Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đã hệ thống những lý luận liên quan đến kế toán trách nhiệm như: Khái niệm về kế toán trách nhiệm, mối liên hệ giữa phân cấp quản lý và kế toán trách nhiệm, các trung tâm trách nhiệm, các chỉ tiêu đánh giá thành quả quản lý của các trung tâm trách nhiệm.... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ NGỌC LÀNH HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CP XÂY DỰNG VÀ KINH DOANH ĐỊA ỐC HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh - Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ NGỌC LÀNH HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CP XÂY DỰNG VÀ KINH DOANH ĐỊA ỐC HÒA BÌNH Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học : TS. HUỲNH ĐỨC LỘNG TP.Hồ Chí Minh - Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi. Các thông tin, số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính độc lập và trung thực của luận văn. NGƯỜI CAM ĐOAN Đinh Thị Ngọc Lành
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Doanh mục bảng biểu Doanh mục sơ đồ Doanh mục viết tắt Phần mở đầu .................................................................................................................... 1 Chương 1: Tổng quan về kế toán trách nhiệm ............................................................. 6 1.1 Khái niệm và vai trò của kế toán trách nhiệm ............................................................. 6 1.1.1 Lược sử hình thành và phát triển của kế toán trách nhiệm .................................. 6 1.1.2 Khái niệm kế toán trách nhiệm ............................................................................. 7 1.1.3 Vai trò của kế toán trách nhiệm ............................................................................ 9 1.1.3.1 Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng tổ chức và điều hành của nhà quản trị doanh nghiệp ................................................ 9 1.1.3.2 Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng kiểm soát doanh nghiệp................................................................................................... 10 1.1.3.3 Kế toán trách nhiệm khuyến khích nhà quản lý hướng đến mục tiêu chung của tổ chức ............................................................................................................ 10 1.2 Sự phân cấp quản lý và mối quan hệ với kế toán trách nhiệm.................................... 10 1.2.1 Phân cấp quản lý là cơ sở của kế toán trách nhiệm ............................................. 10 1.2.2 Mối quan hệ giữa phân cấp quản lý với kế toán trách nhiệm .............................. 13 1.3 Nội dung của kế toán trách nhiệm ............................................................................ 13 1.3.1 Xác định các trung tâm trách nhiệm ................................................................... 13 1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm ......................... 15 1.3.2.1 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của trung tâm chi phí ............................................. 15 1.3.2.2 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của trung tâm doanh thu ......................................... 16
1.3.2.3 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận ......................................... 17 1.3.2.4 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của trung tâm đầu tư .............................................. 18 1.3.3 Báo cáo đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm ............................... 19 1.3.3.1 Báo cáo đánh giá thành quả trung tâm chi phí .................................................... 19 1.3.3.2 Báo cáo đánh giá thành quả trung tâm doanh thu ............................................... 20 1.3.3.3 Báo cáo đánh giá thành quả trung tâm lợi nhuận ................................................ 20 1.3.3.4 Báo cáo đánh giá thành quả trung tâm đầu tư ..................................................... 21 1.4 Một số phương pháp kỹ thuật sử dụng trong kế toán trách nhiệm ............................. 22 1.4.1 Dự toán ngân sách ............................................................................................... 22 1.4.2 Phân bổ chi phí .................................................................................................... 23 1.4.3 Phân tích biến động chi phí ................................................................................. 24 Kết luận chương 1 ........................................................................................................... 