Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Những Nhân tố tác động đến tính minh bạch của báo cáo tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định các nhân tố tác động đến tính minh bạch của báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại Việt Nam. Dựa trên kết quả nghiên cứu đề xuất, kiến nghị để cải thiện tính minh bạch của báo cáo tài chính của các Ngân hàng thương mại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Những Nhân tố tác động đến tính minh bạch của báo cáo tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRƢƠNG THỊ HỒNG NHUNG NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÍNH MINH BẠCH CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
TRƢƠNG THỊ HỒNG NHUNG NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÍNH MINH BẠCH CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.34.02.01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS MAI THỊ TRÚC NGÂN TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
i TÓM TẮT Đề tài “Những nhân tố tác động đến tính minh bạch của Báo cáo tài chính tại Ngân Hàng Thƣơng Mại Việt Nam”, đƣợc tiến hành thực hiện từ tháng 4/2016 đến tháng 12/2016. Mục tiêu của nghiên cứu là (i) Nghiên cứu các nhân tố tác động đên tính minh bạch của báo cáo tài chính các Ngân hàng thƣơng mại; (ii) Đánh giá tác động của các nhân tố đến tính minh bạch của báo cáo tài chính của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam; (iii) Đề xuất, kiến nghị để cải thiện tính minh bạch của báo cáo tài chính các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. Phƣơng pháp nghiên cứu bao gồm nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lƣợng. Trong phân tích nghiên cứu định lƣợng thực hiện thống kê mô tả, kiểm định thang đo, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích hồi quy đa biến. Số mẫu chọn khảo sát 212, theo phƣơng pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. Kết quả nghiên cứu đã xác định đƣợc các yếu tố tác động đến tính minh bạch báo cáo tài chính ngân hàng thƣơng mại theo mức độ tác động lớn đến nhỏ là (1) Lợi nhuận; (2) Quyền sở hữu; (3) Công ty kiểm toán; (4) Hội đồng quản trị; (5) Quy mô ngân hàng. Dựa vào kết quả nghiên cứu, tác giả đã đƣa ra đề xuất và kiến nghị để nâng cao tính minh bạch báo cáo tài chính tại ngân hàng thƣơng mại Việt Nam.
ii LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tôi, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 04 năm 2017 Tác giả Luận văn TRƢƠNG THỊ HỒNG NHUNG
iii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, không thể thiếu sự động viên và tận tình giúp đỡ của quý Thầy, Cô và các anh chị, các bạn đồng nghiệp. Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý Thầy, Cô Trƣờng Đại Học Ngân Hàng Tp. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu của mình. Và xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến cô TS Mai Thị Trúc Ngân đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Tôi cũng chân thành cảm ơn ông Nguyễn Duy Hƣng (Nguyên Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Việt Nam Thƣơng Tín), ông Nguyễn Trung Thành (Phó Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Việt Nam Thƣơng Tín), cùng tất cả các anh chị ban giám đốc, các anh chị phòng ban tại các ngân hàng, công ty kiểm toán đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thu thập dữ liệu. Và cuối cùng, trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã cố gắng hoàn thành luận văn tốt song cũng không thể tránh khỏi thiếu sót. Rất mong nhận đƣợc ý kiến của quý Thầy, Cô. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 04 năm 2017 Tác giả Luận văn TRƢƠNG THỊ HỒNG NHUNG
iv MỤC LỤC TÓM TẮT ....................................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... . ii LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... .iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................. ..vii DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. viii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. .ix CHƢƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................1 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .................................................................................1 1.2.MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................2 1.2.1. Mục tiêu tổng quát: ...................................................................................2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể: .........................................................................................3 