Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm hệ thống hóa phân tích làm rõ lý luận chung về quản lý tài chính trong các ĐVSNCL trong bối cảnh thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính trong các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La. Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ Y TẾ CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MỘC CHÂU, TỈNH SƠN LA LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ Y TẾ CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MỘC CHÂU, TỈNH SƠN LA CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ :8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. ĐỖ MINH THÀNH HÀ NỘI, NĂM 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Quản lý tài chính tại các sơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La” là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Đỗ Minh Thành. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày 05 tháng 7 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hồng Nhung
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, học viên đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trường Đại học Thương mại. Trước hết, học viên xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô Trường Đại học Thương mại đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình học tập. Xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đỗ Minh Thành đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn. Học viên xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo Sở Y tế Sơn La, Phòng Tài chính-Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện Mộc Châu và lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp y tế địa bàn đã cung cấp thông tin, đánh giá ý kiến và giúp đỡ học viên trong quá trình nghiên cứu có được dữ liệu quan trong để thực hiện đề tài. Mặc dù bản thân tôi đã rất nỗ lực cố gắng tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện đề tài, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. Học viên xin chân thành cảm ơn! Học viên thực hiện Nguyễn Thị Hồng Nhung
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... ii MỤC LỤC.......................................................................................................................... iii DANH MỤC SƠ ĐỒ ........................................................................................................vii DANH MỤC CÁC BẢNG ..............................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................................. viii 1. Lý do lựa chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài....................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................6 6. Kết cấu luận văn...............................................................................................................7 CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP .................................................................................8 1.1. Tổng quan về tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập .....................................8 1.2. Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập............................................ 11 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác QLTC tại các ĐVSNCL............................ 24 1.3.2. Yếu tố bên ngoài ..................................................................................................... 26 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ Y TẾ CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MỘC CHÂU ..................... 28 2.1. Đặc điểm, tổ chức hoạt động và quản lý các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ..................................................................................................... 28 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính trong các cơ sở y tế công lập trên địa huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La.................................................................... 31 2.2.1. Yếu tố bên trong ..................................................................................................... 31 2.2.2. Yếu tố bên ngoài..................................................................................................... 33
iv 2.3. Thực trạng quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La .............................................................................................................. 34 2.3.1. Thực trạng quản lý nguồn thu tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La .............................................................................................................. 34 2.3.2. Thực trạng quản lý nguồn chi tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La .............................................................................................................. 46 2.3.4. Kiểm tra, giám sát tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu ................................................................................................................................... 56 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ SỞ Y TẾ CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MỘC CHÂU, TỈNH SƠN LA THỜI GIAN TỚI ................................................................................ 63 3.1. Định hướng phát triển của ngành y tế Việt Nam và định hướng phát triển của các các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La ............................... 63 3.1.1. Định hướng phát triển y tế đến năm 2030 ............................................................. 63 3.1.2. Định hướng phát triển của các các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La .............................................................................................................. 64 3.3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ............................................................... 67 3.3.1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu......................................................................................................... 67 3.3.2. Khai thác tối đa và có hiệu quả nhất nguồn thu tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ............................................................................. 69 3.3.2.4. Hoàn thiện cơ chế thu và tăng cường nguồn thu từ viện phí và BHYT ............ 72 3.3.4. Giải pháp quản lý nguồn chi tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La .............................................................................................................. 76 3.3.5. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ..................................................................... 77 3.3.6. Xây dựng và hoàn thiện quy chế tài chính mới phù hợp với điều kiện hiện nay 79 3.3.6.1. Nâng cao chất lượng xây dựng và lập dự toán NSNN....................................... 79
