Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên - Nghiên cứu trường hợp sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định vai trò của động cơ học tập đối với chất lượng sống trong học tập của sinh viên; xác định vai trò của kiên định học tập đối với động cơ học tập và chất lượng sống trong học tập của sinh viên; xác định vai trò của giá trị học tập đối với kiên định học tập, động cơ học tập, và chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên - Nghiên cứu trường hợp sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------------------------------- NGUYỄN THỊ TÚ TRINH MỘT SỐ NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀO CHẤT LƢỢNG SỐNG CỦA SINH VIÊN: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ TẠI CẦN THƠ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------------------------------------- NGUYỄN THỊ TÚ TRINH MỘT SỐ NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀO CHẤT LƢỢNG SỐNG CỦA SINH VIÊN: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ TẠI CẦN THƠ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS NGUYỄN ĐÌNH THỌ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CẢM ƠN Sau một khoảng thời gian nỗ lực, tôi đã hoàn thành luận văn “Một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên: Nghiên cứu trường hợp sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ”. Trong suốt quá trình thực hiện tôi đã nhận được sự hướng dẫn và hỗ trợ nhiệt tình từ quý thầy cô và bạn bè. Vì vậy, tôi xin được phép gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: - Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ - Giảng viên Khoa Quản trị kinh doanh trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Nhờ sự chỉ bảo và hướng dẫn tận tình của Thầy mà tôi có thể hiểu rõ và hoàn thành bài hoàn chỉnh hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn Thầy! - Quý Thầy Cô trường Đại học Kinh tế Thành Phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình giảng dạy, truyền thụ những kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt quá trình tôi học tập ở trường, những kiến thức này là nền tảng cho tôi thực hiện luận văn này và là hành trang trong bước đường sự nghiệp của tôi. - Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã ủng hộ về mặt tinh thần, tạo điều kiện và hỗ trợ cho tôi hết mình trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ Quý Thầy Cô và bạn đọc. Tôi xin chân thành cảm ơn. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 11 năm 2014 Người viết Nguyễn Thị Tú Trinh
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên: Nghiên cứu trường hợp sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ” là do bản thân tôi tự nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Đình Thọ. Cơ sở lý luận tham khảo từ các tài liệu được nêu ở phần tài liệu tham khảo, số liệu và kết quả được trình bày trong luận văn là trung thực, không sao chép của bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 11 năm 2014 Người thực hiện luận văn Nguyễn Thị Tú Trinh
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục biểu bảng Danh mục hình vẽ Tóm tắt Chương 1: Tổng quan .................................................................................................... 1 1.1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 3 1.3. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 3 1.4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 3 1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài..................................................................................... 4 1.6. Kết cấu của báo cáo nghiên cứu .............................................................................. 4 Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu ....................................................... 5 2.1. Giới thiệu................................................................................................................. 5 2.2. Cơ sở lý thuyết ........................................................................................................ 5 2.2.1. Chất lượng sống sinh viên (Quality of college life of students) ..................... 5 2.2.1.1. Chất lượng sống (QOL) ............................................................................ 5 2.2.1.2. Chất lượng sống trong học tập của sinh viên (QCL) ................................ 6 2.2.2. Động cơ học tập của sinh viên (Learning motivation) ................................... 8 2.2.3. Tính kiên định học tập (Psychological Hardiness) ....................................... 10 2.2.4. Giá trị học tập (Functional value of business education) ............................. 13 2.3. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết......................................................................... 15 2.3.1. Mô hình nghiên cứu ...................................................................................... 15 2.3.2. Các giả thuyết nghiên cứu ............................................................................ 15
