Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn đến năm 2020

Chia sẻ: Conmeothayxao | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn trên thị trường khu vực phía Nam, trên cơ sở: Hệ thống các cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh. Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM --------------- DƯƠNG QUANG HIẾU MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh – Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM --------------- DƯƠNG QUANG HIẾU MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN ĐẾN NĂM 2020 Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số : 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. Tạ Thị Kiều An
TP.Hồ Chí Minh – Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ kinh tế “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn đến năm 2020” là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân tôi. Các kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn này không sao chép của bất kỳ luận văn nào khác và cũng chưa được công bố ở bất cứ nơi nào khác. TP.HCM, ngày 22 tháng 09 năm 2013 Dương Quang Hiếu
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm Quý Thầy Cô của Trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM đã trang bị cho tôi những kiến thức hữu ích trong 2 năm của chương trình học tại trường. Xin cảm ơn Cô Tạ Thị Kiều An đã tận tình hướng dẫn cho tôi hoàn thành tốt bài luận văn này. Ngoài ra, tôi cũng gửi lời cảm ơn đến tất cả các bạn bè, đồng nghiệp, ban lãnh đạo công ty,… đã nhiệt tình giúp đỡ, chia sẻ kiến thức, ý kiến trong suốt quá trình hoàn thành bài luận văn. Xin chân thành cảm ơn tất cả! TP.HCM, ngày 22 tháng 09 năm 2013 Dương Quang Hiếu
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục bảng biểu Danh mục hình vẽ Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1 2. Mục tiêu của đề tài ..............................................................................................2 3. Đối tượng nghiên cứu .........................................................................................2 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................................2 5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................3 6. Kết cấu của đề tài ................................................................................................3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẠNH TRANH TRONG DOANH NGHIỆP .................................................................................................................................... 5 1.1 KHÁI NIỆM VỀ CẠNH TRANH, NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ LỢI THẾ CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP ....................................................................5 1.1.1 Khái niệm cạnh tranh .....................................................................................5 1.1.2 Các quan điểm về cạnh tranh .........................................................................5 1.1.3 Lợi thế cạnh tranh ..........................................................................................6 1.1.4 Khái niệm năng lực cạnh tranh .....................................................................8 1.1.5 Tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh.................................9 1.2 TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP .9 1.3 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP ......................................................................................................10 1.3.1 Môi trường bên ngoài .................................................................................11 1.3.1.1 Môi trường vĩ mô ................................................................................11 1.3.1.2 Môi trường vi mô ................................................................................13 1.3.2 Môi trường nội bộ (môi trường bên trong) .................................................20 1.3.2.1 Các yếu tố môi trường nội bộ ................................................................20 1.3.2.2 Chuỗi giá trị và năng lực lõi của doanh nghiệp ....................................21 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ....................................................................................26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN .................................................................................................. 28 2.1 TỔNG QUAN VỀ NGÀNH GAS VIỆT NAM .................................................28 2.1.1 Thị trường gas (LPG-Liquefied Petroleum Gas-khí đốt hoá lỏng) Việt Nam 28 2.1.2 Thị trường LPG giai đoạn hiện nay............................................................30 2.1.3 Triển vọng phát triển của ngành .................................................................32 2.2 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN .....................34 2.2.1 Lịch sử hoạt động .......................................................................................34