26 Chương 2: Thực trạng kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ................................................................................................... 27 2.1 Tổng quan về công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ...................... 27 2.1.1 Giới thiệu khái quát về công ty ................................................................................ 27 2.1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................................ 27 2.1.1.2 Chức năng, nhiệm vụ Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ... 28 2.1.1.3 Qui mô công ty ...................................................................................................... 28 2.1.1.4 Tổ chức bộ máy quản lý ........................................................................................ 28 2.1.1.5 Một số chỉ tiêu kết quả sản xuất kinh doanh ......................................................... 33 2.1.1.6 Thuận lợi, khó khăn và phương hướng phát triển ................................................. 34 2.1.2 Tình hình tổ chức công tác kế toán tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ................................................................................................................ 36 2.1.2.1 Các chế độ chính sách kế toán áp dụng tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ..................................................................................................... 36 2.1.2.2 Hình thức tổ chức hệ thống sổ sách kế toán......................................................... 37
2.1.2.3 Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ........................................................................................................................... 38 2.2 Thực trạng tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ............................................................................................ 41 2.2.1 Sự phân cấp quản lý tại công ty .............................................................................. 41 2.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá thành quả các bộ phận ........................................................... 46 2.2.2.1 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của bộ phận chỉ phát sinh chi phí ............................. 46 2.2.2.2 Chỉ tiêu đánh giá thành quả của bộ phận phát sinh lợi nhuận .............................. 49 2.2.2.3 Chỉ tiêu đánh giá thành quả đầu tư........................................................................ 49 2.2.3 Báo cáo đánh giá thành quả các bộ phận ................................................................. 50 2.2.3.1 Báo cáo đánh giá thành quả bộ phận phát sinh chi phí ......................................... 50 2.2.3.2 Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận ........................................... 53 2.2.3.3 Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm đầu tư ................................................ 60 2.2.4 Thực trạng một số vấn đề liên quan đến kế toán trách nhiệm ................................. 61 2.2.4.1 Lập dự toán............................................................................................................ 61 2.2.4.2 Phân bổ chi phí ...................................................................................................... 63 2.2.4.3 Phân tích biến động chi phí ................................................................................... 64 2.2.4.4 Công tác phân loại chi phí ..................................................................................... 64 2.2.5 Đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại công ty .................... 64 2.2.5.1 Những ưu điểm của hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty ............................. 64 2.2.5.2 Nhược điểm của hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty................................... 65 Kết luận chương 2 ........................................................................................................... 66 Chương 3: Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tai Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình .................................................................................... 67 3.1 Quan điểm hoàn thiện hệ thống KTTN ....................................................................... 67 3.1.1 Phù hợp với định hướng mô hình tổ chức quản lý, đặc điểm sản xuất kinh doanh của công ty.............................................................................................................. 67