2.4. Tóm tắt chương 2 .................................................................................................. 16 Chương 3: Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 17 3.1. Giới thiệu............................................................................................................... 17 3.2. Thiết kế nghiên cứu ............................................................................................... 17 3.2.1. Nghiên cứu sơ bộ .......................................................................................... 17 3.2.2. Nghiên cứu chính thức.................................................................................. 19 3.2.2.1. Mẫu nghiên cứu ...................................................................................... 20 3.2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................... 20 3.2.3. Quy trình nghiên cứu .................................................................................... 21 3.3. Xây dựng thang đo ................................................................................................ 22 3.3.1. Thang đo chất lượng sống sinh viên ............................................................. 22 3.3.2. Thang đo động cơ học tập ............................................................................ 23 3.3.3. Thang đo kiên định học tập .......................................................................... 23 3.3.4. Thang đo giá trị học tập ................................................................................ 24 Chương 4: Phân tích kết quả khảo sát .......................................................................... 25 4.1. Giới thiệu............................................................................................................... 25 4.2. Đặc điểm của mẫu khảo sát ................................................................................... 25 4.3. Kết quả Cronbach alpha các thang đo ................................................................... 27 4.4. Phân tích nhân tố khám phá EFA.......................................................................... 30 4.5. Phân tích tương quan............................................................................................. 35 4.6. Kết quả phân tích hồi quy ..................................................................................... 36 4.6.1. Kiểm định giả thuyết H1, H3, H6................................................................. 36 4.6.2. Kiểm định giả thuyết H2, H5 ....................................................................... 38 4.6.3. Kiểm định giả thuyết H4 .............................................................................. 39 4.6.4. Phân tích tác động của các biến trung gian .................................................. 43 4.6.5. Hệ số phù hợp (hệ số xác định R2) của mô hình .......................................... 44
4.7. Phân tích điểm trung bình của các nhân tố giá trị học tập, kiên định học tập, động cơ học tập, và chất lượng sống sinh viên ..................................................................... 45 4.8. Phân tích sự khác biệt về giá trị trung bình của chất lượng sống, kiên định học tập giữa nam và nữ ............................................................................................................. 48 4.9. Tóm tắt .................................................................................................................. 50 Chương 5: Kết luận và hàm ý ...................................................................................... 52 5.1. Giới thiệu............................................................................................................... 52 5.2. Kết luận và ý nghĩa ............................................................................................... 52 5.3. Hạn chế và các hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................................... 60 Tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 3P: Presage, process, product QOL: Quality of life QCL: Quality of college life of students SPSS: Statistical Package for the Social Sciences KMO: Kaiser – Meyer – Olkin measure of sampling adequacy EFA: Exploratory Factor Analysis VIF: Variance Inflation Factor GTHT: Giá trị học tập KDHT: Kiên định học tập DCHT: Động cơ học tập CLSSV: Chất lượng sống sinh viên