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ...............................................................................3 1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................3 1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ...............................................................................3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................3 1.5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................4 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ..............................................................................5 1.7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI...........................................................................................6 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍNH MINH BẠCH CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH ..................................................................................................................... ..7 2.1.Tổng quan về báo cáo tài chính.........................................................................7 2.1.1. Khái niệm, vai trò và mục đích của báo cáo tài chính ........................7 2.1.2. Các giả thiết và nguyên tắc kế toán chi phối đến việc lập báo cáo tài chính .............................................................................................................9 2.1.3. Các quy định chi phối quá trình lập và trình bày báo cáo tài chính ..13 2.1.4. Các đặc điểm chất lƣợng của báo cáo tài chính ................................14 2.2. Khái niệm tính minh bạch của báo cáo tài chính và tầm quan trọng của minh bạch của báo cáo tài chính ....................................................................................16 2.2.1. Tính minh bạch của báo cáo tài chính ...............................................16
v 2.2.2. Tầm quan trọng của tính minh bạch báo cáo tài chính......................19 2.2.3. Tiêu chuẩn đánh giá và đo lƣờng mức độ minh bạch thông tin tài chính ...........................................................................................................22 2.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến tính minh bạch ......................................26 2.3. Lý thuyết cơ sở và các nghiên cứu trƣớc .......................................................28 2.3.1. Các lý thuyết cơ sở ..................................................................................28 2.3.2. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ..........................................................30 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................... 35 3.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................35 3.1.1. Phƣơng pháp định tính ............................................................................35 3.1.2. Phƣơng pháp định lƣợng .........................................................................35 3.2. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................36 3.2.1. Quy trình nghiên cứu ..............................................................................36 3.2.2. Khung nghiên cứu ...................................................................................39 3.3. Mô hình nghiên cứu và Phƣơng pháp đo lƣờng .............................................40 3.3.2. Phƣơng pháp đo lƣờng ................................................................................44 3.3.3. Mẫu nghiên cứu.......................................................................................46 3.3.4. Phƣơng pháp phân tích dữ liệu ...............................................................47 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................ 51 4.1. TỔNG QUAN HỆ THỐNG NGÂN HÀNG HIỆN NAY .............................51 4.1.1. Hoạt động hệ thống ngân hàng ...............................................................51 4.1.2. Thực tế minh bạch báo cáo tài chính của ngân hàng hiện nay ...............53 4.2. Mô tả mẫu ......................................................................................................56 4.2.1. Độ tuổi .....................................................................................................56 4.2.2. Giới tính ..................................................................................................56 4.2.3. Trình độ học vấn .....................................................................................57 4.2.4. Kinh nghiệm làm việc, nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng ................57 4.2.5. Vị trí công tác .........................................................................................58 4.3. KIỂM ĐỊNH THANG ĐO .............................................................................58 4.3.1. Đánh giá sơ bộ thang đo ..........................................................................58
