Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài là đánh giá thực trạng cho vay khách hàng cá nhân tại Vietinbank Cần Thơ để nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay cá nhân tại các ngân hàng thương mại. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ĐOÀN LAN ANH PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH CẦN THƠ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – 2019 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ĐOÀN LAN ANH PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH CẦN THƠ CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ NGÀNH: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS.TRƯƠNG QUANG THÔNG TP. Hồ Chí Minh – 2019 
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ” của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Trương Quang Thông. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào. TP.HCM, ngày …… tháng …… 2019 Người thực hiện ĐOÀN LAN ANH
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i MỤC LỤC ....................................................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ ............................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................................... viii CHƯƠNG I – GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI .............................................................................. 1 1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu .......................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 1 1.3. Xác định vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 2 1. 3.1. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 2 1.3.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 2 1.4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 2 1.5. Ý nghĩa của đề tài ..................................................................................................... 3 1.6. Kết cấu của đề tài ..................................................................................................... 3 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 4 2.1. Khái niệm về rủi ro tín dụng .................................................................................... 4 2.2. Phân loại rủi ro tín dụng ........................................................................................... 4 2.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân ....................................................................................... 4 2.2.2. Căn cứ vào mức độ tổn thất ................................................................................... 4 2.2.3. Căn cứ phạm vi của rủi ro tín dụng ....................................................................... 5 2.2.4. Căn cứ vào giai đoạn phát sinh.............................................................................. 5 2.2.5. Căn cứ vào quy mô ảnh hưởng của rủi ro tín dụng ............................................... 5 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng ................................................................ 6 2.2.1. Yếu tố khách quan ................................................................................................. 6 2.2.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................................. 6 2.4. Tiêu chí đo lường rủi ro tín dụng ............................................................................. 7 2.4.1. Các tiêu chí trực tiếp đánh giá RRTD ................................................................... 7 2.4.2. Các tiêu chí gián tiếp đánh giá RRTD ................................................................. 12 2.4.2.1. Quy mô tín dụng ............................................................................................... 12 2.4.2.2. Cơ cấu tín dụng................................................................................................. 12
2.5. Tác động của rủi ro tín dụng .................................................................................. 13 2.5.1. Ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng ........................................ 13 2.5.2. Tác động đến nền kinh tế .................................................................................... 13 2.6. Quản trị rủi ro tín dụng........................................................................................... 14 2.6.1. Xây dựng chiến lược quản trị rủi ro tín dụng...................................................... 14 2.6.1.1. Xây dựng chiến lược quản lý rủi ro ................................................................. 14 2.6.1.2. Xây dựng chính sách quản trị rủi ro tín dụng .................................................. 14 2.6.2. Tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng ............................................................ 15 2.6.2.1. Nhận diện rủi ro tín dụng ................................................................................. 15 2.6.2.2. Phân tích, đánh giá rủi ro tín dụng .................................................................. 15 2.6.2.3. Đo lường rủi ro tín dụng .................................................................................. 16 2.6.2.4. Xử lý rủi ro tín dụng ........................................................................................ 16 2.6.2.5. Kiểm soát rủi ro tín dụng .................................................................................. 17 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.............................................................................................. 18 CHƯƠNG 3: GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH CẦN THƠ ...................................................................... 19 3.1. Lịch sử hình thành .................................................................................................. 19 3.2. Cơ cấu tổ chức:....................................................................................................... 19 3.3. Hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – CN Cần Thơ ................................................................................................................................. 22 3.3.1. Tổng quan về dư nợ cho vay tại NH TMCP Công Thương Việt Nam – CN Cần Thơ ................................................................................................................................. 22 CHƯƠNG 4 - CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH CẦN THƠ .................................................................................. 28 4.1. Thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ ............................................................. 28 4.1.1. Thực trạng hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ ...................................................................... 28 4.1.2. Thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ ............................................................ 31
