònh veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø kieåm toaùn noäi boä Vieäc xaây döïng moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû laø yeâu caàu caáp thieát ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng Ngaân haøng ñöôïc an toaøn, haïn cheá ruûi ro, töø ñoù taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc Ngaân haøng Vieät Nam trong boái caûnh hoäi nhaäp.
13 Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laø taäp hôïp caùc cô cheá, chính saùch, quy trình, quy ñònh noäi boä vaø cô caáu cuûa TCTD ñöôïc xaây döïng phuø hôïp vôùi höôùng daãn cuûa NHNN vaø ñöôïc toå chöùc thöïc hieän nhaèm baûo ñaûm phoøng ngöøa, phaùt hieän, xöû lyù kòp thôøi ruûi ro vaø ñaït ñöôïc yeâu caàu ñaët ra. Muïc ñích toái thieåu ñöôïc ñaët ra ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laø: - Hieäu quaû vaø an toaøn trong hoaït ñoäng - Baûo ñaûm heä thoáng thoâng tin taøi chính vaø thoâng tin quaûn lyù trung thöïc, hôïp lí, ñaày ñuû vaø kòp thôøi - Baûo ñaûm tuaân thuû phaùp luaät vaø caùc quy cheá, quy trình, quy ñònh noäi boä. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa TCTD phaûi ñöôïc kieåm toaùn noäi boä, toå chöùc kieåm toaùn ñoäc laäp ñaùnh giaù ñònh kyø. Kieåm toaùn noäi boä thöïc hieän raø soaùt, ñaùnh giaù ñoäc laäp, khaùch quan ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, ñaùnh giaù ñoäc laäp veà tính thích hôïp vaø söï tuaân thuû quy ñònh, chính saùch noäi boä, thuû tuïc, quy trình ñaõ ñöôïc thieát laäp trong TCTD; ñöa ra kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa caùc heä thoáng, quy trình, quy ñònh, goùp phaàn baûo ñaûm TCTD hoaït ñoäng an toaøn, hieäu quaû, ñuùng phaùp luaät. 1.1.5.3 Quy ñònh veà caùc tyû leä baûo ñaûm an toaøn Hieän nay, NHNN ñaõ ban haønh nhieàu vaên baûn quy ñònh veà caùc tyû leä baûo ñaûm an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD. Theo ñoù, caùc TCTD caàn phaûi tuaân thuû quy ñònh caùc tyû leä baûo ñaûm an toaøn veà: + Tyû leä an toaøn voán toái thieåu + Giôùi haïn tín duïng + Tyû leä khaû naêng chi traû + Giôùi haïn goùp voán, mua coå phaàn + Tyû leä caáp tín duïng töø nguoàn voán huy ñoäng. Caùc TCTD phaûi ñaûm baûo tyû leä an toaøn voán toái thieåu ( CAR) ôû möùc 9% ( laø tyû leä giöõa voán töï coù vaø toång taøi saûn Coù ñaõ nhaân vôùi heä soá ruûi ro) laø phuø hôïp vôùi
14 chuaån möïc quoác teá ( Basel II quy ñònh 8%), ñoàng thôøi thoâng tö cuõng quy ñònh heä soá ruûi ro ôû caùc möùc 0%, 20%, 50%, 100%, 150%,250%. Quy ñònh môùi naøy yeâu caàu caùc TCTD giaùm saùt chaët cheõ hôn danh muïc taøi saûn Coù ñeå ñaûm baûo tyû leä voán toái thieåu theo quy ñònh cuûa NHNN vaø cuõng ñeå giaûm thieåu ruûi ro cho ngaân haøng. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc khoaûn cho vay ñeå ñaàu tö chöùng khoaùn; cho vay caùc coâng ty chöùng khoaùn; caùc khoaûn cho vay nhaèm muïc ñích kinh doanh baát ñoäng saûn ñöôïc quy ñònh heä soá ruûi ro 250% ( heä soá ruûi ro cao nhaát). Vieäc naâng cao heä soá ruûi ro nhö hieän nay laøm cho caùc TCTD khoù khaên trong vieäc ñaùp öùng tyû leä an toaøn voán toái thieåu, do ñoù ñoøi hoûi TCTD phaûi coù giaûi phaùp kinh doanh hôïp lyù vaø hieäu quaû. Ñoàng thôøi cuõng quy ñònh cuï theå möùc giôùi haïn tín duïng caáp cho moät khaùch haøng hoaëc moät nhoùm khaùch haøng lieân quan caên cöù vaøo tyû leä phaàn traêm treân voán töï coù cuûa ngaân haøng. Ñaëc bieät laø caùc khoaûn caáp tín duïng vôùi muïc ñích kinh doanh chöùng khoaùn bò haïn cheá nhieàu. Cuï theå, yeâu caàu TCTD khoâng ñöôïc cho vay khoâng coù baûo ñaûm ñeå ñaàu tö, kinh doanh chöùng khoaùn hay khoâng ñöôïc caáp tín duïng cho coâng ty tröïc thuoäc laø doanh nghieäp hoaït ñoäng kinh doanh chöùng khoaùn… Caùc TCTD tuaân thuû theo nhöõng quy ñònh treân seõ haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. 1.1.5.4 Quy ñònh veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng Moät trong nhöõng yeâu caàu cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt ruûi ro tín duïng laø vieäc TCTD phaûi thöïc hieän phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro. Phaân loaïi nôï nhaèm xeáp moät khoaûn nôï vaøo moät nhoùm nhaát ñònh döïa treân vieäc ñaùnh giaù veà khaû naêng thu hoài khoaûn nôï aáy, vaø trích laäp döï phoøng theo tæ leä quy ñònh. Khoaûn döï phoøng naøy ñöôïc haïch toaùn vaøo chi phí hoaït ñoäng. Noùi chung, ñeå haïn cheá ruûi ro tín duïng coù aûnh höôûng khoâng toát ñeán neàn kinh teá xaõ hoäi, NHNN ñaõ ñeà ra raát nhieàu bieän phaùp kieåm soaùt ruûi ro, chuû yeáu yeâu caàu caùc TCTD töï giaùc trong vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa mình. Tuy nhieân, ruûi
15 ro laø vieäc ngoaøi yù muoán, naèm ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt, do ñoù ñeå haïn cheá thieät haïi, caùc TCTD phaûi thöïc hieän phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro. 1.2 Toång quan veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi 1.2.1 Muïc tieâu cuûa phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng Phaân loaïi nôï laø quaù trình Ngaân haøng xem xeùt laïi danh muïc caùc khoaûn nôï vaø phaân chia chuùng thaønh caùc muïc hoaëc caùc nhoùm khaùc nhau döïa treân möùc ñoä ruûi ro hoaëc caùc ñaëc ñieåm lieân quan khaùc nhau cuûa nhöõng khoaûn nôï ñoù. Quaù trình lieân tuïc xem xeùt vaø phaân loaïi nôï seõ giuùp cho Ngaân haøng theo doõi ñöôïc chaát löôïng cuûa caùc danh muïc nôï vaø coù nhöõng haønh ñoäng khaéc phuïc kòp thôøi nhö trích laäp döï phoøng ñeå ñoái phoù vôùi tình hình xaáu ñi cuûa caùc khoaûn nôï. Xeùt veà maët keá toaùn, nôï laø xaáu vaø nhöõng döï phoøng caàn thieát caàn ñöôïc trích laäp neáu nhö Ngaân haøng khoâng thu laïi ñöôïc moät phaàn hay toaøn boä soá tieàn khi ñaùo haïn ( bao goàm caû goác vaø laõi) theo nhöõng ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng vay. Caùc nhaø quaûn lyù Ngaân haøng phaûi ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng toån thaát tín duïng ñoái vôùi caùc khoaûn cho vay, ñaây laø quaù trình ñoøi hoûi söï ñaùnh giaù ñuùng ñaén vì keát quaû cuûa phaân loaïi nôï seõ ngöôïc laïi vôùi muïc tieâu lôïi nhuaän cuûa