vi 4.3.2. Kiểm định thang đo bằng EFA ...............................................................61 4.4. PHÂN TÍCH HỒI QUY TUYẾN TÍNH BỘI ................................................63 4.5. ĐO LƢỜNG GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH CÁC YẾU TỐ .................................65 4.6. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................66 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT HÀM Ý QUẢN TRỊ ............................ 67 5.1. Kết luận ..........................................................................................................67 5.2. Đề xuất hàm ý quản trị ...................................................................................68 5.2.1. Về lợi nhuận ngân hàng ..........................................................................68 5.2.2. Về quyền sở hữu .....................................................................................69 5.2.3. Về công ty kiểm toán ..............................................................................69 5.2.4. Về cơ cấu hội đồng quản trị ....................................................................70 5.2.5. Về quy mô ngân hàng .............................................................................71 5.3. Kiến nghị ........................................................................................................72 5.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý nhà nƣớc ..........................................72 5.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Thƣơng Mại .............................................73 5.3.3. Kiến nghị đối với các công ty kiểm toán ................................................73 5.4. Hạn chế của đề tài và đề xuất hƣớng nghiên cứu tiếp theo ............................74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 75 PHỤ LỤC 1: Phiếu khảo sát .................................................................................... 77 PHỤ LỤC 2: Danh Sách Các Chuyên Gia Thảo Luận Nhóm ................................. 81 PHỤ LỤC 3: Danh Sách Các Ngân Hàng, Công Ty Kiểm Toán Khảo Sát ............ 82 PHỤ LỤC 4: Kiểm định Cronbach’s Alpha ............................................................ 83 PHỤ LỤC 5: Phân Tích nhân tố khám phá .............................................................. 87 PHỤ LỤC 6: Kết quả hồi quy .................................................................................. 89
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCTC: Báo cáo tài chính CMKT: Chuẩn mực kế toán KTV: Kiểm toán viên KSNB: Kiểm soát nội bộ MBTT: Minh bạch thông tin NH: Ngân hàng NHNN: Ngân hàng nhà nƣớc NHTM: Ngân hàng thƣơng mại
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2. 1: Các thành phần ảnh hƣởng đến minh bạch công ty.................................26 Bảng 2. 2: Mô hình nghiên cứu của nhóm tác giả Cheung và cộng sự (2005) .........28 Bảng 3. 1: Tiến độ thực hiện thiết kế nghiên cứu .....................................................37 Bảng 4. 1: Thống kê độ tuổi của đối tƣợng nghiên cứu ............................................56 Bảng 4. 2: Thống kê giới tính của đối tƣợng nghiên cứu .........................................57 Bảng 4. 3: Thống kê trình độ học vấn của đối tƣợng nghiên cứu .............................57 Bảng 4. 4: Thống kê kinh nghiệm làm việc, nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng .57 Bảng 4. 5: Thống kê giới tính của đối tƣợng nghiên cứu .........................................58 Bảng 4. 6: Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo các biến độc lập ......................59 Bảng 4. 7: Bảng tổng kết hệ số tin cậy của các thành phần thang đo biến độc lập ..60 Bảng 4. 8: Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo tính minh bạch thông tin ........61 Bảng 4. 9: KMO and Bartlett's Test ..........................................................................61 Bảng 4. 10: Kết quả phân tích EFA đối với thang đo biến độc lập ..........................62 Bảng 4. 11: Phân tích Anova trong hồi quy tuyến tính .............................................63 Bảng 4. 12: Kết quả hồi quy......................................................................................64 Bảng 4. 13: Giá trị trung bình các yếu tố ..................................................................65