4.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ: ................................................ 33 4.2.1. Chiến lược và chính sách quản trị rủi ro tín dụng: .............................................. 33 4.2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng: ......................................................................... 33 4.2.3. Tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng........................................................... 33 4.2.3.1. Nhận diện rủi ro tín dụng ................................................................................. 33 4.2.3.2. Phân tích, đánh giá rủi ro tín dụng ................................................................... 34 4.2.3.3. Đo lường rủi ro tín dụng ................................................................................... 34 4.2.3.4. Xử lý rủi ro tín dụng: ........................................................................................ 37 4.2.3.5. Kiểm soát rủi ro tín dụng .................................................................................. 39 4.3. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ ............................... 39 4.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................................. 39 4.3.2. Hạn chế ................................................................................................................ 40 4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay KHCN tại NH TMCP Công Thương Việt Nam – CN Cần Thơ ........................................................... 42 4.4.1. Yếu tố từ phía khách hàng ................................................................................... 42 4.4.2. Yếu tố từ phía ngân hàng..................................................................................... 42 4.5. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng và bài học đối với Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Công Thương Việt Nam – Chi Nhánh Cần Thơ ................................................... 44 4.5.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng của một số ngân hàng thương mại trên thế giới 44 4.5.2. Bài học kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng cho Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi Nhánh Cần Thơ ................................................................................... 47 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .............................................................................................. 49 CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH CẦN THƠ ..................................................... 50 5.1. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ đến năm 2030 .............................................................................. 50 5.1.1. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng .......................................................... 50
5.1.2. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng .................................................................... 50 5.2. Các giải pháp tăng cường hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng ................................... 51 5.2.1. Xây dựng chiến lược quản trị rủi ro tín dụng toàn diện ...................................... 51 5.2.2. Hoàn thiện mô hình quản trị rủi ro tín dụng ....................................................... 51 5.2.3. Hoàn thiện các quy định về quản trị rủi ro tín dụng ........................................... 51 5.2.4. Nâng cao chất lượng nhân viên ngân hàng ......................................................... 52 5.2.5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro tín dụng và xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng ......................................................................................... 52 5.2.6. Phối hợp giữa quản trị rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tác nghiệp, chủ động ứng phó rủi ro tín dụng ......................................................................................................... 53 5.2.7. Tăng cường kiểm tra, giám sát rủi ro tín dụng .................................................... 53 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5.............................................................................................. 54 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 56
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi Nhánh Cần Thơ ................................................................................................................................. 20 Biểu đồ 3.1: Dư nợ cho vay ......................................................................................... 233 Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ nợ xấu ............................................................................................ 255 Biểu đồ 3.3: Nợ quá hạn .............................................................................................. 255 Biểu đồ 4.1: Dư nợ khách hàng cá nhân.................................................................... 2828 Biểu đồ 4.2: Nợ xấu cho vay KHCN và hệ thống ngân hàng ..................................... 322