v 3.3.6.2. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp .......................... 80 3.4. Một số kiến nghị đối với cơ quan hữu quan nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ............... 81 3.4.1. Kiến nghị đối với Nhà nước.................................................................................... 81 3.4.2. Kiến nghị đối với Bộ Y tế ........................................................................................ 83 KẾT LUẬN....................................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 85
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm Y tế CBVC Cán bộ viên chức DVYT Dịch vụ y tế ĐVSNCL Đơn vị sự nghiệp công lập ĐVSNYT Đơn vị sự nghiệp y tế KCB Khám chữa bệnh KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình NSNN Ngân sách Nhà nước PTHĐSN Phát triển hoạt động sự nghiệp QLTC Quản lý tài chính UBND Ủy ban Nhân dân XHH Xã hội hóa
vii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2. 1: Mô hình tổ chức hệ thống cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu ........... 29 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2. 1: Dự toán thu tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu ........................ 35 Bảng 2. 2: Bảng tổng hợp nguồn thu của các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................... 36 Bảng 2. 3: Nguồn NSNN cấp cho các cơ sở y tế công lập trên địa bàn Mộc Châu giai đoạn 2017-2019......................................................................................................... 39 Bảng 2. 4: Nguồn thu sự nghiệp của các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019............................................................................................... 40 Bảng 2. 5: Dự toán chi tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu ........................ 47 Bảng 2. 6: Tình hình phân bổ số chênh lệch thu - chi qua các năm........................... 55 Bảng 2. 7: Tình hình kiểm tra tài chính tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019......................................................................................................... 58
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2. 1: Nguồn thu của các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019 ................................................................................................................ 37 Hình 2. 2: Tốc độ tăng thu sự nghiệp và NSNN cấp tại các cơ sở y tế công lập...... 41 Hình 2. 3: Tỷ trọng nguồn thu sự nghiệp tại các cơ sở y tế công lập ........................ 42 Hình 2. 4: Nguồn kinh phí viện trợ tại các cơ sở y tế công lập .................................. 44 Hình 2. 5: Nguồn thu khác tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn Mộc Châu........ 46 Hình 2. 6: Tình hình chi nhóm I tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu ........ 48 Hình 2. 7: Tình hình chi nhóm II tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019 ................................................................................................................ 51 Hình 2. 8: Tình hình chi nhóm III tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019 ................................................................................................................ 52 Hình 2. 9: Tình hình chi nhóm IV tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu giai đoạn 2017-2019 ................................................................................................................ 54
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong công cuộc đổi mới và hoàn thiện thể chế kinh tế trong thời đại hội nhập, Chính phủ đã có quyết định phê duyệt chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020 trong đó có cải cách cơ chế quản lý tài chính đối với Đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL) là một nội dung quan trọng. Nó không chỉ tác động đến thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức, nhân viên trong đơn vị mà việc quản lý nguồn tài chính góp phần quản lý chặt chẽ các nguồn thu từ NSNN, từ viện trợ hay từ sản xuất kinh doanh của đơn vị, trên cơ sở đó đánh giá được hiệu quả hoạt động của đơn vị. Từ khi Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với ĐVSNCL và được thay thế bằng Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14 tháng 02 năm 2015 quy định về cơ chế tự chủ của ĐVSNCL được triển khai đã tạo ra sự đột phá từ tư duy đến hành động trong việc huy động các nguồn lực xã hội để PTHĐSN, tăng cường phân cấp và mở rộng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các ĐVSNCL. Nguồn tài chính cho hoạt động của các đơn vị được đảm bảo, các khoản chi được thực hiện theo đúng kế hoạch, đạt hiệu quả cao, đồng thời tiết kiệm được chi phí; từng bước nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước và đáp ứng nhu cầu của xã hội. Tuy đã đạt được nhiều kết quả tích cực song công tác quản lý tài chính đối với các ĐVSNCL còn bất cập, yếu kém. Việc triển khai ở nhiều lĩnh vực còn chậm đổi mới, nặng về tư duy bao cấp, các đơn vị chưa chủ động huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực nhà nước và xã hội để phát triển dịch vụ. Nhằm tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước, trong Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020, Chính phủ yêu cầu việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các ĐVSNCL là một mục tiêu quan trọng cần phải đạt được, nhất là công tác quản lý tài chính.