2.2.2 Tầm nhìn, sứ mạng kinh doanh, chức năng, nhiệm vụ và mục tiêu của công ty 35 2.2.2.1 Tầm nhìn .............................................................................................35 2.2.2.2 Sứ mạng kinh doanh ............................................................................35 2.2.2.3 Chức năng ...........................................................................................36 2.2.2.4 Nhiệm vụ .............................................................................................36 2.2.2.5 Mục tiêu...............................................................................................37 2.2.3 Lĩnh vực kinh doanh...................................................................................37 2.2.4 Môi trường kinh doanh ...............................................................................37 2.2.5 Hoạt động kinh doanh Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn thời gian qua.....39 2.2.5.2 Tình hình kinh doanh gas bình............................................................41 2.2.5.1 Hiệu quả kinh doanh năm 2012 ..........................................................43 2.3 PHÂN TÍCH NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN ....................................44 2.3.1 Phân tích môi trường vĩ mô ........................................................................45 2.3.1.1 Sự ảnh hưởng của yếu tố kinh tế .........................................................45 2.3.1.2 Sự ảnh hưởng của yếu tố Chính phủ - Chính trị .................................47 2.3.1.3 Sự ảnh hưởng của yếu tố tự nhiên ......................................................49 2.3.1.4 Sự ảnh hưởng của yếu tố công nghệ ...................................................49 2.3.2 Phân tích môi trường vi mô ........................................................................50 2.3.2.1 Sự ảnh hưởng của nhà cung ứng ........................................................50 2.3.2.2 Sự ảnh hưởng của khách hàng ............................................................50 2.3.2.3 Sự ảnh hưởng của đối thủ cạnh tranh.................................................51 2.3.3 Phân tích môi trường nội bộ (môi trường bên trong) .................................54 2.3.3.1 Phân tích nguồn lực công ty ...............................................................54 2.3.3.2 Phân tích chuỗi giá trị và năng lực lõi của Gas Petrolimex Sài Gòn 61 2.4 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA PGC SÀI GÒN ....................................................................................................................72 2.4.1 Tài chính .....................................................................................................72 2.4.2 Nguồn nhân lực ..........................................................................................72 2.4.3 Hoạt động Marketing – phát triển thị trường .............................................73 2.4.4 Hệ thống phân phối ....................................................................................75 TÓM TẮT CHUƠNG 2.....................................................................................75 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÔNG TY GAS PETROLIMEX SÀI GÒN ĐẾN NĂM .................. 76 3.1 NHỮNG CƠ SỞ ĐỀ RA GIẢI PHÁP .............................................................76 3.1.1 Xu hướng tăng trưởng của nền kinh tế .......................................................76 3.1.2 Xu hướng phát triển của ngành ..................................................................77 3.1.3 Mục tiêu phát triển của PGC Sài Gòn đến năm 2020 ................................77 3.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA PGC SÀI GÒN ĐẾN NĂM 2020 ......................................................................................79 3.2.1 Nâng cao năng lực quản trị kinh doanh và tài chính ..................................79 3.2.2 Xây dựng, củng cố và phát triển nguồn nhân lực.......................................80