ix DANH MỤC HÌNH Hình 3. 1 Quy trình nghiên cứu ................................................................................36 Hình 3. 2: Khung nghiên cứu của luận văn.............................................................. 39 Hình 3. 3: Mô hình nghiên cứu .................................................................................40
1 CHƢƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Báo cáo tài chính của doanh nghiệp nói chung và các Ngân hàng thƣơng mại nói riêng đƣợc đánh giá là một trong những công cụ hữu hiệu trong việc cung cấp thông tin tài chính cho nhiều đối tƣợng bên ngoài doanh nghiệp quan tâm, đặc biệt là các nhà đầu tƣ, chủ nợ, cơ quan quản lý nhà nƣớc... Sở dĩ nhƣ vậy là vì, báo cáo tài chính cung cấp thông tin toàn diện nhất về kết quả kinh doanh, tình trạng tài chính cũng nhƣ các luồng tiền của doanh nghiệp. Chính từ những thông tin này sẽ giúp cho các đối tƣợng sử dụng thông tin ra các quyết định kinh tế. Chính vì tầm quan trọng của báo cáo tài chính, nên một trong những yêu cầu đặt ra đối với các doanh nghiệp là luôn phải cung cấp báo cáo tài chính kịp thời và minh bạch cho nhà đầu tƣ cũng nhƣ các đối tƣợng sử dụng khác trong việc ra quyết định đầu tƣ để cung ứng các nguồn lực về tài chính cho một doanh nghiệp. Tuy nhiên, một vấn đề nổi cộm bao lâu nay là sự minh bạch trong công bố thông tin của các tổ chức. Sự chậm trễ, thậm chí che giấu thông tin ảnh hƣởng lớn tới quyết định, cũng nhƣ niềm tin của nhà đầu tƣ. “Lòng tin được xây dựng dựa trên công khai, minh bạch” (IFC 2012). Do đó, Tính chính xác và có độ tin cậy, đƣợc xem là một trong những yếu tố góp phần tạo nên tính hữu ích của một báo cáo tài chính. Mục tiêu của BCTC là cung cấp thống tin hữu ích cho ngƣời sử dụng, dựa vảo sự đảm bảo các tính chất phù hợp, đáng tín cậy, có thể so sánh và có thể hiểu của thông tin, nhƣng quá trình thu thập, xử lý và cung cấp thông tin bị tác động bởi nhiều nhân tố mang tính nội tại và khách quan đã làm cho các tính chất trên không đƣợc đảm bảo, dẫn đển sự suy giảm tính hữu ích của thông tin. Tính minh bạch của báo cáo tài chính là một trong những tiêu chí phản ánh chất lƣợng báo cáo tài chính vì nó ảnh hƣởng đến việc ra quyết định của những ngƣời sử dụng báo cáo tài chính. Năm 2011, Thông qua chƣơng trình tọa đàm Châu Á, khối OECD đã xây dựng, công bố báo cáo Ưu tiên cải cách Châu Á: Đƣa quản trị công ty lên tầm cao mới, trong đó một trong hai ƣu tiên chính của báo cáo này là “cần nâng cao chất lƣợng, thực hiện công bố thông tin kịp thời, minh bạch” (OECD 2011). Thực tiễn Việt Nam và trên thế giới cho thấy, các cuộc khủng hoảng kinh tế
2 thƣờng bắt nguồn từ hệ thống tài chính. Vì thế minh bạch thông tin trên báo cáo tài chính là rất cần thiết vì thiếu chúng các công ty không thể xây dựng niềm tin của công chúng vào kết quả thực hiện và khả năng thu hút vốn trên thị trƣờng. Trong đó ngân hàng cũng là một doanh nghiệp kinh doanh trên lĩnh vực đặt biệt là tiền tệ, do đó việc xây dựng niềm tin từ công chúng, từ nhà đầu tƣ hết sức quan trọng. Ở Việt Nam, NHTM đóng vai trò không thể thiếu trong việc điều hòa vốn trong nền kinh tế, NHNN điều hòa chính sách tiền tệ thông qua hoạt động của NHTM, do đó NHTM cần phát triển bền vững và tạo đƣợc lòng tin cho nhân dân. Trong gia đoạn 2011 - 2016 đã diễn ra sự kiện sáp nhập của các ngân hàng, NHNN mua lại với giá không đồng. Sau khi có sự thanh tra của NHNN đã phát hiện ra có sự sở hữu chéo, có sự vay mƣợn chéo với nhau trong suốt thời gian dài. Các NHTM có tỷ lệ nợ xấu tăng cao do quản lý yếu kém và thực hiện sai các quy định của pháp luật. Dẫn đến tình trạng ngân hàng gặp khó khăn về thanh khoản, mất khả năng thanh toán tạm thời. Tại hội thảo “Giải pháp tăng cƣờng năng lực, hiệu quả của công tác thanh tra, giám sát an toàn hoạt động ngân hàng” thừa nhận số liệu nợ xấu các ngân hàng che giấu nhiều vô cùng, Các Ngân hàng đều công bố tỷ lệ nợ xấu dƣới 2.5% nhƣng thực tế theo sự thanh tra của NHNN, tỷ tệ nợ xấu lên đến 30% thậm chí tỷ lệ nợ xấu ngân hàng lên đến 60%. Các NHTM hiện nay muốn duy trì sự cạnh tranh, sự hiện diện cũng nhƣ tầm ảnh hƣởng của mình, các ngân hàng đã công bố những thông tin, nhữn BCTC hoàn toàn khác so với hiện thực của mình. Qua các nội dung trên cho ta thấy rằng, việc công bố báo cáo tài chính của các ngân hàng hiện nay có sự che giấu thông tin chƣa phản ánh đúng thực trạng “sức khỏe” của mình trƣớc công chúng. Chính vì thế tác giả đã chọn đề tài : “Những Nhân tố tác động đến tính minh bạch của Báo cáo tài chính Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình. 1.2.MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 1.2.1. Mục tiêu tổng quát: Xác định các nhân tố tác động đến tính minh bạch của báo cáo tài chính của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. Dựa trên kết quả nghiên cứu đề xuất, kiến nghị