2 Các cơ sở y tế công lập của cả nước nói chung và các cơ sở y tế công lập của huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La nói riêng còn những bất cập về công tác quản lý tài chính khi hoạt động trong cơ chế mới. Do chậm đổi mới cơ chế chính sách không những chưa theo kịp tình hình phát triển kinh tế - xã hội mà còn thiếu đồng bộ, chồng chéo và tính khả thi chưa cao, các đơn vị khi triển khai còn nhiều lúng túng, hiệu quả chưa cao. Nhiệm vụ đặt ra cho các nhà quản lý cần phải xác định được những vấn đề gì ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính và mức độ ảnh hưởng của chúng để có hướng khắc phục nhằm nâng cao tính hiệu quả kinh tế - xã hội trong các tổ chức này. Từ những lý do trên, tác giả đã quyết định lựa chọn chủ đề: “Quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua đã có các công trình nghiên cứu, luận văn, bài viết liên quan đến công tác quản lý tài chính với xu thế tự chủ tài chính ở các ĐVSNCL trong đó có các cơ sở y tế. Điển hình như: Đề tài “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản nhà nước tại đơn vị sự nghiệp”, 2013. Tác giả Tiến sĩ Phạm Đức Phong làm chủ nhiệm đề tài, tập trung vào việc phân tích về cơ chế quản lý cũ và đề ra hướng đổi mới cơ chế quản lý tài sản công trong các lĩnh vực: giáo dục - y tế - văn hoá thể thao,… Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu công trình chưa đánh giá được tính hiệu quả, hiệu lực của cơ chế quản lý tài sản công trong các đơn vị HCSN. Tác giả Nguyễn Thị Giang Hương (2015), “Quản lý tài chính tại các trường đại học công lập tự chủ tài chính trên địa bàn Thành phố Hà Nội thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo”, luận văn Thạc sĩ kinh tế, đã hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về quản lý tài chính tại các trường đại học công lập, phân tích những quan điểm về quản lý tài chính tại các trường đại học công lập. Phân tích cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ tại các trường đại học công lập. Đánh giá thực trạng về quản lý tài chính trong điều kiện tăng cường tự chủ về tài chính tại bốn trường đại học công lập trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo trên địa bàn thành
3 phố Hà Nội. Đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường đã phân tích trong điều kiện thực hiện quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tài chính. Đề tài luận án Tiến sĩ “Quản lý tài chính trong các trường Đại học công lập ở Việt Nam” của Vũ Thị Thanh Thuỷ (2012) nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng công tác QLTC và tính tự chủ trong công tác QLTC các trường Đại học công lập ở Việt Nam. “Đổi mới chính sách và cơ chế quản lý tài chính, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” của Trần Minh Tá và Bạch Thị Minh Huyền (2016). Nội dung chủ yếu của công trình bàn về sự cần thiết phải tiến hành đổi mới chính sách và cơ chế quản lý tài chính trong quá trình phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam. Công trình cũng nghiên cứu, đề xuất định hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới chính sách và cơ chế quản lý tài chính phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa ở Việt Nam. “Quản lý y tế: Tiếp tục tìm tòi, học tập và chia sẻ”, GS TSKH Phạm Mạnh Hùng, Hà Nội, 2007. Tác giả đề cập đến vai trò của cơ chế tài chính y tế trong hoạch định chiến lược y tế. Tác giả đi sâu phân tích những nội dung chính của cơ chế quản lý tài chính y tế và vấn đề cải cách tài chính y tế. Nghiên cứu của Nguyễn Tấn Lượng về đề tài “Hoàn thiện quản lý tài chính tại các trường đại học công lập tự chủ tài chính trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”. Tác giả đã tập trung phân tích các yếu tố sau liên quan đến công tác quản lý tài chính của các trường Đại học Công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh: Xem xét quản lý các nguồn thu của trường, gồm: nguồn NSNN cấp hàng năm; nguồn thu sự nghiệp; các nguồn thu khác. Xem xét quản lý chi tiêu của trường, gồm: chi hoạt động thường xuyên; chi không thường xuyên; chi khác. Quản lý trích lập và sử dụng các quỹ. Xem xét ảnh hưởng hệ thống chính sách pháp luật của nhà nước.