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Dư nợ cho vay ................................................................................................. 222 Bảng 3.2: Cơ cấu dư nợ cho vay theo kỳ hạn .................................................................. 233 Bảng 3.3: Cơ cấu dư nợ cho vay theo đối tượng kinh tế ................................................. 244 Bảng 3.4: Nợ xấu ............................................................................................................. 255 Bảng 4.1: Dư nợ khách hàng cá nhân ................................................................................ 28 Bảng 4.2: Cơ cấu dư nợ khách hàng cá nhân theo kỳ hạn ................................................ 29 Bảng 4.3: Cơ cấu dư nợ khách hàng cá nhân theo mục đích vay ...................................... 29 Bảng 4.4: Cơ cấu dư nợ khách hàng cá nhân theo sản phẩm ............................................ 30 Bảng 4.5: Nợ xấu cho vay khách hàng cá nhân ................................................................ 31 31 Bảng 4.6: Bảng tính điểm và xếp loại đối với cá nhân.................................................... 355 Bảng 4.7: Ma trận xác định xếp loại khách hàng cá nhân ............................................... 355 Bảng 4.8: Phân loại nợ .................................................... Error! Bookmark not defined.5 Bảng 4.9: Tỷ lệ trích dự phòng cụ thể ........................................................................... 3838
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt CRO Bô ̣ phâ ̣n quản lý rủi ro CSTT Chính sách tiền tệ HĐKD Hoạt động kinh doanh KHCN Khách hàng cá nhân KHDN Khách hàng doanh nghiệp NĐT Nhà đầu tư NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NSNN Ngân sách nhà nước RRTD Rủi ro tín dụng SXKD Sản xuất kinh doanh TDNH Tín dụng ngân hàng TDNH Tín dụng ngân hàng TMCP Thương mại cổ phần TSCĐ Tài sản cố định VAR Value at Risk Giá trị chịu rủi ro WB World Bank
TÓM TẮT Hoạt động chủ yếu của các NHTM là huy động vốn và cho vay. Chính vì thế, để gia tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh các NHTM cần phải quản lý tốt rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay khách hàng cá nhân. Với mục tiêu hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Vietinbank Cần Thơ, tác giả đi nghiên cứu đề tài “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ”. Luận văn đạt được các kết quả nghiên cứu như sau: Thứ nhất, luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết liên quan đến rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại các các NTHM. Thứ hai, luận văn phân tích thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Vietinbank Cần Thơ thông qua phân tić h số liê ̣u dư nợ của chi nhánh trong 3 năm 2015 - 2018, từ đó nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay. Thứ ba, từ kết quả phân tích thực trạng, luận văn đưa ra những giải pháp để hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhận tại Vietinbank Cần Thơ để giúp ngân hàng gia tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh. Từ khóa: các yếu tố tác động, quản trị rủi ro tín dụng, cho vay khách hàng cá nhân, ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ, …
ABSTRACT The main activity of commercial banks is mobilizing capital and lending. Therefore, in order to increase the efficiency of business activities, commercial banks need to manage credit risks well in lending to individual customers. With the goal of limiting credit risk in lending to individual customers at Vietinbank Can Tho, the author studied the topic "Analysis of factors affecting credit risk in lending to individual customers at banks. Joint Stock Commercial Bank for Industry and Trade of Vietnam - Can Tho Branch ”. The thesis achieves the following research results: Firstly, the thesis has systematized the theoretical issues related to credit risk in lending to individual customers at the ATM. Secondly, the thesis analyzes the current situation of risks in lending activities to individual customers at Vietinbank Can Tho through analyzing the data of outstanding loans of branches in 3 years from 2015 to 2018, thereby identifying the factors affecting Credit risk in lending. Thirdly, from the results of the situation analysis, the thesis offers solutions to limit credit risks in lending to individual customers at Vietinbank Can Tho to help the bank increase business performance. Key words: impact factors, credit risk, management of lending to individual customers, Vietnam Joint Stock Commercial Bank for Industry and Trade - Can Tho Branch,…
1 CHƯƠNG I – GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu Hội nhập kinh tế thế giới là xu thế tất yếu, làm tăng tự do hóa tài chính, tăng sự cạnh tranh giữa các NHTM trong nước với nhau, giữa các NHTM trong nước với NHTM nước ngoài. Để phát triển bền vững và an toàn, ngân hàng cần phải quản lý tốt hoạt động cho vay để hạn chế rủi ro tín dụng. Trong các HĐKD ngân hàng, hoạt động tín dụng là hoạt động chủ yếu và đóng góp phần lớn thu nhập cho ngân hàng. Tuy nhiên, bên cạnh việc đem lại thu nhập đáng kể cho ngân hàng thì hoạt động tín dụng cũng tiềm ẩn rủi ro tín dụng lớn rất lớn. Rủi ro tín dụng làm tăng chi phí, chậm thu lãi, làm thất thoát vốn vay, ảnh hưởng đến uy tín và vị thế, sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. Đây là rủi ro chủ yếu trong HĐKD ngân hàng, không thể loại bỏ hoàn toàn mà chỉ có thể áp dụng những biện pháp phòng ngừa hoặc giảm tổn thất tối đa khi rủi ro tín dụng xảy ra. Trong những năm gần đây, hoạt động cho vay khách hàng cá nhân được các ngân hàng tập trung khai thác vì lợi nhuận cao và rủi ro được phân tán hơn so với cho vay KHDN. Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ cũng không ngoại lệ, dư nợ KHCN tại ngân hàng cũng gia tăng đáng kể trong giai đoạn 2016 – 2018. Bên cạnh đó, dư nợ KHCN tăng thì RRTD KHCN gia tăng tương ứng. Vì vậy, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay KHCN là cần thiết để đảm bảo hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ” để làm luận văn thạc sĩ của mình. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Mu ̣c tiêu tổ ng quát: Trên cơ sở đánh giá thực tra ̣ng cho vay khách hàng cá nhân ta ̣i Vietinbank Cần Thơ để nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay cá nhân tại các ngân hàng thương mại. Mu ̣c tiêu cu ̣ thể: - Hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết liên quan đến rủi ro tín dụng khách hàng cá nhân.
