Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoạt động Kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi

Chia sẻ: Acacia2510 _Acacia2510 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là phân tích, nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động của hệ thống các TCTGBHTG và việc quản lý, kiểm tra của các TCTD, nêu rõ những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân. Đưa ra những giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện công tác kiểm tra tại các tổ chức TGBHTG trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoạt động Kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN NGỌC TRÂM TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN "HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI" LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà Nội, Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN NGỌC TRÂM TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN "HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI" Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Chi Mai Hà Nội, Năm 2020
LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tập thể các Thầy Cô giáo thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị giúp cho em kiến thức trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới Cô giáo PGS.TS Lê Chi Mai người đã tận tình, trực tiếp hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Nhân đây, cũng xin được gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp số liệu và tạo điều kiện cho em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày…tháng…năm 2021 Người thực hiện Nguyễn Ngọc Trâm
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn Thạc sĩ là do chính tôi nghiên cứu và nghiêm túc thực hiện. Các số liệu, tài liệu tham khảo và trích dẫn trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Tác giả luận văn Nguyễn Ngọc Trâm
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 2 BHTG Bảo hiểm tiền gửi DIV (Deposit Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 3 Insurance of Vietnam) 4 DICJ Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản 5 FDIC Tổng công ty BHTG liên bang Mỹ 6 NHNN Ngân hàng Nhà nước 7 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân 8 KSĐB Kiểm soát đặc biệt 9 IADI Hiệp hội BHTG Quốc tế 10 TCTD Tổ chức tín dụng
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Số tổ chức tham gia BHTG vi phạm về hồ sơ pháp lý 1 Bảng 2.1 TGBHTG từ năm 2017 đến hết năm 2019 Số tổ chức TGBHTG vi phạm về quản lý và 2 Bảng 2.2 niêm yết bản sao chứng nhận 3 Bảng 2.3 Số tổ chức BHTG vi phạm tính và nộp phí BHTG Số lượng tổ chức TGBHTG được kiểm tra từ năm 4 Bảng 2.4 2017 đến hết năm 2020 5 Bảng 2.5 Số tổ chức được kiểm tra và chi trả DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ STT Hình Nội dung 1 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức của BHTG Việt Nam
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. DANH MỤC BẢNG........................................................................................ DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ............................................................................ MỤC LỤC ....................................................................................................... MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ........................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu .............................................................................. 2 3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................ 5 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 5 5. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ......................................... 5 6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 6 7. Đóng góp của đề tài................................................................................. 6 8. Kết cấu luận văn..................................................................................... 7 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ...................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan về hoạt động Bảo hiểm tiền gửi. ......................................... 8 1.1.1 Khái niệm........................................................................................ 8 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của BHTG ................................................... 9 1.2. Hoạt động kiểm tra của tổ chức Bảo hiểm tiểm gửi đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi ....................................................................... 14 1.2.1. Đặc điểm của tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi........................ 14 1.2.2. Sự cần thiết của công tác kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. ......................................................................................... 16 1.2.3. Tổ chức hoạt động kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi................................................................................................... 18