4 Công tác kiểm tra, thanh tra. Đề tài chưa phân tích sâu về hiệu quả khai thác tăng nguồn thu, chính sách tiết kiệm chi tiêu thường xuyên, tăng thu nhập cho cán bộ. Đề tài: "Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện Bạch Mai trong cơ chế tài chính mới" của học viên cao học Nguyễn Tuyết Mai, hướng nghiên cứu hoàn thiện công tác QLTC của Bệnh viện Bạch Mai tập trung vào phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới công tác quản lý tài chính. Với đề tài này, tác giả đã nghiên cứu cụ thể về: Quản lý các nguồn thu của bệnh viện gồm: nguồn NSNN cấp hàng năm; nguồn thu sự nghiệp (thu viện phí, lệ phí và BHYT của các bệnh nhân); nguồn thu từ tài trợ của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước; nguồn thu dịch vụ khác. Quản lý các khoản chi tiêu của bệnh viện gồm từ nhóm I đến nhóm IV Quy chế quản lý thu - chi của bệnh viện, gồm: Quy chế về chi tiêu nội bộ; Khoán chi tại các bộ phận khoa - phòng; Tăng cường kiểm tra, kiểm soát để chống thất thu, lãng phí. Tác giả đã phân tích khá chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính của bệnh viện, để từ đó đưa ra được các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính. Với đề tài này tác giả xây dựng tương đối đầy đủ cho việc nghiên cứu về quản lý tài chính tại Bệnh viện Bạch Mai trong cơ chế tài chính mới và sẽ được áp dụng trong quản lý tài chính tại các bệnh viện công ở Việt Nam. “Quản lý tài chính tại Đại học Quốc gia Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học“, luận án tiến sĩ của Nguyễn Thị Hương (2014). Luận án đề cập đến những vấn đề lý thuyết cơ bản về khái niệm, mô hình, các hình thức, công cụ quản lý tài chính đối với ĐVSNCL nói chung và các trường đại học công lập nói riêng. Luận án phân tích đánh giá thực trạng quản lý tài chính của Đại học Quốc gia Hà Nội và đề xuất các định hướng và giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Đại học Quốc gia Hà Nội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
5 Các bài viết về Quản lý tài chính, cơ chế quản lý tài chính ở các đơn vị sự nghiệp có thu đăng trên các tạp chí kinh tế trong nước và quốc tế. Các công trình nghiên cứu nói trên đều nghiên cứu theo các khía cạnh khác nhau về tài chính công, cải cách tài chính công; chính sách và cơ chế quản lý tài chính công trong các ĐVSNCL. Tuy nhiên theo nhận thức của học viên chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách có hệ thống về cơ chế quản lý tài chính công tác quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập nhất là trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Do vậy, đề tài không bị trùng lặp nhưng vẫn kế thừa có chỗ đứng riêng. 3. Mục tiêu nghiên cứu - Mục tiêu chung: Nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện về quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. - Nhiệm vụ cụ thể: + Hệ thống hóa phân tích làm rõ lý luận chung về quản lý tài chính trong các ĐVSNCL trong bối cảnh thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm. + Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính trong các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La. + Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Những lý luận liên quan đến quản lý tài chính trong các ĐVSNCL và thực trạng quản lý tài chính các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. * Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu quản lý tài chính là một quá trình thống nhất giữa việc Nhà nước giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế (ĐVSNYT) công lập thực hiện quyền tự chủ tài chính trên thực tế. Qua đó khảo sát thực tiễn một số ĐVSNYT công lập trên địa bàn Huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La.
6 + Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu quản lý tài chính đối với các ĐVSNYT công lập từ sau Nghị định số 43/NĐ-CP đến nay. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn thực hiện tự chủ tài chính, phân tích kết quả đạt được, những mặt còn tồn tại, hạn chế và cả những bất cập, khó khăn khi thực hiện để đề xuất phương hướng, giải pháp quản lý tài chính đối với các ĐVSNYT công lập giai đoạn 2020-2025. Số liệu được thu thập từ năm 2017 đến năm 2019. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Với các dữ liệu có sẵn, luận văn áp dụng quy trình phân tích dữ liệu theo tình huống so sánh, kết hợp với phương pháp logic, lý thuyết hệ thống, diễn giả và quy nạp để phân tích, chứng minh và đánh giá vấn đề. Bên cạnh đó luận văn vẫn dựa trên phương pháp nghiên cứu trong kinh tế học là phân tích thực chứng và phương pháp phân tích chuẩn tắc, kết hợp với các chỉ tiêu phân tích, so sánh của các công trình nghiên cứu hàn lâm trước đó làm cơ sở cho việc đánh giá và tìm giải pháp cho đề tài luận văn. 5.1.1. Thu thập thông tin thứ cấp Phương pháp này chủ yếu được tổng hợp và sử dụng có chọn lọc các kết quả nghiên cứu trước đây có liên quan đến đề tài, thu thập từ các nguồn có sẵn như báo cáo của UBND huyện Mộc Châu, báo cáo của Phòng Tài chính huyện. Thu thập tài liệu tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu; thu thập qua mạng Internet thông qua website của Sở Y tế tỉnh Sơn La và các bài nghiên cứu khoa học, giáo trình hay luận văn khóa trước, cùng các bài báo điện tử viết về thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập đặc biệt trên địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 5.1.2. Thu thập thông tin sơ cấp Thông tin sơ cấp được thu thập từ số liệu thực tế tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu và một số đơn vị có liên quan như Phòng Tài chính, Thanh tra huyện, Kho bạc Nhà nước huyện Mộc Châu... qua phỏng vấn, nghiên cứu trực tiếp tài liệu tại các đơn vị.