2 - Nghiên cứu, đánh giá các rủi ro trong hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Vietinbank Cần Thơ thông qua phân tích số liê ̣u dư nợ của chi nhánh trong 3 năm 2015- 2018, từ đó nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay. - Từ kết quả phân tích thực trạng, luận văn đưa ra những giải pháp để hạn chế rủi ro trong cho vay phân khúc khách hàng cá nhân tại Vietinbank Cần Thơ. 1.3. Xác định vấn đề nghiên cứu 1. 3.1. Phạm vi nghiên cứu Về phạm vi không gian nghiên cứu: phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. Về phạm vi thời gian nghiên cứu: nghiên cứu trong giai đoạn từ 2016 – 2018. Đây là giai đoạn sau khi Chính phủ Việt Nam thực hiện chính sách tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, trước tính hình nợ xấu tăng cao đe dọa đến sự an toàn của hệ thống ngân hàng. Dữ liệu phục vụ cho quá trình nghiên cứu tác giả thu thập từ các Báo cáo tài chính của ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. 1.3.2. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. 1.4. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu của nghiên cứu, luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp nghiên cứu định tính dựa trên các phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp diễn dịch và quy nạp. Cụ thể như sau: Phương pháp tổng hợp – tổng hợp các lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay KHCN, từ đó hình thành cơ sở lý thuyết cho luận văn. Phương pháp thống kê mô tả – thống kê mô tả số liệu về thực trạng RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. Phương pháp diễn dịch và quy nạp - phân tích số liệu để đưa ra kết luận về RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. Cụ thể, phương pháp diễn dịch, phân tích thực trạng RRTD trong cho vay KHCN dựa trên số liệu thu thập từ báo cáo tài chính. Phương pháp quy nạp để tổng quát hóa
3 thành những điểm chung, đặc trưng trong quản lý RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. 1.5. Ý nghĩa của đề tài Làm rõ cơ sở lý luận về phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay KHCN. Phân tích thực trạng RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. Từ đó nêu lên những kết quả đạt, hạn chế còn tồn tại trong quản lý RRTD trong cho vay KHCN tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ. Đề xuất những giải pháp nhằm hạn chế RRTD trong cho vay KHCN tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ, giúp ngân hàng phát triển bền vững và an toàn. 1.6. Kết cấu của đề tài Luận văn “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ” được chia làm 05 chương như sau: Chương 1: Giới thiệu đề tài Chương 2: Cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của các NHTM. Chương 3: Giới thiệu sơ lược về Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – CN Cần Thơ Chương 4: Thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ Chương 5: Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ
4 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Khái niệm về rủi ro tín dụng John J.Hamton (2009), RRTD là rủi ro đối tác sẽ vi phạm nghĩa vụ trả nợ và là rủi ro quan trọng nhất trong HĐKD ngân hàng. RRTD chia thành: rủi ro vỡ nợ; rủi ro giảm uy tín; rủi ro nguy cơ (là giá trị tương lai của khoản tiền có thể thua lỗ vào thời điểm vỡ nợ chưa biết, thua lỗ do vỡ nợ ít hơn lượng tiền phải trả nhờ đảm bảo hay thế chấp của bên thứ ba); rủi ro đối tác (là rủi ro xuất phát từ phái sinh, có thể chuyển đổi từ đối tác này sang đối tác khác). Delloite (2009), RRTD là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là dòng thu nhập dự tính mang lại từ khoản cho vay không thể thực hiện đầy đủ về cả số lượng và thời gian. Basel Committee on Banking Supervision (2004), RRTD là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã thỏa thuận. Như vậy, RRTD là khả năng xảy ra tổn thất về kinh tế mà NHTM phải gánh chịu do khách hàng vay vốn không thực hiện nghĩa vụ hoàn trả nợ gốc và lãi hoặc hoàn trả không đúng hạn. 2.2. Phân loại rủi ro tín dụng 2.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân Rủi ro đạo đức - là rủi ro vì lợi ích cá nhân mà bên cho vay đã bỏ qua các thông tin không tin cậy về năng lực trả nợ của bên đi vay hoặc bên đi vay đã cố tình không tuân thủ các quy định trong thỏa thuận vay, không cung cấp các thông tin có liên quan đến năng lực trả nợ trong quá trình sử dụng vốn vay. Rủi ro do sự lựa chọn đối nghịch - là rủi ro do bên cho vay tin tưởng vào khả năng tài chính của người vay mà quyết định cho vay. Trong khi người đi vay để vay được vốn đã cung cấp thông tin không trung thực cho bên cho vay. 2.2.2. Căn cứ vào mức độ tổn thất Rủi ro đọng vốn - là rủi ro xảy ra khi ngân hàng chưa thu hồi vốn vay khi đến hạn, ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng vốn của ngân hàng và khả năng thanh toán cho khách hàng.