1.2.4. Nội dung kiểm tra đối với các tô chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 20 1.2.5. Các tiêu chí phản ánh kết quả kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi................................................................................... 22 1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. ............................................................................... 23 1.3.1. Các nhân tố chủ quan ................................................................... 23 1.3.2. Các nhân tố khách quan................................................................ 26 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi – Bài học đối với Việt Nam... 28 1.4.1. Bảo hiểm tiền gửi Liên bang Hoa Kỳ ........................................... 28 1.4.2. Bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản ......................................................... 29 1.4.3. Bảo hiểm tiền gửi Đài Loan (CDIC Đài Loan) ............................. 32 1.4.4. Bài học đối với Việt Nam ............................................................. 34 KẾT LUẬN CHƯƠNG I.............................................................................. 36 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI .................................................................................................... 37 2.1. Giới thiệu tổng quan về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ......................... 37 2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển .................................................... 37 2.1.2. Vai trò của Bảo hiểm tiền gửi....................................................... 37 2.1.3. Cơ cấu tổ chức.............................................................................. 38 2.2. Tổ chức hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi..................................................... 40 2.2.1 Lập kế hoạch kiểm tra ................................................................... 40 2.2.2. Tổ chức thực hiện......................................................................... 40 2.3. Đánh giá hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi..................................................... 44 2.3.1. Kiểm tra hồ sơ pháp lý tham gia bảo hiểm tiền gửi...................... 44 2.3.4. Kiểm tra việc hạch toán, quản lý tài khoản tiền gửi được bảo hiểm và hồ sơ, tài liệu sổ sách, chứng từ liên quan đến tiền gửi được bảo hiểm. ............................................................................................................... 53
2.4. Đánh giá kết quả kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. .......................................................... 64 2.4.1. Đánh giá kết quả của hoạt động kiểm tra ...................................... 64 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân............................................................... 71 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................. 76 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI..................................77 3.1. Định hướng phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam...................................................................................... 77 3.1.1 Định hướng phát triển hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam................................................................................................ 77 3.1.2 Quan điểm của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam về hoàn thiện nghiệp vụ kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .............................................. 79 3.2. Một số giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi............................................................................................................. 81 3.2.1. Giải pháp nghiệp vụ chuyên môn kiểm tra.................................... 81 3.2.2. Đào tạo và phát triển nhân lực trong hoạt động kiểm tra............... 84 3.2.3. Áp dụng và nâng cấp hệ thống công nghệ hiện đại và mở các lớp đạo tạo cách sử dụng cho tất cả nhân viên. ............................................. 89 3.2.4. Phối hợp chặt chẽ với các phòng ban và phối hợp với các cơ quan quản lý có liên quan. .............................................................................. 90 3.2.4. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền để xây dựng hình ảnh, thương hiệu của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam......................................... 92 3.3. Một số kiến nghị, đề xuất. .................................................................. 95 3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ ........................................................ 95 3.3.2. Đối với ngân hàng Nhà nước........................................................ 96 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3............................................................................. 99 KẾT LUẬN................................................................................................ 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 103
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ở Việt Nam, theo yêu cầu của quá trình hội nhập và phát triển, với mục tiêu củng cố niềm tin và bảo vệ lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, phát triển ổn định, an toàn và lành mạnh hệ thống ngân hàng, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) được thành lập theo Quyết định số 218/1999/QĐ-TTg ngày 09/11/1999 của Thủ tướng Chính phủ, và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 07/07/2000 theo khung pháp lý là Nghị định 89/1999/NĐ- CP về bảo hiểm tiền gửi, Nghị định 109/2005/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 89), Quyết định 75/2000/QĐ-TTg phê duyệt điều lệ về tổ chức và hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Theo các văn bản pháp lý này, BHTGVN là tổ chức duy nhất tại Việt Nam thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng. Ngay từ thời gian đầu thành lập Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, chức năng giám sát của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã được quy định chi tiết tại Nghị định 89/1999/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Thủ tướng Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi. Đến năm 2012, Luật Bảo hiểm tiền gửi số 06/2012/QH13 được ban hành. Theo đó, chức năng kiểm tra giám sát của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được quy định tại Khoản 10 Điều 13 Luật Bảo hiểm tiền gửi là việc tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng. Qua kiểm tra, BHTGVN đã có những phát hiện kịp thời và đưa ra những thông báo, cảnh báo đến các tổ chức TGBHTG, đây cũng là cơ sở và kinh nghiệm thực tế để BHTGVN xây dựng đề cương kiểm tra sát với thực tế