3.2.2.1 Xây dựng văn hóa doanh nghiệp có bản sắc riêng .............................80 3.2.2.2 Xây dựng hình tượng cấp lãnh đạo PGC Sài Gòn ..............................81 3.2.2.3 Xây dựng chế độ lương, khen thưởng, phúc lợi thỏa đáng .................81 3.2.2.4 Xây dựng con đường phát triển nghề nghiệp cho người lao động .....82 3.2.2.5 Cung cấp các cơ hội học tập cho lãnh đạo và nhân viên Công ty ......83 3.2.2.6 Tổ chức có hiệu quả hệ thống thông tin quản trị doanh nghiệp .........83 3.2.3 Tăng cường khả năng marketing, phát triển thị trường ..............................85 3.2.3.1 Định hướng khách hàng xuyên suốt hệ thống chiến lược của Công ty 85 3.2.3.2 Tạo lập giá trị khác biệt dành cho khách hàng ..................................87 3.2.3.3 Nắm bắt thông tin về đối thủ cạnh tranh ............................................87 3.2.3.4 Tăng cường thông tin đến người tiêu dùng.........................................87 3.2.3.5 Quảng bá hình ảnh Công ty ................................................................88 3.2.3.6 Thành lập bộ phận Marketing.............................................................89 3.2.4 Mở rộng và hoàn thiện hệ thống phân phối................................................90 3.2.5 Đảm bảo chất lượng sản phẩm ................... Error! Bookmark not defined. 3.2.6 Các giải pháp hỗ trợ ...................................................................................93 3.3 CÁC KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI TỔNG CÔNG TY GAS PETROLIMEX ..........94 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................................95 KẾT LUẬN............................................................................................................................. 97
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Mẫu bảng đánh giá các yếu tố bên ngoài...................................................... 16 Bảng 1.2 Mẫu bảng ma trận hình ảnh cạnh tranh ........................................................ 18 Bảng 1.3 Mẫu bảng ma trận đánh giá các yếu tố bên trong ......................................... 26 Bảng 2.1 Nhu cầu tiêu thụ LPG tại VN giai đoạn từ 1993-2012 ................................. 34 Bảng 2.2 Phân tích sản lượng gas rời ........................................................................... 40 Bảng 2.3 Phân tích sản lượng gas bình ........................................................................ 42 Bảng 2.4 Phân tích kết quả kinh doanh gas ................................................................. 44 Bảng 2.5 Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài ......................................................... 52 Bảng 2.6 Ma trận hình ảnh cạnh tranh ......................................................................... 54 Bảng 2.7 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh Công ty Gas Petrolimex (Sài Gòn) 56 Bảng 2.8 Một số chỉ tiêu tài chính của Công ty Gas Petrolimex (Sài Gòn) ................ 56 Bảng 2.9 Cơ cấu lao động của công ty......................................................................... 57 Bảng 2.10 So sánh giá các hãng gas ............................................................................ 65 Bảng 2.11 Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong........................................................ 70
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Các chiến lược cạnh tranh cơ bản ................................................................ 7 Hình 1.2 Xây dựng các khối tổng thể của lợi thế cạnh tranh ...................................... 7 Hình 1.3 Các yếu tố môi trường vĩ mô tác động đến doanh nghiệp ......................... 11 Hình 1.4 Mô hình năm lực lượng cạnh tranh ............................................................ 14 Hình 1.5 Quy trình thực hiện phương pháp chuyên gia và xây dựng ma trận hình ảnh cạnh tranh ........................................................................................................... 19 Hình 1.6 Chuỗi giá trị của doanh nghiệp .................................................................. 24 Hình 2.1 Thị phần gas rời khu vực phía Nam năm 2012 .......................................... 41 Hình 2.2 Tỷ trọng sản lượng và lợi nhuận gas bình theo loại bình ........................... 42 Hình 2.3 Thị phần gas bình khu vực phía Nam năm 2012 ....................................... 43 Hình 2.4 Tỷ trọng sản lượng và lợi nhuận năm 2012 ............................................... 44 Hình 2.5 Cơ cấu tài sản cố định năm 2012 ............................................................... 55 Hình 2.6 Cơ cấu trình độ lao động ............................................................................ 58 Hình 2.7 Sơ đồ hệ thống phân phối ........................................................................... 62 Hình 2.8 Tỷ trọng sản lượng gas bình theo kênh phân phối ..................................... 63