5 Rủi ro mất vốn - là rủi ro khách hàng vay không có khả năng hoặc không có thiện chí trả nợ gốc hoặc lãi vay cho ngân hàng. Việc thu hồi nợ chỉ phụ thuộc vào xử lý tài sản bảo đảm. 2.2.3. Căn cứ phạm vi của rủi ro tín dụng Rủi ro cá biệt - là rủi ro xảy ra đối với các khoản vay nhỏ lẻ hoặc một nhóm khách hàng cụ thể. Đa dạng hóa hoạt động tín dụng là biện pháp để giảm thiểu rủi ro cá biệt, tăng hiệu quả cho ngân hàng. Rủi ro hệ thống - là rủi ro xảy ra không chỉ đối với một ngân hàng mà mang tính chất hệ thống, lan truyền đến cả khu vực ngân hàng như: thay đổi chính sách tiền tệ, chính sách thuế, chính sách xuất nhập khẩu; tỉ lệ lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp, GDP, chỉ số chứng khoán, chỉ số giá tiêu dùng; luật pháp và môi trường đầu tư, ... Để hạn chế rủi ro này, thay vì đa dạng hóa hoạt động tín dụng, ngân hàng cần phải thực hiện tốt công tác dự báo tình hình kinh tế vĩ mô, tác động của lạm phát, thất nghiệp, chính sách của Chính phủ và chủ động đưa ra các giải pháp quản lý rủi ro phù hợp. 2.2.4. Căn cứ vào giai đoạn phát sinh Rủi ro trước khi cho vay – xảy ra tại khâu thẩm định hồ sơ vay vốn. Rủi ro phát sinh khi thông tin thẩm định bị sai lệch dẫn đến ngân hàng sai lầm trong việc ra quyết định cho vay. Rủi ro trong khi cho vay – xảy ra trong quá trình cấp tín dụng. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro này bao gồm: (i) giải ngân không đúng tiến độ sử dụng vốn thực tế của khách hàng (ii) không cập nhật thông tin khách hàng kịp thời và (iii) không dự báo được rủi ro tiềm tàng. Khách hàng cố tình không trả nợ vay hoặc cung cấp thông tin không trung thực về khả năng trả nợ. Rủi ro sau khi cho vay – là rủi ro xảy ra khi ngân hàng không nắm được tình hình sử dụng vốn vay của khách hàng, hoặc sự biến động tình hình tài chính bất thường của khách hàng. 2.2.5. Căn cứ vào quy mô ảnh hưởng của rủi ro tín dụng Rủi ro khoản vay - là rủi ro của mỗi khoản vay, mức độ rủi ro khoản vay được đánh giá đơn lẻ và mức độ ảnh hưởng được giới hạn do quy mô khoản vay.