3.1.2 Phù hợp với yêu cầu và trình độ quản lý của công ty xây dựng .............................. 68 3.1.3 Tính phù hợp và hài hòa giữa chi phí và lợi ích ...................................................... 68 3.1.4 Đảm bảo tính thống nhất với hệ thống báo cáo chung của công ty ......................... 68 3.2 Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ............................................................................................................... 69 3.2.1 Tổ chức lại sự phân cấp quản lý tại công ty ............................................................. 69 3.2.2 Tổ chức các trung tâm trách nhiệm .......................................................................... 71 3.2.3 Hoàn thiện các chỉ tiêu đánh giá thành quả của các bộ phận ................................... 73 3.2.3.1 Chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm trung tâm chi phí ................................................... 73 3.2.3.2 Chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm trung tâm lợi nhuận............................................... 74 3.2.3.3 Chỉ tiêu đánh giá trách nhiêm trung tâm đầu tư .................................................... 75 3.2.4 Hoàn thiện báo cáo đánh giá trách nhiệm các bộ phận ........................................... 77 3.2.4.1 Báo cáo đánh giá trách nhiệm trung tâm chi phí................................................... 77 3.2.4.2 Báo cáo đánh giá trách nhiệm trung tâm lợi nhuận .............................................. 78 3.2.4.3 Báo cáo đánh giá trách nhiệm trung tâm đầu tư ................................................... 78 3.3 Một số giải pháp khác để hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ........................................................ 80 3.3.1 Xây dựng lại bộ máy kế toán tại Công ty ................................................................ 80 3.3.2 Tổ chức kế toán trách nhiệm tại các công ty thành viên .......................................... 81 3.3.2.1 Đối với lĩnh vực kinh doanh địa ốc ....................................................................... 82 3.3.2.2 Đối với lĩnh vực sản xuất dịch vụ ......................................................................... 84 3.3.3 Tái cấu trúc công ty con ........................................................................................... 86 3.3.4 Một số giải pháp khác .............................................................................................. 87 Kết luận chương 3 ........................................................................................................... 88 Kết luận chung................................................................................................................. 89 Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CĐT : Chủ đầu tư CHT : Chỉ huy trưởng CP : Cổ phần DN : Doanh nghiệp DT : Doanh thu GĐDA : Giám đốc dự án KTTN : Kế toán trách nhiệm KTQT : Kế toán quản trị LN : Lợi nhuận MTV : Một thành viên SXKD : Sản xuất kinh doanh TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TNDN : Thu nhập doanh nghiệp
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 – Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí ........................................... 19 Bảng 1.2 – Báo cáo trách nhiệm của trung tâm doanh thu ...................................... 20 Bảng 1.3 – Báo cáo trách nhiệm của trung tâm lợi nhuận ....................................... 21 Bảng 1.4 – Báo cáo trách nhiệm của trung tâm đầu tư ............................................ 21 Bảng 1.5 – Cơ cấu vốn và lĩnh vực hoạt động của các công ty con ........................ 45 Bảng 2.1 – Báo cáo thành quả chi phí sản xuất tại công trình Tropic Garden ........ 51 Bảng 2.2 – Báo cáo chi phí bộ phận quản lý tại công ty.......................................... 52 Bảng 2.3 – Dự trù doanh thu công trình Tropic Garden .......................................... 54 Bảng 2.4 – Tổng hợp khối lượng thực hiện tại công trình Tropic ........................... 55 Bảng 2.5 – Trích báo cáo lợi nhuận hoạt động của công ty con – MHB năm 2012. 57 Bảng 2.6– Báo cáo lợi nhuận hoạt động của công ty mẹ HBC................................ 58 Bảng 2.7 – Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất trong năm 2012 ........ 59 Bảng 2.8 – Báo cáo phân tích hiệu quả hoạt động của các công ty con .................. 60 Bảng 3.1 – Chỉ tiêu đánh giá thành quả các trung tâm trách nhiệm ........................ 76 Bảng 3.2 – Báo cáo phân tích biến động chi phí sản xuất ....................................... 77 Bảng 3.3 - Báo cáo thành quả của trung tâm chi phí không kiểm soát được.......... 78 Bảng 3.4 – Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận ............................ 78 Bảng 3.5 – Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm đầu tư ................................. 79