DANH MỤC BIỂU BẢNG Bảng 3.1. Thang đo chất lượng sống sinh viên ............................................................ 22 Bảng 3.2. Thang đo động cơ học tập ........................................................................... 23 Bảng 3.3. Thang đo kiên định học tập ......................................................................... 24 Bảng 3.4. Thang đo giá trị học tập ............................................................................... 24 Bảng 4.1. Thống kê mẫu khảo sát ................................................................................ 26 Bảng 4.2. Bảng tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach alpha ..................................... 27 Bảng 4.3. Kết quả Cronbach α các thang đo ................................................................ 28 Bảng 4.4. Kết quả phân tích EFA lần 1 ....................................................................... 31 Bảng 4.5. Kết quả phân tích EFA lần 2 ....................................................................... 33 Bảng 4.6. Kết quả phân tích tương quan ...................................................................... 35 Bảng 4.7. Tóm tắt hồi quy đối với biến phụ thuộc là chất lượng sống sinh viên ........ 36 Bảng 4.8. Bảng ANOVA đối với biến phụ thuộc là chất lượng sống sinh viên .......... 37 Bảng 4.9. Bảng trọng số hồi quy đối với biến phụ thuộc là chất lượng sống sinh viên37 Bảng 4.10. Bảng kết quả phân tích hồi quy với biến phụ thuộc là động cơ học tập .... 38 Bảng 4.11. Bảng kết quả phân tích hồi quy với biến phụ thuộc là kiên định học tập . 40 Bảng 4.12. Bảng tổng hợp các mô hình hồi quy .......................................................... 41 Bảng 4.13. Bảng tổng hợp kết quả kiểm định giả thuyết ............................................. 41 Bảng 4.14. Bảng thể hiện điểm trung bình của 5 nhân tố giá trị học tập, kiên định học tập, động cơ học tập, và chất lượng sống sinh viên ..................................................... 45 Bảng 4.15. Điểm trung bình các biến thành phần của nhân tố chất lượng sống sinh viên ...................................................................................................................................... 46 Bảng 4.16. Bảng tóm tắt kiểm định T – Test ............................................................... 48
DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1. Mô hình nghiên cứu ..................................................................................... 15 Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................... 21 Hình 4.1. Kết quả kiểm định mô hình lý thuyết ........................................................... 42 Hình 4.2. Mô hình nghiên cứu với hai biến trung gian là KDHT và DCHT ............... 43 Hình 4.3. Điểm trung bình các biến thành phần của nhân tố chất lượng sống sinh viên ...................................................................................................................................... 47 Hình 4.4. Biểu đồ thể hiện sự khác nhau về giá trị trung bình giữa nam và nữ đối với nhân tố chất lượng sống sinh viên và kiên định học tập .............................................. 49
TÓM TẮT Đề tài nghiên cứu tác động của động cơ học tập, kiên định học tập và giá trị học tập đến chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Nghiên cứu cũng xem xét vai trò của tính kiên định trong học tập, giá trị học tập đối với động cơ học tập. Đồng thời xem xét tác động của giá trị học tập đối với tính kiên định trong học tập của sinh viên. Thêm vào đó, nghiên cứu cũng xem xét sự khác biệt nếu có của các mối quan hệ nêu trên giữa các sinh viên nam và các sinh viên nữ. Ứng dụng các lý thuyết trong tâm lý xã hội học (lý thuyết về động cơ, về giá trị, về tính kiên định, về chất lượng sống) vào ngành giáo dục, nghiên cứu xây dựng mô hình lý thuyết gồm sáu giả thuyết biểu diễn quan hệ giữa động cơ học tập, tính kiên định trong học tập, giá trị cảm nhận của việc học tập với chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Nghiên cứu cũng nghiên cứu sự khác biệt giữa các sinh viên nam và các sinh viên nữ. Phương pháp nghiên cứu sử dụng để đánh giá các thang đo lường của các khái niệm nghiên cứu và kiểm định mô hình lý thuyết bao gồm hai bước chính: nghiên cứu sơ bộ định tính với 10 sinh viên, nghiên cứu sơ bộ định lượng với 100 sinh viên và nghiên cứu chính thức với mẫu 711 sinh viên tại ba trường đại học công lập và dân lập trên địa bàn Thành phố Cần Thơ. Kết quả đánh giá thang đo cho thấy các thang đo đạt yêu cầu về độ tin cậy và giá trị thông qua phương pháp kiểm định Cronbach alpha và EFA. Kết quả kiểm định các giả thuyết cho thấy, một là, động cơ học tập có tác động cùng chiều đến chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Hai là, tính kiên định trong học tập có tác động cùng chiều đến động cơ học tập và chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Ba là, giá trị học tập có tác động cùng chiều với tính kiên định trong học tập, động cơ học tập, chất lượng sống trong học tập của sinh viên. Bốn là, có sự khác biệt giữa sinh viên nam và sinh viên nữ về chất lượng sống trong học tập và tính kiên định trong học tập. Kết quả cho thấy, chất lượng sống trong học tập của sinh viên
nam cao hơn sinh viên nữ và tính kiên định trong học tập của sinh viên nam cũng cao hơn so với sinh viên nữ. Kết quả nghiên cứu giúp các nhà quản lý giáo dục đại học nắm được những yếu tố có tác động đến chất lượng sống trong học tập của sinh viên, từ đó có những chiến lược và chương trình giáo dục phù hợp kích thích chất lượng sống trong học tập của họ nhằm làm tăng chất lượng đào tạo của trường đại học. Cuối cùng, đề tài cũng nêu ra một số hạn chế và một số đề xuất cho những nghiên cứu tiếp theo.