2 và đạt được hiệu quả cao nhất. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian hội nhập và công nghệ số phát triển mạnh như ngày nay, các tổ chức tín dụng (TCTD) đang tăng lên không ngừng, đặc biệt là những những TCTD có vốn nước ngoài. Bên cạnh đó, thị thường tài chính ngân hàng biến động thất thường, mức độ cạnh tranh trong ngành Ngân hàng ngày càng cao, khi áp lực chỉ tiêu, doanh số luôn đè nặng lên vai mỗi cán bộ, lãnh đạo của các TCTD sẽ xuất hiện nhiều hơn những rủi ro, nguy hiểm và để lại hậu quả nghiêm trọng nhất là rủi ro đạo đức. Loại rủi ro này đã làm thiệt hại rất lớn không chỉ tới tài sản mà còn cả uy tín của ngân hàng. Điều này khiến người gửi tiền mất niềm tin vào các TCTD. Họ sợ các TCTD bị đổ vỡ và họ mất trắng tài sản tiết kiệm của mình. Vì thế, thay vì đi gửi tiền, họ tích trữ tiền trong nhà khiến cho nên kinh tế mất đi một lớn tiền trong lưu thông. Vì vậy, BHTGVN đã yêu cầu chất lượng hoạt động kiểm tra phải được nâng cao hơn nữa phát hiện những sai sót, kịp thời cảnh báo cho các tổ chức tổ chức Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) để giảm rủi ro cho hệ thống các TCTD. Do đó, học viện đã chọn đề tài “Hoạt động Kiểm tra của BHTGVN đối với các tổ chức TGBHTG” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về BHTG là chủ đề còn khá mới ở Việt Nam. Trên thực tế sự hiểu biết của người dân về chính sách của BHTGVN không nhiều do khái niệm BHTGVN chủ yếu chỉ xuất hiện trong nền kinh tế thị trường. Dương Thị Hải Anh (2015), “Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam – Thực trạng và giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập”, luận văn thạc sỹ, trường đại học Kinh tế Quốc dân. Nội dung của luận văn đề cập tới nội dung sau: Để đẩy mạnh hơn nữa phát triển kinh tế, nước ta cần tiếp tục thực hiện công nghiệp hóa-hiện đại hóa, phát huy cao độ nguồn nội lực trong nước và tranh thủ nguồn lực bên ngoài, trong đó phát huy nguồn nội lực trong nước là
3 yếu tố quyết định. Để phát huy nguồn nội lực, Việt Nam cần thu hút tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư để phục vụ đầu tư phát triển và trọng trách này được giao chủ yếu cho ngành ngân hàng. Do vậy, việc nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ hệ thống ngân hàng là yêu cầu quan trọng, đặc biệt xu thế mở cửa thị trường tài chính tiền tệ hiện nay đang tạo ra những áp lực cạnh tranh lớn giữa các ngân hàng khiến hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều rủi ro hơn. Trước nhu cầu đó, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ra đời và phát triển đã góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, kiểm soát và đảm bảo an toàn, lành mạnh hoạt động hệ thống ngân hàng nên đã tạo điều kiện thu hút tối đa được tiền tiết kiệm trong dân. Sau 6 năm đi vào hoạt động, mặc dù đã đạt được nhiều kết quả ban đầu đáng khích lệ nhưng tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam vẫn còn rất non trẻ và còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa tương xứng với vai trò của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi. luận văn gồm 3 chương: - Chương I: Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm tiền gửi và tình hình hoạt động bảo hiểm tiền gửi trên thế giới. - Chương II: Thực trạng hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam. - Chương III: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Vũ Thị Mỹ Hương (2015), “ Thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính. Luận văn đã nêu bật được các Chính sách BHTG và thực trạng chính sách bảo hiểm. Luận văn đã hệ thống hóa có bổ sung và hoàn thiện những vấn đề lí luận về chính sách BHTG; Thứ hai: Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách BHTG qua đó chỉ ra một số tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách BHTG; Thứ ba: Trên cơ sở quan điểm đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước về chính sách tài chính quốc gia đề xuất định hướng hoàn thiện chính sách BHTG cũng như một số giải pháp hoàn thiện chính sách BHTG hiện nay. Bảo hiểm tiền gửi đã ra đời được hơn 15 năm nhưng địa vị pháp lý của tổ chức
4 BHTG vẫn chưa có quy định rõ ràng về mô hình tổ chức. Nhằm tạo ra cơ chế pháp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền và để bảo hiểm tiền gửi trở thành công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước góp phần bảo đảm an toàn nền tài chính - tiền tệ quốc gia trong bối cảnh hiện nay cần phải hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Nguyễn Đình Bảo (2017), “ Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trên địa bàn khu vực Bắc trung bộ”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường đại học Bách Khoa – Viện Kinh tế và quản lý. Đề tài trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn về Bảo hiểm tiền gửi, phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động của BHTGVN Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của BHTGVN trên địa bàn khu vực Bắc Trung Bộ Ngoài ra có một số bài báo, tạp chí nghiên cứu về các vấn đề bảo hiểm tiền gửi như: TS. Nguyễn Đức Kiên (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội, “Nâng cao vai trò của của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong quá trình tái cơ cấu tín dụng”; Ths. Ngô Quang Lương (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, “Nâng cao niềm tin của người gửi tiền với các tổ chức tín dụng tại Việt Nam”; TS. Nguyễn Đình Lưu (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), “Phát triển quỹ tín dụng nhân dân trên cơ sở các tiêu chuẩn an toàn hệ thống) … Các luận văn, bài báo, tạp chí trên đều có đề cập tới vấn đề bảo hiểm tiền gửi nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về công tác kiểm tra các tổ chức tín dụng của BHTGVN. Chính vì vậy, đây là khoảng trống để tác giả nghiên cứu cho đề tài của mình.