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 – Trình tự xây dựng dự toán ngân sách .................................................. 23 Sơ đồ 2.1 – Tổ chức bộ máy hoạt động của công ty HBC ...................................... 29 Sơ đồ 2.2 – Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Nhật ký chung ........... 37 Sơ đồ 2.3 – Sơ đồ tổ chức kế toán tại công ty HBC ............................................... 38 Sơ đồ 2.4 – Sơ đồ tổ chức ban quản lý dự án tại công trình ................................... 43 Sơ đồ 3.1 – Bộ máy quản lý tại công ty HBC ......................................................... 70 Sơ đồ 3.2 – Tổ chức trung tâm trách nhiệm tại công ty HBC.................................. 71 Sơ đồ 3.3 – Tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty kinh doanh địa ốc ................ 82 Sơ đồ 3.4 – Tổ chức các trung tâm trách nhiệm tại công ty lĩnh vực sản xuất ........ 84
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1/ Tính cấp thiết của đề tài Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị, được hiểu là hệ thống thu thập và báo cáo các thông tin về doanh thu và chi phí theo các nhóm trách nhiệm bằng cách đưa ra các chỉ tiêu theo dõi và đánh giá thường xuyên kết quả công việc của mỗi cá nhân, mỗi bộ phận trong tổ chức. Kế toán trách nhiệm đánh giá trách nhiệm nhiều cấp bậc khác nhau như: các cá nhân trong bộ phận, trưởng các bộ phận, người điều hành kinh doanh…Nó giúp doanh nghiệp đảm bảo mọi sự việc, nghiệp vụ phát sinh cần phải có người chịu trách nhiệm, có được chế độ thưởng phạt phân minh để doanh nghiệp phát triển hơn. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, việc vận dụng kế toán quản trị nói chung và kế toán trách nhiệm nói riêng là một lĩnh vực vẫn còn rất hạn chế. Để tồn tại và phát triển trong nền kinh tế có sự cạnh tranh gay gắt như hiện nay, đòi hỏi các doanh nghiệp phải áp dụng công tác quản lý đòi hỏi ngày càng cao về số lượng lẫn chất lượng thông tin phục vụ cho việc thực hiện các chức năng quản trị, đặc biệt là chức năng kiểm soát và đánh giá trách nhiệm quản trị của các bộ phận, cá nhân, trong việc góp phần hoàn thành mục tiêu chung của các doanh nghiệp. Công cụ quản lý được cho là có hiệu quả và cần thiết để thu thập, xử lý và cung cấp thông tin này chính là hệ thống kế toán trách nhiệm. Vì vậy việc nghiên cứu và tổ chức vận dụng kế toán trách nhiệm là một yêu cầu cấp thiết, đặc biệt là các công ty xây dựng có quy mô lớn, cơ cấu tổ chức gắn với trách nhiệm của nhiều đơn vị thành viên hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình là doanh nghiệp có quy mô lớn và đã niêm yết trên thị trường chứng khoán. Hiện nay, tại Công ty CP Xây Dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình, lợi ích liên quan đến nhiều đối tượng khác nhau, đặc biệt là lợi ích của các cổ đông. Để các nhà quản lý cao cấp của Công ty quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả, mang lợi lợi ích cao nhất cho các cổ đông, cần phải có một công cụ giúp nhà quản lý cao cấp đánh giá thành quả quản lý và trách nhiệm quản trị của các cấp dưới, qua đó có những hành
2 động điều chỉnh kịp thời, hướng đến hoàn thành mục tiêu chung của công ty. Kế toán trách nhiệm là một trong những công cụ quản lý đáp ứng điều này. Tuy nhiên, qua khảo sát tác giả nhận thấy rằng việc áp dụng kế toán quản trị nói chung và kế toán trách nhiệm tại công ty vẫn còn một số nhược điểm cần điều chỉnh. Xuất phát từ yêu cầu mang tính khách quan cả về lý luận và thực tiễn từ Công ty, tác giả đã chọn đề tài “Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình ” để nghiên cứu. 2/ Tổng quan tài liệu nghiên cứu Cho đến nay, việc nghiên cứu kế toán trách nhiệm nói chung và tổ chức kế toán trách nhiệm trong các tổng công ty nói riêng trong thời gian qua đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước đề cập và nghiên cứu. Trong những công trình này, các tác giả đã đề cập đến những lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm, xác định các đặc điểm và nội dung tổ chức kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp. Từ đó đánh giá những mặt đạt được và những mặt còn hạn chế trong công