1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1. Lí do chọn đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay, Việt Nam đã và đang từng bước hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài. Thêm vào đó, các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng. Vì vậy, nhu cầu về lực lượng lao động là rất cần thiết, đặc biệt về lĩnh vực kinh tế. Do đó, việc đào tạo các sinh viên thuộc khối ngành kinh tế là trọng trách của các trường đại học Việt Nam. Và việc nâng cao chất lượng đào tạo là một thách thức không nhỏ của các nhà quản lý và giảng viên của các trường đại học. Họ luôn cố gắng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, chất lượng sống của sinh viên. Cần Thơ được xem là thủ phủ của Miền Tây, nơi có hệ thống các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và lao động chuyên nghiệp phục vụ cho Thành phố Cần Thơ và các tỉnh trong vùng. Do vậy, việc nâng cao chất lượng đào tạo, chất lượng sống trong học tập của sinh viên khối ngành kinh tế ở Cần Thơ có ý nghĩa rất quan trọng đối với Cần Thơ nói riêng và Đồng bằng Sông Cửu Long nói chung. Chính vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo được các nhà quản trị của các trường đại học đặc biệt quan tâm. Tính đến thời điểm hiện nay, Cần Thơ gồm 4 trường đại học có đào tạo các khối ngành kinh tế, trong đó có 2 trường công lập và 2 trường dân lập. Việc mở rộng thêm quy mô phát triển các trường đại học sẽ không tránh khỏi việc cạnh tranh với nhau. Các trường đang cạnh tranh nhau từng người học đặc biệt là các trường dân lập. Một khi các trường cạnh tranh với nhau, hay nói cách khác các nhà cung cấp cạnh tranh với nhau thì khách hàng sẽ được lợi, và có thể xem sinh viên là khách hàng của các trường đại học. Vì thế, sinh viên sẽ chọn lựa sản phẩm tốt, phù hợp với năng lực và khả năng tài chính của mình. Việc xem sinh viên là một khách hàng có ý nghĩa quan
2 trọng đối với sinh viên. Về phía sinh viên, họ sẽ được cung cấp các dịch vụ đào tạo đặc biệt, được sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình từ phía giảng viên, từ phía nhà trường. Vì vậy, sẽ góp phần giúp sinh viên quan tâm đến việc học của mình hơn, có thể dẫn tới những nỗ lực học tập, tập trung việc nghe giảng, từ đó nâng cao chất lượng đầu ra sinh viên. Các trường đại học của chúng ta đã và đang cố gắng nâng cao chất lượng đào tạo cũng như chất lượng học tập của sinh viên, đặc biệt là sinh viên khối ngành kinh tế. Vì vậy, các trường đại học cần nắm bắt thái độ, tâm lý, động cơ cũng như chất lượng sống sinh viên trong quá trình học tập để có những chiến lược động viên, kích thích giảng viên và sinh viên có được mục tiêu giảng dạy và học tập phù hợp, tạo điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học. Nghiên cứu của LeBlanc và Nguyen (1999) cho thấy giá trị cảm nhận của sinh viên về dịch vụ đào tạo là quan trọng cho các nhà quản trị của các trường đại học. Do đó việc nâng cao chất lượng đào tạo có liên quan đến việc nâng cao chất lượng sống trong học tập của sinh viên (quality of college life of students), gọi tắt là chất lượng sống sinh viên. Theo nghiên cứu của Sirgy và cộng sự (2007) thì chất lượng sống sinh viên có thể xem là mức độ thỏa mãn toàn diện của sinh viên đối với quá trình học tập trong trường học được đánh giá dựa vào sự thỏa mãn của họ về giảng viên, trang thiết bị học tập, cung cách đối xử của nhà trường, quan hệ bạn bè, và các hoạt động ngoại khóa. Cũng theo Nguyễn Đình Thọ và Nguyễn Thị Mai Trang (2009) thì chất lượng sống trong học tập của sinh viên cũng chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố như: kiên định học tập, động cơ học tập và giá trị học tập. Với mong muốn hỗ trợ các trường đại học ở Cần Thơ (có đào tạo khối ngành kinh tế) có những biện pháp nâng cao chất lượng sống của sinh viên, tôi chọn đề tài “Một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên: Nghiên cứu trường hợp sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ”.