5 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra của BHTG tại các tổ chức TGBHTG. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên thì luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau: Thứ nhất, đề tài nghiên cứu một số vấn đề cơ bản về công tác kiểm tra tại các TCTGBHTG để tìm ra những yếu tố tác động đến chất lượng kiểm tra nhằm đề xuất ra các phương án sát thực nhất trong công tác kiểm tra trực tiếp tại các TCTGBHTG. Thứ hai, Thông qua việc phân tích, nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động của hệ thống các TCTGBHTG và việc quản lý, kiểm tra của các TCTD, nêu rõ những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân. Thứ ba, Đưa ra những giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện công tác kiểm tra tại các tổ chức TGBHTG trong thời gian tới. 5. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Lý luận và thực tiễn hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG. - Phạm vi nghiên cứu: Về nội dung: Quy trình và chất lượng hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG Về không gian: hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG (bao gồm các ngân hàng, TCTCVM và các QTDND). Về thời gian: Thu thập số liệu từ năm 2017 đến 2019 và đề ra định hướng 2025.
6 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập thông tin, tài liệu: là phương pháp được tác giả sử dụng để thu thập các số liêu, tài liệu sơ cấp, thứ cấp của cơ quan, tổ chức có liên quan đến đề tài luận văn. - Phương pháp phân tích tài liệu: được áp dụng để phân tích các tài liệu sơ cấp và tài liệu thứ cấp. Tài liệu sơ cấp bao gồm: các văn bản pháp luật và văn kiện của Đảng có liên quan, các công trình khoa học, số liệu thống kê chính thức của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tài liệu thứ cấp bao gồm: các bài báo, tạp chí, kết luận phân tích đã được các tác giả khác thực hiện. - Phương pháp hệ thống: được sử dụng các kết quả nghiên cứu có liên quan đến luận văn cũng như quan điểm, quan niệm xung quanh các nội dung cần giải quyết trong đề tài. - Phương pháp so sánh, đánh giá: được sử dụng để so sánh các quan điểm, quan niệm khác nhau liên quan đến nội dung nghiên cứu, so sánh mô hình. - Phương pháp tổng hợp: được sử dụng để tổng hợp các số liệu, tri thức có được từ hoạt động phân tích tài liệu. - Các phương pháp xử lý thông tin: xử lý thông tin định lượng như: bảng số liệu, biểu đồ, đồ thị…và xử lý định tính, thông qua việc sử dụng các phương pháp phân tích số liệu, kết quả điều tra nhằm xác định các kết quả nghiên cứu về kiểm tra hoạt động của các tổ chức BHTGVN. 7. Đóng góp của đề tài Đề xuất những phương án để hoàn thiện công tác kiểm tra phù hợp với tình hình kinh tế đang thay đổi. Phát hiện sớm các vi phạm và các rủi ro, kịp thời can thiệp, kiến nghị đến NHNN tránh nguy cơ các tổ chức TGBHTG đó rơi vào tình trạng mất khả năng chi trả, đóng góp tích cực vào sự phát triển lành mạnh của hệ thống ngân hàng.