7 5.2. Phương pháp phân tích thông tin Một số phương pháp phân tích đã sử dụng cụ thể như sau: Phương pháp thống kê: Qua các số liệu thu thập được từ các nguồn kể trên, tác giả tiến hành lựa chọn và thống kê theo các tiêu chí đánh giá nhằm phục vụ quá trình nghiên cứu đề tài. Phương pháp mô tả: Tình hình tài chính của các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu sẽ được mô tả cụ thể qua đồ thị và biểu đồ để thấy được xu hướng cũng như biến động theo thời gian, từ đó rút ra được các kết luận trong quá trình nghiên cứu. Phương pháp so sánh: Thông qua số liệu đã thống kê về thực trạng quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập huyện Mộc Châu, tác giả tiến hành so sánh các chỉ tiêu theo thông số tuyệt đối và thông số tương đối. Phương pháp tổng hợp: Mỗi một vấn đề sẽ được phân tích theo nhiều khía cạnh, phân tích từng chiều, từng cá thể và cuối cùng tổng hợp các mối quan hệ của chúng lại với nhau. Phương pháp khái quát hóa: Dùng những câu cú xúc tích, đơn giản để cung cấp cho người đọc về nội dung vấn đề từ một hay nhiều khía cạnh khác nhau. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 3 chương là: Chương 1: Lý luận chung về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại các cơ sở y tế công lập trên địa bàn huyện Mộc Châu tỉnh Sơn La.
8 CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan về tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Khái niệm bản chất của tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1.1 Bản chất của tài chính Có nhiều cách hiểu khác nhau khi đưa ra khái niệm về tài chính tuy nhiên cách hiểu được chấp nhận khá phổ biến là: Tài chính là một thuật ngữ được sử dụng khi đề cập đến vấn đề liên quan đến sự vận động của các dòng tiền phát sinh trên cơ sở các mối quan hệ giữa các chủ thể trong nền kinh tế. Hoặc tài chính thể hiện sự vận động của vốn tiền tệ diễn ra ở mọi chủ thể trong xã hội. Nó phản ánh tổng hợp các mối quan hệ kinh tế nảy sinh trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội. Tài chính Nhà nước là một bộ phận hữu cơ của nền tài chính quốc gia. Nó ra đời, tồn tại và phát triển của nền kinh tế hàng hóa, tiền tệ. Nhà nước xuất hiện đòi hỏi phải có nguồn lực vật chất nhất định để nuôi sống bộ máy Nhà nước và thực hiện các chức năng kinh tế, xã hội do cộng đồng giao phó. Trong nền kinh tế hàng hóa tiền tệ, các nguồn lực vật chất đó, không những đã được tiền tệ hóa mà còn ngày càng trở nên dồi dào. Chính trong những điều kiện như vậy, tài chình Nhà nước mới ra đời, tồn tại và phát triển. Ngày nay, tài chính Nhà nước không chỉ là công cụ động viên, khai thác mọi nguồn lực tài chính của xã hội tạo nên sức mạnh tài chính của Nhà nước mà còn là công cụ quản lý, điều chỉnh mọi hoạt động kinh tế, xã hội của mọi quốc gia. Xuất phát từ tầm quan trọng đó, sự tồn tại phát triển tài chính Nhà nước là một đòi hỏi khách quan và hết sức cần thiết. 1.1.1.2. Tài chính trong các ĐVSNCL
9 Tài chính trong các ĐVSNCL đóng một vai trò rất quan trọng trong hoạt động của đơn vị. Trong đơn vị sự nghiệp, Nhà nước là chủ thể quản lý, đối tượng quản lý là tài chính đơn vị sự nghiệp. Tài chính đơn vị sự nghiệp bao gồm các hoạt động và quan hệ tài chính liên quan đến quản lý, điều hành của Nhà nước trong lĩnh vực sự nghiệp. Tài chính thể hiện được vị trí vai trò của ĐVSNCL, nguồn tài chính ổn định và phát triển thì ĐVSNCL được đánh giá là phát triển. Tài chính trong các ĐVSCL là tổng thể các hoạt động thu, chi bằng tiền do Nhà nước tiến hành trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ của Nhà nước nhằm phục vụ các chức