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Tiếng Việt BHXH : Bảo hiểm xã hội CB CNV : Cán bộ Công nhân viên CN : Chi nhánh CNKT : Công nhân kỹ thuật CNTT : Công nghệ thông tin CP : Cổ phần DVKT-BH : Dịch vụ kỹ thuật bán hàng HĐLĐ : Hợp đồng lao động HĐQT : Hội Đồng Quản Trị KTTC : Kế toán tài chính TM-CN : Thương mại công nghiệp TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh XD : Xăng dầu Tiếng Anh ADB : The Asian Development Bank (Ngân hàng Phát triển Châu Á) CNG : Compressed Natural Gas (Khí thiên nhiên nén) GDP : Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) ISO : International Organization for Standardization (Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hoá) LPG : Liquefied Petroleum Gas (Khí Gas – Khí dầu mỏ hóa lỏng) PGC Sài Gòn: Sai Gon Petrolimex Gas Company (Công ty TNHH Gas Petrolimex Sài Gòn) PV Gas – PetroVietNam Gas: PetroVietNam Gas Corporation (Tổng Công ty Khí Việt Nam) WTO : World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giớ
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam sau hơn hai mươi năm tiến hành đổi mới, mở cửa kinh tế đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, những nỗ lực đó đã được cộng đồng quốc tế công nhận, chính thức kết nạp Việt Nam làm thành viên thứ 150 của WTO. Những thuận lợi và cơ hội do hội nhập mang lại là vô cùng to lớn song những khó khăn đe dọa từ hội nhập là không nhỏ, việc thực hiện các cam kết quốc tế để hội nhập, áp lực mạnh mẽ từ hàng hóa và công ty nước ngoài trong điều kiện các doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều hạn chế về vốn, chất lượng sản phẩm, kinh nghiệm quản lý cũng như về kinh doanh quốc tế là điều đáng lo ngại. Để có thể tận dụng tốt các cơ hội và vượt qua khó khăn, một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra hiện nay là phải nhanh chóng hoàn thiện và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước. Ngành kinh doanh gas tại Việt Nam được hình thành cách đây khoảng hai mươi năm. Đây là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện; thị trường mới và rất non trẻ, song đây là một thị trường tiềm năng, triển vọng và đầy hấp dẫn, vì tính ưu việt của loại nhiên liệu này là sạch sẽ; văn minh; hạn chế ô nhiễm môi trường. Nhu cầu sử dụng sản phẩm LPG phục vụ sinh hoạt, sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải... ngày càng tăng, năm 1995 sản lượng tiêu thụ khoảng 10.000 tấn, đến năm 2012 sản lượng đạt hơn 1.200.000 tấn và tốc độ tăng trung bình hàng năm khoảng 20% – 25%. Trong khi đó nguồn cung cấp trong nước chỉ có thể đáp ứng được khoảng 50 %, còn lại là nhập khẩu. Trong những năm gần đây, giá cả LPG thế giới và trong nước biến động liên tục, chất lượng vỏ bình và gas bán ra ở nhiều địa phương không đủ tiêu chuẩn. Có một thực tế là doanh nghiệp ngành gas Việt Nam phần lớn quy mô nhỏ, tính chuyên nghiệp chưa cao, trình độ công nghệ kỹ thuật còn hạn chế, cơ cấu sản phẩm còn nhiều bất cập, phải cạnh tranh gay gắt với các tập đoàn đa quốc gia đang có mặt tại Việt Nam, cùng với đó là phải cạnh tranh trực tiếp với các doanh nghiệp kinh doanh gas trong nước và phải đối phó với tình trạng chiếm dụng vỏ bình, kinh doanh chiết
2 nạp gas bất hợp pháp, trốn thuế của một số cơ sở tư nhân. Vì vậy từng doanh nghiệp khó có thể thực hiện được các công việc trên một cách đồng bộ, hiệu quả. Trước thực tế diễn biến phức tạp của thị trường mà ta đã phân tích trên đây, Các doanh nghiệp kinh doanh gas nói chung và Công ty TNHH Gas Petrolimex Sài Gòn nói riêng đang đối mặt với nguy cơ sụt giảm thị phần trong những năm sắp tới. Vấn đề cấp bách hiện tại của Công ty TNHH Gas Petrolimex là cần phân tích lại tất cả các nguồn lực của mình nhằm xác định được đâu là năng lực và lợi thế cạnh tranh cốt lõi có thể tạo nên vị thế cạnh tranh bền vững cho công ty. Từ đó đưa ra các giải pháp để nâng cao các năng lực cạnh tranh này. Xuất phát từ yêu cầu thực tế này, tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Công Ty Gas Petrolimex Sài Gòn đến năm 2020”. 2. Mục tiêu của đề tài Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn trên thị trường khu vực phía Nam, trên cơ sở: - Hệ thống các cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh. - Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn. 3. Đối tượng nghiên cứu Năng lực cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn có hai hình thức kinh doanh gas đó là kinh doanh gas rời và gas bình. Do hạn chế về thời gian và nguồn lực nên tác giả chỉ tập trung vào nghiên cứu thị trường gas bình của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn. Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2008 – 2012. Thời gian đề xuất giải pháp: Giai đoạn 2013 – 2020.