3 1.2. Mục tiêu nghiên cứu  Xác định vai trò của động cơ học tập đối với chất lượng sống trong học tập của sinh viên.  Xác định vai trò của kiên định học tập đối với động cơ học tập và chất lượng sống trong học tập của sinh viên.  Xác định vai trò của giá trị học tập đối với kiên định học tập, động cơ học tập, và chất lượng sống trong học tập của sinh viên. 1.3. Đối tƣợng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu một số nhân tố tác động vào chất lượng sống của sinh viên khối ngành kinh tế tại Cần Thơ. Đối tượng khảo sát Đối tượng khảo sát là tất cả các sinh viên đại học công lập và dân lập khối ngành kinh tế trên địa bàn Cần Thơ. 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu được thông qua hai bước chính: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Nghiên cứu sơ bộ bao gồm nghiên cứu định tính với 10 sinh viên để điều chỉnh các thuật ngữ thang đo và nghiên cứu định lượng với mẫu 100 sinh viên để đánh giá sơ bộ thang đo. Nghiên cứu chính thức cũng được thực hiện bằng phương pháp định lượng và cũng thông qua kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp với kích thước mẫu 711 sinh viên để kiểm định lại mô hình. Phương pháp độ tin cậy Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá (EFA) được sử dụng để đánh giá thang đo. Phương pháp phân tích mô hình hồi quy bội thông qua phần mềm SPSS được sử dụng để kiểm định mô hình nghiên cứu.
4 1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Đề tài nghiên cứu đem lại một số ý nghĩa về lý thuyết cũng như thực tiễn cho công tác quản lý của các trường đại học. Thứ nhất, kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp cho các trường đại học nhận biết được các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng sống của sinh viên. Từ đó, các trường đại học có thể nhận diện được các yếu tố trên, và có các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng sống của sinh viên, cũng như nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho Cần Thơ nói riêng và Đồng bằng Sông Cửu Long nói chung. Thứ hai, với việc nâng cao chất lượng sống, sinh viên sẽ đặt ra những tiêu chuẩn học tập cao hơn để tự bản thân làm gia tăng giá trị của mình trước mắt nhà tuyển dụng. 1.6. Kết cấu của báo cáo nghiên cứu Báo cáo nghiên cứu này được chia thành năm chương. Chương 1: Giới thiệu tổng quan về lý do hình thành đề tài, mục tiêu, đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu cũng như những ý nghĩa thực tiễn mà đề tài mang lại. Chương 2: Giới thiệu các cơ sở lý thuyết của đề tài và mô hình nghiên cứu Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Phân tích kết quả khảo sát Chương 5: Nêu lên các ý nghĩa và kết luận chính của đề tài, hàm ý chính sách cho các nhà quản trị của các trường đại học, những hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo.
5 CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 2.1. Giới thiệu Chương 1 giới thiệu tổng quan về báo cáo nghiên cứu. Chương 2 này nhằm mục đích giới thiệu cơ sở lý thuyết để xây dựng mô hình lý thuyết. Chương này bao gồm hai phần chính. Phần đầu giới thiệu cơ sở lý thuyết về chất lượng sống sinh viên, động cơ học tập, kiên định học tập và giá trị học tập của sinh viên. Phần tiếp theo đề xuất mô hình cơ bản và các giả thuyết về mối quan hệ giữa động cơ học tập, giá trị học tập, kiên định học tập với chất lượng sống sinh viên. 2.2. Cơ sở lý thuyết 2.2.1. Chất lượng sống sinh viên (Quality of college life of students) Chất lượng sống nói chung (Quality of life - QOL) và chất lượng sống trong học tập của sinh viên nói riêng (Quality of college life of students – QCL) là một khái niệm được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. 2.2.1.1. Chất lượng sống (QOL) Chất lượng sống (QOL) là một khái niệm đa hướng và phức tạp được hiểu và đo lường theo nhiều cách khác nhau. Nó có thể được định nghĩa là mức độ thỏa mãn toàn diện của con người về cuộc sống của họ (Vaez và cộng sự, 2004). Theo Sirgy và cộng sự (2007), cần phải phân biệt giữa ba loại nghiên cứu liên quan đến sinh viên và chất lượng cuộc sống (QOL): (a) nghiên cứu kiểm tra mối quan hệ giữa chất lượng sống (QOL) và các yếu tố như tính cách, sức khỏe của sinh viên, và môi trường; (b) nghiên cứu phát triển cách thức đo lường QOL phù hợp với sinh viên đại học, những nghiên cứu này tập trung vào QOL của sinh viên đại học nói chung, và (c) nghiên cứu phát triển các cách thức đo lường QCL của sinh viên.