năng kinh tế - xã hội của Nhà nước và đáp ứng các nhu cầu, lợi ích của toàn xã hội. Nguồn tài chính của các ĐVSNCL được quy định rõ và bao gồm: - Nguồn thu từ hoạt động dịch vụ sự nghiệp công, bao gồm cả nguồn NSNN đặt hàng cung cấp dịch vụ sự nghiệp công theo giá tính đủ chi phí; - Nguồn thu phí theo pháp luật về phí, lệ phí được để lại chi theo quy định (phần được để lại chi thường xuyên và chi mua sắm, sửa chữa lớn trang thiết bị, tài sản phục vụ công tác thu phí); - Nguồn thu khác theo quy định của pháp luật (nếu có); - Nguồn NSNN cấp cho các nhiệm vụ không thường xuyên (nếu có), gồm: Kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ (đối với đơn vị không phải là tổ chức khoa học công nghệ); kinh phí các chương trình mục tiêu quốc gia; chương trình, dự án, đề án khác; kinh phí đối ứng thực hiện các dự án theo quyết định của cấp có thẩm quyền; vốn đầu tư phát triển; kinh phí mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động sự nghiệp theo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt; kinh phí thực hiện nhiệm vụ đột xuất được cơ quan có thẩm quyền giao; - Nguồn vốn vay, viện trợ, tài trợ theo quy định của pháp luật 1.1.2. Vai trò của tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập Thứ nhất, đảm bảo đầy đủ và kịp thời vốn cho hoạt động của ĐVSNCL. Trong quá trình hoạt động của ĐVSNCL thường nảy sinh các nhu cầu vốn ngắn hạn và dài hạn cho hoạt động thường xuyên của đơn vị cũng như cho hoạt động đầu tư
10 phát triển. Vai trò của quản lý tài chính trước hết thể hiện ở chỗ xác định đúng đắn các nhu cầu về vốn cho hoạt động trong từng thời kỳ và tiếp đó phải lựa chọn các phương pháp và hình thức sử dụng nguồn vốn hợp lý cho các hoạt động của ĐVSNCL [4]. Thứ hai, Nhà nước có thể giám sát, kiểm tra chặt chẽ các mặt hoạt động của ĐVSNCL. Quản lý tài chính là một trong những hoạt động quản lý quan trọng của bất kỳ một tổ chức nào trong điều kiện kinh tế thị trường. Bởi vì, tài chính biểu hiện tổng hợp và bao quát hoạt động của đơn vị. Thứ ba, ngăn ngừa tham nhũng trong xã hội. Tức là thể hiện sự công khai, minh bạch: Công khai, minh bạch trong động viên, phân phối các nguồn lực tài chính, là nguyên tắc quan trọng nhằm đảm bảo cho việc quản lý nguồn tài chính được thực hiện thống nhất và hiệu quả. Thực hiện công khai, minh bạch trong tài chính sẽ tạo điều kiện cho cộng đồng có thể giám sát thu, chi trong quản lý tài chính, hạn chế những thất thoát và đảm bảo hiệu quả của những khoản thu, chi trong ĐVSNCL. Sử dụng nguồn tài chính ở các ĐVSNCL liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế - xã hội và chi tiêu đóng góp của nhân dân. 1.1.3. Nội dung tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập Tài chính là một nguồn lực rất quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của các ĐVSNCL. Bởi lẽ có nguồn lực tài chính, chúng ta mới có cơ sở để phát triển các nguồn lực khác như con người, cơ sở vật chất, nghiên cứu khoa học…những yếu tố quyết định đến chất lượng của các ĐVSNCL. Tài chính trong ĐVSNCL được hiểu là các hoạt động thu và chi bằng tiền của các đơn vị để đảm bảo hoạt động thường xuyên của ĐVSNCL, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ mà Nhà nước giao phó. Nguồn tài chính phục vụ cho hoạt động của các ĐVSNCL có thể do NSNN cấp toàn bộ hoặc một phần. Để duy trì các hoạt động cho sự tồn tại và phát triển của các ĐVSNCL đòi hỏi phải có các nguồn tài chính đảm bảo. NSNN cấp phát một phần kinh phí để duy trì hoạt động của các ĐVSNCL. Các ĐVSNCL được phép thu một số khoản thu như phí, lệ phí và các khoản thu khác được quy định theo Luật