3 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn này được thực hiện chủ yếu dựa trên phương pháp chuyên gia, phương pháp hệ thống và phương pháp thống kê mô tả. - Phần lý thuyết: Tác giả tham khảo các tài liệu liên quan đến đề tài như: Nguyễn Thị Liên Diệp - Phạm Văn Nam (2006), Chiến lược và chính sách kinh doanh, NXB Lao Động - Xã Hội (2008); Michael E.Porter (1980), dịch giả: Nguyễn Ngọc Toàn, Chiến lược cạnh tranh, NXB Trẻ, 2009; Michael E.Porter (1985), dịch giả: Nguyễn Phúc Hoàng, Lợi thế cạnh tranh, NXB Trẻ, 2009..., từ đó chọn lọc và hệ thống hóa để làm cơ sở lý luận cho đề tài. - Phần đánh giá năng lực cạnh tranh: Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp từ nguồn thông tin thứ cấp và sơ cấp. + Thông tin thứ cấp gồm các thông tin từ các báo cáo thường niên của PGC Sài Gòn, từ các tạp chí, báo cáo chuyên ngành, tổng kết ngành, các niên giám, các tổ chức đầu tư chứng khoán, báo đài, các website liên quan… + Nguồn thông tin sơ cấp thu thập bằng cách lập bảng câu hỏi, phát phiếu điều tra trực tiếp với số lượng 30 phiếu, sử dụng phần mềm Exel để tổng hợp số liệu thu thập. + Tham khảo ý kiến chuyên gia bằng cách trao đổi với bộ phận kinh doanh, bộ phận kỹ thuật, các chi nhánh, các đại lý của PGC Sài Gòn, một số chuyên gia trong ngành kinh doanh Gas, làm cơ sở xác định các yếu tố xây dựng ma trận hình ảnh cạnh tranh, ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài, ma trận đánh giá các yếu tố bên trong của PGC Sài Gòn. Phần giải pháp được thực hiện dựa vào kết quả phân tích thực trạng, các mục tiêu, chiến lược và tham khảo ý kiến một số phòng ban của PGC Sài Gòn. 6. Kết cấu của đề tài Kết cấu của luận văn bao gồm các chương với các nội dung sau: - Mở đầu: trình bày tổng quan về đề tài bao gồm: lý do chọn đề tài, mục tiêu của đề tài, phạm vi và đối tượng nghiên cứu của đề tài, phương pháp nghiên cứu.