tác tổ chức kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp. Một số công trình công bố mà tác giả đã tham khảo là: - Năm 2010, tác giả Phạm Văn Dược đã thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học “Tổ chức hệ thống báo cáo kế toán đánh giá trách nhiệm bộ phận trong doanh nghiệp thương mại tại Việt Nam” tại Trường ĐH kinh tế Tp Hồ Chí Minh, đã xác lập các trung tâm trách nhiệm nhằm cung cấp thông tin phục vụ kiểm soát, và đánh giá trách nhiệm quản trị của các cấp quản lý khác nhau qua hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị được thiết lập phù hợp với cơ cấu tổ chức trong doanh nghiệp thương mại. - Luận án của Tiến sĩ Trần Văn Tùng (2010) “Xây dựng hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị trong công ty niêm yết ở Việt Nam” đã trình bày những nghiên cứu về mặt lý luận của hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm nói chung, đặc thù kế toán trách nhiệm trong các công ty cổ phần và mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm trong công ty cổ phần của một số quốc gia phát triển trên thế giới. Và đã đưa ra mô hình cơ cấu tổ chức mang tính phổ biến trong công ty niêm yết,
3 với cơ chế quản lý theo mô hình Tổng công ty có sự phân cấp và hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, từ đó đề nghị mô hình chung về xây dựng hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị cho Tổng công ty. - Năm 2013, Luận án của Tiến sĩ Nguyễn Hữu Phú “ Tổ chức kế toán trách nhiệm trong các Tổng công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải” đã xác lập các trung tâm trách nhiệm nhằm cung cấp thông tin phục vụ kiểm soát, và đánh giá trách nhiệm quản trị của các cấp quản lý khác nhau qua hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị được thiết lập phù hợp với cơ cấu tổ chức trong doanh nghiệp xây dựng nói chung. - Năm 2013, Luận án của Thạc sĩ Lê Thị Mỹ: “Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty CP TM Đầu tư và Xây dựng Constrexim” đã xây dựng được các trung tâm trách nhiệm, các chỉ tiêu và báo cáo đánh giá thành quả quản lý của các trung tâm trách nhiệm tại công ty hoạt động lĩnh vực sản xuất ,xây dựng. Tuy nhiên, chức năng xây dựng chỉ do một bộ phận xây lắp thực hiện và giao khoán cho thầu phụ thi công chứ không trực tiếp tổ chức và quản lý thi công. Từ những kết quả nghiên cứu đề tài tổ chức kế toán trách nhiệm được tham khảo, tác giả kế thừa các công trình trên, đề xuất hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm phù hợp với đặc thù doanh nghiệp xây dựng tại một công ty cụ thể là Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình. 3/ Mục tiêu nghiên cứu Hệ thống hóa các lý luận liên quan đến kế toán trách nhiệm trong một đơn vị tổ chức. Khảo sát và đánh giá thực trạng kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình. Đưa ra giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình.
4 4/ Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu các lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm, thực trạng hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình và vận dụng lý luận về kế toán trách nhiệm để hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu trong phạm vi Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình, nguồn số liệu minh họa là số liệu trong năm 2011 và 2012. 5/ Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu định tính: là một phương pháp tiếp cận nhằm tìm cách mô tả, phân tích đặc điểm văn hóa, hành vi của con người, nhóm người từ quan điểm của nhà nghiên cứu. Với phương pháp định tính, luận văn thực hiện nghiên cứu các cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm. Trên cơ sở đó đánh giá thực trạng kế toán trách nhiệm tại doanh nghiệp và đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại doanh nghiệp. + Phương pháp thu thập số liệu: bao gồm phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp quan sát. + Phương pháp phân tích số liệu: bao gồm phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp. 6/ Những kết quả đạt đƣợc của đề tài Về mặt lý luận: luận văn đã hệ thống những lý luận liên quan đến kế toán trách nhiệm như: khái niệm về kế toán trách nhiệm, mối liên hệ giữa phân cấp quản lý và kế toán trách nhiệm, các trung tâm trách nhiệm, các chỉ tiêu đánh giá thành quả quản lý của các trung tâm trách nhiệm. Về mặt thực tiễn: - Tìm hiểu được thực trạng tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty CP Xây dựng và Kinh doanh địa ốc Hòa Bình, trên cơ sở đó nhận diện những ưu điểm và khuyết điểm về hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty.