3 để cải thiện tính minh bạch của báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam 1.2.2. Mục tiêu cụ thể: - Tìm hiểu tính minh bạch trên báo cáo tài chính và tiêu chuẩn đo lƣờng tính minh bạch. - Nghiên cứu các nhân tố tác động đến tính minh bạch của báo cáo tài chính các Ngân hàng thƣơng mại - Đánh giá tác động của các nhân tố đến tính minh bạch của báo cáo tài chính của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam - Đề xuất, kiến nghị dựa trên kết quả nghiên cứu để cải thiện tính minh bạch của báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Thế nào là minh bạch báo cáo tài chính? Các tiêu chuẩn nào đo lƣờng sự minh bạch? - Các nhân tố nào tác động đến tính minh bạch các báo cáo tài chính của Ngân hàng thƣơng mại? - Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố tính minh bạch của báo cáo tài chính các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nhƣ thế nào? - Kiến nghị nào cần có để cải thiện tính minh bạch báo cáo tài chính của Ngân hàng thƣơng mại? 1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là tính minh bạch báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu - Pham vi về không gian: các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam - Phạm vi về thời gian: báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong giai đoạn 2012-2015
4 - Thời gian thực hiện đề tài: số liệu thứ cấp thu thập báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong giai đoạn 2012-2015. Số liệu sơ cấp đƣợc khảo sát vào tháng 6 và tháng 11 năm 2016 - Khách thể nghiên cứu: các chuyên gia Ngân hàng, ban lãnh đạo các Ngân hàng thƣơng mại, nhân viên kiểm toán, nhân viên kế toán tại các Ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam, nhân viên kiểm toán tại công ty kiểm toán. 1.5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu sử dụng phƣơng pháp định lƣợng kết hợp phƣơng pháp định tính. Nghiên cứu sử dụng phƣơng pháp phân tích thống kê mô tả, phân tích tƣơng quan và phân tích hồi quy. Để đạt đƣợc mục tiêu của nghiên cứu và kiểm chứng các giả thiết đã đƣợc đặt ra, ngƣời nghiên cứu tiến hành các phƣơng pháp sau: - Phƣơng pháp nghiên cứu sơ bộ: Phƣơng pháp nghiên cứu này đƣợc áp dụng để hệ thống hóa lý luận, xác định cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. - Phƣơng pháp nghiên cứu chính thức Phƣơng pháp định tính: là nghiên cứu khám phá đƣợc thực hiện thông qua kỹ thuật thảo luận, phỏng vấn để khám phá các yếu tố mới và khẳng định lại các yếu tố ảnh hƣởng đến tính minh bạch của báo cáo tài chính trong các ngân hàng thƣơng mại. Phƣơng pháp định lƣợng: là nghiên cứu chính thức của đề tài, đƣợc thực hiện thông qua kỹ thuật thu thập thông tin bằng cách gửi bảng câu hỏi khảo sát lấy ý kiến của các chuyên gia, các lãnh đạo ngân hàng, nhân viên kiểm toán, nhân viên kế toán trong ngân hàng (ngƣời lập báo cáo tài chính) Xử lý kết quả điều tra đƣợc thực hiện bằng phần mềm thống kê thông dụng SPSS với các công cụ: Thống kê mô tả; Kiểm định Cronbach’s Alpha; Phân tích nhân tố khám phá (EFA); Phân tích hồi quy và Phân tích ANOVA. Dựa vào các nghiên cứu trƣớc đây nhƣ Lê Thị Mỹ Hạnh (2015), nhóm tác giả Cheung và các cộng sự (2005) nghiên cứu này chọn ra năm nhân tố: (1) Quy mô ngân hàng, (2) Lợi nhuận; (3) Công ty kiểm toán, (4) Quyền sở hữu, (5) Cơ cấu hội
5 đồng quản trị để tiến hành kiểm định mối quan hệ giữa các nhân tố này với tính minh bạch của báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI Báo cáo tài chính đƣợc xem là một trong những công cụ hữu hiệu trong việc cung cấp thông tin tài chính cho nhiều đối tƣợng cả bên trong và bên ngoài ngân hàng quan tâm đặc biệt là các nhà đầu tƣ, các nhà quản lý, cơ quan nhà nƣớc... Từ những thông tin mà báo cáo tài chính cung cấp giúp cho các đối tƣợng sử dụng thông tin đƣa ra các quyết định kinh tế thích hợp. Chính tầm quan trọng của báo cáo tài chính, tính minh bạch đƣợc xem là một trong những yếu tố góp phần tạo nên tính hữu ích của báo cáo tài chính. Việc nghiên cứu này cho chúng ta biết đƣợc các nhân tố tác động đến tính minh bạch báo cáo tài chính, ảnh hƣởng đến việc công bố thông tin của báo cáo tài chính các Ngân Hàng Thƣơng Mại Việt Nam, đồng thời xem xét khả năng cải thiện tính minh của báo cáo tài chính của các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam.