Ngaân haøng vì soá tieàn trích laäp döï phoøng seõ haïch toaùn vaøo chi phí cuûa Ngaân haøng, do ñoù trích laäp döï phoøng caøng nhieàu thì lôïi nhuaän caøng giaûm vaø ngöôïc laïi. 1.2.2 Söï caàn thieát phaûi phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng Döï phoøng ruûi ro laø khoaûn tieàn ñöôïc trích laäp ñeå döï phoøng cho nhöõng toån thaát coù theå xaûy ra do khaùch haøng khoâng thöïc hieän nghóa vuï theo cam keát. Döï phoøng ruûi ro ñöôïc tính theo dö nôï goác vaø haïch toaùn vaøo chi phí hoaït ñoäng cuûa TCTD. Luaät TCTD ñaõ quy ñònh: TCTD phaûi döï phoøng ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng. Vieäc phaân loaïi taøi saûn “coù”, möùc trích laäp, phöông phaùp laäp vaø söû duïng
16 khoaûn döï phoøng ñeå xöû lyù caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng do NHNN quy ñònh. Do ñoù, tröôùc tieân caùc TCTD caàn tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa NHNN, nghóa laø phaûi trích laäp caùc khoaûn döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng quaù trình hoaït ñoäng. Trong ñoù, ruûi ro tín duïng laø chuû yeáu, xuaát hieän thöôøng xuyeân vaø gaây ra toån thaát nhieàu nhaát. Vì theá, vieäc trích laäp döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro tín duïng laø ñieàu caàn thieát nhaèm ñaûm baûo hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD ñöôïc an toaøn vaø hieäu quaû. Maëc khaùc, ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñang töøng böôùc hoäi nhaäp saâu vôùi caùc thoâng leä quoác teá. Ñoái vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, hoï cho raèng baûn chaát cuûa tín duïng laø luoân coù ruûi ro, do vaäy ngay khi phaùt sinh cho vay hay cam keát cho vay laø laäp töùc tieán haønh trích laäp döï phoøng ngay, khoaûn naøy coù theå ñöôïc laäp khi caùc khoaûn nôï coù daáu hieäu suy giaûm hay chöa suy giaûm. Vieäc trích laäp ñaõ ñöôïc caùc nöôùc aùp duïng töø laâu vaø laø moät trong nhöõng chæ tieâu ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn vaø hieäu quaû hoaït ñoäng ngaân haøng. Quy ñònh veà vieäc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng ñöôïc ban haønh nhaèm naâng cao coâng taùc quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi caùc TCTD, chaán chænh hoaït ñoäng tín duïng vaø laøm trong saïch hoùa tình hình taøi chính, giuùp caùc ngaân haøng chuû ñoäng hôn trong vieäc xöû lyù nôï toàn ñoïng, naâng cao naêng löïc taøi chính vaø söùc caïnh tranh cuûa caùc TCTD Vieät Nam. 1.2.3 Quy ñònh phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng ruûi ro tín duïng theo thoâng leä Quoác teá ( IAS 39) 1.2.3.1 Phöông phaùp chieát khaáu luoàng tieàn Chieát khaáu luoàng tieàn laø moät phöông phaùp söû duïng ñeå phaân tích luoàng tieàn thu ñöôïc trong töông lai vaø ñöa caùc luoàng tieàn ñoù veà giaù trò hieän taïi theo moät tyû leä chieát khaáu nhaát ñònh. Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä toån thaát cuûa moät khoaûn cho vay, ngöôøi ta seõ so saùnh giaù trò hieän taïi cuûa caùc doøng tieàn seõ thu hoài ñöôïc trong töông lai lieân