4 - Chương 1: Cơ sở lý thuyết về cạnh tranh trong doanh nghiệp: trình bày các sơ sở lý thuyết phục vụ cho việc phân tích. - Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn: trình bày thực trạng về năng lực cạnh tranh của Công ty TNHH Gas Petrolimex Sài Gòn, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh và các yếu tố nguồn lực của Công ty. - Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Gas Petrolimex Sài Gòn : đưa ra các giải pháp của Công ty và các kiến nghị đối với Tổng Công ty Gas Petrolimex. - Kết luận
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẠNH TRANH TRONG DOANH NGHIỆP Phần mở đầu giới thiệu tổng quan về đề tài bao gồm: mục tiêu, đối tượng và phạm vi, phương pháp nghiên cứu của đề tài. Chương 1 này sẽ giới thiệu lý thuyết cơ bản về cạnh tranh; các mô hình phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. 1.1 KHÁI NIỆM VỀ CẠNH TRANH, NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ LỢI THẾ CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1.1 Khái niệm cạnh tranh Hiện nay có nhiều khái niệm khác nhau về cạnh tranh: Theo Karl Marx "Cạnh tranh chủ nghĩa tư bản là sự ganh đua, đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hoá để thu được lợi nhuận siêu ngạch". Theo lý thuyết tổ chức doanh nghiệp công nghiệp thì "Cạnh tranh là một phương thức vận động của thị trường và quy luật cạnh tranh là một trong những quy luật quan trọng nhất chi phối sự hoạt động của thị trường". Sở dĩ như vậy vì đối tượng tham gia vào thị trường là bên mua và bên bán. Đối với bên mua mục đích là tối đa hoá lợi ích của những hàng hoá mà họ mua được, còn với bên bán thì ngược lại phải làm sao để tối đa hoá lợi nhuận trong những tình huống cụ thể của thị trường. Theo Michael Porter thì cạnh tranh là giành lấy thị phần trong kinh doanh. Bản chất của cạnh tranh là để tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi. 1.1.2 Các quan điểm về cạnh tranh Cạnh tranh có vai trò rất quan trọng và là một trong những động lực mạnh mẽ thúc đẩy sản xuất phát triển. Nó buộc người sản xuất phải năng động, nhạy bén, tích cực nâng cao tay nghề, cải tiến kỹ thuật, áp dụng khoa học công nghệ, hoàn thiện tổ chức quản lý để nâng cao năng suất lao động, hiệu quả kinh tế. Ở đâu thiếu cạnh tranh hoặc
6 có biểu hiện độc quyền thì thường trì trệ và kém phát triển. Bên cạnh mặt tích cực, cạnh tranh cũng có những tác động tiêu cực thể hiện ở việc cạnh tranh không lành mạnh như những hành động vi phạm đạo đức hay vi phạm pháp luật (buôn lậu, trốn thuế, tung tin phá hoại…) hoặc những hành vi cạnh tranh làm phân hóa giàu nghèo, tổn hại môi trường sinh thái. 1.1.3 Lợi thế cạnh tranh “Lợi thế cạnh tranh là giá trị mà một công ty mang lại cho người mua mà giá trị đó vượt quá chi phí của công ty tạo ra nó. Giá trị mà người mua sẵn sàng để trả, và giá trị cao hơn ngăn trở việc đề nghị những giá thấp hơn đối thủ cho những lợi ích tương đương hay cung cấp những lợi ích độc nhất hơn là nảy sinh một giá cao hơn” (Michael E.Porter (1985), dịch giả: Nguyễn Phúc Hoàng, Lợi thế cạnh tranh, NXB Trẻ, 2009, trang 3). Lợi thế cạnh tranh là sở hữu của những giá trị đặc thù, có thể sử dụng được để "nắm bắt cơ hội", để kinh doanh có lãi. Khi nói đến lợi thế cạnh tranh, là nói đến lợi thế mà một doanh nghiệp, một quốc gia đang có và có thể có, so với các đối thủ cạnh tranh của họ. Lợi thế cạnh tranh là một khái niệm vừa có tính vi mô (cho doanh nghiệp), vừa có tính vĩ mô (ở cấp quốc gia). Theo quan điểm của Michael Porter, doanh nghiệp chỉ tập trung vào hai mục tiêu tăng trưởng và đa dạng hóa sản phẩm, chiến lược đó không đảm bảo sự thành công lâu dài cho doanh nghiệp. Điều quan trọng đối với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào là xây dựng cho mình một lợi thế cạnh tranh bền vững. Lợi thế cạnh tranh bền vững có nghĩa là doanh nghiệp phải liên tục cung cấp cho thị trường một giá trị đặc biệt mà không có đối thủ cạnh tranh nào có thể cung cấp được. Để tồn tại trong môi trường cạnh tranh, công ty phải tạo ra được lợi thế cạnh tranh. Lợi thế cạnh tranh được hiểu dưới 2 hình thức cơ bản: chi phí thấp hoặc khác biệt hóa. Kết hợp hai hình thức cơ bản này của lợi thế cạnh tranh với phạm vi hoạt động của công ty sẽ hình thành nên ba chiến lược cạnh tranh tổng quát: chiến lược chi phí thấp nhất, chiến lược khác biệt hóa sản phẩm và chiến lược tập trung. Chiến lược tập trung có hai phương thức cụ thể: tập trung theo phương hướng chi phí thấp hoặc tập trung theo hướng khác biệt hóa.