6 1.7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI Luận văn đƣợc chia làm 5 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Phần mở đầu Chƣơng 2: Cơ sở lý luận Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 4: Phân tích thực trạng và kết quả nghiên cứu Chƣơng 5: Kết luận và kiến nghị đề xuất
7 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍNH MINH BẠCH CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH 2.1.TỔNG QUAN VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH 2.1.1. Khái niệm, vai trò và mục đích của báo cáo tài chính 2.1.1.1. Khái niệm báo cáo tài chính Theo VAS 21 - Báo cáo tài chính phản ánh một cấu trúc chặt chẽ tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. BCTC cung cấp thôn tin về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và luồng tiền của doanh nghiệp phục vụ cho nhà quản trị và các đối tƣợng bên ngoài sử dụng đƣa ra các quyết định kinh tế. Theo IAS 1 – BCTC thể hiện tình hình tài chính và hoạt động tài chính, hiệu suất tài chính và dòng tiền của một thực thể. BCTC cung cấp đầy đủ các thông tin về tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, thu nhập và chi phí, các khoản đong góp cho chủ sở hữu, dòng tiền. 2.1.1.2. Mục đích của báo cáo tài chính Báo cáo tài chính là sản phẩm cuối cùng của công tác kế toán trong một kỳ kế toán, phản ánh tổng quát tình hình tài sản, nguồn vốn cũng nhƣ tình hình kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán. Nhƣ vậy mục đích của báo cáo tài chính là: - Tổng hợp và trình bày một cách khái quát, toàn diện tình hình tài sản, công nợ, nguồn vốn, tình hình kết quả sản xuất, kinh doanh trong một kỳ kế toán. Cung cấp thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu cho việc đánh giá thực trạng tài chính của doanh nghiệp, kết quả hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ hoạt động đã qua và những dự đoán cho tƣơng lai. Thông tin của báo cáo tài chính là căn cứ quan trọng cho việc đề ra quyết định về quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tƣ vào doanh nghiệp của các chủ sở hữu, các nhà đầu tƣ, các chủ nợ hiện tại và tƣơng lai của doanh nghiệp. + Thông tin tình hình tài chính doanh nghiệp: Tình hình tài chính doanh nghiệp chịu ảnh hƣởng của các nguồn lực kinh tế do doanh nghiệp kiểm soát, của cơ cấu tài chính, khả năng thanh toán, khả năng thích ứng cho phù hợp với môi trƣờng kinh
8 doanh. Nhờ thông tin về các nguồn lực kinh tế do doanh nghiệp kiểm soát và năng lực doanh nghiệp trong quá khứ đã tác động đến nguồn lực kinh tế này mà có thể dự đoán nguồn nhân lực của doanh nghiệp có thể tạo ra các khoản tiền và tƣơng đƣơng tiền trong tƣơng lai. + Thông tin về cơ cấu tài chính: Có tác dụng lớn dự đoán nhu cầu đi vay, phƣơng thức phân phối lợi nhuận, tiền lƣu chuyển cũng là mối quan tâm của doanh nghiệp và cũng là thông tin cần thiết để dự đoán khả năng huy động của nguồn tài chính của doanh nghiệp. + Thông tin về tình hình kinh doanh của doanh nghiệp đặc biệt là thông tin về tính sinh lời, thông tin về tình hình biến động sản xuất kinh doanh sẽ giúp cho đối tƣợng sử dụng đánh giá những thay đổi tiềm tàng của các nguồn lực bổ sung mà doanh nghiệp có thể sử dụng. + Thông tin về sự biến động tình hình tài chính