5 - Dựa trên cơ sở lý luận cũng như tìm hiểu thực trạng tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty CP Xây dựng và Kinh doanh địa ốc Hòa Bình, tác giả đưa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại doanh nghiệp một cách hợp lý nhằm giúp cho nhà quản trị công ty kiểm soát và đánh giá trách nhiệm của nhà quản trị bộ phận trong công ty và các công ty thành viên. 7/ Kết cấu của luận văn Gồm 3 chương Chương 1: Tổng quan về kế toán trách nhiệm Chương 2: Thực trạng kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình Chương 3: Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Xây dựng và Kinh doanh Địa ốc Hòa Bình
6 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM 1.1 Khái niệm và vai trò của kế toán trách nhiệm 1.1.1 Lƣợc sử hình thành và phát triển của kế toán trách nhiệm Nói đến kế toán quản trị chúng ta nghĩ đến một công cụ đắc lực hỗ trợ cho nhà quản lý doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, kế toán quản trị ra đời, trải qua các giai đoạn phát triển và thay đổi các hình thái để trở thành một hệ thống thông tin chủ yếu và đáng tin cậy của doanh nghiệp. Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị do vậy quá trình hình thành và phát triển của kế toán trách nhiệm gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của kế toán quản trị. Quá trình hình thành và phát triển của kế toán quản trị trải qua 4 giai đoạn: +Giai đoạn 1 (Trước năm 1950): Thông tin để kiếm soát và định hướng chi phí, sản xuất; + Giai đoạn 2 (Từ năm 1956 đến cuối năm 1980): Thông tin để hoạch định và kiểm soát tài chính hoạt động sản xuất kinh doanh; +Giai đoạn 3 (Từ năm 1980 đến cuối năm 1995): Thông tin để giảm những tổn thất nguồn lực kinh tế sử dụng của quy trình sản xuất kinh doanh; +Giai đoạn 4 (Từ 1995 đến nay): Thông tin để sử dụng có hiệu quả các nguồn lực kinh tế tạo ra giá trị. Vào những năm đầu của thế kỷ XX, kế toán trách nhiệm được Pierre Du Pont, Donaldson Brown và Alfred Sloan nghiên cứu và ứng dụng trong công ty Du Pont Power. Du Pont Power thành lập vào năm 1903, bằng việc hợp nhất các công ty nhỏ sản xuất các bộ phận sản phẩm với nhau. Để dễ dàng kiểm soát và đáng giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận Du Pont chia công ty thành các bộ phận nhỏ và thay đổi từ mô hình quản trị tập trung sang mô hình quản trị phân quyền. Cùng với việc xây dựng hệ thống thông tin phục vụ cho việc quản trị, công ty đã thực hiện việc phân quyền trách nhiệm. Các bộ phận và các phòng ban trong công ty được giao quyền tự chủ, tự ra quyết định và tự chịu trách nhiệm trong định giá, liên kết
7 sản xuất, tìm kiếm khách hàng, thiết kế sản phẩm, mua vật tư và điều hành quá trình sản xuất. Nhờ áp dụng cơ chế phân quyền và trách nhiệm, tạo điều kiện cho các nhà quản trị phát huy hết năng lực - chủ động sáng tạo đưa ra các quyết định phù hợp và kịp thời Dupont đã gây được tiếng vang lớn trong quản lý và kiểm soát hiệu quả. Ứng dụng kế toán trách nhiệm ở Du Pont Power phần nào giúp chúng ta hình dung ra khái niệm về kế toán trách nhiệm. Kế toán trách nhiệm là nội dung cơ bản của kế toán quản trị. Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin có thể kiểm soát của từng bộ phận mà được nhà quản tri phân quyền trách nhiệm. KTTN được đề cập đầu tiên ở Mỹ vào năm 1950 trong tác phẩm "Basic organizational planning to tie in with responsibility accounting" của Ailman, H.B.1950. Từ đó đến nay, vấn đề kế toán trách nhiệm được quan tâm nhiều với những quan điểm khác nhau, bởi những tác giả khác nhau ở nhiều quốc gia trên thế giới như Atkinson; R.D Banker; R.S Kaplan; S.M. Young; James R.Martin … 1.1.2 Khái niệm kế toán trách nhiệm Kế toán quản trị doanh nghiệp là một bộ phận cấu thành quan trọng của hệ công cụ quản lý kinh tế, tài chính và có vai trò quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh tế, tài chính trong DN, đồng thời cung cấp thông tin để thực hiện mục tiêu quản trị DN nhằm đạt được hiệu quả cao nhất, KTQT sử dụng hệ thống kế toán trách nhiệm để phân loại cấu trúc tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, trên cơ sở đó đánh giá kết quả của từng bộ phận dựa trên trách nhiệm được giao cho bộ phận đó. Cho đến nay đã có rất nhiều quan điểm về kế toán trách nhiệm như sau: Nhóm tác giả Anthony A.Atkinson, Rajiv. D.Banker, Robert S.Kaplan and S.mark Young khẳng định: KTTN là một hệ thống kế toán có chức năng thu thập, tổng hợp và báo cáo các dữ liệu kế toán có liên quan đến trách nhiệm của từng nhà quản lý riêng biệt trong một tổ chức, cung cấp thông tin nhằm đánh giá trách nhiệm và thành quả mỗi nhà quản lý tạo ra các báo cáo chứa cả những đối tượng có thể kiểm soát và không thể kiểm soát đối với một cấp quản lý. Nhóm tác giả Weygandt, Kieso và Kimmel cho rằng KTTN là một bộ phận của KTQT mà liên quan đến việc tích lũy, báo cáo về thu nhập và chi phí trên cơ sở
8 nhà quản lý có quyền đưa ra những quyết định trong hoạt động hằng ngày về các vấn đề đó. Nhóm tác giả Clive Emmanuel, David Otley and Kenneth Mar-chant lại xác định KTTN là sự thu thập tổng hợp và báo cáo những thông tin tài chính về những trung tâm khác nhau trong một tổ chức (những trung tâm trách nhiệm), cũng còn được gọi là kế toán hoạt động hay kế toán khả năng sinh lợi. Theo Đào Văn Tài và cộng sự (2003, trang 88) cho rằng “Kế toán trách nhiệm là một phương pháp kế toán thu thập và báo cáo các thông tin dự toán và thực tế về các “đầu vào” và “đầu ra” của các trung tâm trách nhiệm”. Theo Đoàn Ngọc Quế và cộng sự (2011, trang 196) “Kế toán trách nhiệm là hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin có thể kiểm soát theo phạm vi trách nhiệm của từng nhà quản trị nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức”. Tóm lại, hiện có nhiều quan điểm khác về KTTN, tuy nhiên chúng ta thấy rằng sự khác nhau của các quan điểm trên được thể hiện ở cách thức nhìn nhận của mỗi tác giả về đặc điểm, ý nghĩa và cơ chế tổ chức KTTN ở DN, sự khác nhau đó không mang tính đối nghịch mà chúng cùng bổ sung cho nhau nhằm giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về KTTN. Từ đó có thể rút ra những vấn đề thuộc bản chất của KTTN như sau: - Thứ nhất, KTTN là một nội dung cơ bản của KTQT và là một quá trình tập hợp và báo cáo các thông tin được dùng để kiểm tra các quá trình hoạt động và đánh giá thực hiện nhiệm vụ ở từng bộ phận trong một tổ chức. Hệ thống KTTN là một hệ thống thông tin chính thức về mặt tài chính. Các hệ thống này sử dụng cả các thông tin tài chính và cả thông tin phi tài chính. - Thứ hai, KTTN chỉ có thể được thực hiện trong đơn vị có cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý phải có sự phân quyền rõ ràng. Hệ thống KTTN ở các tổ chức khác nhau là rất đa dạng, bao gồm các thủ tục được thể chế hóa cao với cách hoạt động theo lịch trình đều đặn, có những nhà quản lý bộ phận được giao quyền hạn quyết định, song cũng có những nhà quản lý bộ phận hầu như không có quyền hạn về sử dụng các nguồn lực thuộc bộ phận họ quản lý.