7 NGUỒN CỦA LỢI THẾ CẠNH TRANH Chi phí thấp nhất Khác biệt hóa CHI PHÍ KHÁC BIỆT HÓA Rộng THẤP NHẤT PHẠM VI CẠNH TRANH TẬP TRUNG DỰA VÀO TẬP TRUNG DỰA VÀO Hẹp CHI PHÍ THẤP NHẤT KHÁC BIỆT HÓA Hình 1.1 Các chiến lược cạnh tranh cơ bản (Nguồn: M. Porter, “Competitive Advantage”, 1985) Theo Micheal Porter, các doanh nghiệp có thể thực hiện những hành động sau đây để tạo nên lợi thế cạnh tranh bền vững, đó là: nâng cao hiệu quả các hoạt động, nâng cao chất lượng, đổi mới và nâng cao sự thỏa mãn khách hàng. Tổng thể được xây dựng như sau: Nâng cao chất lượng L Nâng cao hiệu quả LỢI THẾ CẠNH TRANH: Nâng cao sự thỏa các hoạt động Chi phí thấp mãn khách hàng Sự khác biệt Đổi mới Hình 1.2 Xây dựng các khối tổng thể của lợi thế cạnh tranh (Nguồn: M.Porter, "Competitive Advantage", 1985) Để duy trì lợi thế cạnh tranh, theo Micheal Porter, phải đáp ứng được ba điều kiện như sau: - Thứ nhất, hệ thống cấp bậc của nguồn gốc (tính bền vững và tính bắt chước), những lợi thế cấp thấp hơn như chi phí lao động thấp thì rất dễ dàng bị các đối thủ bắt
8 chước trong khi những lợi thế cao hơn như độc quyền về công nghệ, danh tiếng thương hiệu, hay đầu tư tích lũy và duy trì các mối quan hệ với khách hàng thì các đối thủ khó có thể bắt chước được. - Thứ hai, số lượng của những nguồn gốc khác biệt, càng nhiều thì các đối thủ càng khó bắt chước. - Thứ ba, không ngừng cải tiến và nâng cấp, luôn tạo ra những lợi thế cạnh tranh mới ít nhất là nhanh hơn đối thủ để thay thế những cái cũ. 1.1.4 Khái niệm năng lực cạnh tranh Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về năng lực cạnh tranh trên các cấp độ: quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm. Và hiện chưa có một lý thuyết nào hoàn toàn có tính thuyết phục về vấn đề này, do đó không có lý thuyết "chuẩn" về năng lực cạnh tranh. Các quan điểm về năng lực cạnh tranh có thể tóm lược như sau: Năng lực cạnh tranh là khả năng tồn tại trong kinh doanh và đạt được một số kết quả mong muốn dưới dạng lợi nhuận, giá cả, lợi tức hoặc chất lượng các sản phẩm cũng như năng lực của nó để khai thác các cơ hội thị trường hiện tại và làm nảy sinh thị trường mới. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là thể hiện thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc thõa mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi nhuận ngày càng cao. Như vậy, năng lực canh tranh của doanh nghiệp trước hết phải được tạo ra từ thực lực của doanh nghiệp. Đấy là các yếu tố nội hàm của mỗi doanh nghiệp, không chỉ được tính bằng các tiêu chí về công nghệ, tài chính, nhân lực, tổ chức quản trị doanh nghiệp, một cách riêng biệt mà đánh giá, so sánh với các đối thủ cạnh tranh hoạt động trên cùng lĩnh vực, cùng một thị trường. Như vậy: "Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là việc khai thác, sử dụng thực lực và lợi thế bên trong, bên ngoài nhằm tạo ra những sản phẩm - dịch vụ hấp dẫn người tiêu dùng để tồn tại và phát triển, thu được lợi nhuận ngày càng cao và cải tiến vị trí so với các đối thủ cạnh tranh trên thị trường".