6 Rủi ro danh mục - là rủi ro được đánh giá đối với danh mục cho vay (đối tượng khách hàng, đối tượng cho vay hay tính chất khoản vay…). Việc đánh giá rủi ro danh mục có vai trò quan trọng vì mức độ ảnh hưởng lan tỏa và quy mô tín dụng lớn. 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng 2.2.1. Yếu tố khách quan  Môi trường chính trị và pháp lý Môi trường chính trị, pháp lý ổn định cùng với các quy định phù hợp giúp hoạt động của NHTM được đảm bảo. Ngược lại, quy định không phù hợp sẽ ảnh hưởng đến mức độ an toàn trong hoạt động và kìm hãm sự phát triển của NHTM.  Môi trường kinh tế Sự tăng trưởng tín dụng luôn cần đi kèm với một nền kinh tế phát triển. Ngược lại, khi nền kinh tế suy thoái thì SXKD của khách hàng bị thu hẹp và kém hiệu quả, thua lỗ và dẫn đến phá sản. Nếu ngân hàng tăng trưởng tín dụng ở mức cao thì RRTD sẽ rất cao.  Khách hàng vay vốn Năng lực quản trị, điều hành của khách hàng quyết định hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ của khách hàng. Khách hàng cung cấp thông tin không chính xác; mở rộng đầu tư quá mức; không có khả năng tính toán rủi ro và lợi nhuận; không có khả năng thích ứng và khắc phục những khó khăn trong kinh doanh. Ngoài ra, cũng có trường hợp khách hàng kinh doanh có hiệu quả nhưng lại không muốn trả nợ cho ngân hàng. Năng lực tài chính yếu kém, thông tin thiếu minh bạch làm tăng RRTD của ngân hàng. Khách hàng có tiềm lực tài chính mạnh, uy tín, HĐKD hiệu quả thì xác suất xảy ra RRTD rất thấp. Sổ sách kế toán mà khách hàng cung cấp chỉ mang tính chất hình thức, dẫn đến việc thẩm định và ra quyết định cho vay kém hiệu quả. Để giảm thiểu rủi ro bất cân xứng thông tin, ngân hàng yêu cầu tài sản thế chấp như là nguồn thu thứ hai để phòng chống RRTD. 2.2.2. Các yếu tố chủ quan Trình độ yếu kém và vi phạm đạo đức nghề nghiệp của cán bộ tín dụng như không tính toán đúng tính khả thi của phương án kinh doanh, không nắm rõ đặc điểm của ngành, hoặc do cán bộ tín dụng cố ý cho vay dù tính khả thi của phương án kinh doanh thấp. Cán bộ tín dụng đánh giá chưa đúng mức về tình trạng của khoản vay, chủ quan tin tưởng vào khách hàng thân thiết, coi nhẹ khâu kiểm tra tình hình tài chính của khách
7 hàng. Cán bộ ngân hàng cấu kết với khách hàng làm cung cấp hồ sơ vay không trung thực, hoặc nâng giá trị tài sản thế chấp cao hơn thực tế để vay được số tiền lớn hơn so với quy định của ngân hàng. Các ngân hàng thường chỉ tập trung vào khâu thẩm định trước khi phê duyệt khoản vay, xem nhẹ việc kiểm tra giám sát sau khi cấp tín dụng. Giám sát và quản lý sau khi cho vay đảm bảo khách hàng tuân thủ các điều khoản trong hợp đồng tín dụng và có biện pháp kịp thời khi rủi ro xảy ra. Kiểm tra nội bộ giúp phát hiện nhanh chóng, kịp thời khi rủi ro vừa mới xảy ra do việc kiểm tra được thực hiện thường xuyên cùng với công việc kinh doanh. Tuy nhiên, tại một số ngân hàng chất lượng kiểm tra của bộ phận này còn mang tính hình thức, thiếu sự sâu sát với tình hình thực tế của các khoản vay. Mô hình quản lý RRTD được thiết kế thiếu chuyên nghiệp, làm phát sinh RRTD. Tập trung cho vay vào một nhóm khách hàng, nhóm ngành nghề hoặc vùng, lĩnh vực có thể dẫn đến RRTD. Không thực hiện việc đánh giá hoạt động tín dụng thường xuyên, chưa có biện pháp kịp thời để xử lý các tình huống phát sinh. 2.4. Tiêu chí đo lường rủi ro tín dụng 2.4.1. Các tiêu chí trực tiếp đánh giá RRTD  Nợ quá hạn Nợ quá hạn sẽ phát sinh khi đến thời hạn thanh toán mà người vay không trả được nợ một phần hay toàn bộ khoản vay như đã cam kết. Đặc thù hoạt động tín dụng của ngân hàng thì vấn đề nợ quá hạn phát sinh là điều không tránh khỏi, nhưng nếu vượt quá tỷ lệ cho phép sẽ dẫn đến mất khả năng thanh toán của ngân hàng Số dư nợ quá hạn Tỉ lệ nợ quá hạn = x 100% Tổng dư nợ Tỷ lệ nợ quá hạn càng lớn thì phản ánh chất lượng nợ tại ngân hàng càng thấp và ngược lại.  Nợ xấu Nợ xấu phản ánh chất lượng tín dụng của NHTM thông qua thời hạn quá hạn và tiêu chí đánh giá rủi ro của khoản vay. Tại Việt Nam, nợ xấu là các khoản nợ quá hạn từ 91 ngày trở lên theo quy định tại Thông tư số 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013).