7 Tăng cường vai trò và trách nhiệm của BHTGVN trong việc tham gia sâu hơn vào quá trình kiểm tra, giám sát và thực hiện một số nhiệm vụ mới mà NHNN giao đối với hệ thống các tổ chức TGBHTG. 8. Kết cấu luận văn Đề tài kết cấu gồm 03 chương: Chương 1 - Lý luận về hoạt động kiểm tra của BHTG đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. Chương 2 - Thực trạng hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. Chương 3 - Một số giải pháp tăng cường hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.
8 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI 1.1. Tổng quan về hoạt động Bảo hiểm tiền gửi. 1.1.1 Khái niệm BHTG xuất hiện lần đầu tiên tại Mỹ vào những năm 1932 với tên đầy đủ là BHTG liên bang Mỹ (FDIC). Nhận thấy tầm quan trọng và vai trò to lớn của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi, nhiều quốc gia trên thế giới đã thành lập TCBHTG cho nước mình với nhiệm vụ tương đồng nhau. Tính đến nay đã có hơn 90 tổ chức BHTG được ra đời tại hơn 90 quốc gia. Tổ chức BHTG tồn tại như một lời cam kết thay mặt Chính phủ “bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền”. Tầm quan trọng của BHTG một lần nữa được khẳng định khi Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi Quốc tế (IADI) được ra đời vào ngày 6/5/2002 và đặt trụ sở tại Thụy Sỹ với sự góp mặt của nhiều quốc gia có tổ chức BHTG trên thế giới. - Khái niệm chung về BHTG BHTG là một trong các tổ chức được các quốc gia sử dụng để bảo vệ người gửi tiền khỏi những thiệt hại do việc các tổ chức TGBHTG lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả và phá sản. Mục tiêu chính của BHTG là bảo vệ người gửi tiền, góp phần vào quá trình phát triển ổn định và bền vững của nền kinh tế và sự phát triển ổn định hệ thống tài chính - ngân hàng. - Tại Việt Nam. Tại Việt Nam, Bảo hiểm tiền gửi được quy định tại Luật Bảo hiểm tiền gửi số 06/2012/QH13 ngày 18/06/2012 và Quyết đinh số 527/QĐ-TTg của Thủ tướng CP v/v sửa đổi, bổ sung một số điều của Điều lệ về tổ chức và hoạt động của BHTGVN . Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho
9 người được bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức chi trả đã được quy định khi tổ chức TGBHTG lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền dẫn đến phá sản. Các đối tượng của BHTG Việt Nam bao gồm: Người được bảo hiểm tiền gửi là cá nhân có tiền gửi được bảo hiểm tại các TCTGBHTG. Tổ chức TGBHTG là tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thành lập và hoạt động theo Luật các tổ chức tín dụng được nhận tiền gửi của cá nhân. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi là tổ chức tài chính nhà nước, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng. 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của BHTG 1.1.2.1 Cấp và thu hồi chứng nhận BHTG Chứng nhận tham gia BHTG là văn bản xác nhận của BHTGVN về việc tổ chức phải tham gia bảo hiểm tiền gửi đã tham gia BHTG. Việc tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi được cấp Chứng nhận tham gia bảo hiểm tiền gửi đảm bảo hoạt động của bảo hiểm tiền gửi được công khai, minh bạch, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Các trường hợp cấp Chứng nhận TGBHTG hoặc thu hồi chứng nhận TGBHTG bao gồm: Cấp cho TCTGBHTG mới thành lập hoặc chưa được cấp chứng nhận khi các TCTGBHTG nộp đúng và đầy đủ hồ sơ đăng ký cấp chứng nhận. Tạm thời thu hồi: Khi NHNN có văn bản tạm đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của TCTGBHTG hoặc khi có quyết định sáp nhập, hợp nhất.