9 1.1.5 Tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh Trong xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, việc nâng cao năng lực cạnh tranh ở các doanh nghiệp có ý nghĩa hết sức quan trọng và quyết định đến sự sống còn của doanh nghiệp. Bởi suy cho cùng, mục đích cuối cùng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là mang lại càng nhiều lợi nhuận, khi đó việc nâng cao năng lực cạnh tranh tại doanh nghiệp được xem như là một hoạt động không thể thiếu trong định hướng phát triển và nó góp phần vào việc hoàn thành mục tiêu của doanh nghiệp. Nâng cao năng lực cạnh tranh không chỉ nhằm đem lại lợi ích riêng cho doanh nghiệp mình mà còn góp phần vào sự tăng trưởng của ngành, phục vụ tốt nhu cầu khách hàng và nền kinh tế của đất nước. 1.2 TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là thể hiện thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc thoả mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi ngày càng cao hơn. Đây là các yếu tố nội hàm của mỗi doanh nghiệp bao gồm: Hoạt động tài chính - kế toán doanh nghiệp, nêu lên cơ cấu vốn, lợi nhuận, các tỷ số khả năng thanh toán, tỷ số lợi nhuận  Quản lý nguồn nhân lực, gồm các hoạt động như tuyển dụng, đào tạo, duy trì và phát triển nhân viên. Mức độ tiếp cận và ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, là khả năng áp dụng thành tựu khoa học vào sản xuất tạo ra sản phẩm dịch vụ tốt hơn. Nghiên cứu phát triển là tìm ra những nguyên liệu, công nghệ, công thức mới nhằm hoàn thiện hoặc thay thế quy trình cũ. Hoạt động Marketing, là quá trình nghiên cứu thị trường, dự báo nhu cầu, đa dạng hóa sản phẩm, chính sách giá, hoạt động phân phối, quảng cáo khuyến mại nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
10 Trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp, các tiêu chí trên luôn bổ sung cho nhau và thay đổi dưới tác động của môi trường. Việc phân tích, đánh giá chúng được tiến hành đồng bộ và thường xuyên để có các giải pháp khắc phục kịp thời nhằm góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. 1.3 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP Mỗi doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh đều bị chí phối bởi các yếu tố môi trường. Môi trường của tổ chức có thể chia thành hai loại: môi trường bên ngoài và môi trường bên trong doanh nghiệp. Do vậy khỉ phân tích các ảnh hưởng môi trường đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đều phải xác định và phân tích các yếu tố tác động, tính phức tạp và năng động của nó. Nghiên cứu tác động của môi trường đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bao gồm các công việc sau: - Thu thập các thông tin cần thiết tác động đến hoạt động doanh nghiệp. - Chọn lọc và xử lý thông tin. - Đưa ra những dự báo diễn biến các yếu tố môi trường có khả năng tác động đến doanh nghiệp. - Lập bảng tổng hợp thông tin về môi trường bên ngoài, bên trong. - Phân tích định tính: sử dụng phương pháp chuyên gia để nhận định các yếu tố tác động đến hoạt động doanh nghiệp. - Phân tích định lượng: phương pháp định lượng sử dụng phương pháp lập ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE Maxtrix- External Factor Evaluation Matrix), phương pháp lập ma trận hình ảnh cạnh tranh và lập ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE Maxtrix- Internal Factor Evaluation Matrix).