6 (a) Có rất nhiều nghiên cứu điều tra mối quan hệ giữa QOL của sinh viên đại học và các yếu tố tính cách, sức khỏe và môi trường (ví dụ, Chow, 2004). Vaez và cộng sự (2004) tìm thấy mối quan hệ tích cực giữa nhận thức về QOL và sức khỏe của sinh viên đại học. Cha (2003) tìm thấy mối quan hệ giữa hạnh phúc, lòng tự trọng, sự lạc quan có ảnh hưởng đến QOL. (b) Dạng thứ hai của nghiên cứu là tập trung vào sự phát triển thang đo QOL của sinh viên đại học. Ví dụ, Bloom (1971) cho thấy QOL liên quan đến 6 khía cạnh: kiến thức, hiểu, áp dụng, phân tích, tổng hợp và đánh giá. Nghiên cứu của Disch et al., (2000) cho thấy sinh viên quan tâm và lo lắng đến 10 khía cạnh của cuộc sống như: rượu và ma túy, hành vi xã hội và tình dục, quỹ thời gian, tài chính, thể chất và tinh thần, đa văn hóa và các vấn đề về giới, tác phong học tập, nghề nghiệp và việc làm, tội phạm và các vấn đề bạo lực, lối sống. Theo Michalos (1993) thì QOL bao gồm 12 lĩnh vực: y tế, tài chính, gia đình, công việc, bạn bè, nhà ở, đối tác, vui chơi giải trí, tôn giáo, lòng tự trọng, giao thông vận tải, giáo dục. (c) Chất lượng sống trong học tập của sinh viên đại học (QCL) chỉ là một trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống nói chung, đóng vai trò quan trọng đối với sự hài lòng của cuộc sống. Phần tiếp theo sẽ làm rõ các khái niệm về QCL, cũng như những nghiên cứu liên quan đến QCL. 2.2.1.2. Chất lượng sống trong học tập của sinh viên (QCL) Theo Sirgy và cộng sự (2007), chất lượng sống trong học tập của sinh viên đại học hay gọi tắt là chất lượng sống sinh viên (QCL) là tổng thể cảm giác của sinh viên hài lòng với trải nghiệm cuộc sống ở trường đại học. Hay nói cách khác, chất lượng sống sinh viên là mức độ thỏa mãn về giá trị tri thức, kinh nghiệm tích lũy trong suốt quá trình sống và học tập tại trường đại học, và điều này mang lại cảm xúc tích cực cho sinh viên.