của doanh nghiệp: Những thông tin này trên báo cáo tài chính rất hữu ích trong việc đánh giá các hoạt động đầu tƣ, tài trợ và kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo. 2.1.1.3. Vai trò của Báo cáo tài chính Báo cáo tài chính là nguồn thông tin quan trọng không chỉ đối với doanh nghiệp mà còn phục vụ chủ yếu cho các đối tƣợng bên ngoài doanh nghiệp nhƣ các cơ quan quản lý Nhà nƣớc, các nhà đầu tƣ hiện tại và đầu tƣ tiềm tàng, kiểm toán viên độc lập và các đối tƣợng khác liên quan. Nhờ các thông tin này mà các đối tƣợng sử dụng có thể đánh giá chính xác hơn về năng lực của doanh nghiệp: - Đối với các nhà quản lý doanh nghiệp: Báo cáo tài chính cung cấp các chỉ tiêu kinh tế dƣới dạng tổng hợp sau một kỳ hoạt động, giúp cho họ trong việc phân tích đánh giá kết quả sản xuất kinh doanh, tình hình thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch, xác định nguyên nhân tồn tại và những khả năng tiềm tàng của doanh nghiệp. Từ đó đề ra các giải pháp, quyết định quản lý kịp thời, phù hợp với sự phát triển của mình trong tƣơng lai. - Đối với các cơ quan quản lý chức năng của Nhà nƣớc: Báo cáo tài chính cung cấp những thông tin trên cơ sở nhiệm vụ, chức năng, quyền hạn của mình mà từng cơ quan kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp,
9 kiểm tra tình hình thực hiện các chính sách, chế độ quản lý – tài chính của doanh nghiệp nhƣ: + Cơ quan thuế: Kiểm tra tình hình thực hiện và chấp hành các loại thuế, xác định số thuế phải nộp, đã nộp, số thuế đƣợc khấu trừ, miễn giảm của doanh nghiệp... + Cơ quan tài chính: Kiểm tra đánh giá tình hình và hiệu quả sử dụng vốn của các doanh nghiệp nhà nƣớc, kiểm tra việc chấp hành các chính sách quản lý nói chung và chính sách quản lý vốn nói riêng... - Đối với đối tƣợng sử dụng khác nhƣ: + Chủ đầu tƣ: Báo cáo tài chính cung cấp các thông tin về những khả năng hoặc những rủi ro tiềm tàng của doanh nghiệp có liên quan tới việc đầu tƣ của họ, từ đó đƣa ra quyết định tiếp tục hay ngừng đầu tƣ vào thời điểm nào, đối với lĩnh vực nào. + Các chủ nợ: Báo cáo tài chính cung cấp các thông tin về khả năng thanh toán của doanh nghiệp, từ đó chủ nợ đƣa ra quyết định tiếp tục hay ngừng việc cho vay đối với các doanh nghiệp. + Các khách hàng: Báo cáo tài chính cung cấp các thông tin mà từ đó họ có thể phân tích đƣợc khả năng cung cấp của doanh nghiệp, từ đó đƣa ra quyết định tiếp tục hay ngừng lại mua bán với doanh nghiệp. Ngoài ra, các thông tin trên báo cáo còn có tác dụng củng cố niềm tin và sức mạnh cho các công nhân viên của doanh nghiệp để họ nhiệt tình, hăng say trong lao động. 2.1.2. Các giả thiết và nguyên tắc kế toán chi phối đến việc lập báo cáo tài chính 2.1.2.1. Các giả thuyết kế toán Theo Libby & cs (2003), giả thuyết hay định đề kế toán đƣợc xây dựng dựa trên môi trƣờng kinh tế mà trong đó kế toán đƣợc thực hiện. Đó chính là những giả thuyết nền tảng tạo nên những “kim chỉ nam” liên quan đến việc trình bày các báo cáo tài chính. Ngƣời ta thƣờng nói đến ba định đề hay ba giả thuyết của khoa học và thực tiễn kế toán.  Giả thuyết thực thể kinh doanh. Theo định đề này phải kế toán các hoạt động của doanh nghiệp, của tổ chức tách rời khỏi các hoạt động của chủ sở hữu doanh nghiệp hay tổ chức và độc lập