8 Nợ xấu Tỉ lệ nợ xấu = x 100% Tổng dư nợ Nợ xấu Tỉ lệ nợ xấu trên vốn chủ sở hữu = x 100% Vốn chủ sở hữu Nợ xấu Tỉ lệ nợ xấu trên quỹ dự phòng tổn thất = x 100% Quỹ dự phòng tổn thất Theo IMF (2006), nợ xấu là một trong các chỉ tiêu cốt lõi để đánh giá độ lành mạnh tài chính của các NHTM, nếu tỷ lệ này cao có thể đẩy ngân hàng đến tình trạng phá sản. Hoạt động của NHTM mang tính đặc thù riêng biệt, tìm kiếm lợi nhuận dựa vào quản trị rủi ro trong hoạt động của mình. Với vai trò là trung gian tài chính trong nền kinh tế, ngân hàng nhận vào mình rất nhiều rủi ro (rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, …) cho nên hoạt động quản trị rủi ro có vai trò vô cùng quan trọng trong quản trị hoạt động ngân hàng. Ngân hàng luôn phải đối diện với sự đánh đổi giữa mức độ rủi ro và khả năng sinh lời. Tạo ra lợi nhuận là mục tiêu cuối cùng của ngân hàng, nhưng lợi nhuận đó được tạo ra từ việc sẵn sàng chấp nhận mức rủi ro trong hoạt động sẽ mang lại một sự phát triển không ổn định, thiếu bền vững và dễ dàng bị tổn thương cho hoạt động của ngân hàng. Chính vì vậy, các ngân hàng luôn đưa ra một mức khẩu vị rủi ro nhất định căn cứ vào đặc trưng và chiến lược hoạt động của ngân hàng và cố gắng tạo ra mức lợi nhuận cao nhất có thể trên mức khẩu vị rủi ro lựa chọn. Một mô hình quản trị rủi ro tốt sẽ là tiền đề và cơ sở để ngân hàng gia tăng khả năng sinh lời. Bên cạnh đó, hoạt động của ngân hàng có sự liên thông với nhau rất lớn nên công tác quản trị rủi ro ngày càng được chú trọng để bảo đảm sự phát triển lành mạnh và ổn định của hệ thống ngân hàng nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung. Theo Iannotta et al., (2007), hệ thống tài chính được chi trả phù hợp – nghĩa là, nếu giá được đưa ra phù hợp với rủi ro phát sinh – thì các khoản vay nhiều rủi ro hơn sẽ mang lại thu nhập từ lãi cao hơn, với sự tác động tích cực đến khả năng sinh lời. Theo Saunders và cộng sự (1990), Shrieves và Dahl (1992), trong một môi trường cạnh tranh, luôn tồn tại sự bất cân xứng thông tin như lĩnh vực ngân hàng, vì thế mà tồn tại một mối quan hệ dương giữa khả năng sinh lời và rủi ro. Đó có thể là kết quả của phần bù rủi ro yêu cầu bởi ngân hàng từ những người đi vay và bởi các bên liên quan của ngân hàng.