9 - Thứ ba, một hệ thống KTTN hữu ích phải thỏa mãn lý thuyết phù hợp, nghĩa là có một cấu trúc tổ chức thích hợp nhất với môi trường tổ chức hoạt động, với chiến lược tổng hợp của tổ chức, và với các giá trị và sự khích lệ của quản trị cấp cao. [7, tr 24,26] Tóm lại, theo tác giả, kế toán trách nhiệm là hệ thống thừa nhận mỗi bộ phận (thành viên, con người) trong một tổ chức có quyền chỉ đạo và chịu trách nhiệm về những nghiệp vụ riêng biệt thuộc về phạm vi quản lý của mình, họ phải xác định, đánh giá và báo cáo cho tổ chức, thông qua đó cấp quản lý cao hơn sử dụng thông tin này để đánh giá thành quả của các bộ phận trong tổ chức. 1.1.3 Vai trò của kế toán trách nhiệm 1.1.3.1 Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng tổ chức về điều hành của nhà quản trị doanh nghiệp Tổ chức và điều hành là chức năng quan trọng của quản trị. Tổ chức là việc nhà quản lý quyết định cách tốt nhất để liên kết các nguồn lực của doanh nghiệp lại với nhau, sao cho kế hoạch được thực hiện có hiệu quả nhất. Trong việc điều hành, các nhà quản lý giám sát hoạt động hàng ngày, tạo điều kiện cho tổ chức hoạt động thuận lợi và ngày càng phát triển. Thông qua kế toán trách nhiệm, nhà quản lý có thể phân tích đánh giá chi phí đã chi, doanh thu và lợi nhuận thực hiện của bộ phận. Báo cáo trách nhiệm phản hồi cho người quản lý biết kế hoạch thực hiện ra sao, nhận diện các vấn đề hạn chế để có sự điều chỉnh các chiến lược mục tiêu sao cho kết quả kinh doanh là tốt nhất. Đây là nguồn thông tin để nhà quản lý nâng cao hiệu suất sử dụng vốn, tăng doanh thu, giảm chi phí một cách hợp lý, tối đa hóa lợi nhuận. Kế toán trách nhiệm xác định các trung tâm trách nhiệm, qua đó nhà quản lý có thể hệ thống hóa các công việc của từng trung tâm mà thiết lập các chỉ tiêu đánh giá. Kế toán trách nhiệm giúp nhà quản trị đánh giá và điều chỉnh các bộ phận cho thích hợp.
10 1.1.3.2 Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng kiểm soát doanh nghiệp Kiểm soát là việc xem xét, ngăn chặn những điều trái với quy định trong phạm vi quyền hành của người kiểm soát. Và kiểm soát có vai trò giúp nhà quản trị nắm được tiến độ và chất lượng thực hiện công việc của cá nhân, bộ phận trong tổ chức. Thông qua kế toán trách nhiệm, nhà quản trị có thể phân tích, đánh giá, chi phí, doanh thu và lợi nhuận thực hiện của từng bộ phận. Báo cáo trách nhiệm phản hồi cho nhà quản lý biết việc thực hiện kế hoạch của các bộ phận ra sao, nhận diện các vấn đề hạn chế để có sự điều chỉnh các chiến lược mục tiêu sao cho kết quả kinh doanh là tốt nhất. Đây có thể xem là nguồn thông tin quan trọng để nhà quản lý nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tăng doanh thu, giảm chi phí một cách hợp lý và cuối cùng là tối đa hóa lợi nhuận. 1.1.3.3 Kế toán trách nhiệm khuyến khích nhà quản lý hƣớng đến mục tiêu chung của tổ chức Thông qua việc phân cấp đánh giá trách nhiệm hoạt động ở từng cấp quản lý sẽ khuyến khích các bộ phận, các cấp quản lý chủ động sáng tạo trong việc hoàn thành SXKD đạt được hiệu quả gắn với mục tiêu chung của toàn doanh nghiệp. Mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp được gắn với các trung tâm trách nhiệm. Khi kế toán trách nhiệm có thể kiểm soát được tài chính và quản lý thì nhà quản lý sẽ điều chỉnh hoạt động hướng đến các mục tiêu chung. Đồng thời, bản thân các giám đốc trung tâm trách nhiệm được khích lệ hoạt động sao cho phù hợp với các mục tiêu cơ bản của toàn công ty. 1.2 Sự phân cấp quản lý và mối quan hệ với kế toán trách nhiệm 1.2.1 Sự phân cấp quản lý Hầu hết các tổ chức thường được chia thành các đơn vị nhỏ hơn, những đơn vị nhỏ hơn thường được gọi bằng những tên khác nhau như: khu vực, đơn vị kinh doanh, bộ phận, phòng ban…Mỗi đơn vị có trách nhiệm riêng biệt và cần người quản lý có trách nhiệm chuyên môn phù hợp. Các nhà quản lý của tổ chức nên đảm