7 Để xác định chất lượng sống sinh viên, Sirgy và cộng sự (2007) đã tập hợp nhóm các sinh viên và đặt câu hỏi về cảm xúc của sinh viên khi học tại trường: a) Nói chung bạn hài lòng như thế nào về chất lượng sống tại trường bạn đang học, nghĩa là hài lòng với các hoạt động học tập và xã hội của trường? b) Riêng cá nhân bạn, bạn hài lòng như thế nào về chất lượng sống tại trường đại học? c) Bạn sẽ nói gì với bạn mình rằng bạn hài lòng với chất lượng sống tại trường đại học? Và cũng dựa trên cơ sở này, Sirgy và cộng sự (2007) đã khái quát chất lượng sống sinh viên có thể được xem là mức độ thỏa mãn toàn diện của sinh viên trong quá trình học tập và sinh hoạt tại trường đại học. Sự thỏa mãn toàn diện của sinh viên đối với quá trình học tập trong trường đại học được đánh giá dựa vào sự thỏa mãn của họ về giảng viên, trang thiết bị học tập, cung cách đối xử của nhà trường, quan hệ bạn bè, và các hoạt động ngoại khóa. Các nghiên cứu về chất lượng sống sinh viên (QCL) có thể chia thành hai hướng. Hướng thứ nhất nghiên về mối quan hệ giữa chất lượng sống sinh viên (QCL) với các yếu tố khác (Nguyễn Đình Thọ và Nguyễn Thị Mai Trang, 2009) và hướng thứ hai tập trung vào cách thức đo lường chất lượng sống sinh viên (QCL) (Sirgy và cộng sự, 2007). Nghiên cứu này đi theo hướng thứ nhất, xem xét các yếu tố tác động vào chất lượng sống sinh viên. Có nhiều nghiên cứu về các yếu tố có quan hệ với chất lượng sống sinh viên. Lấy ví dụ, mô hình nghiên cứu của Nguyễn Đình Thọ và Nguyễn Thị Mai Trang (2009) cho thấy động cơ học tập, kiên định học tập và giá trị học tập có ảnh hưởng đến chất lượng sống của sinh viên (QCL). Bài nghiên cứu đã ứng dụng lý thuyết trong tâm lý xã hội (lý thuyết về động cơ, giá trị, tính kiên định, chất lượng sống) vào ngành giáo dục và giả thuyết rằng các yếu tố động cơ học tập, giá trị học tập và kiên định học tập có ảnh hưởng cùng chiều đến chất lượng sống của sinh viên, và nghiên cứu cũng đề ra kì vọng
8 về sự khác biệt giữa trường đại học công lập và ngoài công lập. Và cũng theo nghiên cứu của Nguyen và cộng sự (2012), một nghiên cứu gần đây về chất lượng sống của sinh viên ở Việt Nam, đã đưa ra mô hình nghiên cứu về chất lượng sống sinh viên, với giả thuyết là chất lượng sống của sinh viên chịu ảnh hưởng bởi yếu tố động cơ học tập và tính kiên định trong học tập. Và hơn thế nữa, tính kiên định trong học tập (gói tắt là tính kiên định) cũng có tác động cùng chiều đến động cơ học tập. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy yếu tố giá trị học tập là một biến điều tiết có tác động lên mối quan hệ giữa tính kiên định và chất lượng sống; động cơ học tập và chất lượng sống. Sau khi xem xét và phân tích các mô hình nghiên cứu về chất lượng sống của sinh viên ở trong và ngoài nước, tác giả đã chọn mô hình nghiên cứu chất lượng sống khối ngành kinh tế của Nguyễn Đình Thọ và Nguyễn Thị Mai Trang (2009) để làm cơ sở lý thuyết cho bài nghiên cứu này. Bởi lẽ, các nghiên cứu về chất lượng sống sinh viên có thể được chia thành hai hướng: Hướng nghiên cứu thứ nhất thiên về mối quan hệ giữa chất lượng sống sinh viên với các yếu tố khác (Nguyen & Nguyen, 2009; Nguyen & cộng sự, 2012; Vaez & cộng sự, 2004; Cha, 2003; Chow, 2004). Và hướng nghiên cứu thứ hai tập trung đo lường chất lượng sống của sinh viên (Sirgy & cộng sự, 2007; Yu & Lee, 2008; Yu & Kim, 2008). Và bài nghiên cứu này đã theo hướng nghiên cứu thứ nhất. Hơn nữa, các nghiên cứu của Vaez và cộng sự (2004); Cha (2003); Chow (2004) thiên về QOL hơn là QCL. Chính vì lý do đó mà tác giả đã chọn mô hình nghiên cứu của Nguyen và Nguyen (2009) làm cơ sở cho bài nghiên cứu này. 2.2.2. Động cơ học tập của sinh viên (Learning motivation) Khái niệm động cơ học tập được xây dựng dựa trên khái niệm động cơ hoạt động. Trong tâm lí học có nhiều quan niệm khác nhau về động cơ hoạt động của con người, song điểm chung thống nhất trong các cách nhìn nhận về hiện tượng tâm lí này là xem động cơ là sự định hướng, kích thích, thúc đẩy và duy trì hoạt động/hành vi của con người. Hay nói cách khác, “Động cơ là yếu tố tâm lí phản ánh đối tượng có khả năng