10 Thu hồi: Khi NHNN có văn bản thu hồi giấy phép thành lập và hoạt động của TCTGBHTG. Cấp lại: Cấp lại khi các TCTGBHTG được phép phục hồi hoạt động nhận tiền gửi; chứng nhận bị mất, rách nát, hư hỏng; TCTGBHTG đổi tên; BHTGVN thay đổi mẫu chứng nhận đã nộp đúng và đầy đủ hồ sơ đề nghị cấp lại chứng nhận TGBHTG. Cấp bản sao: Cấp bản sao cho các tổ chức TGBHTG để niêm yết tại điểm giao dịch nhận tiền gửi; chưa nhận được bản sao Chứng nhận; mất, rách nát, hư hỏng chừng nhận khi các tổ chức TGBHTG đó nộp đúng và đầy đủ hồ sơ đề nghị cấp bản sao. 1.1.2.2 Hoạt động giám sát. Hoạt động giám sát là hoạt động cốt lõi của BHTGVN. Ban lãnh đạo đã xác định được tầm quan trọng và ngay từ khi thành lập tổ chức BHTG, chức năng giám sát đã được quy định chi tiết tại “Nghị định 89/1999/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Thủ tướng Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi” và được quy định rõ ràng, cụ thể hơn trong Luật BHTG số 06/2012/QH13 có hiệu lực vào năm 2012. Theo chức năng giám sát của BHTGVN được quy định tại “Khoản 10 Điều 13 Luật BHTG” là việc phân tích, tổng hợp và xử lý thông tin về tổ chức TGBHTG để phát hiện những vi phạm và kiến nghị NHNN xử lý. Nội dung giám sát bao gồm: Đánh giá tình hình thực hiện các quy định pháp luật về BHTG; giám sát cách thức hoạt động của các TCTGBHTG; phân nhóm TCTGBHTG. Mục đích của hoạt động này là nhằm ngăn ngừa và cảnh báo rủi ro đối với hoạt động ngân hàng. Kiến nghị NHNN kịp thời xử lý những vi phạm đó. 1.1.2.3 Hoạt động quản lý thu phí & chi trả - Nghiệp vụ quản lý thu phí:
11 Phí bảo hiểm tiền gửi là khoản tiền mà tổ chức TGBHTG phải nộp cho BHTGVN để bảo hiểm cho tiền gửi của người được BHTG tại tổ chức tham gia BHTG. Phí BHTG được tính và nộp định kỳ hàng quý trong năm tài chính, được hạch toán vào chi phí hoạt động của tổ chức tham gia BHTG. TCTD được kiểm soát đặc biệt được miễn nộp phí BHTG: BHTG là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được BHTG trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi TCTGBHTG lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản. Trong trường hợp tổ chức TGBHTG vi phạm thời hạn nộp BHTG thì ngoài việc phải nộp đủ số phí còn thiếu phải chịu phạt mỗi ngày nộp chậm bằng 0,05% số tiền nộp chậm. Trường hợp tổ chức BHTG phát hiện sự thiếu chính xác trong việc tính và nộp phí BHTG, thì tổ chức BHTG có trách nhiệm thông báo và truy thu số phí còn thiếu hoặc thoái thu đối với số phí nộp thừa trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày phát hiện. - Nghiệp vụ chi trả BHTG: Số tiền bảo hiểm được trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm của một người tại một tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi bao gồm tiền gốc và tiền lãi, tối đa bằng hạn mức trả tiền bảo hiểm quy định”. Việc chi trả tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi tiền được thực hiện khi tổ chức TGBHTG rơi vào tình trạng mất khả năng chi trả và NHNN đồng ý cho phá sản, giải thể. Hạn mức trả tiền tối đa mà tổ chức BHTG trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm của một người tại một TCTGBHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là 75 triệu đồng. Chi trả và ủy quyền chi trả tiền bảo hiểm cho người được BHTG theo quy định của Luật BHTG và các văn bản pháp luật có liên quan. 1.1.2.4 Hoạt động kiểm tra Hoạt động kiểm tra là một trong những hoạt động quan trọng bậc nhất của BHTGVN, hoạt động kiểm tra của BHTGVN được quy định tại các văn